Skip to content

Skip to table of contents

Kumvwida Manjezyeezya Aanu

Kumvwida Manjezyeezya Aanu

Kumvwida Manjezyeezya Aanu

“Kubantu basalala zyoonse zintu zilasalala, pele kubantu basofweede abatazumini takukwe cintu niciba comwe cisalala.”—TITO 1:15.

1. Mbuti Paulo mbwaakajisi lubazu kumbungano zyaku Krete?

IMWAAPOSTOLO Paulo naakamana kweenda nyendo zyakwe zyotatwe zyabumisyinali, wakaangwa kumane wakatolwa ku Roma akukkala kwamyaka yobilo muntolongo. Ino ncinzi ncaakacita naakaangululwa? Kwiinde ciindi naakaangululwa, wakaswaya nsumbu yaku Krete kali a Tito, walo Paulo ngwaakalembela kuti: “Ncendakakusiila mu-Krete, kuti umanizye kubamba oonse makani, akusala baalu muminzi yoonse, mbubonya mbundakakulailila.” (Tito 1:5) Ikutegwa aubeleke mulimo ooyu, Tito wakeelede kubelesya manjezyeezya.

2. Ndipenzi nzi Tito ndyaakeelede kulanganya kunsumbu yaku Krete?

2 Paulo wakamwaambila Tito mbuli muntu mbwaakali kukonzya kusika azyeelelo zyakuba mwaalu mumbungano, alimwi wakati nkobali “banji-banji bantu batakwe bulaye, baamba majwi aabuyo aakweena.” Aaba bakali baabo “banyonganya mikwasyi yoonse eeyo njibasikila cakwiimaninizya kukwiisya zintu nzebateelede kwiisya.” Tito wakeelede ‘kubalaya canguzu.’ (Taitasi 1:10-14 Ci; 1 Timoteo 4:7) Paulo wakaamba kuti mizeezo yabo amanjezyeezya aabo zyakali “sofweede” mbuli cisani cibotu mbocikonzya kubija ikuti calambikwa mubala uumbi. (Tito 1:15) Bamwi bantu aabo kulibonya kuti bakali ba Juda, ibakali ‘kuccilila kupalulwa.’ Mbungano sunu tazyeendelezyegwi abantu bali boobo ibasyoma kupalulwa; pesi tulakonzya kwiiya zinji kumakani aamanjezyeezya kululayo Paulo ndwaakapa Tito.

Aabo Bajisi Manjezyeezya Aasofweede

3. Ncinzi Paulo ncaakalemba kuli Tito kumakani aamanjezyeezya?

3 Amubone bukkale mbobwakabede Paulo naakaamba manjezyeezya. “Kubantu basalala zyoonse zintu zilasalala, pele kubantu basofweede abatazumini takukwe cintu niciba comwe cisalala, nkaambo kuyeeya kwabo amyoyo yabo zyoonse zilisofweede. Balalyaamba kuti, tulizi Leza, anu kumilimo yabo balamukazya.” Inzya, bamwi kuciindi eeco bakeelede kucinca kutegwa “bakale kabotu mulusyomo.” (Tito 1:13, 15, 16) Bakalijisi penzi lyakwaandaanya cisalala acitasalali, alimwi eeci cakali kuyandika kubelesya manjezyeezya aabo.

4, 5. Ndipenzi nzi bamwi mumbungano ndobakajisi, alimwi mbuti mbolyakabanyonganya?

4 Kwamyaka iinda kukkumi, kabunga keendelezya ka Banakristo kakaamba kuti kupalulwa tiikwakacili kuyandika kutegwa muntu abe mukombi mwini-mwini, aboobo bakazizyibya mbungano makani aaya. (Incito 15:1, 2, 19-29) Pele bamwi baku Krete bakali ‘kuccilila kupalulwa.’ Bamwi bana Krete bakakakazya kabunga keendelezya nkaambo bakali kuyanda “kufundisya zintu ziteelede.” (Tito 1:10, 11) Akaambo kakuyeeya kwabo kutali kabotu, kulibonya kuti bakali kusumpula Mulawo iwakali kwaamba zyakulya akusalala kwakumubili. Kulakonzya kuti bakali kuyungizya kuli zyeezyo Mulawo ncowakali kwaamba, mbuli bwakacita bamwi bakabataangunina mumazuba aa Jesu kubikkilizya akukulwaizya mankwangwalizya aaba Juda amilawo yabantu.—Marko 7:2, 3, 5, 15; 1 Timoteo 4:3.

