Skip to content

Skip to table of contents

Bantu Bacembeede—Ncileleko Kubana-bana

Bantu Bacembeede—Ncileleko Kubana-bana

Bantu Bacembeede—Ncileleko Kubana-bana

“Utandisii, O Leza, nekuba kuti ndacembaala akuba amvwi, kuti ndwiide izyalani liciza makani aakuboko kwako, anguzu zyako kuliboonse baciboola.”—INTEMBAUZYO 71:18.

1, 2. Ino ncinzi babelesi ba Leza bacembeede ncobeelede kuzyiba, alimwi ncinzi ncotutiibandike lino?

MWAALU umwi Munakristo wa Kumbo kwa Afulika wakaswaya mukwesu munanike uucembeede akumwaanzya kuti: “Mupona buti?” Mukwesu wakaingula kuti “ndilakonzya kulunduka, kusotooka cina cula, kusotoka mujulu mane akusotooka amweendo omwe,” kasoleka kucita nzyabandauka. Wakayungizya kuti: “Pele tandikonzyi kuuluka.” Ncaakali kupandulula cakamvwika, ncakuti ‘ncindikonzya kucita ndilacicita, pele ncetakonzyi nseciciti pe.’ Imwaalu ooyu iwakaakuswaya lino ujisi myaka iili muma 80, alimwi ulayeeya mbuli mukwesu ooyo mbwaakali kusangalizya alimwi akusyomeka.

2 Ibube bwabunaleza muntu ucembeede mbwatondezya bulakonzya kuyeeyegwa lyoonse abantu bambi. Pele tacaambi kuti kucembaala kukugama kulapa busongo alimwi abube mbuli bwa Kristo pe. (Mukambausi 4:13) Ibbaibbele lyaamba kuti: “Mutwe uuli amvwi munsini wabulemu, ulajanwa munzila yabululami.” (Tusimpi 16:31) Ikuti naa mulicembeede, sena mulizyi mbuli majwi aanu alimwi anzyomucita mbozikonzya kubagwasya bantu? Amulange-lange zikozyanyo zimwi zilembedwe mu Bbaibbele mbozitondezya mbuli bacembeede mbobakakulwaizya bana-bana.

Ilusyomo Lugwasya Kapati

3. Ino mbuti kusyomeka kwa Nowa mbokubagwasya bantu asunu?

3 Ilusyomo alimwi akusitikila kwa Nowa kucitugwasya asunu. Nowa naakabamba bwato, kukobolola banyama akukambaukila basimukobonyina, myaka yakwe yakuzyalwa yakali kutandila ku 600. (Matalikilo 7:6; 2 Petro 2:5) Akaambo kakuti wakali kuyoowa Leza, Nowa amukwasyi wakwe bakafwutuka ku Zambangulwe akuba bamasyaanyinakulu babantu bali anyika lino. Masimpe, Nowa wakapona mumyaka eeyo bantu nobakali koongola. Pele nomuba mubucembele bwakwe, Nowa wakazumanana kusyomeka calo cakaleta zileleko zitaambiki. Mubuti?

4. Ino mbuti kusitikila kwa Nowa mbokugwasya babelesi ba Leza sunu?

4 Imyaka ya Nowa yakuzyalwa yakali kutandila ku 800 ciindi Nimrodi naakatalika kuyaka ŋanda yamujulu ya Bbabbelo mukunyansya malailile aa Jehova aakuti “muzuzye nyika.” (Matalikilo 9:1; 11:1-9) Nokuba boobo, Nowa tanaakazanga awalo mbuli bwakacita Nimrodi. Aboobo kulibonya kuti mulaka wakwe tiiwakacinca imilaka yabasikuzanga noyakanyonganyizigwa. Lusyomo lwa Nowa akutazungaana kwakwe, ikwatakalibonya buyo mubucembele bwakwe, pele alimwi amubuumi bwakwe boonse, zilayandika kuyiigwa ababelesi ba Leza bamisela yoonse.—Ba-Hebrayo 11:7.

