Skip to content

Skip to table of contents

Twaambo Tupati–Pati Kuzwa Mubbuku lya Hagai a Zekariya

Twaambo Tupati–Pati Kuzwa Mubbuku lya Hagai a Zekariya

Ijwi lya Jehova Lili Abuumi

Twaambo Tupati–Pati Kuzwa Mubbuku lya Hagai a Zekariya

MUUMWAKA wa 520 B.C.E. Kwainda kale myaka iili 16 kuzwa ciindi bama Juda ibakazwa kubuzike mu Babuloni nibakayaka ntalisyo ya tempele ya Jehova mu Jerusalemu. Pele tempele taina mana kuyakwa alimwi mulimo wakuyaka walesegwa. Jehova wasala musinsimi Hagai alimwi nikwainda myezi yobilo wasala musinsimi Zekariya kuti amwaambaude.

Hagai a Zekariya bali ambaakani yomwe: Kukulwaizya bantu kuti batalike alimwi mulimo wakuyakulula tempele. Ikusoleka kwabasinsimi aaba kwazwidilila atempele lyamana kuyakwa nikwainda myaka iili yosanwe. Zibakaambilizya ba Hagai a Zekariya zililembedwe mu Bbaibbele mumabbuku aalembedwe mazina aabo. Ibbuku lya Hagai lyakamana kulembwa mu 520 B.C.E., lya Zekariya mu 518 B.C.E. Mbuli basinsimi aaba, andiswe twakapegwa mulimo a Leza ngotuyandika kumanizya kaatanasika mamanino aabukkale oobu. Ooyu mulimo ngwakukambauka Bwami akugwasya bantu kuba basikwiiya. Atubone mbotukonzya kukulwaizigwa kuzwa kubbuku lya Hagai alimwi a Zekariya.

“AMUYEEYE MAKANI NGEMWASIKILWA”

(Hagai 1:1–2:23)

Mumazuba buyo aali 112, Hagai wamwaya milumbe yone yakukulwaizya. Wakutaanguna ngwakuti: “Amuyeeye makani ngemwasikilwa. Amunyamuke muye mumalundu, mukalete ziyako zyakuyasya iŋanda, kuti njane lukondo mulinjiyo akulibonya mumonya mubulemu bwangu, mbwaamba Jehova.” (Hagai 1:7, 8) Bantu bakautambula kabotu mulumbe. Mulumbe wabili wakali kwaamba cisyomezyo ca Jehova cakuti: “Njoozuzya iŋanda eyi bulemu.”—Hagai 2:7.

Kweelana amulumbe watatu, akaambo kakutaubikkila maano mulimo wakuyakulula tempele, eeci capa kuti ‘bantu amilimo yoonse yamaanza aabo’ iisofwaale kuli Jehova. Pele kuzwa ciindi mulimo wakuyakulula nowakatalika, Jehova wakabasyomezya kuti ‘uyoobapa coolwe.’ Kweelana amulumbe wane, Jehova wakati “njoonyonyoona inguzu zyamami aamisyobo yabantu,” akubikka Mweendelezi Zerubabeli kuba “mbuli inweenwe.”—Hagai 2:14, 19, 22, 23.

Mibuzyo Yamu Magwalo Iingulwa:

2:6, 7, 21, 22—Ino nguni naa ncinzi cipa kuti kube kuzungaana alimwi ncinzi cicitika? Jehova ‘nguuzungaanya zisi zyoonse’ kwiinda mumulimo wakukambauka mulumbe wa Bwami uucitwa nyika yoonse. Imulimo wabukambausi alimwi upa “kuti zintu ziyandisi zyazisi zyoonse ziboole” muŋanda ya Jehova akwiizuzya bulemu. “Jehova wamakamu” uyakuzugaanya “ijulu anyika alwizi ansi injumu” kutegwa akagusye bukkale bubyaabi boonse buliko mazuba aano.—Hebrayo 12:26, 27.