5 Kuyeeya kuli boobu kwakabapa penzi kumakani aakubona twaambo alimwi kabanyina nsoni, manjezyeezya tanaakali kubeleka. Paulo wakalemba kuti: “Kubantu basofweede abatazumini takukwe cintu niciba comwe cisalala.” Manjezyeezya aabo akali nyongenyi cakunga tanaakali kukonzya kubasololela munzila mbotu amukulanga-langa twaambo. Kunze lyaboobo, bakali kubabeteka Banakristonyina muzintu zyatakali kubaguma, mumakani Munakristo umwi mwaakali kukonzya kusala nzila iiteendelani ayasala mweenzyinyina. Munzila eeyi aaba bana Krete izintu bakali kuzibona kuti tazisalali kakuli mubwini zyakali kulasalala. (Ba-Roma 14:17; Ba-Kolose 2:16) Nokuba kuti bakali kwaamba kuti bakalimuzi Leza, milimo yabo yakatondezya kuti tabamuzi.—Tito 1:16.

“Kubantu Basalala Zyoonse Zintu Zilasalala”

6. Mbantu nzi bobilo Paulo mbaakaamba?

6 Mbuti mbotukonzya kugwasyigwa kuli zyeezyo Paulo nzyaakalembela Tito? Amubone twaambo tuli moomu: “Kubantu basalala zyoonse zintu zilasalala, pele kubantu basofweede abatazumini takukwe cintu niciba comwe cisalala, nkaambo kuyeeya kwabo amyoyo yabo zyoonse zilisofweede.” (Tito 1:15) Paulo tanaakali kwaamba kuti Munakristo uusalala kumubili zintu zyoonse zilasalala alimwi akuti zyoonse zilazuminwa. Tulakonzya kuba masimpe kukaambo aaka nkaambo Paulo wakasalazya mulugwalo lumbi kuti aabo bacita bwaamu, bakomba mituni, balozi alimwi azimbi buyo “tabakooyookona Bwami bwa-Leza.” (Ba-Galatiya 5:19-21) Aboobo tulakonzya kwaamba kuti Paulo wakali kwaamba bantu bobilo bajisi milimo iindenyi, aabo basalala kumubili akumuuya alimwi abaabo batasalali.

7. Ino ku Ba-Hebrayo 13:4 makani nzi aambwa, pele mubuzyo nzi uukonzya kubuka?

7 Munakristo mwini-mwini zintu nzyeelede kuleya, tazili buyo zyeezyo zyaambwa mu Bbaibbele kuti taziyandiki. Mucikozyanyo, amubone lulayo oolu lutaindi mumbali lwakuti: “Kukwatana kabakulemeka boonse, abulo bwakukwatanina kabusalala, nkaambo Leza uyoobabeteka baamu abasimalale.” (Ba-Hebrayo 13:4) Nibaba baabo batali Banakristo alimwi abaabo batako ncobazi ncolyaamba Bbaibbele balakonzya kuziba kwaamba kuti aaka kapango kaamba kuti takweelede kucita bumambi. Cilisalede kukaambo aaka alimwi amuzibalo zimwi zyamu Bbaibbele kuti Leza takuyandi koonana kwabantu batakwetenyi pele uzumizya buyo mulumi amukaintu bakwetenyi mumulawo. Ino mbuti bantu bobilo batakwetenyi kuti batalika kubikka cinswe caumwi kumulomo? Ibakubusi banji baamba kuti taku bubi buliko nkaambo ooku takuli koonana. Sena kubikka cinswe caumwi kumulomo inga Munakristo wacibona kuti cili kabotu?

8. Mbuti Banakristo mbobaindenyi abantu banji caboola kumakani aakubikka cinswe caumwi kumulomo?

8 Lugwalo lwa Ba-Hebrayo 13:4 alwa 1 Ba-Korinto 6:9 oonse obilo alasalazya kuti Leza tayandi bumambi abuvwuule (por·neiʹa mu Cigiliki). Ino bbala eeli libikkilizya nzi? Bbala lya Cigiliki lilabikkilizya akutazibelesya kabotu zizyo zyakoonana naa koonana calunya. Kulabikkilizya akoonana kuli koonse kubantu batakwetenyi kutali kwamu Magwalo. Kulabikkilizya akubikka cinswe caumwi kumulomo, nokuba kuti bakubusi banji nyika mboiyalidwe baambilwa kuti kucita boobo cililuzi, abalo babona kuti kubikka cinswe kumulomo cili buyo kabotu. Ikuyeeya kwa Banakristo beni-beni amilimo yabo takuccilili baabo bantu batalaidwe “baamba majwi aabuyo aakweena.” (Tito 1:10) Baccilila zyeelelo zisumpukide zyamu Magwalo Aasalala. Tabaambi kuti cili kabotu kubikka cinswe caumwi kumulomo, nkaambo balizi Magwalo ncaamba kuti ooku nkoonana naa por·neiʹa, aboobo balayiisya manjezyeezya aabo munzila mbotu. *Incito 21:25; 1 Ba-Korinto 6:18; Ba-Efeso 5:3.

