Skip to content

Skip to table of contents

Ncinzi Cikonzya Kucitwa Kupenzi Lyakutamvwana Akaambo Kakwiindana Kwamusyobo?

Ncinzi Cikonzya Kucitwa Kupenzi Lyakutamvwana Akaambo Kakwiindana Kwamusyobo?

Ncinzi Cikonzya Kucitwa Kupenzi Lyakutamvwana Akaambo Kakwiindana Kwamusyobo?

MUCISI ca Spain uusiba ludweba wakaciimika cisobano cabbola. Nkaambo nzi? Nkaambo kakuti banji basikweebelela bakatalika kumutukila sikuuma bbola waku Cameroon walo wakaamba kuti wakali kuyanda kuzwa mubbuwa lyabbola. Ku Russia kulwana bana Afulika, Asia abana Amelika baku Latin, caile kuba cakulya; mumwaka wa 2004, kulwana ooku akaambo kwamusyobo kwakaya ampela kusikila kuziindi zili 394 calo cakapa kuti mweelwe usike ku 55 pasenti mu 2005. Ku Britain mweelwe munji wabantu baku Asia abantu basiya bakayanda kuti kube kuvwuntauzya kabayeeya kuti bakamaninwa milimo akaambo kakuti mbamusyobo uumbi. Eezyi zikozyanyo zilatondezya cicitika munyika yoonse.

Penzi eeli lyakutamvwana lili munzila zinji, kulakonzya kuba matusi naa kutababikkila maano bantu cakunga basika antaamu yakuyanda kujaya baabo batali bamusyobo wabo. Ncinzi cipa kuti kakuli kusulana kwabantu batali bamusyobo omwe? Ino mbuti mbotweelede kucita kutegwa kutabi ngotusula? Sena ncamaano kuyeeya kuti buzuba bumwi mikwasyi yoonse yabantu iya kukkala antoomwe caluumuno? Ibbaibbele lilaasalazya makani aaya.

Kudyaaminina Akusulana

Ibbaibbele lyaamba kuti: “Miyeeyo yamoyo wamuntu mibi lyoonse kuzwa kubwanike bwakwe.” (Matalikilo 8:21) Aboobo bamwi cilabakonda kudyaaminina beenzyinyina. Ibbaibbele liyungizya kuti: “Ndakabona misozi yabapengede ambubabula sikubaumbulizya. Mumaaanza aabasikubapenzya muli inguzu.”—Mukambausi 4:1.

Alimwi Ibbabbele litondezya kuti kutavwana kwabantu akaambo kamusyobo kwakatalika kaindi. Mucikozyanyo, kwamyaka iinda kuti 3,700, Farao waku Egepita wakaita Jakobo mu Hebrayo amukwasyi wakwe uutalikomeneni kuti bazyi kukkale ku Egepita. Pele nikwakainda ciindi, Farao uumbi wakakkala mabwe aakasaala akaambo kabantu aaba bamuzwa kule banji kapati. Akaambo kaceeci, kuli majwi aakuti: “Wakaambila bantu bakwe kuti, Amubone! Bantu babana ba-Israyeli mbanji, alimwi mbayumu kwiinda ndiswe. Atubacitile camaanu, nkaambo na kabaciya buvula, ambweni tulasikilwa inkondo. . . . Nkaambo kako bakababikila basikubabelesya cibbalo, kuti babapenzye amikuli.” (Kulonga 1:9-11) Bana Egepita bakalailila kuti boonse bana basankwa bazyalwa baluzubo lwa Jakobo beelede kujaigwa.—Kulonga 1:15, 16.

Ncinzi Cipa Kuti Kaliliko Penzi Eeli?