Mbobagwasya Mumukwasyi

5, 6. (a) Abrahamu naakajisi myaka iili 75, ino ncinzi Jehova ncaakamwaambila kucita? (b) Ino Abrahamu wakacita buti kumalailile ngaakapegwa a Leza?

5 Bacembeede mbobagwasya mumukwasyi caboola kulusyomo lwamukwasyi wabo kulakonzya kulibonya kuli basinsiku bakapona kafwide kale Nowa. Abrahamu wakajisi myaka iili 75 Leza naakamwaambila kuti: “Kozwa munyika yako akucisi cabuzyale bwako akuluzubo lwauso, ukainke kucisi ncenti kutondezye. Njoocita kuti ube musyobo mupati. Njookupa coolwe.”—Matalikilo 12:1, 2.

6 Amukayeeyele buyo kaambo aaka kakusiya munzi wanu, balongwe acisi nkomwakazyalilwa alimwi alukwabililo lwamumukowa akuunka kucisi ncomutazyi! Eeci ncencico Abrahamu ncaakaambilwa kucita. “Wakainka, mbubonya mbuli Jehova mbwaakamwaambila” alimwi buumi bwakwe boonse wakali kukkala mumatente kali mweenzu wiide kutuntulika munyika ya Kenani. (Matalikilo 12:4; Ba-Hebrayo 11:8, 9) Nokuba kuti Jehova wakaamba kuti Abrahamu wakali kuyooba “musyobo mupati,” wakafwa luzubo lwakwe kalutanavwula. Imukaintu wakwe Sara wakamuzyalila buyo mwana musankwa omwe Abrahamu naakali kwiide kulonga-longa kwamyaka iili 25 munyika yakasyomezyegwa. (Matalikilo 21:2, 5) Pele Abrahamu kunyina naakakatala akupilukila kumunzi nkwaakazwide. Cabotaace cikozyanyo cakusyomeka akuliyumya nceeci!

7. Ino kuliyumya kwa Abrahamu kwakamugwasya buti mwana wakwe Izaka, alimwi ino mbuti bantu mbobakajatikizyigwa?

7 Kuliyumya kwa Abrahamu kwakamugwasya kapati mwana wakwe Izaka, walo kwamyaka yabuumi bwakwe yoonse iili 180 wakaimana kali mweenzu munyika ya Kenani. Izaka wakaliyumya akaambo kalusyomo ndwaakajisi muzisyomezyo zya Leza, ilusyomo ndwaakajana kubazyali bakacembeede, kumane lwakayuma akaambo ka Jwi lya Jehova. (Matalikilo 26:2-5) Ikusitikila kwa Izaka kwakagwasya kapati mukuzuzikizyigwa kwacisyomezyo ca Jehova cakuti “imbuto” iiyoopa kuti bantu balelekwe iyooboola kwiinda mumukwasyi wa Abrahamu. Nokwakainda myaanda yamyaka, Jesu Kristo iwakali umwi wa “mbuto” wakababambila nzila bantu boonse bajisi lusyomo mulinguwe kutegwa bamvwane alimwi a Leza akuyooba abuumi butamani.—Ba-Galatiya 3:16; Johane 3:16.

8. Ino mbuti Jakobo mbwaakatondezya lusyomo, alimwi ino kucita boobu kwakagwasya buti?

8 Izaka awalo wakamugwasya mwana wakwe Jakobo kutegwa abe alusyomo luyumu lwakamugwasya mumyaka yakwe yakubucembele. Jakobo wakalijisi myaka iili 97 nibakajatana kamaando amungelo masiku woonse kalilila kulongezyegwa. (Matalikilo 32:24-28) Myaka yabuumi bwakwe iili 147 kaitanamana, Jakobo wakaliyumya-yumya kutegwa aleleke aumwi wabana bakwe basankwa ibali 12. (Matalikilo 47:28) Businsimi bwakwe ibulembedwe ku Matalikilo 49:1-28, bwakazuzikizyigwa alimwi bucizuzikizyigwa asunu.