Kwiindana Kwamanjezyeezya, Kwiindana Kuyeeya

9. Ikuti “zyoonse zintu zilasalala,” ino manjezyeezya ajisi mulimo nzi?

9 Pele ino ncinzi Paulo ncaakali kwaamba naakati “kubantu basalala zyoonse zintu zilasalala”? Paulo wakali kwaamba Banakristo bakali kuyeeya akupona kweelana azyeelelo zya Leza nzyotujana mu Jwi lyakwe lyakasololelwa amuuya. Banakristo aaba balizi kuti twaambo tunji Leza ntwatagami buya kukasya, aumwi munakristo kuli mbwatubona. Muciindi cakukkazikanya ansi naa kutondekana minwe, balizi kuti eezyo “zintu zilasalala” kuli Leza. Balizi kuti tabakonzyi kukonzyanya kuyeeya mutwaambo tujatikizya buumi ooto Bbaibbele ntolitagami buya kwaamba. Atubone eeci mbocikonzya kuba boobo.

10. Mbuti bwiinga (naa dilwe) mbozikonzya kuleta buyumuyumu?

10 Kuli mikwasyi minji yabana bukwetenyi mujanika buyo kuti omwe waba Munakristo. (1 Petro 3:1, 4:3) Eeci cilakonzya kuleta buyumuyumu nokwaba bwiinga naa dilwe lyamukowa. Amuyeeye buyo mukaintu Munakristo ukwetwe kumusankwa uutanaba kamboni. Mulajana kwaamba kuti wamukowa wamusankwa ulakwata naa kukwatwa, bwiinga buyakucitilwa mucikombelo cabukombi bwakubeja. (Ambweni wamukowa, ulakonzya kuti kali muzyali wafwa, eelyo mubili uyakutolwa kucikombelo.) Aaba bana bukwetenyi baitwa, aboobo musankwa uyanda kuti baunke amukaintu. Ino manjezyeezya aamukaintu amwaambila nzi kumakani aakujanika ooko? Ino ncinzi ncalaacite? Amuyeeye buyo ootu twaambo tobilo.

11. Amwaambe mukaintu umwi Munakristo mbwakonzya kwaabona makani aakujanika kubwiinga bucitilwa mucikombelo, alimwi ino inga camupa kubweza ntaamu nzi?

11 Loisi wakakkala ansi kuyeeya malailile aa Bbaibbele aakuti, ‘Amuzwe muli Babuloni Mupati,’ bwami bwanyika yoonse bwabukombi bwakubeja. (Ciyubunuzyo 18:2, 4) Wakali umwi wacikombelo eeci kwalo bwiinga nkobwakali kucitilwa alimwi wakalizi kuti lyabwiinga boonse bajanika bakali kwaambilwa kutola lubazu mumilimo yacikombelo, mbuli kupaila, kwiimba, naa milimo imwi buyo yacikombelo. Tayandi naaceya kutola lubazu muzintu zyamusyobo ooyu, alimwi buya tayandi nikuba kujanika ooko nkwanga waakusika nkwalubizya. Loisi ulamupa bulemu mulumi wakwe alimwi uyanda kuti kabacita zintu caluumuno nkaambo ngomutwe kweelana abwaambwa Magwalo; pele tayandi kutyola njiisyo nzyaakaiya zyamu Magwalo. (Incito 5:29) Aboobo, cabusongo wamwaambila mulumi kuti nokuba kuti ulaunka, walo tako kuunka. Ulakonzya kumwaambila musankwa kuti, ikuti wajanika kwamana wakaka kutola lubazu muzintu zicitwa, inga waile kusampuka musankwa, aboobo kuti mukaintu watajanika cilakonzya kumugwasya musankwa. Ikusala kwakwe mukaintu kulamugwasya nkaambo manjezyeezya aakwe taamukopi.

