Skip to content

Skip to table of contents

Twakalengwa “Munzila Iikankamanisya”

Twakalengwa “Munzila Iikankamanisya”

Twakalengwa “Munzila Iikankamanisya”

“Okandilenga munzila iikankamanisya.”—INTEMBAUZYO 139:14, BT.

1. Nkaambo nzi bantu banji basongo ncobapa Leza bulemu kuzintu zili anyika zitaliboteli?

NYIKA izwide zilenge zitaliboteli. Ino zyakazyila kuli? Bamwi bayeeya kuti bwiinguzi bulakonzya kujanwa kakutako akuyeeya kuti kuli Mulengi musongo wakazilenga. Kakuli bamwi baamba kuti, ikuti kwataba kuyeeya Mulengi nkokuti tatukonzyi kuzimvwisya zintu. Bayeeya kuti zilenge zililengedwe munzila iikatazyide, nzyamisyobo-misyobo, cakunga tazikonzyi kwiile kuba munyika kakunyina wakazilenga. Kubantu banji kubikkilizya abasayaansi bamwi, cilisalede kuti bubumbo mbobulibonya kulatondezya kuti kwakali Mulengi musongo, singuzu alimwi silubomba wakabubamba. *

2. Ncinzi cakapa kuti Davida amutembaule Jehova?

2 Mwami Davida wa Israyeli yansiku wakali umwi wabaabo batakadooneka kuti Mulengi uleelela kutembaulwa akaambo kazintu zitaliboteli nzyaakalenga. Nokuba kuti Davida wakapona ciindi sayaansi kautanasumpuka mbuuli sunu, wakabona kuti wakali zingulukidwe azintu zibotu kapati zitondezya milimo ya Leza. Davida wakeelede buyo kulilanga mbwaakalengwa kubona nguzu Leza nzyajisi zyakulenga. Wakalemba kuti: “Ndakutembaula nkaambo okandilenga munzila iikankamanisya, okandilenga munzila iigambya. Milimo yako ilagambya, eeci ndicizi kabotu-kabotu.”—Intembauzyo 139:14, BT.

3, 4. Nkaambo nzi aumwi nceelede kukkala ansi kuyeeya milimo ya Jehova?

3 Davida wakakabona kaambo aaka kwiinda mukukkala ansi kuyeeya. Aano mazuba, muzikolo amuli sikapepele, mucipekupeku, mumuteende amumagazini aakunyika kuli buyo makani aatagwasyi aamba muntu nkwaakazwa. Kutegwa tube alusyomo mbuli lwa Davida, andiswe tweelede kukkala ansi kuyeeya. Tacigwasyi kulekela bantu kuti babe mbabatuyeeyela zyakucita, ikapati kutwaambo tuyandika kapati mbuli buumi mbobwakatalika alimwi amulimo ngwajisi Mulengi.

4 Kunze lyaboobo, ikukkala ansi kuyeeya milimo ya Jehova kulakonzya kutupa kuti tumuyande kapati akutupa camba kuzisyomezyo zyoonse nzyaakasyomezya. Eeci cilakonzya kutupa kuti tube aluyandisyo lwakuyanda kumuzyiba kapati Jehova akumubelekela. Aboobo atubone sayaansi wamazuba aano mbuujatana amajwi aa Davida aakuti twakalengwa “munzila iikankamanisya.”

Mbotutalika Tobantu Munzila Iikankamanisya

5, 6. (a) Ino mbuti toonse mbotwakatalika kupona? (b) Mulimo nzi nsa zyesu ngozyibeleka?

5 “Nkaambo nduwe wakabumba zyamumubili wangu, nduwe wakandinunganya mwida lyabama.” (Intembauzyo 139:13) Toonse twakatalika kuba abuumi aumwi mwida lyabanyina kakali buyo kabeela ikaniini kwiinda kadombwi kali kumpela aamuzila ooyu. Aako kabeela kaniini kapati kakalijisi bupango-bupango nikakalangwa-langwa. Kakakomena cakufwambaana. Kumamanino aamwezi wabili kakali mwida, zizyo zipati-pati zyamubili wanu zyakali talikide kale kuba. Akati kazizyo eezyi kwakali nsa. Nomwakazyalwa, nsa zyanu zyakali kukonzya kusalazya bulowa bwanu, ikugusya misamu mibi ameenda aatakali kuyandika, pele busani bwakali kusiigwa. Nsa zyanu ikuti kazili kabotu zilasalazya meenda mumubili wanu aatandila kumalita aali 6 kumuntu mupati mumaminiti aali 45.

