Skip to content

Skip to table of contents

Twaambo Tupati-Pati Kuzwa Mubbuku lya Isaya—I

Twaambo Tupati-Pati Kuzwa Mubbuku lya Isaya—I

Ijwi lya Jehova Lili Abuumi

Twaambo Tupati-Pati Kuzwa Mubbuku lya Isaya—I

“INO nguni ngunti tume? Nguni uukonzya kutwiinkila?” Isaya mwana wa Amozi waingula boobu kukulomba ooku Jehova Leza: “Mpendi! Unditume mebo!” (Isaya 1:1; 6:8) Kuciindi eeco, watambula mulimo wakuba musinsimi. Milimo ya Isaya yabusinsimi ililembedwe mubbuku lya Bbaibbele lijisi zina lyakwe.

Ibbuku lyakalembwa amusinsimi ngweena, ilya Isaya lyaamba zintu zyakacitika mumyaka iili 46 kuzwa mu 778 B.C.E. kusikila kuma 732 B.C.E. Nokuba kuti ibbuku lijisi makani aakukalalila ba Juda, bana Israyeli alimwi amisyobo imwi, mutwe wamakani mupati taujatikizyi kubeteka pe. Muciindi caboobo, ‘ndufwutuko luzwa kuli Jehova Leza.’ (Isaya 25:9) Izina lyakuti Isaya, lyaamba kuti “Lufwutuko lwa Jehova.” Mucibalo eeci tulabandika twaambo tupati-pati kuzwa kuli Isaya 1:1–35:10.

“KULAPILUKA BAMWI BASYEEDE”

(Isaya 1:1–12:6)

Kufwumbwa naa mulumbe wakalembwa muzyaandaano zyosanwe zyakusaanguna zyabbuku lya isaya, wakaambwa Isaya katanaba musinsimi naa kakuli wakaba kale, Ibbaibbele talyaambi pe. (Isaya 6:6-9, NW) Nokuba boobo cilasalala kuti Juda alimwi a Jerusalemu balaciswa kumuuya “kuzwa kumalyatilo aazituta mane kusikila kucanza camutwe.” (Isaya 1:6) Ikukomba mituni kuli dumide. Basololi tabasyomeki. Bamakaintu batalika kulisumpula. Bantu tabamukombi Leza wakasimpe munzila iimukonda. Isaya walaililwa kuunka akubaambila “cakwiinduluka-induluka,” aabo ibatamvwisyi naa batayandi kumvwisya.

Juda wakongwa abasikalumamba bana Israyeli abana Aramu. Kabelesya Isaya abana bakwe kabali ‘zitondezyo amaleele,’ Jehova wamusyomezya Juda kuti cilongwe ciliko akati ka Israyeli alimwi a Aramu tacikazwidilili. (Isaya 8:18) Aboobo, luumuno lutamani luyooba buyo kwiinda mubweendelezi bwa “Mwami waluumuno.” (Isaya 9:6, 7) Jehova alimwi uyoobeteka Aramu, icisi ncabelesya kacili “inkoli yabukali [bwakwe].” Kumane Juda uyootolwa mubuzike, pele “kulapiluka bamwi basyeede.” (Isaya 10:5, 21, 22) Bululami bwini-bwini buyooba kwiinda mubweendelezi bwacikozyanyo bwa “mucifumpu ca-Jese.”—Isaya 11:1.

Mibuzyo Yamu Magwalo Iingulwa:

1:8, 9—Ino mbuti mwana musimbi wa Ziyoni “[mbwa]syaala mbubonya mbuli kaanda mumuunda wamasaansa, mbuli cilao mumuunda wamakowa”? Eeci caamba kuti kuciindi cakusaalwa abana Asuri, Jerusalemu uyoobula lukwabililo, mbuli kaanda kamumuunda naa kaanda kawa buyo mumuunda wamasaansa. Pele Jehova uyoomugwasya aboobo takamulekeli kuba mbuli Sodoma a Gomora.

1:18—Ncinzi caambwa amajwi aakuti: “Amuboole, tubuzyanye makani”? Ooku takuli kubaita kuzyi kwaambaula makani kutegwa bamvwane twaambo. Muciindi caboobo, kapango aaka kaamba kutalisya bululami mwalo mubetesi uululeme Jehova mwapa bana Israyeli ciindi cakuti beempwe zibi zyabo.

