Skip to content

Skip to table of contents

“Amuzunde Bubi Akucita Zibotu”

“Amuzunde Bubi Akucita Zibotu”

“Amuzunde Bubi Akucita Zibotu”

“Mutazundwi abubi pe, pele amuzunde bubi akucita zibotu.”—BALOMA 12:21, Ci.

1. Nkaambo nzi ncotukonzya kusinizya kuti tulakonzya kubuzunda bubi?

SENA kutabayoowa bantu bakazya bukombi bwakasimpe cakutasaya ncintu cikonzyeka? Sena kukaka kuyungwa kupilukila kunyika iitakombi Leza cilakonzyeka? Bwiinguzi kumibuzyo eeyi yobilo mbwakuti inzya! Nkaambo nzi ncotwaambila boobo? Twaamba boobo akaambo kamajwi mwaapostolo Paulo ngaakaamba mulugwalo ndwaakalembela bana Roma. Wakalemba kuti: “Mutazundwi abubi pe, pele amuzunde bubi akucita zibotu.” (Baloma 12:21, Ci) Ikuti katusyoma Jehova alimwi akubona masimpe kuti nyika tiiyatuyunga, ibubi buli mulinjiyo tabukatuzundi pe. Kunze lyaboobo, majwi aakuti “amuzunde bubi,” atondezya kuti tulakonzya kubuzunda bubi ikuti twazumanana kubulwana. Balikke aabo balileka mbuli mulomo wakunsi mbabakonzya kuzundwa anyika eeyi mbyaabi amuleli wayo mubyaabi, Diabolosi Saatani.—1 Johane 5:19.

2. Nkaambo nzi ncotuyandila kulanga-langa zintu zyakacitika mubuumi bwa Nehemiya?

2 Myaka iili 500 Paulo katanaba, mubelesi wa Jehova umwi iwakali kukkala ku Jerusalemu wakatondezya mbwaali aamasimpe majwi aakaamba Paulo aamba zyakulwana bubi. Ooyu muntu wa Leza uutegwa Nehemiya tanaakazyata buyo naakali kukazyigwa abantu batakombi Leza pe, pele alimwi wakabuzunda bubi kwiinda mukucita zibotu. Ino mbuyumuyumu nzi mbwaakajana? Ncinzi cakamupa kuti azunde? Ino mbuti mbotukonzya kutobela mikondo yakwe? Ikutegwa twiingule mibuzyo eeyi, atulange-lange zintu zyakacitika mubuumi bwa Nehemiya. *

3. Ino Nehemiya wakalikkede mubusena buli buti, alimwi mulimo nzi ngwaakoonda?

3 Nehemiya wakali kubeleka munkuta ya Mwami Aritasasta waku Persia. Nokuba kuti Nehemiya wakali kukkala abantu batasyomi muli Leza, ‘tanaakayanzana abukkale bwabantunsi’ bakuciindi eeco. (Baloma 12:2, Ci) Nokwakayandika bantu bagwasyilizya ku Juda, wakaliimya tunono akutalika lweendo lukatazya lwakuya ku Jerusalemu, eelyo akutalika mulimo uutali wakusobana iwakuyakulula bwaanda bwamunzi. (Ba-Roma 12:1) Nokuba kuti wakali umwi wankumekume zyamu Jerusalemu, Nehemiya wakabeleka abuzuba cakulijaya abana Israyelinyina “kuzwa cifumofumo mane lumwi inyenyeezi zyakaboneka.” Aboobo, mumyezi buyo yobile, wakabuleka ubukwete! (Nehemiya 4:21; 6:15) Koonda mulimo ooyu cakali kwaankamika, nkaambo bana Israyeli bakali kukazyigwa munzila zyaandeene. Ino mbaani bakali kukazya Nehemiya alimwi ino bakajisi mbaakani nzi?

4. Ino makanze nzi ngobakajisi basinkondonyina Nehemiya?

4 Ibakacizwida nzunzu kukazya kwakali Sanibalati, Tobiya alimwi a Gesemu inkumekume zyakali kukkala afwaafwi acisi ca Juda. Mbobatakali kulyatana abantu ba Leza, “bakabijilwa loko kuswiilila kuti kwasika [Nehemiya] uuyanda kugwasya bana ba-Israyeli.” (Nehemiya 2:10, 19) Basinkondonyina Nehemiya ncobakali kuyanda buyo nkulesya Nehemiya kuyaka, mane bakayeeya nzila zibi kapati. Sena Nehemiya ‘wakazundwa abubi’?

