Skip to content

Skip to table of contents

Ncocipandulula Kuyanda Mweenzuma

Ncocipandulula Kuyanda Mweenzuma

Ncocipandulula Kuyanda Mweenzuma

“Yanda mweenzinyoko mbuli mboliyanda omwini.”—MATAYO 22:39.

1. Ino mbuti mbotutondezya kuti tulamuyanda Leza?

NCINZI Jehova ncayanda kuti bacite aabo bamukomba? Kwiinda mukubelesya mabala mauba-uba pele aajisi nguzu kapati, Jesu wakapa bwiinguzi mubufwaafwi. Mulazyo mupati wakati nkuyanda Jehova amoyo wako woonse, moya wako woonse, amumiyeeyo yako yoonse. (Matayo 22:37; Marko 12:30) Kweelana ambuli mbotwabona mucibalo cainda, ikuyanda Leza kulabikkilizya akumuvwida alimwi akubamba milazyo yakwe akaambo kaluyando ndwaakatutondezya. Kuli baabo bamuyanda Leza, ikucita kuyanda kwakwe tauli mukuli uuminya pe; kubapa kukondwa buya.—Intembauzyo 40:8; 1 Johane 5:2, 3.

2, 3. Nkaambo nzi ncotweelede kubikkila maano kumulazyo wakuyanda mweenzuma, alimwi ino mibuzyo nzi iibuka?

2 Jesu wakati mulazyo uutobela uliswaangene awakusaanguna, wakuti: “Yanda mweenzinyoko mbuli mboliyanda omwini.” (Matayo 22:39) Lino tuyanda kubikkila maano kumulazyo ooyu alimwi kuli kaambo kabotu ncotweelede kuubikkila maano. Iciindi ncotupona kuliyanda kulidumide kapati, alimwi luyando lulatondezyegwa munzila inyongene. Kwiinda mukusololelwa amuuya, Mwaapostolo Paulo wakapandulula “mazuba aakumamanino” kuti bantu tabakayandi beenzinyina, pele banooliyanda, basimuyanda mali alimwi akulikondelezya. Ibanji bayooba “basikancimwa,” antela kweelana abusanduluzi bumbi bwa Bbaibbele, bayooba bantu “batajisi luyando kumikwasyi yabo.” (2 Timoteo 3:1-4) Jesu Kristo wakasinsima kuti: “Banji . . . bazooabana akusulana. . . . Banji bazooya buleka luyandisyo lwabo.”—Matayo 24:10, 12.

3 Nokuba boobo, amubone kuti Jesu tanaakaamba kuti bantu boonse bazooya buleka luyandisyo lwabo. Kuli bamwi ibali kutondezya alimwi bacitondezya luyando oolo Jehova ndwayanda alimwi ndweelede kutondezyegwa. Aabo bamuyanda ncobeni Jehova bayoosolekesya kubona bantu bamwi mbuli mbwababona walo. Pele ino nguni mweenzuma ngotweelede kuyanda? Ino mbuti mbotukonzya kutondezya kuti tulamuyanda mweenzuma? Magwalo alakonzya kutugwasya kwiingula mibuzyo eeyi iiyandika kapati.

Ino Mweenzuma Nguni?

4. Kweelana abbuku lya Levitiko caandaano 19, ino mbaani iba Juda mbobakeelede kuyanda?

4 Jesu naakali kwaambila mu Farisi mulazyo mupati wabili wakuyanda mweenzinyoko mbuli mboliyanda, wakali kwaamba mulawo uumwi wakapedwe bana Israyeli. Ulilembedwe kubbuku lya Levitiko 19:18. Mucaandaano ncemunya eeci, ba Juda bakaambilwa kuti bakeelede kubona bantu bamwi kutali buyo bana Israyelinyina kuti mbeenzinyina. Kapango 34 kaamba kuti: “Mweenzu uukala akati kanu abe mbubonya mbuli muzyalwemucisi; uleelede kumuyanda mboliyanda omwini; nkaambo anywebo mwakali beenzu mucisi ca-Egepita.” Aboobo, nobaba baabo ibatakali ba Juda, ikapati aabo bakasanduka buya bakeelede kulanganizyigwa caluyando.