9. Ino ncinzi cikonzya kwaambwa kumakani aalugwasyo ibacembeede basimide kumuuya ndobakonzya kupa kumukwasyi wabo?

9 Eeci cilatondezya kabotu-kabotu kuti babelesi ba Leza basyomeka ibacembeede balakonzya kubagwasya kapati bamumukwasyi wabo. Malailile aamu Magwalo kubikkilizya alulayo lwabapati alimwi acikozyanyo cakuliyumya zilakonzya kugwasya kapati kubona kuti naa mwana inga waakuba alusyomo luyumu. (Tusimpi 22:6) Ibacembeede tabeelede kuubya-ubya nguzu nzyobajisi zyakukonzya kugwasya mikwasyi yabo.

Bakombinyina Mbobagwasyigwa

10. Ino ncinzi Josefa ‘ncaakalailila kujatikizya zifwuwa zyakwe,’ alimwi ino malailile aaya akagwasya buti?

10 Ibacembeede balakonzya kubagwasya bakombinyina abalo. Naakacembaala Josefa mwana wa Jakobo, wakacita mulimo uutondezya lusyomo iwakabagwasya kapati bakombi bakasimpe banji ibakapona walo kafwide kale. Wakalijisi myaka iili 110 ciindi ‘naakalailila kujatikizya zifwuwa zyakwe’ kuti, bana Israyeli baakuzwa ku Egepita zifwuwa zyakwe batakazisiyi. (Ba-Hebrayo 11:22; Matalikilo 50:25) Malailile aaya kakaba kaambo kamwi kakabapa bulangizi bana Israyeli mumyaka minji njobakali mubuzike butaambiki ibwakatalika Josefa naakafwa, nkaambo akabapa cisinizyo cakuti buzuba bumwi buzike buya kumana.

11. Ino mudaala Musa kulibonya kuti wakamugwasya buti Joshua?

11 Musa wakali umwi wabaabo bakayumizyigwa amajwi aaya aalusyomo ngaakaamba Josefa. Musa naakakkwanya myaka iili 80, wakaba acoolwe cakugusya mafwuwa aa Josefa kuzwa munyika ya Egepita. (Kulonga 13:19) Aaya ngamazuba Musa ngaakabonana a Joshua walo iwakacili mwana-mwana. Kwamyaka iili 40 kuzwa ciindi eeco, Joshua wakali mukutausi wa Musa. (Myeelwe 11:28) Wakamusindikila Musa naakali kuya atala lya Mulundu wa Sinai alimwi wakamutambula Musa naakapiluka kuzwa mumulundu kajisi mabwe aakalembedwe milawo. (Kulonga 24:12-18; 32:15-17) Elo kaka mudaala Musa wakaba katungu kamaano kuli Joshua!

12. Ino mbuti Joshua mbwaakagwasya cisi ca Israyeli mubuumi bwakwe boonse?

12 Joshua awalo wakabakulwaizya bana Israyeli myaka yoonse njaakapona. Bbuku lya Babetesi 2:7 litwaambila kuti: “Bantu bakamanina Jehova milimo mazuba oonse ngaakapona Joshua, amazuba oonse aabapatinyina ibakacili kupona Joshua naakamana kufwa, ibakabwene incito zigambya zya-Jehova ngaakacitila ba-Israyeli.” Naakafwa Joshua alimwi abamadaala bamwi, kwakaba kuvwelenganya kwabukombi bwakasimpe abwakubeja kwamyaka iili 300 mane kusikila kumazuba aa musinsimi Samuele.

Samuele ‘Wakaleta Bululami’