Zikombelo zyakubeja taku nizyagwasya kulwana penzi eeli. Nokuba kuti masimpe bamwi bantu balilwana penzi eeli, pele zikombelo zyoonse kuzigama zilabatyungilila aabo badyaaminina beenzyinyina. Oobo mbocakabede mucisi ca United States kwalo bantu basiya nkobakabikkilwa mulawo muyumu wakuti taku muntu uusiya wakeelede kukwata mukuwa naa mukuwa kukwata uusiya, eeci cakazumanana kusikila mu 1967, iwakwata nkujaya. Alimwi cakali cimwi buyo aku South Africa nkobakasulenyi akaambo kamubala, imusyobo musyoonto nookali kwabilila kwiinda mukubikka milawo yalo yakali kubikkilizya akukasya kumvwelana mukukwatana. Bamwi ibakali kumpela mupenzi eeli lyakusulana bakali bakombi.

Pele, Ibbaibbele lilapandulula cipa kuti kakuli kusulana kwamisyobo. Lilapandulula cipa kuti musyobo uumwi kaudyaamina umwi. Lyaamba kuti: “Oyu uutayandi tamuzi Leza, nkaambo Leza nduluyando. Na muntu wati, Ndamuyanda Leza, nekubaboobo ulasula mweenzinyina, oyo mubeji. Nkaambo oyo uutayandi mweenzinyina ngwabwene takonzyi kuyanda Leza ngwatanabwene.” (1 Johane 4:8, 20) Aaka kaambo kalatondezya cipa kuti kakuli kusulana. Bantu balasulana, taku makani naa mbakombi naa pe akaambo kakuti tabana muzyiba Leza nikuba kumuyanda.

Luzibo lwa Leza Ndolukonzya Kupa Kukamantana Kwamisyobo

Ino mbuti kuzyiba Leza akumuyanda mbokukonzya kuti bantu bakamantane? Nduzibo nzi Ijwi lya Leza ndolyaamba lupa kuti bantu batabakatazyi aabo balibonya kuba bamusyobo uumbi? Ibbaibbele lyaamba kuti Jehova ngu Swaabo wabantu boonse. Lyaamba kuti: “Kulindiswe kuli Leza omwe buyo, Taateesu, nguzyazwida zintu zyoonse.” (1 Ba-Korinto 8:6) Kunze lyaboobo lyaamba kuti: “Kuzwa kumuntu omwe ngwaakalenga, nkukwakazwa misyobo yabantu.” (Milimo 17:26, Ci) Bwini mbwakuti, bantu boonse mbanabunyina.

Bantu boonse bamusyobo woonse balakonzya kukkomana akaambo kakuti Leza wakabapa buumi, pele boonse beelede kuusa akaambo kabazyali babo. Imulembi wa Bbaibbele Paulo wakaamba kuti: “Cibi [cakanjila] munyika kumaanza aamuntu omwe buyo.” Aboobo, “boonse babisya akulela kubulemu bwa-Leza.” (Ba-Roma 3:23; 5:12) Jehova Leza ngu Leza uuyanda misyobo-misyobo, inzya taku zilenge zyobilo zikonzyenyi cakumaniina. Nokuba boobo taku musyobo ngwaakati kuulimvwa kusumpuka kwiinda umwi. Ooyu muuya uuli koonse-koonse munyika iwakulimvwa kuti musyobo wakwe nguusumpukide kwiinda wabamwi taweendelani ancaamba Magwalo. Masimpe luzibo ndotujana kuli Leza ndwakuti katupona muluumuno amisyobo iimbi.

Leza Mbwaayanda Masi Oonse

Bamwi bayeeya kuti ambweni Leza wakasumpula kutamvwana kwamisyobo kwiinda mukubayanda bana Israyeli akubaambila kuti batapangani cilongwe abantu bamucisi cimbi. (Kulonga 34:12) Ciindi cimwi Leza wakalisalide musyobo wabana Israyeli kuba musyobo waalubazu akaambo kalusyomo luyumu lwa Abrahamu kaapanyina wabana Israyeli. Leza kumugama wakamweendelezya Israyeli wansiku, wakamusalila baleli alimwi wakamupa milawo. Bana Israyeli nibakazumina bubambe oobu, bantu abamwi batali bana Israyeli bakabona bubotu bwakulelwa a Leza ikwiinda kulelwa abantu balya maila. Alimwi kaindi Jehova wakamuyiisya Israyeli kumakani aambocakali kuyandika cinunuzyo kutegwa bantu babe acilongwe cibotu a Leza. Aboobo Jehova mbwaakali kubeendelezya bana Israyeli, masi oonse akagwasyigwa. Wakacita oobo kweelana ambwaakaamba kuli Abrahamu kuti: “Mulunyungu lwako zisi zyoonse zyaansi moziyoojana coolwe, nkaambo kakuti waswiilila ijwi lyangu.”—Matalikilo 22:18.

