Skip to content

Skip to table of contents

Nobakaintu—Amubalemeke Balumi Banu

Nobakaintu—Amubalemeke Balumi Banu

Nobakaintu—Amubalemeke Balumi Banu

“Nubanakazi, amulibombye kubalumi banu.”—BA-EFESO 5:22.

1. Nkaambo nzi kulemeka mulumi kanji-kanji ncokukatazya?

MUMASI manji bantu nobakwatana, nabwiinga ulakonka, kusyomezya kuti unoomulemeka kapati mulumi wakwe. Nokuba boobo, balumi banji mbobeendelezya bakaintu babo kupa kuti cuube-ube naa cikatazye kuzuzikizya cikonke eeco. Pele cikwati cakali antalisyo mbotu. Leza wakagusya kabambo kuli Adamu muntu wakusaanguna, akupanga mukaintu. Adamu wakoompolola kuti: “Ma! Ncobeni oyu ulijisi zifuwa mbubonya mbuli zifuwa zyangu anyama mbubonya mbuli nyama yangu.”—Matalikilo 2:19-23.

2. Ino ncinzi cacitika kujatikizya bamakaintu acikwati mumyaka misyoonto yainda?

2 Nokuba kuti cikwati cakatalisigwa kabotu, nkamu iitwa kuti lwaanguluko lwabamakaintu—ikusoleka kwabamakaintu kutegwa kabatadyaamininwi abasankwa—yakatalikwa kumatalikilo aakuma 1960 ku United States. Aciindi eeco balumi bali 300 bakasiya mikwasyi yabo kakuli mukaintu omwe buyo nguwakasiya mukwasyi wakwe. Pele kuzikusika kumamanino aakuma 1960, bamakaintu bali botatwe bakali kusiya mikwasyi yabo. Mazuba aano, kuboneka kuti bamakaintu balatukila, balanywa, balafweba alimwi tabalilemeki mbubwenya mbuli bamaalumi mbobacita. Aboobo, sena bamakaintu balikkomene? Peepe. Muzisi zimwi, cisela cabantu ibakwatana mukuya kwaciindi balalekana. Sena kusoleka kucitwa abamakaintu bamwi kutegwa basumpule cikwati cabo kwabagwasya naa pe?—2 Timoteo 3:1-5.

3. Ndipenzi nzi mpati lijatikizya cikwati?

3 Ino penzi lini ninzi? Kulubazu lumwi, ndipenzi lyaliko kuzwa ciindi Eva naakacengwa amungelo wakazanga, “muzoka waciindi, uutegwa Diabolosi a-Saatani.” (Ciyubunuzyo 12:9; 1 Timoteo 2:13, 14) Saatani wanyonyoona zyeezyo Leza nzyayiisya. Mucikozyanyo, kujatikizya cikwati, Diabolosi wapa kuti cibonwe kuba cintu citapi lwaanguluko alimwi cikatazya. Twaambo twakubeja ntwakulwaizya kwiinda muli sikapepele amumiteende yanyika ino—yalo njayendelezya—tubambidwe kupa malailile aa Leza kubonwa kuti taaluzi akuti ngakaindi. (2 Ba-Korinto 4:3, 4) Pele, ikuti twalanga kabotu-kabotu nzyaamba Leza kujatikizya mulimo wamukaintu mucikwati, tulabona mboili imbotu alimwi amboigwasya Ijwi lya Leza.

Ncenjezyo Kuli Baabo Bakwatana

4, 5. (a) Nkaambo nzi mukaintu ncayelede kucenjela nayeeya kukwatwa? (b) Ncinzi mukaintu ncayelede kucita katanazumina kukwatwa?

4 Ibbaibbele lilacenjezya. Lyaamba kuti munyika ino yeendelezyegwa a Diabolosi, nobaba baabo ibali muzikwati zizwidilide banooli a “mapenzi.” Aboobo, nokuba kuti cikwati mbubambe bwakatalikwa a Leza, Ibbaibbele lilabacenjezya aabo ibanjila mumo. Sikulemba Bbaibbele umwi iwakasololelwa amuuya wakalemba kujatikizya mukaintu mukamufwu walo ooyo waangulukide kukwatwa alimwi kati: “Cilainda kubota kuti wakala mbuli mbwabede.” Awalo Jesu wakakulwaizya kutakwata naa kutakwatwa kuli baabo ‘ibakonzya kucita oobo.’ Pele, ikuti umwi wasala kukwata naa kukwatwa, weelede kucita oobo ku “muna-Kristo,” nkokuti, kumukombi wa Leza uulyaabide alimwi uubbapatizidwe.—1 Ba-Korinto 7:28, 36-40; Matayo 19:10-12.