13. Ino ncinzi Samuele ncaakacita kutegwa ‘alete bululami’?

13 Ibbaibbele talyaambi myaka Samuele njaakapona, pele makani aakacitika aali mubbuku lya Samuele Lyakusaanguna akacitika mumyaka iili 102 alimwi bunji bwazintu zyakacitika Samuele wakazibona. Kulugwalo lwa Bahibulu 11:32, 33 (Bbaibbele lya Cizuminano Cipya) tubala makani aamba babetesi balulami alimwi abasinsimi kuti “bakaleta bululami munyika.” Inzya Samuele wakabagwaya bantu bamwi mbaakapona limwi kutegwa baleke kucita zibi. (1 Samuele 7:2-4) Munzila nzi? Wakali kusyomeka kuli Jehova mubuumi bwakwe boonse. (1 Samuele 12:2-5) Tanaakali moowa kupa mwami lulayo lumweelede. (1 Samuele 15:16-29) Kunze lyaboobo, Samuele ‘naakacembaala akuba amvwi,’ wakapa cikozyanyo cibotu mumakani aakupailila bantu. Wakaamba kuti ‘cakali kutonda kulinguwe kubisyila Jehova kwiinda mukuleka kukombela’ bana Israyelinyina.—1 Samuele 12:2, 23.

14, 15. Ino mbuti bacembeede mazuba aano mbobakonzya kwiiya Samuele caboola kumakani aakupaila?

14 Makani aaya oonse atondezya nzila iiyandika kapati ibacembeede mbobakonzya kugwasya baabo mbocibeleka limwi mumulimo wa Jehova. Nokuba kuti balakonzya kwaalilwa kucita zintu zimwi akaambo kamamiinwa naa bukkale bwabo, ibacembeede balakonzya kupailila bakombinyina. Sena nywebo nomucembeede mulizyi mipailo yanu mboigwasya mbungano? Akaambo kalusyomo mubulowa bwa Kristo bwakatilwa, Jehova ulamuzumina, alimwi akaambo kakuliyumya kwanu kwaciindi cili mbucibede, lusyomo lwanu ‘lulisukusidwe.’ (Jakobo 1:3; 1 Petro 1:7) Mutalubi kaambo aaka: “Kuli anguzu zinji loko kukomba kwakusinizya kwamuntu uululeme.”—Jakobo 5:16.

15 Mipailo yakupailila mulimo wabukambausi alimwi abweende bubotu bwambungano ilayandika kapati. Bakwesu bamwi bali muntolongo akaambo kakutatola lubazu mutwaambo twacisi. Ibamwi balapenga akaambo kantenda zilicitikila, nkondo alimwi akulwana kucitika mucisi cabo. Mane bamwi buya ibali mumbungano zyesu balasunkwa naa kukazyigwa. (Matayo 10:35, 36) Aabo ibasololela mumulimo wakukambauka akulanganya mbungano abalo bayandika kupailila. (Ba-Efeso 6:18, 19; Ba-Kolose 4:2, 3) Inga cainda kubota ikuti mwabaamba basyomima mumipailo yanu mbuli bwakacita Epafra.—Ba-Kolose 4:12.

Kuyiisya Zyalani Liboola

16, 17. Ino ncinzi cakasinsimwa kubbuku lya Intembauzyo 71:18, alimwi ino mbuti businsimi oobu mbobwazwidilila?

16 Kuyanzana abaabo ibali mu “katanga kaniini” ibasyomeka, ibajisi bulangizi bwakuya kujulu kwapa kuti “mbelele zimwi” izijisi bulangizi bwakuyoopona anyika kukabe kutamani ziyiisyigwe ambabo. (Luka 12:32; Johane 10:16) Makani aaya akaambwa kubbuku lya Intembauzyo 71:18 kuti: “Utandisii, O Leza, nekuba kuti ndacembaala akuba amvwi, kuti ndwiide izyalani liciza makani aakuboko kwako, anguzu zyako kuliboonse baciboola.” Bananike mbankutwe mukuyiisya beenzinyina ibambelele zimwi mikuli mipati kabatanabasiya kuti baunke kujulu kuli Jesu Kristo.

17 Icaambwa kubbuku lya Intembauzyo 71:18 cakulailila “zyalani liciza” cilakonzya kubeleka akumbelele zimwi, izitambula malailile kuzwa kubananike ba Leza. Jehova wabapa mukuli ibacembeede iwakwaamba bubotu bwakwe kuli baabo ibatalika lino kukomba mukasimpe. (Joeli 1:2, 3) Mbelele zimwi zilapegwa bulumbu kuzwa kuzintu nzyobaiya kubananike alimwi balakulwaizyigwa kubayiisya makani aamu Magwalo aabo bayanda kubelekela Jehova.—Ciyubunuzyo 7:9, 10.