12. Ino mbuti muntu mbwakonzya kucita ikuti waitwa kubwiinga bucitilwa mucikombelo?

12 Lute ndepenzi limukatazide awalo. Ulamulemeka mulumi wakwe, uyanda kuti kasyomeka kuli Leza, alimwi uyanda kuti kaamvwida manjezyeezya aakwe aakayiisyigwa a Bbaibbele. Naakamana kuyeeya twaambo ntwaakalanga-langa Loisi, Lute waakkala ansi kulanga Ngazi Yamulindizi yamu June 1, 2002 ku “Mibuzyo Yabasikubala.” Wayeeya kuti bana basankwa botatwe bana Hebrayo bakazumina kuunka kubusena kwakali kukombelwa mituni, pele bakaima nji kwiinda mukutatola lubazu mukukomba mituni. (Daniele 3:15-18) Wazumina kumusindikila mulumi wakwe pele ikutali kutola lubazu mumilimo yacikombelo, aboobo wacita kweelana amanjezyeezya aakwe. Cabusongo pele cakusalazya wamwaambila mulumi wakwe kujatikizya manjezyeezya aakwe nzyaakonzya kumuzumizya kucita anzyatakonzyi kucita. Lute ulombozya kuti mulumi wakwe ulalubona lwiindano luliko akati kabukombi bwakasimpe abwakubeja.—Incito 24:16.

13. Nkaambo nzi ncotuteelede kunyongana ikuti Banakristo bobilo aumwi waba anzila yakwe?

13 Ikuti Banakristo bobilo aumwi kwaba nzila mbwaakabona kaambo, sena caamba kuti taku mbocibede kuli ceeco muntu ncaacita naa inga kwaambwa kuti umwi akati kabantu aaba bobilo manjezyeezya aakwe taabeleki? Taaku. Alanga zintu nzyaakacita munsi oomu, kwiimba alimwi azicitwa mucikombelo, Loisi ulakonzya kubona kuti kujanika kucikombelo tacikonzyi kuba kabotu. Mbobakali kubelekela aantoomwe amulumi wakwe milimo yacikombelo, kulakonzya kunyonganya manjezyeezya aakwe. Aboobo ulizi kuti ntaamu njaabweza nentaamu iikonzya kumugwasya.

14. Ino ncinzi Banakristo ncobeelede kuziba kumakani aazintu muntu nzyalisalila?

14 Pele sena kusala kwa Lute takuli kabotu? Nkulanzya buyo meso. Tabeelede kumuseka nikuba kucizwida nzunzu kukusala kwakwe kuti akajanike ooko pele iwatatola lubazu mumilimo iili yoonse yacikombelo. Kamuyeeya lulayo lwa Paulo kumakani aazintu muntu nzyakonzya kulisalila mbuli cakulya ncakonzya kulya naa ncatakonzyi, wakati: “Uulya atasampauli mweenzinyina uutalyi, alakwe oyo uutalyi atabeteki uulya . . . Makani aamwami wakwe mwini naaima nanka kuwa. Nkabela ulaima ncobeni, nkaambo Mwami ulakonzya kumwiimikizya.” (Ba-Roma 14:3, 4) Mubwini taku Munakristo mwini-mwini uunga wayanda kwaambila muntu kuti atabikkili maano kumanjezyeezya aakwe aakayiisyigwa, kucita boobu kulakonzya kuba mbuli kuti kwaba kusinka jwi lijisi mulumbe uupa buumi.

15. Nkaambo nzi manjezyeezya alimwi akulimvwa kwabantu ncokweelede kubikkilwa maano kapati?

15 Kuzumanana abukkale oobu, boonse bobilo Banakristo bacizi aaba beelede kuyeeya twaambo atumwi, kamwi nkakubona mbobakonzya kulimvwa bamwi bantu. Paulo utulaya kuti: “Mutabiki cifumpuzyo niciba cilebyo munzila yamunyoko.” (Ba-Roma 14:13) Loisi ulakonzya kazi kuti bukkale buli mbuli boobu bwakabakalazya banji mumbungano naa bamukwasyi wakwe, alimwi ncacita cilakonzya kubajatikizya kapati bana bakwe. Caboola kuli Lute, ulakonzya kazi kuti kusala kukonzyenyi akwa Loisi taku mbokwabanyonganya bantu mumbungano nibaba bantu bali mucilawo mwakkala. Aaba bamakaintu bobilo alimwi andiswe toonse, tweelede kuziba kuti manjezyeezya aakayiisyigwa kabotu alabona mbobakonzya kulimvwa bantu. Jesu wakati: “Umwi aumwi uulebya naba omwe akati kabaniini aba basyoma ndime, kulabota kulinguwe kuti aangwe iziyo ipati kunsingo yakwe akubbizigwa mumaanzi malamfu aamulwizi.” (Matayo 18:6) Ikuti muntu makani aakulebya bamwi wataabikkila maano, ulakonzya kuba amanjezyeezya aasofweede mbuli bwakacita Banakristo baku Krete.