5 Ikaambo kapa kuti ikapati mukaintu kabikkila maano kumuntu uuyanda kumukwata nincenjezyo yamu Bbaibbele yaamba kuti: “Mwanakazi uukwetwe ulaangidwe ku-Mulao amulumaakwe.” Lilikke ikuti wafwa naa ikucita bumambe alimwi balekana akaambo kaceeco nakonzya “[ku]lubuka ku-Mulao” wakwe. (Ba-Roma 7:2, 3) Ikwiile kuyanda muntu mboomubonena buyo inga kacikkomanisya, pele eeco tacaambi kuti cinooli cikwati cikkomanisya. Aboobo, mukaintu uutakwetwe weelede kulibuzya kuti, ‘Sena ndililibambilide kunjila mububambe oomo mondinooyendelezyegwa amulawo wamwaalumi ooyu?’ Mubuzyo ooyu weelede kulangwa-langwa katanakwatwa muntu ikutali akwatwa pe.

6. Nkusala kuli buti bamakaintu banji mazuba aano nkobakonzya kucita alimwi nkaambo nzi ncokuyandika kapati?

6 Mumasena manji mazuba aano, mukaintu ulakonzya kuzumina naa kukaka kukwatwa. Pele, ikusala camaano ncintu ciyumu kapati kumukaintu, mbwaanga ikuyandwa alimwi aluyando lujanika mucikwati inga nduyumu kapati. Sikulemba umwi wakati: “Mbotuyaabuyandisya kucita cintu cimwi—kube kukwata naa kutanta mulundu umwi—inga tatubikkili maano kutwaambo tumwi pele tulalangilwa kubikkila buyo maano kumakani aayo ngotuyanda kumvwa.” Kusala cakutayeeya nkwakonzya kucita sikutanta malundu kulakonzya kumupa kufwa; akwalo kusala muntu wakukwatana limwi cakutayeeya kulakonzya kuleta mapenzi.

7. Ndulayo luli buti lugwasya lwapegwa lujatikizya kuyandaula wakukwatana limwi?

7 Mukaintu weelede kumvwisya zijatikizidwe mukweendelezyegwa amulawo wamwaalumi uuyanda kumukwata. Myaka yainda, musimbi umwi wakucisi ca India wakaamba kuti: “Bazyali besu mbapati alimwi mbasongo, kunyina nobeenwa mbuli mbotukonzya kweenwa. . . . Ndilakonzya kulubizya kufwumbwa ciindi.” Ilugwasyo ndobapa bazyali alimwi abamwi lulayandika kapati. Sikupa lulayo umwi musongo, kwamyaka minji wali kukulwaizya bakubusi kubaziba kabotu bazyali bamuntu ngobayanda kukwatana limwi alimwi akulangilila mbwalilemeka muntu ooyo nali abazyali alimwi abasazinyina.

Mbwaakalibombya Jesu

8, 9. (a) Ino kulibombya nkwaakacita Jesu kuli Leza wakakubona buti? (b) Mbubotu nzi bukonzya kujanika kwiinda mukulibombya?

8 Nokuba kuti kulibombya inga nciyumu, bamakaintu beelede kukubona kuba cintu cipa bulemu mbuli bwakacita Jesu. Nokuba kuti kulibombya kwakwe kuli Leza kwakali kubikkilizya kupenga mane kusikila kulufwu acisamu cakupenzezya, wakalikkomene mukulibombya kuli Leza. (Luka 22:41-44; Ba-Hebrayo 5:7, 8; 12:3) Bamakaintu beelede kwiiya Jesu mbwali cikozyanyo, nkaambo Ibbaibbele lyaamba kuti: “Mutwe wamwanakazi ngumwaalumi, awalo mutwe wa-Kristo ngu-Leza.” (1 Ba-Korinto 11:3) Pele iciyandika kapati ncakuti, talili lilikke bamakaintu nobakwatwa nobatalika kweendelezyegwa amusankwa kali mutwe.

