Skip to content

Skip to table of contents

Ino Mbuti Mbotukonzya Kweetelela?

Ino Mbuti Mbotukonzya Kweetelela?

Ino Mbuti Mbotukonzya Kweetelela?

“Atucitile bantu boonse milimo mibotu, pele kwaambisya kulibaabo baciinga calusyomo.”—BA-GALATIYA 6:10.

1, 2. Cituyiisya nzi cikozyanyo camu Samariya kumakani aalweetelelo?

SIMULAWO naakali kubandika a Jesu, wakamubuzya kuti: “Ino munamuzeesu nguni?” Jesu wakaingula kwiinda mukwaamba cikozyanyo cakuti: “Umwi muntu wakali kukunkulika kuzwa ku-Jerusalemu kuya ku-Jeriko, nkabela wakawida mubafumpi, bakamusamununa, bamuumisya, bamusia uli mulufu. Kwakaba buyo kuti mupaizi umwi wakakunkulika enzila eyo, naakamubona wakamwiinda ambali. Mbubonya obo amu-Levi, naakasika nkuko akumubona, wakainda ambali. Anu mu-Samariya umwi uwakali kuya bweenda wakasika kulinguwe, naakamubona wakamufwida luzyalo, wakaswena, wazyaanga zicisa zyakwe, wazitila mafuta awaini, nkokuya wamutantika ambongolo yakwe, wamutola kuŋanda yabeenzu, wamubamba. Nobwakaca naakayeeya kweenda wakagwisya masheleni obile, wapa simeenzaakwe wati kulinguwe, Mubambe kabotu, eno kufumbwa ngoti sowe kwiinda aya, ndaboola ndilakubweedezezya.” Kumane Jesu wakamubuzya muntu ooyu kuti: “Ino yebo uyeeya buti kulooyo uwakawida mubafumpi nguni uwakaba munamuzyaabo, kulibaabo botatwe?” Muntu wakaingula kuti: “Nguwenya oyo uwakamufwida luzyalo.”—Luka 10:25, 29-37a.

2 Mu Samariya mbwaakamulanganya muntu wakaumwa, cakutadooneka cilatondezya lweetelelo lwini-lwini mbolubede. Akaambo kakuti wakamufwida luzyalo, mu Samariya wakamugwasya sikuumwa. Kunze lyaboobo imuntu wakali kuyanda lugwasyo tanaakali mu Samariya. Lweetelelo talulangi musyobo wamuntu, cikombelo, naa zilengwa zyakwe. Naakamana kwaamba cikozyanyo camu Samariya, Jesu wakaambila muntu ooyu kuti: “Koya ayebo ucite mbubonya.” (Luka 10:37b) Ncibotu kuluccilila lulayo oolu akubona nzila mbotukonzya kubeetelela bantu. Pele muunzila nzi mbotukonzya kuba alweetelelo lyoonse?

‘Kuti Mukwesu Wabula Zyakusama’

3, 4. Nkaambo nzi ncociyandika kapati kuba alweetelelo mumbungano ya Banakristo?

3 Imwaapostolo Paulo wakati: “Nitujisi ciindi cibotu, atucitile bantu boonse milimo mibotu, pele kwaambisya kulibaabo baciinga calusyomo.” (Ba-Galatiya 6:10) Cakutaanguna, atubone mbotukonzya kubeetelela kapati aabo baciinga calusyomo.

4 Kakulwaizya Banakristo kuti kabeetelelana, sikwiiya Jakobo wakalemba kuti: “Lubeta talujisi lweetelelo kuliyooyo uuteeteleli mweenzinyina.” (Jakobo 2:13) Cibalo eeci camajwi aakasololelwa amuuya cilatutondezya mbotweelede kuba basilweetelelo. Mucikozyanyo, kuli Jakobo 1:27 tubala kuti: “Busyomi busalala butakwe kampenda mumeso aa-Leza Taateesu mbombubo obu, bwakuti muntu aswaye bamusyaala abamukabafu mumapenzi aabo, akuliyobola cakutaba akabala nikaba komwe kaansi.” Kuli Jakobo 2:15, 16 tubala kuti: “Na musyominyina mwaalumi naba mwanakazi wabula zyakusama azilyo zyakulya, lino umwi akati kanu abaambila kuti, Kamuya aluumuno, mujane zyakulivumba azilyo zyakumukutya, nekubaboobo tabapi zintu nzyuuyanda mubili, ino kulagwasyanzi?”