6:8a—Nkaambo nzi aawa ncobabelesya mabala aakuti, “ngunti” alimwi “kutwiinkila”? Ibbala lyakuti “Ngunti” liiminina Jehova Leza. Eelyo lyakuti “kutwiinkila” litondezya kuti kuli muntu umbi uuli a Jehova. Ooyu “Mwanaakwe simuzyalwa alike.”—Johane 1:14; 3:16.

6:11—Ncinzi Isaya ncaakali kwaamba naakabuzya kuti: “Mane kusikila ciindi nzi O [Jehova]?” Isaya tanaakali kubuzya bulamfwu bwaciindi cakwaamba mulumbe wa Jehova kubantu bataswiilili. Muciindi caboobo, wakali kuyanda kuzyiba bulwazi bwakumuuya bwakajisi bantu mbobwakali kukonzya kuzumanana kuleta masampu kuzina lya Leza.

7:3, 4—Nkaambo nzi Jehova ncaakafwutusyila Mwami mubi Ahazi? Bami baku Asuri aba Israyeli bakali kuyanda kumwaatula Mwami Ahazi waku Juda akubikka mubusena bwakwe mwana wa Tabeeli, imuntu watakali kuzwa kuluzubo lwa Davida. Nzila eeyi ya Saatani yakali kukonzya kunyonganya Bwami bwacizuminano a Davida. Jehova wakapa kuti atafwi Ahazi kutegwa zyalani lizumanane mwalo mwaakeelede kuzyalwa “Mwami waluumuno” wakasyomezyegwa.—Isaya 9:6.

7:8—Ino mbuti Efraimu ‘mbwaakapwayigwa’ mumyaka iili 65? Kutolwa kwabantu kuzwa kubwami bwamisyobo iili kkumi akuvwula kwabantu bamuzwa kule kwakatalika “kuciindi ca-Peka mwami wa-Israyeli,” kakwiindide buyo ciindi cisyoonto Isaya kaambide kale businsimi oobu. (2 Bami 15:29) Kwakazumanana kusikila kumazuba aa Mwami wa Aramu wazina lya Esari-hadoni mwana wa Sanakeribu wakazi kuzumanana kulela. (2 Bami 17:6; Ezra 4:1, 2; Isaya 37:37, 38) Kulonzyegwa kwabantu ooku kucitwa abana Aramu kuzwa ku Samariya kwapa kuti kube ciindi camyaka iili 65 yaambwa kuli Isaya 7:8.

11:1, 10—Mbuti Jesu Kristo mbwali “mutabi mucifumpu ca-Jese” alimwi a “lunyungu lwa-Jese”? (Ba-Roma 15:12) Jesu wakali “mutabi mucifumpu ca-Jese” kumuuya. Wakazwa muluzubo lwa Jese kwiinda mumwana wa Jese utegwa Davida. (Matayo 1:1-6; Luka 3:23-32) Nokuba boobo, ikupegwa nguzu zyabwami kwakajatikizya cilongwe ncaakajisi abamasyaanyinakulu. Akaambo kakuti wakapegwa nguzu zyakukonzya kupa bantu babombe myoyo buumi butamani anyika, Jesu waba “Taata Uuteeli.” (Isaya 9:6) Aboobo, alimwi “mutabi” wabamasyaanyinakulu, kubikkilizya a Jese.

Ziiyo Kulindiswe

1:3. Ikutayanda kupona kweelana anzyayanda Mulengi wesu nkokuti nkwiindwa maano amusune alimwi ambongolo. Kunze lyaboobo, ikulumba zintu zyoonse Jehova nzyaatucitila ziyootugwasya kutacita cicite-cite zintu kakunyina kumvwisya akutupa kumusiya.

1:11-13. Mapobwe aabukombi aabasikuupaupa ameso alimwi amipailo yabo yakwiile kwiinzya buyo mulawo zilamusulula Jehova. Milimo yesu alimwi amipailo zyeelede kucitwa amakanze mabotu.

1:25-27; 2:2; 4:2, 3. Buzike alimwi akunyonyoonwa kwa Juda zyakali kuyoomana nobakali kuyoojoka bamusyaala bakeempwa ku Jerusalemu akutalisya alimwi bukombi bwakasimpe. Jehova ngusiluse kuli basimucita zibi beempwa.

2:2-4. Ikuba basungu mukutola lubazu mumulimo wakukambauka Bwami akugwasya bantu kuba basikwiiya kulagwasya bantu bazwa mumisyobo minji kuba aluumuno akukkala caluumuno akati kabo.

