Skip to content

Skip to table of contents

Amutondezye Luyando Abulemu Kwiinda Mukulijata Nomwaambaula

Amutondezye Luyando Abulemu Kwiinda Mukulijata Nomwaambaula

Amutondezye Luyando Abulemu Kwiinda Mukulijata Nomwaambaula

“Mwaalumi umwi aumwi akati kanu ayande mukaakwe mbuli mbwaliyanda mwini, alakwe mwanakazi alemye mulumi wakwe.”—BA-EFESO 5:33.

1, 2. Mmubuzyo nzi uuyandika kapati ngobeelede kulibuzya banabukwetene boonse, alimwi ino nkaambo nzi?

AMWEEZEEZYE kuti mwatambula cipego civwungidwe icilembedwe kuti: “Amumamele.” Ino inga mwaciyumuna buti cipego eeco? Mmasimpe inga mwabikkila maanu kapati kutegwa mutacinyonyooni. Ino mbuti kujatikizya cipego calukwatano?

2 Mukamufwu muna Israyeli Naomi wakaambila basimbi ba Olipa a Rute kuti: “Jehova amupe coolwe kuti mujane cilyokezezyo umwi aumwi muŋanda yamulumaakwe.” (Rute 1:3-9) Ikujatikizya mukaintu mubotu, Ibbaibbele lyaamba kuti: “Maanda ambono, muntu ulazikona kuliwisi, pele mwanakazi uucenjede ulazwa kuli-Jehova.” (Tusimpi 19:14) Ikuti kamukwete naa kamukwetwe, mweelede kubona ngomukwetene limwi kuti ncipego cizwa kuli Leza. Ino cipego eeco ncaamupa Leza mucilanganya buti?

3. Ndulayo nzi lwa Paulo balumi abamakaintu ndobeelede kutobela?

3 Kalembela Banakristo mumwaanda wamyaka wakusaanguna, imwaapostolo Paulo wakati: “Mwaalumi umwi aumwi akati kanu ayande mukaakwe mbuli mbwaliyanda mwini, alakwe mwanakazi alemye mulumi wakwe.” (Ba-Efeso 5:33) Amubone balumi abamakaintu mbobanga batobela lulayo oolu kujatikizya mbobaambaula.

Amubucenjelele ‘Bubi Butakonzya Kuzundwa’

4. Mbuti lulimi mbolunga lwapa kucita zintu zibotu naa zibyaabi?

4 Imulembi wa Bbaibbele Jakobo waamba kuti ilulimi “mbubi butakonzya kuzundwa” alimwi “lulizwide musamu uujaya.” (Jakobo 3:8) Jakobo wakalikazi kabotu kasimpe kakuti: Lulimi lutakonzyi kuzundwa lulamwaya. Cakutadooneka, wakalikazi kaambyo kamu Bbaibbele ikaamba majwi mabi kuti “alayasa mbuli ipanga.” Mukwiimpana, ikasimpi nkeenya kaamba kuti “lulimi lwabasongo lulaponya.” (Tusimpi 12:18) Mmasimpe, majwi alijisi nguzu kapati. Alakonzya kupa kunyema naa kuponya. Ino majwi aanu abapa kulimvwa buti mbomukwetene limwi? Ikuti mwabuzya ngomukwetene limwi mubuzyo ooyu, ino inga waingula buti?

5, 6. Nzintu nzi izipa kuti cibakatazye bamwi ikulijata nobaambaula?

5 Ikuti kubandika kwanu kakunyemya lyoonse mulukwatano, mulakonzya kubululamika bukkale oobo. Nokuba boobo, muyooyandika kusolekesya. Nkaambo nzi? Nkaambo kakuti tamulondokede. Icibi ncotwakazyalwa acalo cilijisi nguzu zyakweendelezya munzila mbyaabi mbotubabona bamwi ambotubandika ambabo. Jakobo wakalemba kuti: “Na kuti [kakuli] muntu uutalubya kukwaamba, oyo ngomuntu mulondosi, nguukonzya kukoma mubili wakwe woonse.”—Jakobo 3:2.