6 Alimwi nsa zyanu zilagwasya kubona bunji bwasautu uuyandika mubulowa kubikkilizya amisamu iitayandiki alimwi abulowa mbobweelede kulunduka. Zilabeleka aimwi milimo minji iiyandika mbuli wakucinca busani butegwa vitamin D kuti bubeleke munzila imwi yalo iiyandika kukukomena kabotu kwamafwuwa akupanga musamu uutegwa erythropoietin walo uugwasya kuti kupangwe tubeela tunji tutegwa red-blood-cell mumafwuwa aanu. Nkakaambo kaako nsa ziitwa kuti “busena busanganizyilwa misamu iiyandika mumubili.” *

7, 8. (a) Amupandulule mwana uucili mwida mbwatalika kukomena? (b) Muunzila nzi mwana uutalika kukomena ‘mbwaakalungilizigwa kunsi anyika’?

7 “Mubili wangu teewakasiswa kulinduwe, nendakapangwa cakusisa, nendakalungilizigwa kunsi anyika.” (Intembauzyo 139:15) Kabeela kakutaanguna kakalicimbaula mutubeela tumbi, atwalo twakazumanana kulicimbaula. Mukuya kwaciindi twakatalika kuba amilimo iindenyi, tumwi twakaba nsinga; milambi, lukanda alimwi azibeela zimwi. Tubeela twamusyobo omwe twakalibunga-bunga twabamba nyama kumane twabamba zizyo. Mucikozyanyo, munsondo yatatu yakumitwa, mwakatalika kuba amafwuwa. Nomwakajisi buyo nsondo zili ciloba kamutandila ampyungu yamunwe kulampa (2.5 cm), zifwuwa zyoonse ziyandika kumuntu mupati zili 206 zyakaliko kale, nokuba kuti tiizyainasima.

8 Ooku kukomena kukankamanisya kwakacitika mwida lyabanyoko kwalo kwatakali kukonzya kubonwa amuntu, mbuli kuti muli kunsi aanyika. Masimpe, muntu tanazyiba kapati mbotutalika. Mucikozyanyo, ino ncinzi cipa kuti tubeela tutalike kuba amilimo iindenyi calo cipa kuti kube zibeela ziindenyi-indenyi zyamubili? Mukuya kwaciindi basayaansi ambweni balakonzya kuzyiba, pele kweelana ambwaakaamba Davida, Mulengi wesu Jehova lyoonse walo walizyi ncocili boobo.

9, 10. Mbuti kubambwa kwazizyo zyamwana mbokuli mbuli kuti ‘kulilembedwe mubbuku’ lya Leza?

9 “Meso aako akandibona nkencili insalalila; mubbuku lyako zizo zyangu zyoonse kazilembedwe, izyakali kucitwa buzuba bumwi abumwi, zyoonse kazitana kuboneka.” (Intembauzyo 139:16) Kabeela kanu ikali mbuli kadombwi kakutaanguna kakalijisi zyoonse mubili wanu mbokeelede kuba. Mbwaanga kabeela aaka kakalijisi zyoonse, kakabona kuti mwakomena kabotu mumyezi iili fwuka kamuli mwida, alimwi kakazumanana kusikila limwi mwasisya myaka iinda kumakumi obilo. Kusikila ecino ciindi mubili wanu wacinca-cinca munzila zinji, koonse ooku kulaba kweelana amalailile aakabeela kakutaanguna kakati zintu zikabe boobo.

10 Davida tanaakajisi luzibo lwatubeela ootu alimwi atubeela tumwi, kayi walo tanaakajisi muncini wakubelesya. Pele wakabona kuti mbookabambwa mubili wakwe cakali citondezyo cakuti kwakali bubambe busumpukide bwakabikkidwe. Davida ulakonzya kuti wakalijisi luzibo dowalowa mbolitalika kukomena, aboobo wakakonzya kuyeeya kuti kucinca akumwi kwakali kucitika kweelana abubambe bwakabikkwa kweelana aciindi. Mukweema, wakaamba bubambe oobu mbuli kuti ‘bulembedwe mubbuku’ lya Leza.