‘Kukalala Alimwi Akucimwa Kapati’

5, 6. (a) Ino basinkondonyina Nehemiya bakacita buti kumulimo wakuyaka? (b) Nkaambo nzi Nehemiya ncaatakabayoowela basinkondonyina?

5 Nehemiya wakakulwaizya bantu bakwe cabusicamba kuti: “Tuyake bulambo bwa-Jerusalemu.” Bakavwuwa kuti: “Atubuke, tuyake.” Nehemiya wakati: “Bakayumya maanza aabo kukucita kabotu,” pele basinkondoma “bakatuseka akutusampaula. Bakati, Ino ncinzi cintu eci ncimucita? Sa mulayanda kupapila mwami?” Nehemiya kunyina naakajoka munsi nokuba kuti bakali kumufwubaazya akumutamikizya. Wakaambila basinkondonyina kuti: “Leza wakujulu uyootupa coolwe. Iswe tubalanda bakwe tulabuka, tukayake.” (Nehemiya 2:17-20) Nehemiya ncaakali kuyanda buyo kwakali kuzumanana ‘kucita mulimo mubotu.’

6 Sanibalati umwi wabasikukazya “wakakalala, wanyema loko” akusampaula kapati. Wakati: “Ino aba ba-Juda bakompeme balacitanzi? . . . Sa balabusya mabwe kuzwa kumilwi yalusuko nkwaapiide?” Tobiya awalo wakanjililila mukusampaula kati: “Naba mwaba uucijaana kulincico ulamwaya bulambo bwabo bwamabwe.” (Nehemiya 4:1-3) Ino Nehemiya wakacita buti?

7. Ino Nehemiya wakacita buti naakali kutamikizyigwa abasinkondonyina?

7 Nehemiya tanaakabikkila maano kukufwubaazyigwa. Wakatobela malailile aa Leza, aboobo tanaakajolela pe. (Levitiko 19:18) Muciindi cakujolela walo wakaabikka makani aaya mumaanza aa Jehova akupaila kuti: “Koswiilila, O Leza wesu, mbutwasampaulwa. Bweedezya kusampaula kwabo amitwi yabo beni.” (Nehemiya 4:4) Nehemiya wakabikkila maano kumajwi aa Jehova akuti: “Lubeteko ndulwangu, njoobweedezya bulumbu bweelede.” (Deuteronomo 32:35) Eelyo Nehemiya abantu bakwe ‘bakazumanana kuyaka bulambo.’ Tiibakayanda kunyonganizyigwa pe. “Bulambo boonse bwakamana mane kusikila akati-kati, nkaambo bantu bakapangika myoyo yabo kumilimo.” (Nehemiya 4:6) Bantu batakali kuyanda bukombi bwakasimpe bakaalilwa kwiimika mulimo wakuyaka! Ino mbuti mbotukonzya kumwiiya Nehemiya?

8. (a) Ino mbuti mbotukonzya kutobela bwakacita Nehemiya basikukazya nobatutamikizya? (b) Amuluule cakamucitikila naa ncomwakamvwa citondezya bubotu bwakutajolela.

8 Mazuba aano, basikukazya kucikolo, kumilimo nokuba kuŋanda buya balakonzya kutalika kutusampaula naa kututamikizya. Pele ziindi zinji twaambo twakubeja tuli boobo tulakonzya kumanizyigwa kwiinda mukubelesya njiisyo zyamu Magwalo zyakuti kuli: “Ciindi cakuumuna.” (Mukambausi 3:1, 7) Aboobo, mbubwenya mbuli Nehemiya, tatwiinguli cakudaula. (Ba-Roma 12:17) Ncotucita nkupaila kuli Leza, katusyomede yooyo iwaamba kuti: “Njoobweedezya.” (Ba-Roma 12:19; 1 Petro 2:19, 20) Ikuti twacita boobo, basikukazya tabakatunyonganyi mumulimo wesu wakumuuya weelede kucitwa mazuba aano—iwakukambauka makani mabotu aa Bwami bwa Leza akugwasya bantu kuba basikwiiya. (Matayo 24:14; 28:19, 20) Ciindi coonse notutola lubazu mumulimo wakukambauka akutayanda kunyonganizyigwa abasikukazya, tutondezya kuti tujisi muuya ngwaakajisi Nehemiya.