5. Ino mbuti ba Juda mbobakali kukamvwa kaambo kakuyanda mweenzinyoko?

5 Nokuba boobo, basololi baba Juda bamumazuba Jesu ngaakali anyika zintu bakali kuziyeeyela bumbi. Basololi bamwi bakali kuyiisya kuti mabala mbuli yaaya, “mweenzinyoko” alimwi “asimukobonyoko” akali kubelesyegwa buyo akati kaba Juda. Ibatali ba Juda bakeelede kusulwa. Bamayi aaba bakali kuyeeya kuti aabo bakomba Leza bakeelede kubasula batakombi Leza. Ibbuku limwi lyakati, “akaambo kabukkale buli boobu, ikusulana kwakavwula. Bwakaba mbobuumi.”

6. Ino ntwaambo nzi tobilo Jesu ntwaakaamba naakali kwaamba kujatikizya kuyanda mweenzinyoko?

6 Mu Mulumbe wakwe waa Mulundu, Jesu wakakaamba kaambo aaka, wakasalazya kwaamba iwakeelede kuyandwa. Wakati: “Mwakamvwa mbukwakaambwa kuti, Yanda mweenzinyoko, pele sinkondonyoko umusule. Mebo ndamwaambila kuti, Amuyande basinkondonyoko, amubakombele bamupenzya, kuti mube bana bakwe Usowanu uuli kujulu, nkaambo ulapasuzya izuba lyakwe kubabi akubabotu, ulawisizya boonse imvula yakwe, baluleme abataluleme.” (Matayo 5:43-45) Mumakani aaya Jesu wakaamba twaambo tobilo. Kakusaanguna, Jehova ngusibuuya alimwi ngusiluse kubantu babotu ababi. Kabili, tuleelede kutobela cikozyanyo cakwe.

7. Ino nciiyo nzi ncotukonzya kwiiya kuzwa kucikozyanyo camu Samariya?

7 Ciindi cimwi, mu Juda uujisi luzibo mu Mulawo wakabuzya Jesu kuti: “Ino nguni mweenzuma?” Jesu wakaingula kwiinda mukuluula cikozyanyo cakapandulula muna Samariya wakajana mwaalumi mu Juda walo wakaumwa ababbi akunyangwa zintu nzyaakajisi. Nokuba kuti ba Juda ziindi zinji bakali kubasampaula bana Samariya, mu Samariya ooyu wakazyaanga zilonda zyamuntu ooyu akumutola kuŋanda yabeenzu kutegwa apone. Ino nciiyo nzi ciliko aawa? Ikuyanda mweenzuma kweelede kubikkilizya abantu aabo ibatali bamusyobo wesu, cisi naa cikombelo cesu.—Luka 10:25, 29, 30, 33-37, Ci.

Ncocipandulula Kuyanda Mweenzuma

8. Ino bbuku lya Levitiko caandaano 19 lyaamba nzi kujatikizya mbuli luyando mbolwakeelede kutondezyegwa?

8 Ikuyanda mweenzuma, mbubwenya mbuli kuyanda Leza, tacili buyo mbotulimvwa pe; cilabikkilizya amilimo. Cilagwasya kuulanga-langa kapati mulazyo uulembedwe kubbuku lya Levitiko 19 walo uukulwaizya bantu ba Leza kuti kabayanda beenzinyina mbuli mbobaliyanda. Mubbuku eeli tubala kuti bana Israyeli bakalilailidwe kuti bakeelede kubazumizya bapengede alimwi abeenzu ikuti kabatola lubazu mukutebula. Kwakanyina kaambo kakali kukonzya kubapa kubba, kweena naa kubeja. Nobakali kubeteka, bana Israyeli tiibakeelede kusalulula pe. Nokuba kuti bakeelede kusinsa kuti kwayandika, bakalaambilidwe kuti: “Utasuli munyoko mumoyo wako pe.” Milazyo eeyi aimbi yakabikkwa antoomwe mumajwi aaya: “Yanda mweenzinyoko mbubonya mboliyanda omwini.”—Levitiko 19:9-11, 15, 17, 18.

9. Nkaambo nzi Jehova ncaakalailila bana Israyeli kuti baitantamuke misyobo imbi?

9 Nokuba kuti bana Israyeli bakeelede kubayanda bantunyina, pele bakeelede kubatantamuka aabo ibakali kukomba baleza bakubeja. Jehova wakacenjezya ntenda alimwi azyakali kulangilwa kutobela akaambo akuyanzana abantu babyaabi. Mucikozyanyo, kumisyobo bana Israyeli njobakeelede kutantamuka, Jehova wakalailila kuti: “Mutakwatani abo; mutapi bana babo balombe bana banu basimbi, nekuba kubweza bana babo basimbi kuti bakwatwe kubana banu balombe, nkaambo balalesya bana banu kunditobela, kuti bakombe mizimu imbi aboobo bukali bwa Jehova bulamubukila.”—Deuteronomo 7:3, 4.