11. Ncinzi cipa kuti katuzumanana kulibonya mbotubede?

11 Sunu kuzyibidwe kuti kukozya bazyali naa bamakaapa, kulampa naa kufwiimpa, busyu, meso, musyobo wamasusu atulengwa-lengwa tumwi tuli zyuulu, koonse ooku kwakaba akaambo katusinga twanu. Kabeela akamwi kanu kalijisi zyuulu-zyuulu zyatusinga, alimwi kasinga akamwi kakabambwa a DNA (deoxyribonucleic acid) cibeela cibona muntu mbwakomena. Malailile aambuli mubili wanu mboweelede kuba ‘alilembedwe’ mu DNA yanu. Tubeela twacimbuka kubamba tubeela tupya naa kunjila mubusena bwatooto twamana mulimo, DNA yanu njiipa malailile kuti kube boobo calo cipa kuti muzumanane kupona akuzumanana kulibonya mbomulibonya. Eeci ncitondezyo cakuti Mulengi wesu wakujulu ulijisi nguzu abusongo butalivwulili.

Bongo Bwesu Busumpukide

12. Ncinzi cibaandaanya kapati bantu kubanyama?

12 “Miyeeyo yako ilayandika kulindime, O Leza! Mweelwe wayo mupati loko! Na ndibala, minji kwiinda museye.” (Intembauzyo 139:17, 18a) Banyama abalo balilengedwe munzila iikankamanisya, alimwi bamwi balabainda bantu munzila zimwi. Pele Leza wakapa busongo kumuntu bwiinda bwamunyama uuli woonse. Ibbuku limwi lyasayaansi lyaamba kuti: “Nokuba kuti tulakozyanya azilenge zimwi munzila zimwi, tulisumpukide kapati kuli zyoonse zipona anyika caboola kumakani aakwaambaula akuyeeya. Alimwi tulaziinda nkaambo swebo tulayandisya kuzyiba mbotubede: Ino mbuti mbozyakanungwa zibeela zyamubili wesu? Ino twakabumbwa buti?” Eeyi njemibuzyo awalo Davida njaakakkalila ansi kuyeeya.

13. (a) Mbuti Davida mbwaakali kunga wakkala ansi kuyeeya miyeeyo ya Leza? (b) Mbuti mbotukonzya kuccilila zikozyanyo ca Davida?

13 Iciinda kapati tweelanya abanyama, swebo tulisumpukide mukuti tulakonzya kwiiyeeya miyeeyo ya Leza. * Eeci cipego citaliboteli ninzila imwi yakuti twakalengwa “mucinkozya ca [Leza].” (Matalikilo 1:27) Davida wakacibelesya munzila mbotu cipego eeci. Wakakkala ansi kuyeeya kuti Leza nkwali ncobeni alimwi amilimo yakwe mibotu iilibonya anyika itondezya kuti nkwali. Davida alimwi wakalijisi mabbuku aansiku aa Magwalo Aasalala aakajisi makani aakalembwa a Leza aamba nguwe amilimo yakwe. Aaya magwalo aakasololelwa amuuya akamugwasya Davida kumvwisya kuyeeya kwa Leza, mbwabede alimwi amakanze aakwe. Kukkala ansi kuyeeya Magwalo, nzyaakalenga, alimwi Leza mbwaakamulanganya, kwakapa kuti Davida amutembaule Mulengi wakwe.

Lusyomo Ncolujatikizya

14. Nkaambo nzi ncotutayandiki kuzyiba zyoonse kujatikizya Leza kutegwa tube alusyomo muli nguwe?

14 Davida mbwaakali kuya cikkala ansi kuyeeya bulenge alimwi a Magwalo, wakabona kuti kumvwisya luzibo lwa Leza loonse anguzu zyakwe cakali cintu ncaatali kunga wamvwisya. (Intembauzyo 139:6) Ncimwi buyo andiswe. Taku notuya kumvwisya milimo ya Leza yoonse yakulenga. (Mukambausi 3:11; 8:17) Pele Leza ‘watondezya’ luzibo lunji kwiinda mu Magwalo alimwi amuzintu nzyaakalenga kutegwa bafwide nyota yakasimpe bapona muciindi cili coonse bakonzye kuba alusyomo luzyatide azintu zitali zyakweezyeezya.—Ba-Roma 1:19, 20; Ba-Hebrayo 11:1, 3.