5, 6. Mbuti mbotukonzya kubeetelela kapati aaba mbotuli limwi mumbungano?

5 Ikugwasya baabo bayandika lugwasyo, masimpe ncitondezyo cakuti ncikombelo cini-cini. Kukomba kwesu takutupi kuyiila buyo akubaambila kuti, mweende kabotu Leza abe andunywe. Muciindi caboobo, akaambo kakuti tuli basilweetelelo tulakonzya kubagwasya aabo bali mumapenzi manji. (1 Johane 3:17, 18) Masimpe, tulakonzya kubagwasya kwiinda mukubabambila cakulya balwazi, kugwasya bakomena milimo imwi yaaŋanda, kubanyamuna kumuswaangano wa Bunakristo ikuti kwayandika. Tatweelede kuba bakukutu kayi bwaabi buli akati kamilimo yalweetelelo.—Deuteronomo 15:7-10.

6 Mbobaya buvwula Banakristo, takuli buyo kubagwasya zyakumubili, pele ciyandika kapati nkubagwasya zyamuuya. Tukulwaizyigwa kuti “mubaumbulizye batyompedwe mumyoyo.” (1 Ba-Tesalonika 5:14) “Bakaintu bapati” bakulwaizyigwa kuti “babe bafundisi babululami.” (Tito 2:3) Ikwaamba balangizi Banakristo, Ibbaibbele lyaamba kuti: “Umwi aumwi uyooba mbuli macijilo aakulivuna kumuuwo aciyubilo cakucijila ciindi cakuwidwa imvula yamuyoba.”—Isaya 32:2.

7. Ncinzi ncotwiiya kucikozyanyo ncobakacita basikwiiya baku Antiokeya yaku Suriya kumakani aakuba bantu beetelela?

7 Caboola kumakani aakugwasya bamukabafwu, bamucaala, alimwi abaabo bayanda lugwasyo akukulwaizyigwa, mbungano zyamumwaanda wamyaka wakutaanguna ziindi zimwi bakali kutumizya zyakulya azyakusama kubasyominyina bakali kukkala mumasena aamwi. Mucikozyanyo, musinsimi Agabo wakasinsima kuti: “Kuyoosika nzala mpati munyika yoonse. Njenjiyo yakasika kumazuba aa-Klaudiya.” Basikwiiya baku Antiokeya yaku Suriya bakacita “mbubonya mbwaali kukonzya umwi umwi kulubono lwakwe, bakasoleka kutumina cakugwasya kulibabunyina abakali mu-Judaya.” Eezyi zyakatuminwa kubaalu bakokuya kwiinda muli “Barnaba a-Saulo.” (Incito 11:28-30) Ino mbuti sunu? “Muzike musyomesi uucenjede” wabamba tubunga twakugwasya bakwesu bakasowekelwa lubono kwiinda muguwo pati, muzuzumo wanyika, naa kupaya kwameenda. (Matayo 24:45) Kupa cakutasinikizigwa, nkokuti kubelesya ciindi cesu, nguzu, alubono kububambe oobu ninzila mbotu yakutondezya lweetelelo.

‘Ikuti naa Mulanga Ziimo Zyabantu’

8. Mbuti kusalulula mbokuteendelani alweetelelo?

8 Jakobo naakacenjezya milimo iitali yalweetelelo alimwi iitali yaluyando ya “mulao wa-Mwami,” wakalemba kuti: “Pele na mwalanga ziimo zyabantu, mwabisya, nkaambo mulikonedwe kumulao kuti muli basotosi.” (Jakobo 2:8, 9) Ikuti katwiile kuyanda bantu bavwubide naa aabo bajisi zyuuno zyaatala, inga kwatupa “kusinka matwi . . . kukulila kwabacete.” (Tusimpi 21:13) Kusalulula kupa kuti muuya walweetelelo umane. Tulaba basilweetelelo kwiinda mukutasalulula.