10. Ino tweelede kucenjelela nzi?

10 Mbubwenya buyo, Banakristo tababambi zilongwe abantu aabo bakonzya kupa kuti lusyomo lwabo luye aansi. (1 Ba-Korinto 15:33) Tulaigwa kuti: “Mutabi nimusungwa mujoko antoomwe abaabo batali bazumini,” aabo ibatali mumbungano ya Bunakristo. (2 Ba-Korinto 6:14) Kunze lyaboobo, Banakristo balaililwa kuti kabakwatana buyo “mu Mwami.” (1 Bakolinti 7:39, Ci) Nokuba boobo, tatweelede kubasampaula aabo batasyomi mbotusyoma muli Jehova. Kristo wakafwida basizibi, alimwi bunji bwabaabo bakali kucita zintu zibyaabi bakasanduka akuba acilongwe a Leza alimwi.—Ba-Roma 5:8; 1 Ba-Korinto 6:9-11.

11. Ino ninzila nzi iinda kubota yakutondezyela luyando kubantu batamubelekeli Jehova, alimwi nkaambo nzi?

11 Ikuti katuyanda kutondezya luyando kubantu batabelekeli Leza, kunyina nzila imbi mbotukonzya kucita oobo kunze lyakwiiya Jehova. Nokuba kuti Leza tabuyandi bubi, ulatondezya luzyalo kubantu boonse kwiinda mukubapa coolwe cakuti baleke zibi zyabo kutegwa bakajane buumi butamani. (Ezekiele 18:23) Jehova “ulayanda kuti boonse bajane ciindi cakweempwa.” (2 Petro 3:9) Uyandisya kuti “bantu boonse bafutulwe akuboola kuluzibo lwakuziba lusinizyo.” (1 Timoteo 2:4) Nkakaambo kaako Jesu ncaakalailila batobeli bakwe kuti bakambauke akuyiisya alimwi “akugwasya bantu bamisyobo yoonse kuti babe basikwiiya.” (Matayo 28:19, 20, NW) Kwiinda mukutola lubazu mumulimo ooyu, tutondezya kuti tulijisi luyando kuli Leza alimwi akubeenzuma, kubikkilizya abasinkondoma!

Kuyanda Bakwesu Banakristo

12. Ino ncinzi mwaapostolo Johane ncaakalemba kujatikizya kuyanda mukwesu?

12 Mwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Atucitile bantu boonse milimo mibotu, pele kwaambisya kulibaabo baciinga calusyomo.” (Ba-Galatiya 6:10) Mbwaanga tuli Banakristo, tulijisi mukuli wakuyanda basyomima, nkokuti bakwesu abacizi bakumuuya. Ino luyando oolu luyandika buti? Ikukankaizya kaambo aaka, mwaapostolo Johane wakalemba kuti: “Kufumbwa muntu uusula mweenzinyina, mujayi, . . . Na muntu wati, Ndamuyanda Leza, nekubaboobo ulasula mweenzinyina, oyo mubeji. Nkaambo oyo uutayandi mweenzinyina ngwabwene takonzyi kuyanda Leza ngwatanabwene.” (1 Johane 3:15; 4:20) Makani aaya mapati. Jesu wakabelesya bbala lyakuti “mujayi” alimwi alyakuti “mubeji” naakali kwaamba Diabolosi Saatani. (Johane 8:44) Tatuyandi kuti mabala aaya abelesyegwe kwaamba ndiswe pe!

13. Ino mmuunzila nzi motukonzya kutondezya luyando kubasyomima?

13 Banakristo bakasimpe ‘baliyiisyidwe a Leza kuti beelede kuyandana.’ (1 Ba-Tesalonika 4:9) Luyando lwesu “lutabi lwamajwi buyo niluba [lwaamulomo], lube lwamulimo alwalusinizyo.” (1 Johane 3:18) Luyando lwesu talweelede kuba “lwakuupaupa ameso.” (Ba-Roma 12:9) Luyando lutupa kuti tube basiluse, bajisi moyo mutete, balekelela, bakkazyika moyo alimwi batajisi munyono, batalisumpuli, banyoneka naa bataliyandi. (1 Ba-Korinto 13:4, 5; Ba-Efeso 4:32) Lutupa kuti ‘tube bazike kubeenzuma.’ (Ba-Galatiya 5:13) Jesu wakaambila basikwiiya bakwe kuti kabayandana mbuli mbwaakali kubayanda. (Johane 13:34) Aboobo Munakristo weelede kuti kalibambide kufwida basyominyina ikuti cayandika.