‘Masimpe Tulamujaya’

9. Ino basinkondonyina Nehemiya bakabelesya nzila nzi yakukazya, alimwi mbuti Nehemiya mbwaakacita?

9 Basikukazya bukombi bwakasimpe bamumazuba Nehemiya naakali kukutauka nobakamvwa kuti “malambo aa-Jerusalemu ali mukuyakwa,” bakabweza mapanga kuti ‘balwisye Jerusalemu.’ Bama Juda nobakaba mubukkale oobu, bayeeya kuti cakanda. Kunyika kwakali ba Samariya, kujwe ba Amoni, kumusanza ba Arabu eelyo kumbo ba Asidodi. Jerusalemu wakazingulukwa; bayaki bakaboneka kuti basinkililwa! Ino ncinzi ncobakeelede kucita? Nehemiya ulaamba: “Twakakomba Leza wesu.” Basinkondo bakatukonga bakati: “Tubajaye akulesya milimo.” Nehemiya walo ncaakacita nkupa buyo basikuyaka mulimo wakukwabilila munzi kabajisi “amapanga aabo amasumo aabo amata aabo.” Masimpe ngakuti kakamu kasyoonto buyo kaba Juda tiikakali kukonzya kubazunda munguzu zyabo basinkondonyina balo bakali banji, pele Nehemiya wakabakulwaizya kuti: “Mutabayoowi. Amwiingasile Mwami mupati uuyoosya.”—Nehemiya 4:7-9, 11, 13, 14.

10. (a) Ino ncinzi cakapa kuti zintu zicince mukulaba kwaliso kuli basinkondonyina Nehemiya? (b) Ino mbubambe nzi Nehemiya mbwaakacita?

10 Izintu zyakacinca mukulaba kwaliso. Basinkondo bakacileka kulwana. Nkaambo nzi? Nehemiya utwaambila kuti: “Leza wa[ka]pilinganya miyeeyo yabo.” Nokuba boobo, Nehemiya wakaziba kuti businkondonyina tiibwamana pe. Aboobo cabusongo wakacinca mbelekelo yabayaki. Kuzwa ciindi eeco, “umwi aumwi wakali kubelesya ijanza lyomwe, ajanzanyina wakalijatya cilwisyo.” Alimwi Nehemiya wakabikka mwaalumi “sikulizya mweembo” ikucenjezya bayaki ikuti naa yabuka nkondo. Kunze lyaboobo, Nehemiya wakasyomezya bantu kuti: “Leza wesu uyootulwida.” (Nehemiya 4:15-20) Mbwaanga bakakulwaizyigwa alimwi akupegwa nzila mbobakeelede kucita kuti balwanwa, bayaki bakazumanana kubeleka. Ino nziiyo nzi nzyotukonzya kwiiya mucibalo eeci?

11. Ino ncinzi cipa kuti Banakristo bakasimpe bazunde bubi muzisi mulimo wa Bwami moukasyidwe, alimwi ino mbuti mbobazunda bubi akucita zibotu?

11 Ziindi zimwi Banakristo bakasimpe balakazyigwa calunya. Muzisi zimwi, basikukazya bukombi bwakasimpe bacizwida nzunzu buya. Swebo tobantu inga twaamba kuti basyomima ibali muzisi eezyo kunyina nobazunda pe. Pele Bakamboni aabo balisyomede kuti ‘Leza ulabalwanina.’ Masimpe, aabo bapenzyegwa akaambo kazintu nzyobasyoma ziindi zimwi balazyiba kuti Jehova waingula mipailo yabo ‘akupilinganya mizeezo’ yabasinkondonyina bajisi nguzu. Nomuba muzisi oomo mulimo wa Bwami muukasyidwe, Banakristo balajana nzila yakukambauka makani mabotu. Mbubwenya mbuli bayaki mu Jerusalemu mbobakacinca mbelekelo, abalo Bakamboni ba Jehova mazuba aano balacinca nzila zyakukambauka ikuti naa balwanwa. Pele kunyina nobabelesya zilwisyo zini buya pe. (2 Ba-Korinto 10:4) Nokuba kukongwa kuumwa takubalesyi kubeleka mulimo wakukambauka. (1 Petro 4:16) Aboobo, bakwesu abacizi aaba basicamba bazunda “bubi akucita zibotu.”

“Koza, Tukaswanaane”

12, 13. (a) Ino ninzila nzi basinkondonyina Nehemiya njobakabelesya? (b) Nkaambo nzi Nehemiya ncaakakakila basinkondonyina nobakamwiita?

12 Basinkondonyina Nehemiya nobakabona kuti nzila zilibonya zyakuyanda kumulobya tazibeleki, bakatalika kubelesya nzila zyakukazya izyabucenjezu. Bakabelesya nzila zyotatwe. Ino ninzila nzi eezyo?