4:4. Jehova uyoogusya kutalilemeka koonse amulandu wabulowa.

5:11-13. Ikutegwa tubone mbotunga twalikasya alimwi akucita bweelede muzintu zyakusobana, tweelede kucita zintu kweelana aluzibo ndotujisi.—Ba-Roma 13:13.

5:21-23. Baalu Banakristo beelede kweeleba kulipa “busongo mumeso aabo beni.” Alimwi beelede kutaciindilizya “kunywa waini” alimwi tabeelede kusalulula.

11:3a. Cikozyanyo ca Jesu akuyiisya kwakwe zitondezya kuti kuli lukkomano mukuyoowa Jehova.

“JEHOVA UYOOFWIDA JAKOBO LUZYALO”

(Isaya 13:1–35:10)

Zyaandaano 13 kusikila ku 23 mmakani aakukalalila bantu. Nokuba boobo, “Jehova uyoofwida Jakobo luzyalo” kwiinda mukuzumizya misyobo yoonse ya Israyeli kujokela kwabo. (Isaya 14:1) Imulumbe wakunyonyooka kwa Juda muzyaandaano 24 kusikila ku 27 ulabikkilizya acisyomezyo cakupilusyigwa. Jehova watondezya bukali bwakwe kuli “basikukolwa ba-Efraimu [Israyeli]” akaambo kakubamba cilongwe a Aramu alimwi aku “bapaizi abasinsimi” baku Juda akaambo kakubamba cilongwe Asuri. (Isaya 28:1, 7) Mapenzi aambwa kuli “Arieli [Jerusalemu]” akaambo kakuunka ku Egepita kutegwa akwabililwe. (Isaya 29:1) Nokuba boobo, lufwutuko lwakasinsimwa kuli baabo basyoma muli Jehova.

Mbuli “mulavu naavuluma asyuumbwa naandondoma mukulya kwakwe,” Jehova uyoocingilila “cilundu ca-Zioni.” (Isaya 31:4) Kuli alimwi cisyomezyo eeci: “Amubone! Kuyooba mwami uuendelezya mubululami.” (Isaya 32:1) Nokuba kuti kuyoosya Juda kwa Asuri kwapa kuti “batumwa baluumuno [balalile- loko,” Jehova wasyomezya kuti bantu bakwe bayoosilikwa, “bayoolekelelwa milandu yabo.” (Isaya 33:7, 22-24) “Jehova wakalalila masi oonse, wanyemena makamu makamu aabo oonse.” (Isaya 34:2) Juda takazumanani kuba tongo. “Inkanda amatongo zyoonse ziyoosekelela, alyalo igundu liyookondwa akusyuuka malubaluba aaebeka.”—Isaya 35:1.

Mibuzyo Yamu Magwalo Iingulwa:

13:17—Muunzila nzi ba Medi mbobakabona insiliva kuti njabuyo akutayanda ingolida? Bana Medi abana Persia bakabona kuti bulemu mbobakaba ambubo akaambo kakuzunda nkondo bwakali kwiinda ikwiinda zintu zyakacaala lyankondo. Eeci cakalibonya kuli Sila wakapa bakajoka kuzwa mubuzike ingolida ansiliva Nebukadinezara nzyaakabweza mutempele lya Jehova.

14:1, 2—Ino mbuti bantu ba Jehova mbobakaba “mubuzike abo ibakataanguna kubanjizya mubuzike, alimwi bayooendelezya basikubapenzya”? Eeci cakazuzikizyigwa mubantu bali mbuli Daniele iwakajisi cuuno caatala mu Babuloni, mubweendelezi bwaba Medi a Persia; Esita wakazikuba mwami mukaintu waku Persia; alimwi a Moodekai wakazikubikkwa kuba mweendelezi wabili mubwami bwaku Persia.

20:2-5—Sena ncobeni Isaya wakeenda kwamyaka yotatwe kakunyina ancasamide? Ambweni Isaya wakasamununa cakusama cakwe caatala cilikke akweenda kasamide cisani camukati.—1 Samuel 19:24.

21:1—Ino mbusena nzi bwiitwa kuti “nkanda yalwizi”? Nokuba kuti Babuloni tanaakali afwaafwi alwizi lwini, waambwa munzila eeyi. Eeci cili boobu akaambo kakuti meenda aazwa mumulonga wa Firate alimwi awa Tigrisi akali kupaya mucilawo amwaka akupanga “lwizi.”

