Skip to content

Skip to table of contents

Amube Alukkomano Mulukwatano Lwanu

Amube Alukkomano Mulukwatano Lwanu

Amube Alukkomano Mulukwatano Lwanu

“Iŋanda ilayasigwa busongo, ilaimikwa amaanu.”—TUS. 24:3.

1. Ino mbuti Leza mbwaakatondezya busongo kujatikizya muntu wakusaanguna?

TAATA wesu wakujulu musongo ulizizi zintu zibotu nzyotuyandika. Mucikozyanyo, Leza wakaziba kuti kutegwa makanze Aakwe azuzikizigwe, tiicakali “kabotu kuti muntu akale alike pe” mumuunda wa Edeni. Ikaambo kapati kamakanze aayo kakali kakuti bantu bakwetene babe aabana ‘akuzuzya nyika.’—Matl. 1:28; 2:18.

2. Ino mbubambe nzi Jehova mbwaakabikka kutegwa bantu bagwasyigwe?

2 Jehova wakaamba kuti: “Atumucitile sikumugwasya uumweelede.” Mpoonya Leza wakooneka muntu wakusaanguna ŋonzi zipati, akugwisya kabambo kuzwa kumubili wakwe uulondokede alimwi kabambo aako Wakakabumba kuba mukaintu. Jehova naakaleta Eva, mukaintu uulondokede ooyu kuli Adamu, Adamu wakati: “ Ma! Ncobeni oyu ulijisi zifuwa mbubonya mbuli zifuwa zyangu anyama mbubonya mbuli nyama yangu. Uleelede kuulikwa mukaintu, nkaambo wazwa mumuntu.” Eva wakali mugwasyi weelede ncobeni kuli Adamu. Aumwi wakali kukonzya kutondezya bube bulibedelede bwakwe mwini, pele boonse bakali kulondokede alimwi bakalengedwe mucinkonzya ca Leza. Aboobo Jehova wakabikka bubambe bwalukwatano lwakusaanguna. Adamu a Eva kakunyina buyumu-yumu bakabuzumina bubambe mbwaakabelesya Leza kubamba lukwatano lwabo lwalo lwakali kuyoobagwasya boonse bobile.—Matl. 1:27; 2:21-23.

3. Ino bantu banji bacibona buti cipego calukwatano, calo cipa kubuzya mibuzyo iili buti?

3 Cuusisya ncakuti, muuya wabuzangi nkuuli munyika yoonse. Mapenzi aaletwa amuuya ooyu taazwi kuli Leza pe. Bantu banji tabacilemeki cipego cizwa kuli Leza calukwatano, kabacibona kuti tacicigwasyi mazuba aano, ncintu ciletela kuzwangana. Akati kabantu banji bakwatana, kulekana nkokudumide. Bazyali balakonzya kutatondezya luyando lwamumukwasyi kubana babo alimwi inga bababelesya kuba mayubilo kwiinda mukubatamikizya kutwaambo tuleta mazwanga mulukwatano. Bazyali banji balakaka kulibombya kutegwa kube luumuno alimwi alukamantano. (2 Tim. 3:3) Aboobo, ino mbuti lukkomano mulukwatano mbolukonzya kuzumanana muziindi zino zikatazya? Ino kulibombya kujisi mulimo nzi mukupa kuti kutabi kwaandaana mulukwatano? Ncinzi ncotukonzya kwiiya kuzikozyanyo zyamazuba aano zyabaabo bazumanana kuba alukkomano mulukwatano lwabo?

Kulibombya Cakumaninina Kumalailile aa Jehova

4. (a) Ino malailile nzi Paulo ngaakapa kujatikizya kukwatana? (b) Mbuti Banakristo baswiilila mbobaatobela malailile aaya?

4 Mwaapostolo Munakristo Paulo wakapa malailile aakasololelwa amuuya kuli bamukabafwu kuti ikuti naa bayanda kukwatwa alimwi, beleede kucita oobu kumuntu “muna-Kristo.” (1 Kor. 7:39) Aaka tiikakali kaambo keenzu ku Banakristo bakali kweendelezyegwa amulawo wabama Juda. Mulawo wa Leza kubana Israyeli caantangalala wakalailila kuti ‘batakwatani’ amuntu uuli oonse wakali kukkala muzisi zyakali kukomba mituni. Jehova alimwi wakapandulula kaambo kakankaizya ntenda yakutatobela njiisyo zya Leza. “Nkaambo [aabo batali bana Israyeli] balalesya bana banu kunditobela, kuti bakombe mizimu imbi aboobo bukali bwa Jehova bulamubukila nkabela ulafwambaana kumunyonyoona.” (Dt. 7:3, 4) Ino nintaamu iili buti Jehova njalangila babelesi bakwe bamazuba aano kubweza mukusala muntu wakukwatana limwi? Cakutadooneka, mubelesi wa Leza weelede kusala muntu wakukwatana limwi “muna-Kristo,” muntu uulyaabide alimwi mukombinyina uubbapatizidwe. Kulibombya cakumaninina kumalailile aa Jehova ciindi notusala wakukwatana limwi ninzila yabusongo.