6 Kunze lyakutalondoka, ibukkale bwamukwasyi mwakomenena umwi abwalo bulijisi lubazu mukulubelesya bubi lulimi. Bamwi bakakomenena mumaanda bazyali mobakali “basimfundiilili, . . . batalyeendele[zy]i, basitunyetunyetu.” (2 Timoteo 3:1-3) Bunji bwaziindi, ibana bakomenena mumikwasyi iili boobo bajisi tumpenda ntumunya nobakomena. Nokuba boobo, ikutalondoka akutakomezegwa kabotu tatuli ntotwaambo tukonzya kutupa kwaambaula munzila mbyaabi. Pele ikuziba makani aaya kutugwasya kuteelela kaambo kulijata kwaambaula majwi mabyaabi ncokubakatazya bamwi.

‘Amuleke Kuvwiyana’

7. Ncinzi ncaakali kwaamba Petro naakalaya Banakristo kuti ‘baleke kuvwiyana koonse’?

7 Kunyina makani acipa kucita boobo, ikubandika majwi mabyaabi mulukwatano inga kwatondezya kubula luyando abulemu kumweenzinyoko wamulukwatano. Kajisi kaambo kabotu, Petro wakalaya Banakristo ‘kuleka kuvwiyana koonse.’ (1 Petro 2:1) Ibbala lya Cigiliki lyakasandululwa kuti “luvwiyu” lyaamba “kutukila.” Lijisi muzeezo ‘wakubwentela bantu canguzu.’ Elo muzeezo ooyu ucaamba kabotu kaka cicitwa alulimi lutajatiki!

8, 9. Ncinzi cinga cacitika ikuti kakubelesyegwa mwaambo mubyaabi, alimwi nkaambo nzi banabukwetene ncobateelede kuubelesya?

8 Ikutukila inga kwaboneka kuti kunyina makani kapati, pele amuyeeye cicitika imulumi naa mukaintu nabelesya mwaambo uuli boobo. Ikwaamba mulumi naa mukaintu wanu kuti ociyanga, omutolo, naa omuunyu kutondezya kuti bube bwayooyo waambwa inga bwapandululwa abbala lyomwe buyo—ilibbookezya! Eeci tacitondezyi luyando pe. Alimwi ino mbuti kujatikizya kutalijata kwaamba kulezya kwangomukwetene limwi? Sena twaambo mbuli twakuti “Lyoonse ulamuka” naa kuti “Kunyina nondiswiilila” teensi kuciindizya? Mmasimpe waambilwa twaambo tuli boobo inga waingula munzila mbyaabi. Mpoonya ibwiinguzi oobo bulakonzya kutalisya kubwentelana.—Jakobo 3:5.

9 Imibandi iizwide matusi ipa kutamvwana mulukwatano, alimwi kutamvwana kulakonzya kuleta mapenzi mapati. Ibbuku lya Tusimpi 25:24 lyaamba kuti: “Kukala acooko calululi lwaŋanda nkubotu kwiinda kukala amwanakazi silwaambwe muŋanda impati.” Eeci ncimwi buyo akukkala amwaalumi silubweko. Mukwiinda kwaciindi, imajwi mabyaabi aambwa aumwi wabanabukwetene ayoonyonyoona cilongwe cabo, ambweni ayoopa mulumi naa mukaintu kulimvwa kuti tayandwi, alimwi mane akuti teelede kuyandwa. Cilasalala kuti cilayandika kapati kulijata notwaambaula. Pele ino eeci inga cacitwa buti?

‘Amulwaange Lulimi’

10. Nkaambo nzi ncokuyandika kulweendelezya lulimi?

10 Lugwalo lwa Jakobo 3:8 lwaamba kuti: “Taakwe muntu uukonzya kubombya lulimi pe.” Nokuba boobo, mbubwenya sibbiza mbwabelesya ntambo atomu kweendelezya bbiza, tweelede kusoleka kulijata notwaambaula. “Na nkwali uuliyeeya kuti musyomi, nekubaboobo taangi lulimi lwakwe pele walyeena mumoyo wakwe mwini, busyomi bwayooyo mbwabuyo.” (Jakobo 1:26; 3:2, 3) Imajwi aaya atondezya kuti mbotulubelesya lulimi lwesu mmakani mapati. Takujatikizyi buyo cilongwe canu amweenzinyoko wamulukwatano; kujatikizya cilongwe canu cini a Jehova Leza.—1 Petro 3:7.