24:13-16—Ino mbuti ba Juda mbobakaba “akati kabantu. Kuyooba mbuli kutikinisigwa kwamusamu waolifa, ambuli kuvululwa kwamasaansa bantu nibamana kale kutebula”? Mbubonya mbuli micelo mboicaala kucisamu mwamana kucela, mbasyoonto buyo bakali kuyoofwutuka lunyonyooko lwa Jerusalemu alimwi a Juda. Kuli koonse basikufwutulwa nkobakali kutolwa, kube “kujwe [Babuloni nkoili kujwe]” naa “kunkomwe yalwizi kumbo [kumulonga wa Mediterranean]” bakali kukonzya kumutembaula Jehova.

24:21—Mbabaani “makamu aabantu basumpukide bakujulu, abalo bami banyika bali ansi”? “Bami basumpukide bakujulu” balakonzya kwaamba myuuya mibi. “Bami bali ansi,” mbeendelezi baanyika mwalo madaimona mwaajisi nguzu kapati.—1 Johane 5:19.

25:7—Ino “civunikidwe kumisyobo yoonse acivumbyo civumbide zisi zyoonse” ninzi?. Kweelanya ooku kutuyeekezya basinkondo bobilo bapati balwana bantu—cibi alimwi alufwu.

Ziiyo kulindiswe:

13:20-22; 14:22, 23; 21:1-9. Majwi aabusinsimi bwa Jehova lyoonse alazuzikizyigwa mbubonya mbwaakazuzikizyigwa ku Babuloni.

17:7, 8. Nokuba kuti banji ku Israyeli tiibakamvwa, bamwi bakasyoma Jehova. Mbubwenya buyo, bamwi mu Bunakristo bwanyika balatambula mulumbe wa Bwami.

28:1-6. Israyeli uyoozundwa kuli Asuri, pele Leza uyoobona kuti bantu basyomeka bafwutuka. Lubeta lwa Jehova lulapa bulangizi kubaluleme.

28:23-29. Jehova ulabalulamika bantu babombe myoyo kweelana aziyandika abukkale.

30:15. Kutegwa tufwutulwe a Jehova kuyandika kutondezya lusyomo kwiinda “mukulyookezya” naa kutayandaula lufwutuko mubantu. Kwiinda “[mu]kulikkalila, BT” naa mukutayoowa, tutondezya lusyomo muli Jehova kuti ulakonzya kutukwabilila.

30:20, 21. ‘Tulamubona’ Jehova ‘akumvwa’ ijwi lyakwe lyalufwutuko kwiinda mukumvwida zyaamba mu Jwi lyakwe lyakasololelwa amuuya Ibbaibbele alimwi akwiinda mu “muzike musyomesi uucenjede.”—Matayo 24:45.

Businsimi bwa Isaya Bulayumya Lusyomo Lwesu mu Jwi lya Leza

Elo tulalumba kumulumbe uuli mu Jwi lya Leza uujanika mubbuku lya Isaya! Businsimi bwazuzikizyigwa kale buyumya lusyomo lwesu kuti ‘ijwi lyakwe lizwa kumulomo wakwe, talikooyooboola kulinguwe cabuyo pe.’—Isaya 55:11.

Ino mbuti kujatikizya businsimi bujatikizya Mesiya, mbuli boobo bujanika ku Isaya 9:7 a 11:1-5, 10? Sena tabuyumyi lusyomo lwesu mububambe bwa Jehova bwakufwutukila? Alimwi ibbuku eeli lijisi businsimi bupati buzuzikizyigwa mazuba aano naa buyoocitika kumpela. (Isaya 2:2-4; 11:6-9; 25:6-8; 32:1, 2) Masimpe, ibbuku lya Isaya lilapa bumboni bwakuti “ijwi lya-Leza lili abuumi”!—Ba-Hebrayo 4:12.

[Cifwanikiso icili apeeji 6]

Isaya abana bakwe bali “mbuli zitondezyo alimwi amaleele mu Israyeli”

[Cifwanikiso icili apeeji 7]

Jerusalemu wakali kuyooba “mbuli kaanda mumuunda wamasaansa”

[Cifwanikiso icili apeeji 8]

Ino mbuti bantu mbobagwasyigwa ‘kufwula mapanga aabo kuba maamba aakulimya’?