9 Ibbaibbele lipandulula kuti bamakaintu, bakwetwe naa batakwetwe, beelede kulibombya kubusilutwe bwabaalumi bajisi zyeelelo zyakumuuya aabo ibeendelezya mumbungano ya Bunakristo. (1 Timoteo 2:12, 13; Ba-Hebrayo 13:17) Ciindi bamakaintu nobatobela malailile aa Leza aakulibombya, bapa cikozyanyo kubangelo mububambe bwambunga ya Leza. (1 Ba-Korinto 11:8-10) Kunze lyaboobo, bamakaintu bapati bakwetwe, kwiinda mucikozyanyo cabo alimwi amajwi ngobabelesya aagwasya, bayiisya bamakaintu basyoonto ‘kulibombya kubalumi babo.’—Tito 2:3-5.

10. Ino mbuti Jesu mbwaakasiya cikozyanyo caboola kukulibombya?

10 Jesu wakalizi bubotu bwakulibombya. Aciindi cimwi, wakalailila mwaapostolo Petro ikutela mutelo wakwe awa Petro kubeendelezi bantunsi mane wakamupa amali aakutela. Petro kumbele wakazikulemba kuti: “Amulibombye kubwami boonse bwabantu nkaambo ka-Mwami.” (1 Petro 2:13; Matayo 17:24-27) Kujatikizya cikozyanyo ciyandika kapati ca Jesu cakulibombya, tubala kuti: “Wakalilonzya, wakalisalila ciimo cabuzike akuba mbubonya mbuli bantu balya maila. Lino naakabonwa kuti waba acikozyano camuntu, wakalibombya akuzumina nikuba kufwa.”—Ba-Filipi 2:5-8.

11. Nkaambo nzi Petro ncaakakulwaizya bamakaintu kulibombya nokuba kubalumi ibatasyomi?

11 Kakulwaizya Banakristo kulibombya nokuba kubeendelezi basilunya alimwi bataluleme ibamunyika ino, Petro wakapandulula kuti: “Nciconya eco ncimwakaitilwa, nkaambo Kristo alakwe wakamucisilwa, wakamusiila cibonesyo, kuti mukatobele mumikondo yakwe.” (1 Petro 2:21) Naakamana kupandulula mbwaakapenga Jesu alimwi ambwaakaliyumya cakulibombya, Petro wakakulwaizya bamakaintu bajisi balumi batasyomi kuti: “Anywebo nobakaintu, amulibombye kubalumi banu, kuti naa kakuli bamwi babo bataswiilili Majwi aa Leza inga balakwelelezegwa abukkale bwanu kakunyina akubelesya majwi ciindi babona bweende bwanu bweelede bwakulilemeka.”—1 Pita 3:1, 2, Ci.

12. Nimpindu nzi yakajanwa kwiinda mukulibombya kwa Jesu?

12 Muntu uulibombya nokuba kuti ulasampaulwa akutukilwa ulakonzya kubonwa kuti ulikompeme. Pele, oobo tabusyi mbwaakacibona Jesu pe. Petro wakalemba kuti: “Wakatukilwa pele takakabweedezya matusi. Naakapenzegwa takakabbodola, pe.” (1 Petro 2:23) Bamwi ibakali kulangilila Jesu naakali kupenga bakaba basyomi, inga twati bakacita oobo munzila imwi, kubikkilizya acigwebenga cakali acisamu cakupenzezya cakabambene anguwe alimwi asilutwe wabasikalumamba ooyo iwakali kulangilila naakali kujayigwa. (Matayo 27:38-44, 54; Marko 15:39; Luka 23:39-43) Mbubwenya buyo, Petro wakatondezya kuti bamalumi bamwi batasyomi—nobaba baabo basilunya—balakonzya kuba Banakristo babona mbobalibombya bakaintu babo. Twazibona eezyi kazicitika mazuba aano.

Bamakaintu Mbobakonzya Kucinca Balumi Babo

13, 14. Ino kulibombya kubalumi batasyomi kwagwasya buti?

13 Bamakaintu ibakaba basyomi babacinca balumi babo kwiinda mubukkale bwabo bwa Bunakristo. Amuswaangano wacooko wa Bakamboni ba Jehova, kujatikizya mukaintu wakwe imulumi umwi Munakristo wakaamba kuti: “Ndisyoma kuti ndakali alunya kumukaintu wangu. Pele, wakali kundilemeka kapati. Kunyina naakali kundisampaula. Kunyina naakandisinikizya kusyoma nzyasyoma. Wakali kundibikkila maano kapati. Naa kaunka kumuswaangano, wakali kubeleka canguzu kundibambila cakulya kakucili ciindi alimwi akukutauka milimo yaaŋanda. Bukkale bwakwe bwakapa kuti ndibe aluyandisyo mu Bbaibbele. Ono ndili umwi wa Bakamboni!” Inzya, mubwini, ‘wakakwelelezyegwa abukkale bwamukaintu wakwe kakunyina kubelesya majwi.’