11. Mbuti mbocinga cakonzyeka ikulesya kwiimpana ikuba mazwanga?

11 Ncamaanu ikubikkila maanu mbomwaambaula kumweenzinyoko wamulukwatano. Ikuti kwaba cimwi cikatazya, mutakalali cakwiindilizya. Amulange-lange cakacitika mubuumi bwa Izaka amukaintu wakwe Rebeka, icilembedwe ku Matalikilo 27:46–28:4. “Rebeka wakaambila Izaka kuti, Bandikataazya bana basimbi ba-Heti. Na Jakobo wakwata umwi wabana basimbi ba-Heti bali mbuli aba, umwi wabana basimbi bakookuno, [ino] buumi bwangu buyooba amilimonzi kulindime?” Kunyina citondezya kuti Izaka wakaingula cabukali. Muciindi caboobo, wakatuma mwanaabo musankwa Jakobo kule kuyooyandaula mukaintu uuyoowa Leza iwatakali kulangilwa kuyookatazya Rebeka. Amweezeezye kuti mulumi amukaintu baimpana. Ikwaamba kuti “mebo” muciindi cakuti “yebo” kulakonzya kulesya kwiimpana kusyoonto kukomena akuba mazwanga aajatikizya kubwentelana. Mucikozyanyo, muciindi cakwaamba kuti, “Kunyina nomwiizya andime!” ino mbuti ikwaamba kuti, “Ndali kuyeeya kuti inga katuba aciindi cinji cakwiizya antoomwe”? Amubikkile maanu apenzi liliko, ikutali buyo akutongooka muntu. Amulikasye kuba acilengwa cakusola kubona uuluzi autaluzi. Ilugwalo lwa Ba-Roma 14:19 lwaamba kuti: “Atutobele zintu zileta luumuno azintu zyakuyakana.”

Amuleke ‘Ndutiluti, Lunyemo Abukali’

12. Ikutegwa tulweendelezye lulimi, ncinzi ncotweelede kupailila, alimwi ino nkaambo nzi?

12 Ikujata lulimi takujatikizyi buyo kubikkila maanu kuzintu nzyotubandika. Kayi mubwini, imajwi ngotwaambaula azwa mumoyo ikutali mukanwa. Jesu wakati: “Umuntu mubotu ulagwisya zintu zibotu muciyobwedo cibotu camoyo wakwe, awalo muntu mubi muciyobwedo cibi, ugwisya zintu zibi, nkaambo mulomo wakwe uamba oko ukuzywide kumoyo.” (Luka 6:45) Aboobo, ikutegwa mweendelezye lulimi lwanu, inga mwayandika kupaila bwakacita Davida iwakati: “Undipe moyo uusalala, O Leza; ulengulule muuya uululeme mukati kangu.”—Intembauzyo 51:10.

13. Mbuti ndutiluti, lunyemo abukali mbozinga zyapa kutukila?

13 Paulo wakakulwaizya bana Efeso ikutabelesya majwi mabyaabi alimwi amizeezo iipa kubandika majwi aayo. Wakalemba kuti: “Azizwe kulindinywe zintu ezi zyoonse—ndutiluti zili buti, alunyemo, abukali, amaambani, akutuka, alusulo loonse.” (Ba-Efeso 4:31) Amubone kuti katanaamba ‘maambani akutuka,’ Paulo wakaamba ‘ndutiluti, alunyemo abukali.’ Ndutiluti iili mumuntu njiiyoowegwa ikuba maambani amajwi aanyemya. Aboobo amulibuzye kuti: ‘Sena ndili andutiluti alunyemo mumoyo? Sena ndimuntu “sinkazi”?’ (Tusimpi 29:22) Ikuti kamuli boobu, amupailile lugwasyo lwa Leza kutegwa muzunde tumpenda ootu alimwi akucikonzya kulyeendelezya ikutegwa kunyema kwanu kutamupi kubweka. Ibbuku lya Intembauzyo 4:4 lyaamba kuti: “Amukankame, mutabisyi. Amwaambile myoyo yanu amalo aanu, akuumuna.” Ikuti mwabona kuti muyanda kunyema kapati alimwi mwalimvwa kuti tamukookonzya kulyeendelezya, amutobele lulayo luli ku Tusimpi 17:14 lwakuti: “Kozwa buyo, inkondo niitana kubuka.” Kwaciindi cili mbocibede amusosoloke kusikila moyo wanu ukkale.