14. Ino mbuti mbotukonzya kuyandana mumukwasyi?

14 Luyando ikapati lweelede kutondezyegwa mumikwasyi ya Banakristo, kapati akati kamulumi amukaintu. Lukamantano lwamulukwatano nduyumu kapati cakunga Paulo wakaamba kuti: “Balumi [baleelede] kuyanda banakazi babo mbuli mibili yabo beni.” Alimwi wakayungizya kuti: “Uuyanda mukaakwe waliyanda mwini.” (Ba-Efeso 5:28) Tujana kuti Paulo wakalwiinduluka lulayo oolu mukapango 33. Mulumi uuyanda mukaintu wakwe takatobeli mbuli mbobakali kucita bana Israyeli mumazuba aayo naakali kupona Malaki, balo bakali bampelenge kuli bamakaintu babo. (Malaki 2:14) Unoomubikkila maano. Unoomuyanda mbuli Kristo mbwaakayanda mbungano. Luyando luyoopa kuti mukaintu awalo kamulemeka mulumaakwe.—Ba-Efeso 5:25, 29-33.

15. Ino ncinzi kulangilila mbobayandana babunyina kwiinda mumilimo ncokupa kuti bantu baambe akucita?

15 Kakunyina kudooneka, iluyando luli boobu ncecaando ca Banakristo bakasimpe. Jesu wakati: “Kuliceeci bantu boonse bayoomuziba, kuti muli basikwiiya bangu, mwanooyandana umwi amweenzinyina.” (Johane 13:35) Ikuyandana akati kesu kuyoopa kuti bantu baboole kuli Leza ooyo ngotuyanda akulemeka. Mucikozyanyo, ku Mozambique kuli makani aajatikizya mukwasyi wa Bakamboni. “Tatuninga bona cintu cili boobu. Ciindi camasyikati, iguwo pati lyakatalika kuunga kumane boobo kwakaboola mvwula yacivwula mabwe. Iguwo lyakanyonyoona ŋanda yesu yamatete alimwi masenke akavwumbuka. Bakwesu ibakazwa mumbungano zili afwaafwi nobakaboola kuti batugwasye kuyakulula ŋanda yesu, basimukoboma bakagambwa akwaamba kuti: ‘Cikombelo canu ncibotu. Kunyina notwakagwasyigwa kale acikombelo cesu munzila ili boobu.’ Twakajalula Bbaibbele akubatondezya bbuku lya Johane 13:34, 35. Bunji bwabasimukoboma lino balaiya Bbaibbele.”

Kuyanda Bantu

16. Ino kuyanda bantu mubbungankamu alimwi akuyanda muntu aumwi kumugama ciindene buti?

16 Tacikatazyi kuyanda beenzuma mubbungankamu pe. Nokuba boobo, ikuyanda muntu aumwi kumugama buya cilakonzya kukatazya. Mucikozyanyo, bantu bamwi luyando ndobajisi kubeenzinyina lutaana buyo akusanga zintu naa mali kumbunga zyamilimo yaluzyalo zigwasyilizya bapengede. Ncuuba-uba kwaamba kuti tulabayanda basimukoboma, pele tacili cuuba-uba kwaamba boobu kuli ngotubeleka limwi uutondezya kuti tatubikkili maano, simukoboma uulimvwa naa mulongweesu uututyompya.

17, 18. Ino mbuti Jesu mbwaakatondezya luyando kubantu bamwi kubagama, alimwi ino wakajisi makanze nzi naakali kucita boobo?

17 Kujatikizya makani aaya aakuyanda muntu aumwi kumugama, tulaiya kuli Jesu walo wakatondezya bube bwa Leza cakulondoka. Nokuba kuti wakaboola anyika kuti agusye cibi kubantu boonse bali anyika, wakatondezya luyando kubantu aumwi kumugama—kumukaintu wakajisi bulwazi, kuli sicinsenda alimwi akumwana. (Matayo 9:20-22; Marko 1:40-42; 7:26, 29, 30; Johane 1:29) Mbubwenya buyo, tulabayanda beenzuma kwiinda mukubeendelezya kabotu bantu abuzuba.