9. Nkaambo nzi ncocitalubide kubikkila maano kuli baabo beelela kucitilwa boobo?

9 Sena kuba bantu batasalululi caamba kuti tatukonzyi kubabikkila maano kapati bamwi kwiinda bamwi? Peepe. Kaamba mubelesinyina Epafrodita, mwaapostolo Paulo wakalemba ku Banakristo baku Filipi kuti: “Muleelede kulemeka bantu bali mbuli nguwe.” Nkaambo nzi? Nkaambo kakuti “wakali afwiifwi kufwa nkaambo kamilimo ya-Kristo, wakalitakata buumi bwakwe kuti azuzye eyo milimo yakugwasya ndime njimwakakacilwa nywebo.” (Ba-Filipo 2:25, 29, 30) Mulimo ngwaakabeleka cakusyomeka Epafrodita wakali mulimo mupati aboobo wakeelede kulumbwa. Kunze lyaboobo, ku 1 Timoteo 5:17, tubala kuti: “Alimwi baalu abo beendelezya kabotu, abaindilile kulemekwa, kwaambisya abo bajisi mulimo wakukambauka awakufundisya.” Bube bubotu bwakumuuya abwalo bulayandika kulumbwa. Kubikkila maano munzila iili boobu taluli lusalululo.

“Busongo Buzwa Kujulu, . . . Bulizwide Lweetelelo”

10. Nkaambo nzi ncotweelede kuubelesya kabotu mulaka?

10 Ikwaamba mulaka, Jakobo wakati: “Mbubi butakonzya kuzundwa, lulizwide musamu uujaya. Ndondulo ndotulumbya Mwami Taateesu, alimwi ndulonya ndotutukizya bantuma abakalengwa mucikozyano ca-Leza. Mumulomo omwe mulazwa kulumba akutukila. Bakwesu, makani aali boobo taaelede kubawo.” Mumakani aaya Jakobo wakayungizya kuti: “Pele kuti mwanoojisi ibbivwe alukazyanyo mumyoyo yanu, mutalilumbaizyi ankuko nekuba kubejezya lusinizyo. Obo tabweensi busongo buzwa kujulu, mbwaansi buyo, mbwabunyama, mbubwabadaimona. Nkaambo nkulibede ibbivwe alukazyanyo, nkukonya oko nkulujanwa lupyopyongano amilimo mibi yoonse. Pele busongo buzwa kujulu, lutaanzi bulasalala, alimwi mbwaluumuno, bulatontola, bulibombede, bulizwide lweetelelo amicelo mibotu, tabujisi lwaanzaano lwamoyo niluba luupaupo ameso.”—Jakobo 3:8-10a, 14-17.

11. Mbuti mbotukonzya kuba basilweetelelo kwiinda mukubelesya mulaka wesu?

11 Aboobo, mbotuubelesya mulaka wesu kulakonzya kutondezya kuti naa tulijisi busongo ‘buzwide lweetelelo.’ Ino ncinzi bantu ncobakonzya kubona ikuti twatalika kulisumpula, kubeja, naa kuvwiya akaambo kakuti tulabafwida munyono ndiza akaambo kakuti twazwangana ambabo? Ibbuku lya Intembauzyo 94:4 lyaamba kuti: “Balalikankaizya boonse basimucita zibi.” Kubelesya majwi mabi kulakonzya kupa kuti muntu uujisi mpuwo mbotu amane bulemu. (Intembauzyo 64:2-4) Kunze lyaboobo, amuyeeye buyo bubi bukonzya kuba kwiinda mukuba ‘kamboni mubeji silweeno.’ (Tusimpi 14:5; 1 Bami 21:7-13) Naakamana kwaamba kutabelesya kabotu mulaka, Jakobo waamba kuti: “Bakwesu, makani aali boobo taaelede kubawo.” (Jakobo 3:10b) Lweetelelo lwini-lwini lweelede kutupa kuti katubelesya mulaka munzila mbotu iileta luumuno. Jesu wakati: “Ndamwaambila kuti, ijwi isampu limwi alimwi ndibaamba bantu bazoobetekwa andilyonya mubuzuba bwalubeta.” (Matayo 12:36) Cilayandika kapati kuubelesya kabotu mulaka wesu kutegwa tutondezye kuti tuli basilweetelelo.