14. Ino kucimwa inga kwalunyonganya buti lukwatano?

14 Tacili cuuba-uba pe ikweendelezya lunyemo abukali, ikapati kuti kaziliko akaambo kaceeco Paulo ncaakaita kuti “ndutiluti.” Ibbala lya Cigiliki ndyaakabelesya Paulo kwaamba “ndutiluti” lisandululwa kuti, ikuba “amuuya wakucimwa wakutayanda kulekelelana” alimwi ‘akubikkilila zibi zyabamwi.’ Zimwi ziindi bukali inga buli mbuli sikunku uugwitide akati kamulumi amukaintu, alimwi bukkale oobo bulakonzya kuzumanana kwaciindi cilamfwu. Ikusulaikana kulakonzya kuba, ikuti capa kucimwa tiicamanizigwa kabotu. Pele ikuzumanana kucimwa akaambo kakulubizya kwakacitwa musyule takugwasyi pe. Icakacitika kale tacikonzyi kucincwa. Ikuti mwalekelela umwi wakacita cibyaabi, cilagwasya kuciluba cibi eeco. Luyando “taluyeeyi inkoto yabubi.”—1 Ba-Korinto 13:4, 5.

15. Ncinzi iciyoobagwasya kucinca mbobaambaula aabo bazibide kubelesya majwi mabyaabi?

15 Ino mbuti kuti ŋambawido yabukali njiyakadumide mumukwasyi momwakakomenena alimwi kubelesya mwaambo ooyu ncecilengwa canu? Mulakonzya kubucinca bukkale oobu. Mwakalibikkila kale aakujinkila mumbazu zyabuumi zili mbozibede kujatikizya zintu nzyomutakonzyi kucita ziyume zitete. Ino mulasala kujinkila aali caboola kumajwi ngomubelesya? Sena mulaleka kwaambaula imajwi aanu kaatanaba matusi? Inga mwayanda kutobela zyaambwa ku Ba-Efeso 4:29 kuti: “Mutazwi ijwi ibi niliba lyomwe kumilomo yanu.” Eeci ciyandika kuti ‘musamunune buntu bukulukulu amilimo yambubo, alimwi akuti mulisamike buntu bupya, bwalo ikwiinda muluzibo lwini-lwini ibulengululwa kweelana acinkozya cayooyo iwakabulenga.’—Ba-Kolose 3:9, 10.

Kubandika Kulayandika Kapati

16. Nkaambo nzi kutaambauzyanya ncokutali kabotu mulukwatano?

16 Kunyina kuzwidilila kapati—alimwi zintu zibyaabi zilacitika—eelyo mulumi amukaintu nobataambauzyanyi. Talili lyoonse eeci nocicitika akaambo kakuyanda kusubula ngomukwetene limwi mbwaanga cilakonzya kuba akaambo kakucimwa naa kutyompwa. Nokuba boobo, ikukaka kwaambauzyanya kukomezya buyo mapenzi alimwi kunyina nokugwasya kumanizya penzi liliko. Cili mbuli mukaintu umwi mbwaakaamba kuti, “twatalika kwaambauzyanya alimwi, kunyina notulibandika eelyo penzi alimwi.”