14 Kweelana ambwakaamba Petro, ciyandika kapati taali majwi ngaamba mukaintu, pele nzyacita nzezikulwaizya kapati. Eeci cakatondezyegwa amukaintu wakaiya kasimpe kamu Bbaibbele alimwi wakakanzide kujanika kumiswaangano ya Bunakristo. Mulumi wakwe wakoompolola kati: “Agnes, ikuti uzwe amulyango ooyo, utabooli alimwi!” Tanaakazwida ‘kumulyango ulya’ pele wakabelesya umbi. Buzuba bumwi bwakuswaangana wakamwaambila kuti: “Tokoondijana waboola.” Ncobeni, kunyina naakamujana—wakalizwide kwamazuba otatwe. Naakapiluka, mukaintu wakwe wakamubuzya kuti: “Sena ndimupe cakulya?” Agnes kunyina naakapiluka musule mukulyaaba kwakwe kuli Jehova. Mukuya kwaciindi, mulumi wakwe wakazumina ciiyo ca Bbaibbele, wakalyaaba kuli Leza mpoonya wakabeleka kali mulangizi kajisi mikuli minji.

15. Ino ‘nkulisakatizya’ kuli buti ikweelede bakaintu Banakristo?

15 Imwaapostolo Petro wakakulwaizya cimwi cintu calo bamakaintu baambwa mumincali yainda ncobakatondezya, nkokuti, “kulisakatizya,” pele ikutali kubikkila kapati maano ‘kukupesa masusu’ naa “kusamisya masini.” Muciindi caboobo, Petro wakati: “Kulisakatizya kwanu . . . akube kwamukati kamoyo, nkokuti lulisakatizyo lwamoyo mubombe mutontozi, uuyandika loko mumeso aa-Leza.” Muuya ooyu ulatondezyegwa mukwaambaula amubukkale buli kabotu ikutali bwakukazyanya naa kuyandisya zintu zyakumubili. Munzila eeyi mukaintu Munakristo ulatondezya bulemu kumulumi aakwe.—1 Petro 3:3, 4.

Zikozyanyo Zyeelede Kuyiigwa

16. Muunzila nzi Sara mwapa cikozyanyo kulibamakaintu Banakristo?

16 Petro wakalemba kuti: “Mbobakali kulisakatizya banakazi basalala baciindi abakali kusyoma kuli-Leza. Bakali kulibombya kubalumi babo.” (1 Petro 3:5) Aaba bakalizi kuti ikukkomanisya Jehova kwiinda mukutobela lulayo lwakwe kwakali kuyoopa kuti mukwasyi ukkomane alimwi akupegwa bulumbu bwabuumi butamani. Petro waamba Sara, mukaintu mubotu wa Abrahamu, kuti wakali “kuswiilila kuli-Abrahamu akumwaamba kuti mwami.” Sara wakamugwasya mulumi wakwe sikuyoowa Leza, walo Leza ngwaakatumide kuyoobelekela kucisi cakali kulamfwu. Wakasiya bukkale bubotu mane akubikka buumi bwakwe mumapenzi. (Matalikilo 12:1, 10-13) Petro wakamulumbaizya Sara akaambo kacikozyanyo cabusicamba ncaakasiya, kati: “Nywebo muli bana ba-Sara na mwacita kabotu akutazundwa kumacijo aali buti.”—1 Petro 3:6.

17. Nkaambo nzi Petro ncalangilwa kuti wakali kwaamba Abigayeli kuba cikozyanyo kubamakaintu Banakristo?

17 Abigayeli wakali mukaintu umwi uutayoowi iwakali kusyoma muli Leza alimwi ambweni Petro wakamuyeeya awalo. Wakali “musongo,” pele mulumi wakwe Nabala wakali “sicizindwe, ayalo milimo yakwe yakali mibi.” Nabala naakakaka kumugwasya Davida abaalumi bakwe, bakalibambila kumujaya Nabala abaŋanda yakwe boonse. Pele Abigayeli wakabweza ntaamu kutegwa afwutule baŋanda yakwe. Wakapopa imbongolo azyakulya akuyoocinga Davida abantu bakwe nobakali munzila. Naakamubona Davida, Abigayeli wakaseluka ambongolo, wakawida amaulu aakwe akumukombelezya kutacita cintu camusyobo ooyo. Davida wakeetela. Wakati: “Alumbwe Jehova Leza wa-Israyeli! Nguwe wakutuma sunu kuzoondicinga. Bulumbwe busongo bwako.”—1 Samuele 25:2-33.