18 Nokuba boobo, tatweelede kuluba kuti kuyanda bantu kuliswaangene akuyanda Leza. Nokuba kuti Jesu wakagwasya bacete, wakaponya bacisidwe akusanina basinzala, makanze aakwe naakali kucita zyoonse eezi, alimwi aakamupa kubayiisya, akali aakuti abagwasye kutegwa babe balongwe a Leza alimwi. (2 Ba-Korinto 5:19) Jesu wakacita zintu zyoonse kutegwa alemeke Leza. Kunyina naakaluba kuti wakali kwiiminina Leza walo ngwaakali kuyanda. (1 Ba-Korinto 10:31) Kwiinda mukwiiya cikozyanyo ca Jesu, andiswe tulakonzya kutondezya luyando lwini-lwini kubeenzuma alimwi akuzumanana kutaba banyika.

Ino Mbuti Mbotukonzya Kuyanda Beenzuma Mbuli Mbotuliyanda?

19, 20. Ino kuyanda beenzuma mbuli mbotuliyanda cipandulula nzi?

19 Jesu wakati: “Yanda mweenzinyoko mbuli mboliyanda omwini.” Ncilengwa buya kulilanganya alimwi akulilemeka bweelede. Nikwatali boobo, mulazyo ooyu nowatali kubeleka. Ikuliyanda munzila yeelede ooku takweelede kukozyanisyigwa akuliyanda kwaambidwe amwaapostolo Paulo kulugwalo lwa 2 Timoteo 3:2. Pele ooku nkuliyanda munzila yeelede kutegwa kojisi bulemu. Sikwiiya Bbaibbele umwi wakakupandulula kuti ‘nkuliyanda munzila yeelede kwalo ikutali kwakulinaamuna, nokuba kulibikka muciimo caansi kapati cakwaamba kuti ndili mupenzi alimwi ndinyina mpuwo.’

20 Ikuyanda bantu bamwi mbuli mbotuliyanda cipandulula kubona bantu bamwi mbuli mbotuyanda kuti kabatubona, alimwi akubalanganya mbuli mbotuyanda kuti kabatulanganya. Jesu wakati: “Zintu zyoonse zili buti nzimuyanda kuti bantu bamucitile, anywebo amubacitile nzizyonya.” (Matayo 7:12) Amubone kuti Jesu tanaakaamba kuti katubikkilila nzyobakatulubizyila bantu kutegwa andiswe tukajolele kumbele. Muciindi caboobo, tweelede kuyeeya mbotuyanda kuti bantu batucitile akubacitila munzila njoona eeyo. Alimwi amubone kuti Jesu kunyina naakaamba majwi aatondezya kuti tweelede buyo kucitila balongwe naa bakwesu munzila eeyi. Wakabelesya bbala lyakuti “bantu,” ambweni ikutegwa atondezye kuti tweelede kucita boobu kubantu boonse.

21. Ino ncinzi ncotutondezya kwiinda mukubayanda bantu?

21 Ikuyanda beenzuma kuyootugwasya kutegwa tutaciti cibi. Mwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Majwi aamba kuti, Utaciti bumambi, Utajayi, Utabbi, Utabi abbivwe, amilazyo imwi iili boobo, mitwi yamakani aya oonse ilaambwa mujwi lyomwe lyakuti, Yanda mweenzinyoko mbubonya mboliyanda omwini. Luyandisyo talucitili mweenzinyoko cibi.” (Ba-Roma 13:9, 10) Iluyando luyootupa kuti katuyeeya nzila mbotukonzya kubacitila zibotu bantu. Kwiinda mukuyanda bantuma, tutondezya kuti tulamuyanda awalo wakalenga bantu mucinkozya cakwe, Jehova Leza.—Matalikilo 1:26.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino mbabani mbomweelede kuyanda, alimwi nkaambo nzi?

• Ino mbuti mbotukonzya kutondezya kuti tulabayanda bantu batali babelesi ba Jehova?

• Ino mbuti Bbaibbele mbolilupandulula lulayando ndotweelede kuba andulo kubakwesu?

• Ino cipandulula nzi kuyanda beenzuma mbuli mbotuliyanda?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 24]

“Ino nguni mweenzuma?”

[Cifwanikiso icili apeeji 27]

Jesu ulabayanda bantu aumwi kumugama