15. Amupandulule lusyomo acilongwe cesu kuli Leza mboziswaangenyi.

15 Kuba alusyomo takuli buyo kwiile kuzyiba kuti buumi abubumbo kwakali muntu musongo Wakazitalisya. Cilabikkilizya akusyoma muli Jehova Leza kuti mmuntu, inzya imuntu uuyanda kuti tumuzyibe akuzumanana acilongwe cibotu anguwe. (Jakobo 4:8) Tulakonzya kuyeeya lusyomo muntu ndwajisi kuli swaabo siluyando. Ikuti muntu uudooneka wabuzya kuti naa baswaanu masimpe balakonzya kumugwasya nomuli mupenzi, inga tamukonzyi kumupa bwiinguzu bukkazyika moyo bwakuti baswaanu balasyomeka ncobeni. Nokuba boobo, ikuti kwiinda muli zyeezyo nzyomwakabona, mwakabona mbobali basiluyando baswaanu, mulakonzya kuba masimpe kuti tabakamulekelezyi. Ncimwi buyo, caboola kumakani aakuzyiba Jehova kwiinda mukwiiya Magwalo, kukkala ansi kuyeeya nzyaakalenga, akubona mbwaakaingula mipailo yesu kuli zyeezyo nzyotwakamulomba, kutupa kuti tube alusyomo muli nguwe. Citupa kuba aluyandisyo lwakuyanda kumuzyiba kapati akumutembaula kukabe akutamani kakutuba buu kumoyo. Aayo ngamakanze ainda kubota kumuntu uuli woonse ngakonzya kuti kajisi.—Ba-Efeso 5:1, 2.

Amulangaule Busolozi bwa Mulengi Wesu

16. Ncinzi ncotukonzya kwiiya kucilongwe Davida ncaakajisi a Jehova?

16 “Undilingule, O Leza, uzibe moyo wangu. Undisunke, uzibe miyeeyo yangu. Bona na muli inzila imbi mulindime; undeenzye munzila iitamani.” (Intembauzyo 139:23, 24) Davida wakalizyi kuti Jehova wakalimuzyi kale kabotu-kabotu—ee kufwumbwa ncaakali kunga wayeeya, kwaamba, naa kucita wakalizizyi Mulengi wakwe. (Intembauzyo 139:1-12; Ba-Hebrayo 4:13) Kumuzyiba boobo Leza nkwaakalimuzyi Davida, kwakamupa kukkalwa moyo mbweena mbuli mwana uuli mumaanza aabazyali bakwe basiluyando mbwakkalwa moyo. Davida wakaciyanda cilongwe eeci ncaakajisi a Jehova, aboobo wakacijata amaanza obilo kwiinda mukukkala ansi kuyeeya milimo yakwe alimwi akwiinda mukupaila kuli nguwe. Inzya, ibunji bwantembauzyo zya Davida kubikkilizya a Intembauzyo 139, mmipailo yakapailwa kwiinda munyimbo. Kukkala ansi kuyeeya alimwi amupailo kulakonzya kutugwasya kuba acilongwe a Jehova.

17. (a) Nkaambo nzi Davida ncaakali kuyanda kuti Jehova aulingule moyo wakwe? (b) Ino mbuti lwaanguluko lwesu ndotujisi lwakusala cakucita mbolukonzya kubujatikizya buumi bwesu?