5. Ino Jehova alimwi a Banakristo bakwetene bazibona buti zikonke zyalukwatano?

5 Zikonke zyalukwatano zilasalala mumeso aa Leza. Mukwaamba lukwatano lwakusaanguna, Jesu Mwana wa Leza wakati: ‘Aabo Leza mbaaswaanganya kutabi muntu uubaandaanya.’ (Mt. 19:6) Sintembauzyo ulatuyeezya mboziyandika kubikkilwa maanu zikonke: ‘Kopa zipaizyo zyakulumba kuli Leza, akuzuzikizya zikonke zyako ku Mupatikampatila.’ (Int. 50:14) Nokuba kuti banabukwetene balakonzya kuba alukkomano lunji, kwaamba zikonke buzuba bwamucado ncintu ciyandika kubikkilwa maanu alimwi ciletela mukuli.—Dt. 23:21.

6. Ncinzi ncotukozya kwiiya kucikozyanyo ca Jefita?

6 Amulange-lange cakacitikila Jefita, wakali mubetesi mu Israyeli mumwaanda wamyaka wa 12 B.C.E. Wakakonkezya boobu kuli Jehova: “Na ncobeni ulaaba ba-Amoni mumaanza aangu, elyo kufumbwa uuzwa kumulyango waŋanda yangu kuzoondicinga ciindi ncenti boole aluumuno kuzwa kubana ba-Amoni uyooba wa-Jehova, nkabela njoomutuula mbuli cituuzyo.” Naakabona kuti mwanaakwe musimbi wakazyalwa alikke nguwakaboola kuzoomucinga naakapiluka kumunzi wakwe ku Mizipa, sena Jefita wakacileka cikonke cakwe? Peepe. Wakaamba kuti: “Ndakaasama amulomo wangu kubusyu bwa-Jehova, lino nsikonzyi kuleka pe.” (Bab. 11:30, 31, 35) Jefita wakacizuzikizya cisyomezyo ncaakakonkezya kuli Jehova, nokuba kuti eeci cakali kuyoopa kuti atakabi abana bakali kuyoozumanana azina lyakwe. Cikonke ca Jefita cakali kwiindene azikonke zyabwiinga, pele kucizuzikizya nkwaakacita kupa balumi abamakaintu Banakristo kwiiya cikozyanyo cibotu kujatikizya zikonke zyabo.

Ino Ncinzi Cipa Lukwatano Kuzwidilila?

7. Nkucinca kuli buti aabo bakakwatana ino-ino nkobeelede kucita?

7 Banabukwetene banji balayeeya calukkomano kujatikizya kweebana kwabo. Elo kaka cakali kukkomanisya kumuziba kabotu ngobakali kuyookwatana limwi! Akaambo kakuba aciindi cinji cakuba antoomwe, cakabapa kuti bazibane kabotu. Pele kufwumbwa naa lukwatano lwabo lwakacitika nokwakainda ciindi cilamfwu kuzwa nobakatalika kweebana naa kunyina nobakeebana, nobakakwatana bakayandika kucinca. Mulumi umwi waamba kuti: “Penzi pati ndyotwakajisi kumatalikilo aalukwatano lwesu ndyakuziba kuti lino tatucili tolikke pele tuli tobile. Mukaindi kasyoonto, cakatukatazya kuzumanana abulongwe bwesu abeenzuma alimwi abasazima munzila yeelede.” Aumwi mulumi lino uukwete kwamyaka iili 30, wakayeeya mazuba aakusaanguna mulukwatano lwakwe kuti kucita zintu munzila iili kabotu wakali kweelede kwiibaluka kuti ‘tacili alikke pele kuti lino bali bobile.’ Katanazumina kutambwa naa kwiinka kuyoocita cintu cimwi, ulabandika amukaintu wakwe eelyo mpoonya ulasala cakucita kabikkilide maanu kuli nzyobayandika boonse bobile. Mubukkale bwamusyobo ooyu, kuba muntu uulibombya kulagwasya.—Tus. 13:10.

8, 9. (a) Nkaambo nzi kwaambauzyanya kabotu ncokuyandika? (b) Muumbazu zili buti kuba muntu uunyoneka mokukonzya kugwasya, alimwi ino nkaambo nzi?