2:9—Muunzila nzi “bulemu busyaalizi bwaŋanda eyi [mbobuyooba] bupati kwiinda bwakutaanguna”? Eeci cakali kuyoocitika munzila zyotatwe: Imyaka njiyakali kunoobako itempele, iwakali kunooyiisya alimwi abaabo bayakuunka kwaakukomba Jehova. Nokuba kuti bulemu bwatempele lya Solomoni bwakaliko kwamyaka iili 420 kuzwa mu 1027 B.C.E. kusika mu 607 B.C.E., ‘iŋanda yakacaalizya’ yakabelesegwa kwamyaka yiinda ku 580 kuzwa niyakamana kuyakwa mumwaka wa 515 B.C.E. kusika mu 70 C.E. niyakanyonyoonwa. Kunze lyaboobo, Mesiya—Jesu Kristo—wakayiisya ‘muŋanda yakacaalizya’ alimwi bantu banji bakajanika kwiinda bakajanika ‘muŋanda yakutaanguna’ kutegwa bakombe Leza.—Incito 2:1-11.

Ziiyo Kulindiswe:

1:2-4. Ikukasyigwa kwamulimo wesu wakukambauka takweelede kutupa kucinca makanze eesu ‘aakusaanguna kuyandaula Bwami,’ akutalika kuyandaula zintu zituyanda.—Matayo 6:33.

1:5, 7. Cilayandika kuti ‘katuyeeya makani ngetwasikilwa’ akubona mbotulilemeka kweelana acilongwe cesu a Leza.

1:6, 9-11; 2:14-17. Bama Juda ibakali kupona kacipona Hagai, bakali kubeleka canguzu kutegwa bajane zibakali kuyandika, pele nguzu zyabo zyakawida buyo mumeenda. Tiibakaibikkila maano milimo yakutempele, aboobo Leza tanaakabalongezya. Tweelede kubikka zintu zyakumuuya mubusena bwakutaanguna akubelekela Leza amoyo wesu oonse, katuzi kuti kufwumbwa naa tujisi zintu zisyoonto naa zinji zyakumubili, ‘lulongezyo lwa Jehova ndoluvubya.’—Tusimpi 10:22.

2:15, 18. Kuzwa buzuba oobo Jehova wakaambila ba Juda kuti babikkile maano kumulimo wakuyakulula ikutali kuzintu zyakainda zibatakacita kabotu. Andiswe mbweena tweelede kubikkila maano kukukomba Leza.

‘TEENSI INGUZU, NGU-MUUYA WANGU’

(Zekariya 1:1–14:21)

Zekariya naakatalika businsimi bwakwe wakataanguna kutamba bama Juda kuti bapilukile kuli Jehova. (Zekariya 1:3) Zilengaano zili lusele zitondezya mbuli Leza mbwagwasilizya mulimo wakuyakulula tempele. (Amubone kabbokesi kakuti “Zilengaano zya Zekariya Zili Lusele.”) Mulimo wakuyakulula uyakumanizigwa kutali akaambo ka ‘nguzu naa bukozu, pele akaambo kamuuya wa Jehova.’ (Zekariya 4:6) Muntu wazina lya Lusyuuko “uyooyaka intempele ya-Jehova” alimwi “uyooba mupaizi.”—Zekariya 6:12, 13.

Bantu baku Beteli batuma kabunga kabantu kuti bakabuzye bapaizi makani aapobwe lya kuliimya kulya lyakali kucitwa ciindi Jerusalemu naakanyonyoonwa. Jehova waambila Zekariya kuti ikulila kwakali kucitwa ciindi nibakali kuliimya kulya ziindi zyone akaambo kakuyeeya mapenzi aakali mu Jerusalemu kuya kucincwa kuba “ziindi zyakukondwa akusekelela amapobwe mabotu.” (Zekariya 7:2; 8:19) Imilumbe yobilo yakaccilila yakabikkilizya kubetekwa kwabamasi abasinsimi bakubeja, businsimi bwakali kwaamba Mesiya amulumbe wakupilusigwa kwabantu ba Leza.—Zekariya 9:1; 12:1.

Mibuzyo Yamu Magwalo Iingulwa:

2:1—Nkaambo nzi muntu ncaakali kupimina Jerusalemu antambo? Eeci cakali kuleta muzeezo wakuti kwakali kuyandika kuyakwa bwaanda bukonzya kuzunguluka dolopo kutegwa likwabililwe. Imungelo wakaambila muntu ooyu kuti Jerusalemu wakali kuyookomena alimwi Jehova wakali kuyooukwabilila.—Zekariya 2:3-5.