17. Ncinzi ncobeelede kucita Banakristo bajisi mapenzi mulukwatano lwabo?

17 Imapenzi aamulukwatano naazumanana, kunyina nzila mfwaafwi. Ibbuku lya Tusimpi 15:22 lyaamba kuti: “Makanze alasinkinizigwa na kwabula lulayo, pele na kuli basinkuta banji alazuzikizigwa.” Mweelede kukkala ansi ambomukwetene limwi akwaabandika makani. Lyoonse amumuswiilile mweenzinyoko wamulukwatano amoyo woonse. Ikuti caboneka kuti inga caalila limwi kucita boobo, amubelesye baalu bamumbungano ya Bunakristo. Balijisi luzibo lwa Magwalo alimwi balicizi kubelesya njiisyo zyamu Bbaibbele. Ibaalumi aaba bali “mbuli macijilo aakulivuna kumuuwo aciyubilo cakucijila ciindi cakuwidwa imvula yamuyoba.”—Isaya 32:2.

Mulakonzya Kulizunda Penzi Eeli

18. Ndipenzi nzi lipandululwa ku Ba-Roma 7:18-23?

18 Ikulijata notwaambaula nciyumu kapati. Akwalo kweendelezya nzyotucita nciyumu. Kapandulula buyumuyumu mbwaakajisi, imwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Ndizi kuti mulindime (nkukuti munyama yangu) tamukali cintu niciba cimwi cibotu. Ikuti kuzumina kwalo nkukuli, pele kucita cintu cibotu nsikujene pe. Nkaambo cibotu ncinjanda nsiciciti pe, pele cibi ncintayandi ncico ncincita. Lino kuti cintu ncintayandi ncencita, nkukuti teensi ndime uucicita pe, nzizibi zindikalilide mukati.” Akaambo ‘kamulawo wazibi uuli muzizo zyesu,’ lyoonse tuyandisya kulubelesya bubi lulimi lwesu azizo zimbi zyamubili wesu. (Ba-Roma 7:18-23) Pele tweelede kulilwana penzi eeli—alimwi lilakonzya kuzundwa kwiinda mulugwasyo lwa Leza.

19, 20. Mbuti cikozyanyo ca Jesu mbocinga cagwasya balumi abamakaintu kulijata nobaambaula?

19 Mulukwatano muli luyando abulemu, imajwi mabyaabi alimwi aabukali tazyeelede kubelesegwa pe. Amuyeeye cikozyanyo ncaakasiya Jesu Kristo mumakani aaya. Kunyina Jesu naakabelesya matusi kuli basikwiiya bakwe. Naaba masiku mubuzuba bwamamanino bwabuumi bwakwe anyika ibaapostolo bakwe nobakali kukazyanya kujatikizya wakali mupati akati kabo, Mwana a Leza kunyina naakababwentela pe. (Luka 22:24-27) Ibbaibbele lilailila kuti: “Nobalumi, amuyande banakazi banu, mbuli Kristo mbwaakayanda imbungano akulyaaba nkaambo kanjiyo.”—Ba-Efeso 5:25.

20 Pele ino mbuti kujatikizya mukaintu? Weelede ‘kulemya mulumi wakwe.’ (Ba-Efeso 5:33) Sena mukaintu uulemeka mulumi wakwe inga wamubwekela, kabelesya matusi? Paulo wakalemba kuti: “Ndayanda kuti mukazibe aya. Mutwe wamwaalumi umwi aumwi ngu-Kristo, awalo mutwe wamwanakazi ngumwaalumi, awalo mutwe wa-Kristo ngu-Leza.” (1 Ba-Korinto 11:3) Bamakaintu beelede kulibombya kumutwe wabo mbubwenya Kristo mbwalibombya ku Mutwe wakwe. (Ba-Kolose 3:18) Nokuba kuti kunyina muntu uutalondokede uukonzya kwiiya Jesu cakulondoka, ikusoleka ‘kutobela mumikondo yakwe’ kuyoogwasya balumi abamakaintu ikuzunda penzi lyakutalikasya kwaambaula munzila mbyaabi.—1 Petro 2:21.

Ncinzi Ncomwaiya?

• Mbuti lulimi lutajatwi mbolukonzya kunyonyoona lukwatano?

• Nkaambo nzi lulimi ncolukatazya kujata?

• Ncinzi citugwasya kweendelezya mbotwaambaula?

• Ncinzi ncomweelede kucita ciindi nomujisi mapenzi mulukwatano?

[Mibuzyo yaciiyo]