Kuyungizya waawo, bama Juda bakaba acoolwe cakwaambilwa makani aasetekene aa Leza, alimwi akuba musyobo mwalo Mesiya mwaakeelede kuzyalilwa. Pele coonse eeci cakacitwa kutegwa misyobo yoonse igwasyigwe. Magwalo aa Chihebrayo aakapegwa kuba Juda alijisi makani aaumbulizya aakuti ciya kusika ciindi bantu boonse bamisyobo yoonse nibaya kulongezyegwa citaambiki: “Bantu bamisyobo minji bayooinka cakuti, Amuboole, tutante kucilundu ca-Jehova, tuye kuŋanda ya-Leza wa-Jakobo, nkabela uyootwiiyisya ziyanza zyakwe. . . . Nkabela bayoofula mapanga aabo abe maamba aakulimya, amasumo aabo abe zizibyo zyamisamu. Cisi tacikooyoobweza ipanga lyakulwisya cisinyina, nkaambo tabakwe nibayooiya inkondo limbi pe. Banooyookede umwi aumwi mucisiko camusaansa wakwe amumukuyu wakwe, nkabela takukooyooba muntu naba omwe uubayoosya.”—Mika 4:2-4.

Nokuba kuti Jesu Kristo kumugama wakakambauka kuba Juda, awalo wakati: “Nkabela aya Makani Mabotu aa-Bwami azookambaukwa munyika yoonse kuti abe citondezyo kumisyobo yoonse.” (Matayo 24:14) Taku cisi catakali kukonzya kumvwa makani mabotu. Aboobo Jehova wakatondezya cikozyanyo cibotu kumakani aambwaakeendelezya bantu bamisyobo yoonse. “Leza talangi ciimo camuntu, pele mumasi oonse uumuyoowa akucita bululami ulatambulwa kulinguwe.”—Incito 10:34, 35.

Milawo Leza njaakapa kubana Israyeli bansiku ayalo ilatondezya kuti ulabayanda bantu bamusyobo woonse. Amubone Mulawo wakabikkidwe kubantu batali bana Israyeli bakali kukkala mucisi, wakati: “Mweenzu uukala akati kanu abe mbubonya mbuli muzyalwemucisi; uleelede kumuyanda mboliyanda omwini; nkaambo anywebo mwakali beenzu mucisi ca-Egepita.” (Levitiko 19:34) Milawo minji ya Leza yakayiisya bana Israyeli kutambula beenzu. Aboobo, Boazi bakaapanyina Jesu bakacibona kuti ncamaano kulekela mukaintu wakucisi cimbi kuti avwulule, Boazi wakacita kweelana anzyaakaiya kuli Leza, eelyo wakabona kuti babelesi bakwe nibakali kutebula bakasiya cakulya cinji kutegwa avwulule.—Rute 2:1, 10, 16.

Jesu Uyiisya Luyando

Jesu alikke ngomuntu wakainda kutondezya luzibo lwa Leza. Wakatondezya basikwiiya bakwe luyando mbolweelede kutondezyegwa kubantu baindenyi-indenyi. Bumwi buzuba wakapya mubandi amukaintu muna Samariya. Bana Samariya bakali bantu bama Juda mbobakasulide, aboobo mukaintu wakalamwa kubandika a Jesu. Mumubandi wabo, caluyando Jesu wakamugwasya mukaintu kumvwisya mbwakonzya kujana buumi butamani.—Johane 4:7-14.