18, 19. (a) Ino makani nzi bunji bwababelesi ba Jehova bacembeede ngobakonzya kuluula? (b) Ino ncinzi Banakristo bacembeede ncobakonzya kusyoma?

18 Babelesi ba Jehova bansiku, ibananike abambelele zimwi mbabajisi makani aansiku aayandika kapati. Ibamwi basyoonto bacipona lino bakaliko nokwakatondezyegwa bbasikopo itegwa “Photo-Drama of Creation” ciindi cakusaanguna. Bakamboni bamwi becembeede balibazyi bakwesu ibakali kusololela ibakaangidwe mu 1918. Ibamwi bakatola lubazu mukumwaya mulumbe mulisikapepele wa Watchtower naa WBBR mubufwaafwi. Ibanji balakonzya kuluula mbuli milandu yakulwanina lwaanguluko lwabukombi lwa Bakamboni ba Jehova mboyakakosolwa munkuta mpati. Abamwi bakazyata mubukombi bwakasimpe cisi nocakali kulelwa abeendelezi basilunya. Mbamunya aaba bacembeede balakonzya kuluula mbuli kasimpe mbokakali kuya busalazigwa. Ibbaibbele litukulwaizya kugwasyigwa aluzibo luli boobu.—Deuteronomo 32:7.

19 Banakristo bacembeede bakulwaizyigwa kuba zikozyanyo zibotu kubana-bana. (Tito 2:2-4) Ambweni lino tamukonzyi kubona mbobagwasyigwa bamwi akaambo kakuliyumya, mipailo alimwi alulayo ndomupa. Nowa, Abrahamu, Josefa, Musa abamwi buyo tiibakakonzya kuzyiba mbuli kusyomeka kwabo mbokwakagwasya mazyalani aakatobela. Pele makani aajatikizya kusyomeka kwabo kwakagwasya kapati; acalo cikozyanyo canu cilakonzya kugwasya mbubwenya.

20. Ino nzilongezyo nzi nzyobayoopegwa aabo ibajatisya bulangizi bwabo kusikila kumamanino?

20 Kufwumbwa naa muya kufwutuka buya ku “mapenzi mapati” antela muya kubusyigwa buya, cinooli cintu cikondelezya kaka kupona “buumi bwinibwini”! (Matayo 24:21; 1 Timoteo 6:19) Amuciyeeyele buyo ciindi eeco mu Myaka Iili Cuulu ya Bulelo bwa Kristo Jehova aakugusya zintu ziboola akaambo kakucembaala. Muciindi cakuya buzakala mubili, mbubwaceda mubili unikuyaabusyuuka buya—inguzu, kubona, kumvwa akubota mubili zinakuya buboola! (Jobu 33:25; Isaya 35:5, 6) Aabo ibayoojana cileleko cakupona munyika ya Leza mpya lyoonse banooli bana twalanga buumi butamani mbobayoopona. (Isaya 65:22) Aboobo bunji bwesu atubujatisye bulangizi mane kusikila kumamanino akuzumanana kubelekela Jehova camoyo woonse. Atusyome kuti Jehova uyoozuzikizya zyoonse nzyaakasyomezya alimwi nzyaya kutucitila ziyooindilila ali zyeezyo nzyotulangila.—Intembauzyo 37:4; 145:16.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino mbuti kusitikila kwamudaala Nowa mbokwakagwasya bantu boonse?

• Ino mbuti lusyomo lwabasikale mbolwakagwasya mazyalani aabo?

• Ino mbuti bamadaala aaba, Josefa, Musa, Joshua alimwi a Samuele mbobakayumya bakombinyina?

• Ino makani nzi bacembeede ngobakonzya kusiila zyalani?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 29]

Kuliyumya kwa Abrahamu kwakamugwasya kapati Izaka

[Cifwanikiso icili apeeji 32]

Bana-bana balakonzya kugwasyigwa kapati kwiinda mukuswiilila nzyobaamba bacembele basyomeka