6:11-13—Sena Joshua Mupaizi Mupati naakasamikwa musini cakamupa kuti abe mupaizi alimwi mwami? Peepe, Joshua tanaakali kuzwa muciinga cabwami ca Davida. Nokuba boobo, ikumusamikwa musini kwakamupa kuti ayiminine Mesiya. (Ba-Hebrayo 6:20) Ibusinsimi bujatikizya “lusyuuko” bwakazuzikizigwa kujulu muli Jesu Kristo kali Mwami a Mupaizi. (Jeremiya 23:5) Mbweena Joshua mbwaakali kubelekela bama Juda ibakapilukila kali mupaizi mupati kutempele yakayakululwa, awalo Jesu ngo Mupaizi Mupati mubukombi bwakasimpe kutempele lyakumuuya lya Jehova.

8:1-23—Ino twaambo tuli kkumi twaambwa mutupango ootu tuya kuzuzikizigwa lili? Ikaambo akamwi kalatalika amajwi aakuti “mbuboobu mbwaamba Jehova wamakamu” alimwi Leza ubasyomezya luumuno bantu bakwe. Akati katwaambo ootu itumwi twakazuzikizyigwa mumwaanda wacisambomwi B.C.E., pele tumwi twali kuzuzikizyigwa kuzwa mu 1919 naa tucizuzikizyigwa aino. *

8:3, BT—Ino nkaambo nzi Jerusalemu ncaitwa kuti “munzi wabwini”? Katana nyonyoonwa mu 607 B.C.E., Jerusalemu wakali “munzi uukataazya” wakazwide basinsimi abapaizi basilweeno alimwi abantu batasyomeki. (Zefaniya 3:1; Jeremiya 6:13; 7:29-34) Mbwaanga lino tempele yakayakululwa abantu bakali kubikkila maano kukukomba Jehova, eco cakapa kuti kasimpe kakabandikwa mubukombi busalala alimwi Jerusalemu wakeelede kwiitwa kuti “munzi wabwini.”

11:7-14—Ino caamba nzi kuti Zekariya wakakosola musako uuitwa kuti “Buuya” awiitwa kuti “Luswanaano”? Zekariya utondezegwa kuti “mweembeli wambelele izyakaamba kujayigwa”—bantu bali mbuli mbelele ibapezegwa abasololi babo. Mumulimo wakwe wabweembezi, Zekariya wakali kwiiminina Jesu Kristo wakatumwa kubantu ba Leza ibakali mucizuminano, pele bantu aaba bakamukaka. Ikukosola “Buuya” cakali kwiiminina kuti Leza wakacileka cizuminano ca Mulawo ncaakajisi abama Juda akuti wakaleka kubacitila cabuuya. Ikukosola “Luswanaano” cakali kwaamba kumanizya cilongwe cakaliko akati kabama Juda abana Israyeli cakaboola akaambo kakukomba Jehova.

12:11—Ino “kulila kwa-Hadadirimoni mumumpata wa-Megidoni” ninzi? Mwami Josiya waku Juda wakajaigwa munkondo a Farao-Neko waku Egepita “mumumpata wa-Megidoni” alimwi wakalilwa kwamyaka minji. (2 Makani 35:25) Aboobo, “kulila kwa-Hadadirimoni” inga kakwaamba malila aa Josiya naakafwa.

Ziiyo Kulindiswe:

1:2-6; 7:11-14. Jehova ulakkomana alimwi ulabapilusya aabo beempwa akujokela kuli nguwe kwiinda mukumukomba amoyo oonse. Kunze lyaboobo, taitambuli mipailo yabaabo ‘ibakaka kuswiilila, ibamufutatila cakukatazya, akuyumya matwi aabo kuti bataswiilili’ mulumbe wakwe.

4:6, 7. Muuya wa Jehova kunyina nowakaalilwa kucita kuti mulimo wakuyakulula tempele umane. Kufwumbwa mapenzi ngotujana mumulimo wa Leza alakonzya kumana kwiinda mukusyoma Jehova.—Matayo 17:20.

4:10. Kwiinda mukusololelwa a Jehova, Zerubabeli abantu bakwe bakaumanizya mulimo wakuyakulula tempele kweelana ambwaakali kuyanda Leza. Bantu batalondokede balakonzya kupona kweelana ambwayanda Jehova.