Alimwi Jesu wakatuyiisya mbotweelede kubabona bantu bamusyobo uumbi naakaamba cikozyanyo camu Samariya uuli kabotu. Muntu ooyu wakajana mu Juda wakacisigwa ababbi. Mu Samariya naakayanda naakaide kwaamba kuti: ‘Nkaambo nzi ncondikonzya kugwasya mu Juda? Iba Juda balitusulide.’ Pele Jesu wakatondezya kuti mu Samariya wakali muntu uuyanda bantu bambi. Nekuba kuti bamwi basimweenda nzila bakamweeleba muntu wakalicisa, mu Samariya “wakamufwida luzyalo” eelyo wakamugwasya. Jesu wakamanizya caano cakwe kwiinda mukwaamba kuti kufwumbwa muntu uuyanda luzyalo lwa Leza weelede kuba amoyo mubotu.—Luka 10:30-37.

Mwaapostolo Paulo wakayiisya baabo bayanda kucita milimo iimukkomanisya Leza kuti beelede kucinca buntu bwabo akwiiya Leza mbwabalanga bantu. Paulo wakalemba kuti: “Mulisamunwide buntu bukulukulu amilimo yambubo, mulisamide buntu bupya bulengulwidwe caluzibo mbuli cikozyano cayooyo iwakabulenga. Mubulenge obu bupya taakwe mu-Helene nanka mu-Juda, taakwe mupalule nanka silulomo, taakwe uubwelebweza, taakwe mu-Skuti, . . . Nkabela kwiinda zyoonse amube aluyandano, ikuti luyandano ncecaanzyo cabuumi bulondokede.”—Ba-Kolose 3:9-14.

Sena Luzibo lwa Leza Lulabacinca Bantu?

Sena kuzyiba Jehova Leza kubacinca ncobeni bantu mbuli mbobabalanga bantu batali bamusyobo wabo? Amubone cakacitika kumweenzu mukaintu waku Asia wamucisi ca Canada iwakakopana nibatakamupulunganya. Pele buzuba bumwi wakabonana a Bakamboni ba Jehova eelyo bakatalika kwiiya ciiyo ca Bbaibbele anguwe. Nikwakainda ciindi wakabalembela lugwalo lwakubalumba lwakajisi majwi aakuti: ‘Muli bakuwa babotu moyo. Nindakabona kuti muliindene abakuwa bamwi, ndakakatazyigwa. Ndakakkala ansi kuyeeya, aboobo ndakazyiba kuti muli Bakamboni ba Leza. Kweelede kuti kuli cili mu Bbaibbele. Amiswaangano yanu ndakabona maunda-maunda aabantu bakuwa, basiya, basubila-subila, abamubala wapoopwe balo bakajisi myoyo yamusyobo omwe, inzya mbalongwe, nkaambo bakali babunyina abacizyi. Ino ndazyiba wakapa kuti babe boobo. Ngu Leza wanu.’

Ijwi lya Leza lyakasinsima ciindi “nyika [ni]iyoozula luzibo lwa-Jehova mbubonya mbuli maanzi mbwaazuzya lwizi.” (Isaya 11:9) Naaba mazuba aano ikuzuzikizyigwa kwabusinsimi bwa Bbaibbele, inkamu mpati iibalilwa kutuulunzuma “bazwa kuzisi zyoonse akumisyobo yoonse akumikowa yoonse akumyaambo yoonse,” balikamantanizyidwe abukombi bwakasimpe. (Ciyubunuzyo 7:9) Balangila buyo buzuba lusulo noluya kuzwa, eelyo kukabe buyo luyando munyika yoonse lwalo luya kuzuzikizya makanze aa Jehova ngaakaambila Abrahamu kuti: “Masi oonse aanyika ayoolongezegwa kubana bako.”—Incito 3:25.

[Cifwanikiso icili apeeji 4]

Mulawo wa Leza wakayiisya bana Israyeli kuyanda beenzu

[Cifwanikiso icili apeeji 5]

Ncinzi ncotukonzya kwiiya kucaano camu Samariya?

[Zifwanikiso izili apeeji 6]

Leza taku musyobo ngwaakati kuulibonya kusumpuka kwiinda umwi