16. Nkucinca kuli buti nkotukonzya kulangila ku Munakristo mukuya kwaciindi?

16 Cilongwe ca Munakristo a Leza ceelede kukomena, akwalo kuya ampela kwakwe mumakani aakumvwa akuccilila manjezyeezya aakwe kweelede kulibonya. Atubone Maako wakabbapatizyigwa caino-ino. Manjezyeezya aakwe amwaambila kuti weelede kwiileka milimo njaakali kucita iitali yamumagwalo, ambweni nkukomba mituni naa makani aabulowa. (Incito 21:25) Ino tayandi naaceya kujata cintu cili coonse cilibonya kuti Leza ulacikasya. Pele alimwi ulikatazidwe kubona kuti bamwi bantu tabaziyandi zintu zimwi walo nzyabona kuti zili buyo kabotu, mbuli mapulogilamu amwi aamucipekupeku.

17. Amwaambe Banakristo ibakaba acilongwe a Leza mukuya kwaciindi manjezyeezya aabo mbwaakajatikizyigwa kumakani aakusala zintu.

17 Mukuya kwaciindi, Maako wakaba aluzibo lunji alimwi waba mulongwe wa Leza. (Ba-Kolose 1:9, 10) Munzila nzi? Ijwi lili muli nguwe lyaiyiisyigwa twaambo tuli mbotubede. Mazuba aano Maako ulaswiilila kumanjezyeezya aakwe alimwi ulazibikkila maano njiisyo zyamu Magwalo. Aboobo ulabona kuti zintu zimwi nzyaakali kusesemwa, tazimusesemyi Leza. Kunze lyaboobo, mbwaanga wajatisya kunjiisyo zya Bbaibbele alimwi akuti uliyandide kuccilila manjezyeezya aakwe akayiisyigwa kabotu, Maako watalika kuzitantamuka kweelana amanjezyeezya aakwe zyalo nzyaakali kubona kuti zili buyo kabotu. Inzya manjezyeezya aakwe awololwa.—Intembauzyo 37:31.

18. Nkaambo nzi ncotweelede kukkomanina?

18 Mumbungano zinji kuli aumwi mpeendela kumakani aakukomena kumuuya. Bamwi mbapya mukasimpe. Ambweni manjezyeezya aabo taagutumi mutwaambo tumwi, pele nobasala zintu zimwi manjezyeezya aabo alabakatazya. Aaba bali boobu bayandika ciindi akubagwasya kutegwa babone busolozi bwa Jehova akuti kufwumbwa ncobasala weelede kuba mukuli wabo kweelana amanjezyeezya aabo aakayiisyigwa. (Ba-Efeso 4:14, 15) Cikkomanisya ncakuti, mumunya mumbungano mbanji bajisi luzibo lunji, bakonzya kubelesya njiisyo zyamu Bbaibbele alimwi akuti manjezyeezya aabo alabeleka kweelana akuyeeya kwa Leza. Ncibotu kuba akati ka “bantu basalala” ibabona mbokuyandika ‘kusalala’ kumuuya kweelana azintu zikkomanisya Mwami. (Ba-Efeso 5:10) Basa twalombwa kuti toonse ibe mbaakani yesu yakuyanda kucita zintu zili kabotu akuzumanana amanjezyeezya aayo kweelana aluzibo lwini-lwini lwakasimpe lwa Leza.—Tito 1:1.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 8 Ngazi Yamulindizi yamu March 15, 1983, peeji 30-1 ilijisi makani aamba bantu bakwetenyi.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Nkaambo nzi Banakristo baku Krete ncobakajisi manjezyeezya aasofweede?

• Nkaambo nzi Banakristo bobilo ibajisi manjezyeezya aakaiyiisyigwa ncobatakonzyi kukonzyanya kusala?

• Ncinzi cikonzya kucitika kumanjezyeezya eesu mukuya kwaciindi?

[Mibuzyo yaciiyo]

Maapu iili apeeji 18]

(Kutegwa mubone bwini mbwaakkede mabala, amubone bbuku lini)

Sisiliya

GILISI

Krete

ASIA MINOR

Kupro

LWIZI LWA MEDITERRANEAN

[Cifwanikiso icili apeeji 20]

Banakristo bobilo baindenyi ibali mubukkale bukonzyenyi bakonzya kusala munzila iindenyi