7:8-10; 8:16, 17. Kutegwa tumukkomanisye Jehova tuyandika kucita bululami, kufwida bamwi luse aluzyalo akwaamba camasimpe kuli umwi aumwi.

8:9-13. Jehova ulatulongezya ‘notuyumya maanza eesu’ kucita mulimo ngwaakatupa. Kulongezyegwa ooku kubikkilizya luumuno, kukwabililwa akuzumanana kumvwana a Jehova.

12:6. Aabo balanganya bamwi akati kabantu ba Jehova beelede kuba “mbuli lukaye lwamulilo”—kabali basungu.

13:3. Kusyomeka kuli Leza wakasimpe akumbunga yakwe kweelede kwiinda mbotucita kubantu mbotumvwana limwi.

13:8, 9. Aabo bazangi Jehova mbaakakaka bakali banji kapati, bakazwa muzibeela zyobilo. Cibeela catatu cakasalazigwa amulilo. Imazuba aano Bunakristo Bwanyika, cibeela cipati cabaabo boonse balyaamba kuti Mbanakristo, Jehova ulabakaka. Kuli buyo kabunga kasyoonto ka Banakristo bananike ‘bakwiilila izina lya Jehova’ akulyaaba kutegwa basalazigwe. Balo abasyominyina balalitondezya oobo kutali kwiinda mukuzibwa buyo zina kuti Mbaakamboni ba Jehova.

Tweelede Kuba Basungu Mumicito

Ino mbuti mbozitujatikizya nzyobakasinsima ba Hagai a Zekariya? Notuyeeya mulumbe ngobakaamba mbowakabakulwaizya bama Juda kubikkila maano kumulimo wakuyakulula tempele, sena andiswe tatukulwaizigwi kutola lubazu cabusungu mumulimo wakukambauka Bwami akugwasya bamwi kuba basikwiiya?

Zekariya wakasinsima kuti Mesiya wakali kuyoosika “[ka]tantide ambongolo” alimwi wakali kuyooabwa a “mali aansiliva aali makumi otatwe” akuti uyakuumwa mpoonya ‘mbelele ziya kumwaika.’ (Zekariya 9:9; 11:12; 13:7) Masimpe, ikuzuzikizigwa kwabusinsimi bwa Mesiya mbwakaamba Zekariya kulayumya lusyomo lwesu! (Matayo 21:1-9; 26:31, 56; 27:3-10) Lusyomo lwesu mu Jwi lya Jehova amuzintu nzyapa kutegwa tufwutuke lulayumizigwa.—Ba-Hebrayo 4:12.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 3 Amubone Ngazi Yamulindizi, yamu January 1, 1996, amapeeji 3-17.

Kabbokesi kali apeeji 19]

ZILENGAANO ZYA ZEKARIYA ZILI LUSELE

1:8-17: Citondezya kuti masimpe tempele iyakumana kuyakululwa alimwi akuti Jerusalemu amadolopo amwi mucisi ca Juda ayakulongezegwa.

1:18-21: Cisyomezya kuti ‘meja one aakamwaisya Juda’ ayoomana, nkokuti mfwulumende zyoonse zikazya bukombi bwa Jehova.

2:1-13: Citondezya kuti Jerusalemu uyakukomena akuti Jehova uyakuukwabilila a “bulambo bwamulilo bwakumuzyunguluka.”

3:1-10: Citondezya kuti Saatani wakalijatikizidwe mukukazya mulimo watempele akuti Mupaizi Mupati Joshua wakafwutulwa akulekelelwa zibi zyakwe.

4:1-14: Cisyomezya kuti mapenzi aali mbuli malundu ayakumanizigwa akuti Mweendelezi Zerubabeli uyaakumanizya mulimo wakuyakulula tempele.

5:1-4: Caamba kusinganizigwa kwabasizibi ibatakasubulwa.

5:5-11: Caamba kumana kwazibi.

6:1-8: Cisyomezya kukwabilila akulanganya kwabangelo.

[Cifwanikiso icili apeeji 16]

Ino Hagai a Zekariya bakajisi makanze nzi?

[Cifwanikiso icili apeeji 18]

Ino mbuti aabo balanganya bamwi mbobali “mbuli lukaye lwamulilo”?