13 Yakusaanguna, basinkondonyina Nehemiya bakasoleka kumweena. Bakamwaambila kuti: “Koza, tukaswanaane mumunzi umwi wamukuti lya-Ono.” Munzi wa Ono uli akati ka Jerusalemu a Samariya. Aboobo basinkondonyina bakasala kuti baswaangane a Nehemiya akati-kati aaminzi eeyi yobilo kutegwa babambe twaambo. Nehemiya naakayeeya kuti: ‘Ooyu muzeezo mubotu. Ncibotu kubandika mulomo mpande muciindi cakulwana.’ Pele Nehemiya wakaka. Wakapandulula ncaakakakila ategwa: “Bakali kuyeeya kundibisizya.” Wakazyiba ncobakali kuyeeya, aboobo tanaakeenwa pe. Wakabaambila ziindi zyone basinkondonyina kuti: “Nsikonzyi kusika. Sa ncibotu kuti milimo ikale buyo? Sa ndakonzya kwiileka kuti nze nkumubede?” Nzila basinkondo njobakabelesya kunyengelela Nehemiya tiiyakazwidilila pe. Wakabikkila buyo maano kumulimo wakuyaka.—Nehemiya 6:1-4.

14. Ino Nehemiya wakacita buti kubantu bakamutamikizya?

14 Nzila yabili, basinkondonyina Nehemiya bakatalika kumwaya makani aamavwambukila, kababejekezya Nehemiya kuti ‘uyeeya kupapila’ Mwami Aritasasta. Alimwi Nehemiya wakaambilwa kuti: “Tukabuzyanye makani antoomwe.” Alimwi Nehemiya wakakaka nkaambo wakazyiba makanze aabasinkondonyina. Nehemiya wakapandulula kuti: “Boonse bakayanda kutuyoosya. Bakali kuyeeya kuti, Maanza aabo alaleka milimo, itacitwi.” Ciindi eeci, Nehemiya wakaakazya makani aakutamikizyigwa abasinkondonyina, ulaamba: “Taakwe makani aali boobo mboamba, pe. Ulaamba miyeeyo yamoyo wako buyo.” Kunze lyaboobo, Nehemiya wakalomba Jehova kuti amugwasye akupaila kuti: “Koyumya maanza aangu.” Wakali kusyoma kuti kwiinda mukugwasyigwa a Jehova, wakali kukonzya kuzunda nzila eeyi mbyaabi akuzumanana amulimo wakuyaka.—Nehemiya 6:5-9.

15. Ino ncinzi musinsimi mubeji ncaakaambila Nehemiya, alimwi ino nkaambo nzi Nehemiya ncaatakazuminida?

15 Nzila yatatu, basinkondonyina Nehemiya bakabelesya sikwaaba muna Israyeli uutegwa Semaya, kutegwa acenge Nehemiya kuti atyole Mulawo wa Leza. Semaya wakaambila Nehemiya kuti: “Atuswanaane muŋanda ya-Leza mukati kantempele, tujale milyango yantempele, nkaambo baleza kuzookujaya.” Semaya wakaamba kuti Nehemiya wakali kuyanda kujaigwa, pele wakali kukonzya kumuvwuna kwiinda mukumusisa mutempele. Pele Nehemiya tanaakali mupaizi. Naakabisya kwiinda mukuyubila muŋanda ya Leza. Sena wakali kulangilwa kutyola Mulawo wa Leza kutegwa alifwutule? Nehemiya wakaingula kuti: “Sa muntu uuli mbuli ime ulakonzya kunjila muntempele akupona? Nsibooli pe.” Ino ncinzi cakagwasya Nehemiya kutegwa atacegwi mukakole nkaakateedwe? Nkaambo wakalizyi kuti, nokuba kuti Semaya mmuna Israyelinyina, “teensi Leza iwakamutuma pe.” Kayi musinsimi ncobeni takonzyi kumwaambila kuti atyole Mulawo wa Leza. Nociba ciindi eeci Nehemiya tanaakeenwa abasinkondonyina. Kumane boobo, wakaluula kuti: “Bulambo bwakamana kuyakwa mubuzuba bwamakumi obile amusanu bwamwezi Eluli. Bwakatola mazuba aali makumi osanwe aabili.”—Nehemiya 6:10-15; Myeelwe 1: 51; 18:7.

16. (a) Ino tweelede kucita buti kubalongwe balicengeezya, basikutamikizya alimwi akubakwesu balicengeezya buyo? (b) Ino mbuti mbomutondezya kuti mwiimvwi buyo kuli zeezyo nzyomusyoma nomuli amunzi, kucikolo antela kumilimo?