18. Ikuti naa bayandwa amwaalumi umbi, ncikozyanyo cili bamakaintu ncobakonzya kuyeeya alimwi nkaambo nzi?

18 Acimwi cikozyanyo cibotu kuli bamakaintu ncamusimbi muna Sulamiwe iwakazumanana kusyomeka kumweembezi ooyo ngwaakasyomezya kuti akamukwate. Wakali kumuyanda kapati mweembezi nokuba kuti mwami muvwubi wakali kumutondezya kuti ulamuyanda. Naakaamba mbwaakali kulimvwa kujatikizya mweembezi mwana-mwana, wakati: “Undibike, mbe citondezyo amoyo wako, acitondezyo akuboko kwako. Nkaambo luyando nduyumu mbuli lufu . . . Maanzi manji taakonzyi kuzimya mulilo waluyando, azambangulwe talikonzyi kulujaya.” (Lwiimbo lwa-Solomoni 8:6, 7) Boonse aabo bamakaintu ibakazumina kukwatwa abazumanane kusyomeka kubalumi babo alimwi akubalemeka.

Lulayo lwa Leza Alumbi

19, 20. (a) Nkaambo nzi bamakaintu ncobeelede kulibombya kubalumi babo? (b) Ncikozyanyo nzi cibotu ncobeelede kutobela bamakaintu?

19 Mukumanizya, amulange-lange ncocaamba cibalo mwazwa lugwalo lwamutwe ngotukanana: “Nubanakazi, amulibombye kubalumi banu.” (Ba-Efeso 5:22) Nkaambo nzi kulibombya kuli boobu ncokuyandika? Kapango katobela kalazumanana kuti: “Nkaambo mulumi ngumutwe wamukakwe, mbubonya mbuli Kristo mbwali mutwe wambungano.” Aboobo, bamakaintu bakulwaizigwa kuti: “Mbuli imbungano mbwiilibombya kuli-Kristo, abalo banakazi mbubonya baleelede kulibombya kubalumi babo muzintu zyoonse.”—Ba-Efeso 5:23, 24, 33.

20 Kutegwa batobele malailile aaya, bamakaintu bayandika kulanga-langa mpoonya akwiiya cikozyanyo cambungano yabasikutobela ba Kristo bananike. Amubale 2 Ba-Korinto 11:23-28 mpoonya akwiiya mbuli umwi wamumbungano eeyi, imwaapostolo Paulo, mbwaakaliyumya cakusyomeka ku Mutwe wakwe, Jesu Kristo. Mbuli Paulo, bamakaintu alimwi aboonse mumbungano bayandika kuzumanana kulibombya kuli Jesu. Bamakaintu balacita oobo kwiinda mukulibombya kubalumi babo.

21. Ncinzi cikonzya kubakulwaizya bamakaintu kuzumanana kulibombya kubalumi babo?

21 Nokuba kuti bamakaintu mazuba aano inga ulabacima muzeezo wakulibombya, mwanakazi musongo uyoobikkila maano kububotu bwakucita boobo. Mucikozyanyo, kujatikizya musankwa uutasyomi, kutobela busilutwe bwakwe mutwaambo toonse ooto tutasotoki milawo naa njiisyo zya Leza kulalangilwa kumugwasya kapati cakuti ulakonzya ‘kufwutula mulumaakwe.’ (1 Ba-Korinto 7:13, 16) Kunze lyaboobo, ulakonzya kubotelwa akuziba kuti Jehova Leza ulikkomene akusala kwakwe akuti uyoomulongezya kapati akaambo kakwiiya Mwanaakwe ngwayandisya.

Sena Mulayeeya?

• Ino ncinzi cikonzya kupa kuti cimuyumine mukaintu kulemeka mulumi wakwe?

• Nkaambo nzi kuzumina kukwatwa ncokali kaambo kayandika kubikkilwa maano?

• Ino mbuti Jesu mbwaakali cikozyanyo kuli bamakaintu alimwi mbubotu nzi bukonzya kujanwa kwiinda mukutobela cikozyanyo cakwe?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 16]

Nkaambo nzi kuzumina kukwatwa ncokali kaambo keelede kubikkilwa maano?