17 Mbwaanga twakalengwa mucinkozya ca Leza tulijisi lwaanguluko lwakulisalila cakucita. Tulakonzya kusala kucita cibotu naa kucita cibi. Lwaanguluko oolu lutupa mukuli kumakani ambotulilemeka. Davida tanaakayanda kubalilwa kuli basizibi. (Intembauzyo 139:19-22) Kulubizya tiicakali cintu cakali kumukonda. Aboobo naakakkala ansi akuyeeya luzibo lwa Jehova lutalivwilili, cakulibombya Davida wakalomba Leza kuti amulingule mumoyo akumusololela munzila iitola kubuumi. Zyeelelo zya Leza ziluleme zyakulilemeka zilayandika kubantu boonse, aboobo andiswe tweelede kusala camaano. Jehova utukulwaizya kuti toonse katumuswiilila. Ikuti twamuswiilila uya kutuyanda alimwi tuya kujana zilongezyo zinji. (Johane 12:50; 1 Timoteo 4:8) Ikweenda a Jehova abuzuba kutupa kuliiba mumizeezo nociba ciindi notwasikilwa mapenzi mapati.—Ba-Filipo 4:6, 7.

Amuccilile Mulengi Wesu Uutaliboteli!

18. Ncinzi Davida ncaakazyi kumvwisya naakakkala ansi kuyeeya bubumbo?

18 Naakali mukubusi Davida ziindi zinji wakali kukkalila musyokwe keembela mbelele. Mbelele zyakali kusintama kucela, pele walo wakali kuwaala meso kujulu. Kulubundubundu, Davida wakali kukkala ansi kuyeeya kukutalibotela kwabubumbo alimwi ancocakali kwaamba kulinguwe. Davida wakalemba kuti: “Kujulu kulaamba bulemu bwa-Jehova, mweenya uukwazeme ulatondezya milimo yamaanza aakwe. Buzuba bulaambila buzubanyina.” (Intembauzyo 19:1, 2) Davida wakabona kuti wakeelede kumulangaula akumuccilila Ooyo wakabamba zintu zyoonse zikankamanisya. Andiswe tweelede kucita mbweena.

19. Nziiyo nzi bana abapati nzyobakonzya kwiiya kukulengwa kwesu “munzila iikankamanisya”?

19 Davida wakasiya cikozyanyo calo mukuya kwaciindi mwana wakwe Solomoni ncaakazyi kwaambila bakubusi kuti: “Koyeeya Mulengi wako mumazuba aabulombe bwako, . . . Lemeka Leza akubamba milazyo yakwe, nkaambo kucita obo nceelelo coonse camuntu.” (Mukambausi 12:1, 13) Kali mukubusi Davida wakalizyi kale kuti wakalengwa “munzila iikankamanisya.” Kupona kweelana aluzibo oolu kwakamugwasya kapati mubuumi bwakwe boonse. Ikuti toonse bana abapati katumutembaula akumubelekela Mulengi wesu, buumi bwesu bwasunu abwakumpela buna kulweela. Ikwaamba baabo bajisi cilongwe a Jehova alimwi ibapona munzila zyakwe ziluleme, Ibbaibbele lisyomezya boobu: “Banoocizyala micelo amubucembele bwabo, banooneneya akufwefwema; batondezye kuti Jehova uliluleme.” (Intembauzyo 92:14, 15) Tuna kujisi bulangizi bwakutangala amilimo iitaliboteli ya Mulengi wesu kukabe akutamani.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 1 Amubone Awake! yamu June 22, 2004 yakamwaigwa a Bakamboni ba Jehova.

^ munc. 6 Amubone Awake! ya August 8, 1997 iijisi mutwe wakuti “Your KidneysA Filter for Life.

^ munc. 13 Majwi aa Davida ku Intembauzyo 139:18b alibonya kuti aamba kuti, ikuti watola buzuba boonse kusikila ciindi cakoona kabala miyeeyo ya Jehova, kufwumbwa abuka mafwumina una kucijisi minji yakubala.

Sena Inga Mwapandulula?

• Muunzila nzi nsalalila mboikomena mbokutondezya kuti tulengedwe “munzila iikankamanisya”?

• Nkaambo nzi ncotweelede kukkala ansi kuyeeya miyeeyo ya Jehova?

• Mbuti lusyomo acilongwe cesu mboziswaangenyi a Jehova?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Zifwanikiso izili apeeji 17]

Mwana uutanazyalwa: Lennart Nilsson

[Cifwanikiso icili apeeji 17]

Kukomena kwamwana mwida kuccilila bubambe bubikkidwe kale