‘Amubalekelele Bantu Milandu Yabo’

12, 13. (a) Ncinzi ncotwiiya kumakani aalweetelelo kucikozyanyo camuzike iwakakweletede simalelo wakwe mali manjimanji? (b) Caamba nzi kulekelela mukwesu “kusikila kuziindi zili 70 x 7”?

12 Cikozyanyo ca Jesu camuzike iwakakweletede simalelo wakwe mali aasika ku 60,000,000 cilatondezya nzila aimwi yakuba silweetelelo. Akaambo kakuti tanaakali kukonzya kucijola cikwelete, muzike wakalomba kuti alekelelwe. Simalelo wakwe ‘wakamufwida luzyalo,’ eelyo wakamulekelela. Kuzwa waawo muzike ooyu wakaunka kumuzikenyina iwakamukweleta mali aasika buyo kumwaanda, pele tanaakamweetelela aboobo wakamwaangizya. Simalelo naakamvwa cakacitika, wakamwiita muzike ngwaakalekelela akumwaambila kuti: “Uwe muzike mubi! ndakakulekelela mulandu oyo woonse nkaambo kakuti wakandikumbila. Sa teewakeelede ayebo kufwida luzyalo muzikenyoko, mbuli ndime mbundakafwida nduwe luzyalo?” Akaambo kakuti wakacita boobo, simalelo wakamwaangizya. Jesu wakamaniizya cikozyanyo cakwe kwiinda mukwaamba kuti: “Mbubonya obo alakwe Taata uuli kujulu mbwazoomucitila nywebo kuti tamulekeleli nyoonse bakwanu camumyoyo yanu.”—Matayo 18:23-35.

13 Cikozyanyo eeci caambwa cilijisi makani aayandika kapati aatondezya kuti muntu silweetelelo weelede kuti kalekelela. Jehova wakatulekelela cibi cipati. Sena tatweelede andiswe ‘kubalekelela bantu milandu yabo’? (Matayo 6:14, 15) Jesu katanaamba cikozyanyo camuzike uutajisi luzyalo, Petro wakamubuzya kuti: “Mwami, kuti mukwesu wandibisizya, ziindi zyongae nzenti kamulekelele? Sa nkusikila kumusanu azibili?” Jesu wakavwiila kuti: “Nsikwaambili kusikila kuziindi zili 7 pele kusikila kuziindi zili 70 x 7.” (Matayo 18:21) Inzya muntu silweetelelo ulakonzya kumujatila muntu “kusikila kuziindi zili 70 x 7,” nkokuti lyoonse nkumujatila.

14. Kweelana a Matayo 7:1-4, mbuti mbotukonzya kweetelela abuzuba?

14 Aimwi nzila yakuba alweetelelo, njeeyi Jesu njaakaamba mu Mulumbe wakwe wa Cilundu kuti: “Mutabeteki, kuti mutabetekwi anywebo, nkaambo kakuti lubeta ndumubetesya bamwi anywebo mulabetesegwa ndulonya olo . . . nkaambonzi ulalangilila kapapu kali muliso lyamunyoko, nekubaboobo toyeeyi itanda lili muliso lyako numwini? Ino ulaambila buti munyoko kuti, Nkufule kapapu kali muliso lyako, anukuti mulili itanda muliso lyako numwini?” (Matayo 7:1-4) Aboobo tulakonzya kuti abuzuba katubeetelela bantu kwiinda mukubajatila kukulezya kwabo.

“Atucitile Bantu Boonse Milimo Mibotu”

15. Nkaambo nzi lweetelelo ncolutacitwi buyo kubakwesu?

15 Nokuba kuti bbuku lya Jakobo mu Bbaibbele likankaizya kuti lweetelelo lweelede kucitwa kubakwesu, eeci tacaambi kuti kweetelela kweelede buyo kuli baabo bali mumbungano ya Banakristo. Ibbuku lya Intembauzyo 145:9 lyaamba kuti: “Jehova mubotu kuliboonse; luzyalo lwakwe lulimwaikide kuzilenge zyakwe zyoonse.” Twaambilwa kuti “[t]ube basikwiiya ba-Leza” alimwi akucitila “bantu boonse milimo mibotu.” (Ba-Efeso 5:1; Ba-Galatiya 6:10) Nokuba kuti tatwiiyandi “nyika, neziba zintu zyamunyika,” tacaambi kuti tatwaazyi mapenzi aabajisi bantu munyika.—1 Johane 2:15.