16 Mbubwenya mbucakacitikila Nehemiya, andiswe tulakonzya kuba abantu balicengeezya kuba balongwe besu, basikutamikizya alimwi abakwesu balicengeezya buyo. Bantu bamwi balakonzya kutwaambila kuti tuswaangane munzila kutegwa tubandike. Balakonzya kutwaambila kuti, ikuti katuyozya-yozya mumulimo wa Jehova, tulakonzya kuzuzikizya mbaakani zyakunyika. Pele akaambo kakuti Bwami bwa Leza mbobuli kumbele mubuumi bwesu, tulaakaka makani aali boobo. (Matayo 6:33; Luka 9:57-62) Basinkondoma alimwi balakonzya kumwaya makani aakutubejekezya. Muzisi zimwi, tutamikizyigwa kuti tuyanda kuzangila Bulelo, mbubwenya mbuli Nehemiya mbwaakatamikizyigwa kuti wakali kuyanda kuzangila mwami. Makani amwi aakutamikizyigwa tulaakazya munkuta. Kufwumbwa naa ncinzi citobela mukaambo akamwi kukagama, tulasyoma kuti Jehova ulazyeendelezya zintu kweelana akuyanda kwakwe. (Ba-Filipi 1:7) Kukazyigwa kulakonzya kucitwa abaabo ibalicengeezya kuti babelekela Jehova. Mbubwenya mbuli muna Israyelinyina mbwaakayanda kumweena Nehemiya kuti atyole Mulawo wa Leza kutegwa alifwutule, basiluleyo ibakali Bakamboni balakonzya kutuyunga munzila imwi. Nokuba boobo, tulabakazya basiluleyo nkaambo tulizyi kuti tulalifwutula kwiinda mukubamba milawo ya Leza ikutali kwiinda mukwiityola! (1 Johane 4:1) Masimpe, tulakonzya kubuzunda bubi buli boonse kwiinda mukugwasyigwa a Jehova.

Kwaambilizya Makani Mabotu Nokuba Kuti Kuli Bubi

17, 18. (a) Ino ncinzi Saatani abeenzinyina ncobayandaula? (b) Ino ncinzi ncomukanzide kucita, alimwi nkaambo nzi?

17 Ijwi lya Leza lyaamba boobu kugama banyina Kristo bananike: “Bakamuzunda [Saatani] . . . kujwi lyabumboni bwabo.” (Ciyubunuzyo 12:11) Aboobo kuli kuswaangana akati kakuzunda Saatani—ikuzwida bubi—alimwi amulimo wakukambauka mulumbe wa Bwami. Nkakaambo kaako Saatani tatandi munyama uukatala caboola kumakani aakulwana bamucaala bananike alimwi a “inkamu impati” kabelesya kukazya!—Ciyubunuzyo 7:9; 12:17.

18 Mbuli mbutwabona kale, kukazyigwa kulakonzya kuboola kwiinda mumajwi, kukongwa kuumwa naa munzila zyabucenjezu. Mumbazu zyoonse, makanze aa Saatani lyoonse ngamwi—nkulesya mulimo wakukambauka. Pele uya kwaalilwa ceetezya nkaambo, akaambo kakwiiya Nehemiya wansiku, babelesi ba Leza bakanzide kuzunda “bubi akucita zibotu.” Baya kucita oobo kwiinda mukuzumanana kukambauka makani mabotu kusikila limwi Jehova akaambe kuti mbubo, mwawoonda mulimo cabonwa!—Marko 13:10; Ba-Roma 8:31; Ba-Filipi 1:27, 28.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 2 Kuti kamuyanda kuzyiba makani woonse akacitika mutwaambo ootu, amubale bbuku lya Nehemiya 1:1-4; 2:1-6, 9-20; 4:1-23; 6:1-15.

Sena Muciyeeyede?

• Ino nkukazyigwa kuli buti kwakacitikila babelesi ba Leza kaindi alimwi ikucitikila Banakristo mazuba aano?

• Ino basinkondonyina Nehemiya bakajisi makanze nzi, alimwi ino mmakanze nzi ngobajisi basinkondonyina Leza mazuba aano?

• Ino mbuti mbotuzunda bubi kwiinda mukucita zibotu mazuba aano?

[Mibuzyo yaciiyo]

Kabbokesi/[Cifwanikiso icili apeeji 31]

Ziiyo Zijanika Mubbuku lya Nehemiya

Babelesi ba Leza

• balafwubaazyigwa

• balakongwa

• baleenwa

Baleenwa a

• baabo balicengeezya kuba balongwe

• basikutamikizya

• baabo balicengeezya kuba bakwesu

Babelesi ba Leza balazunda bubi kwiinda

• mukuzumanana kumulimo ngobakapegwa a Leza

[Cifwanikiso icili apeeji 32]

Banakristo bakasimpe balakambauka makani mabotu cakutayoowa