16. Ntwaambo nzi tumwi tujatikizidwe kumakani aakweetelela bantu?

16 Mbotuli Banakristo tatweelede kweenkela kugwasya kufwumbwa ncotukonzya kuli baabo bali ‘muziindi zyamapenzi.’ (Mukambausi 9:11) Mbotulizi alimwi kweelana alubono ndotujisi aciindi alimwi anguzu, kulakonzya kutugwasya kubona mpotukonzya kusika kugwasya. (Tusimpi 3:27) Notugwasya bantu zyakumubili tweelede kucenjela kuti kugwasya ooku kutabaleteli butolo cakunga baleka akulinyanyamuna. (Tusimpi 20:1, 4; 2 Ba-Tesalonika 3:10-12) Aboobo, lweetelelo lwini-lwini nkufwida muntu luzyalo kwalo kweelede kucitwa camaano.

17. Ninzila nzi iinda kubota kumakani aakugwasya baabo batali mumbungano ya Bunakristo?

17 Inzila iinda kubota kumakani aakweetelela baabo batali mumbungano ya Banakristo nkubaambila kasimpe kamu Bbaibbele. Nkaambo nzi? Nkaambo kakuti bantu banji sunu bali mumudima kumuuya. Mbwaanga tabajisi nzila yakumana mapenzi aabasikila nibuba bulangizi bwini-bwini, bunji bwabantu bali mwaikide “mbuli imbelele zitakwe mweembezi.” (Matayo 9:36) Mulumbe wa Jwi lya Leza ulakonzya kuba ‘ilampi kuzituta zyabo’ kubagwasya kubona mbobakonzya kucita kumapenzi aabajisi mubuumi. Alimwi lilakonzya ‘kumunikila inzila zyabo’ mukuti Ibbaibbele lyakasinsima makanze aa Leza aakumpela akubapa bulangizi butali bwakudooneka. (Intembauzyo 119:105) Elo cilakkomanisya nobantu kukambauka mulumbe uutaliboteli wakasimpe kuli baabo bauyandisya! Twalanga mbwaakwelekana mazuba aa “mapenzi mapati,” ecino nciindi cakutola lubazu mumulimo wakukambauka Bwami cabusungu akugwasya bantu kuba basikwiiya. (Matayo 24:3-8, 21, 22, 36-41; 28:19, 20) Ooku nkweetelela kuyandika kapati.

‘Amupe Zipo Zyamukati’

18, 19. Nkaambo nzi ncotweelede kuzumanana kweetelelana?

18 Jesu wakati: “Amupe zipo nzizyo zyamukati.” (Luka 11:41) Kugwasya kutegwa kube kooko kwalweetelelo lwini-lwini, kweelede kuzwa mukati, nkokuti kucitwa caluyando acamoyo omwe. (2 Ba-Korinto 9:7) Lweetelelo lulakatalusya munyika ino muli muuya wakulisumpula alimwi mutabikkilanwi maano aumwi napenga.

19 Aboobo atubone kuti twazumanana kweetelelana. Mbotuya buzumanana kweetelela tulaba mbuli Leza silweetelelo. Eeci cilatugwasya kupona buumi buli kabotu.—Matayo 5:7.

Ino Mwaiya Nzi?

• Nkaambo nzi ncociyandika kapati kweetelela bakombima?

• Mbuti mbotukonzya kuba alweetelelo mumbungano ya Banakristo?

• Mbuti mbotukonzya kubacitila milimo mibotu aabo batali bamumbungano?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 9]

Muna Samariya wakacita caluzyalo

[Cifwanikiso icili apeeji 10]

Banakristo beelede kuti kabeetelela kapati

[Cifwanikiso icili apeeji 13]

Inzila iinda kubota yakweetelela baabo batali mumbungano nkwiinda mukubaambila kasimpe kamu Bbaibbele