8 Zimwi ziindi lukwatano lukamantanya bantu bobile bazwa mubukkale bujisi zilengwa zisiyene-siyene. Akaambo kaceeci kuyandika kubandisyanya cakwaanguluka. Nzila zyakwaambauzyanya ziliindene. Kulangilila mbwabandika abasazinyina muntu ngomukwetene limwi kulakonzya kumugwasya kumuziba kabotu ngomukwetene limwi. Zimwi ziindi cintu cipa kuziba nzyayeeya muntu tazili zeezyo zyaambwa pele nzila mbozyaambwa. Alimwi muntu ulakonzya kuziba zinji kuzintu zyataambwa. (Tus. 16:24; Col. 4:6) Bupampu bulayandika kapati kutegwa kube lukkomano.—Amubale Tusimpi 24:3.

9 Kujatikizya kusala nzyobayanda kucita alimwi azyakulikondelezya, banji bacibona kuti cilayandika kuba muntu uunyoneka. Kamutanakwatana, muntu ngomukwetene limwi ulakonzya kuti wakali sizisobano naa kuyandisisya zyakulikondelezya. Sena kucinca lino inga kwayandika? (1 Tim. 4:8) Mubuzyo nguwenya ooyu ulakonzya kubuzigwa kujatikizya ciindi ncotuba antoomwe abasazima. Cakutadooneka, banabukwetene bayandika kuba aciindi kutegwa bacite zintu zyakumuuya alimwi amilimo imwi kabali antoomwe.—Mt. 6:33.

10. Mbuti kuba bantu balibombya mbokukonzya kuletela cilongwe cibotu akati kabazyali alimwi abana bakwetene?

10 Mulombwana nakwata, ulabasiya bawisyi alimwi abanyina, alimwi awalo mukaintu wakwatwa ulacita mbubwenya. (Amubale Matalikilo 2:24.) Nokuba boobo, mulawo wa Leza wakulemeka bazyali babo ulazumanana kubeleka nokuba kuti muntu wakwata naa kukwatwa. Nociba ciindi bantu nobakwatana, balangilwa kujana ciindi cakuba antoomwe abamazyali babo alimwi abamalamwe. Umwi mulumi uukwete kwamyaka iili 25 waamba kuti: “Zimwi ziindi, cilakatazya kuzilanganya munzila yeelede zintu nzyayanda alimwi anzyayandika ngomukwetene limwi kubikkilizya abazyali bayooyo ngomukwetene limwi, banabakwabo alimwi abamalamwe bakwe. Mukusala nzila mbotu yakulanganya bukkale oobu, ndabona kuti lugwalo lwa Matalikilo 2:24 lulagwasya kapati. Aumwi uyandika kuba aluyando, kugwasya alimwi ujisi mukuli kuli bamumukwasyi waumwi, pele kapango aako kakandipa kubona kuti luyando oolu lweelede kapati kupegwa kumuntu ngomukwetene limwi.” Mbubwenya buyo, bazyali Banakristo balibambilide kulibombya bayooziba kuti bana babo bakwetene bali mumukwasyi oomo mwalo mulumi uuli nguujisi mukuli wakusololela mukwasyi ooyo.

11, 12. Ino nkaambo nzi ciiyo camukwasyi alimwi akupaila ncozili zintu ziyandika kuli banabukwetene?

11 Kucita ciiyo camukwasyi lyoonse kulayandika kapati. Zicitika mumikwasyi minji ya Banakristo zitondezya kuti eeci ncamasimpe. Cilakonzya kukatazya kuba aciiyo eeci naa kupa kuti cizumanane. Silutwe wamukwasyi umwi ulazumina kuti: “Ikuti naa twacikonzya kupiluka musyule akucinca zintu, inga twayanda kuba masimpe kuti twazumanana aciiyo camukwasyi cicitwa lyoonse kuzwa kumatalikilo kwini kwalukwatano lwesu.” Uyungizya kuti: “Ncipego cibotu kubona lukkomano mukaintu wangu ndwatondezya ciindi nakulwaizigwa akasimpe kamwi kamu Bbaibbele nkotujana ciindi caciiyo cesu.”

12 Kupaila antoomwe ncintu acimwi cigwasya. (Rom. 12:12) Ciindi mulumi amukaintu nobakamantene mukukomba Jehova, cilongwe cabo ciyumu a Leza cilakonzya kuyumya-yumya lukwatano lwabo. (Jak. 4:8) Umwi mulumi Munakristo upandulula kuti: “Kufwambaana kulilekelela akaambo kakulubizya alimwi akwaamba zibi eezyo ciindi nomupaila antoomwe ninzila yakutondezya kuusa kwini-kwini kujatikizya kaambo kasyoonto kaletela kunyema.”—Ef. 6:18.

Amube Bantu Balibombya Mulukwatano

13. Ino ndulayo nzi Paulo ndwaakapa kujatikizya ziyandika zyamulukwatano?

13 Banakristo bakwetene tabeelede kucita zintu zitalemeki lukwatano, mbuli eezyo zijanwa kapati munyika yasunu bantu mobabikkila maanu kapati kukoonana. Kujatikizya kaambo aaka, mwaapostolo Paulo wakalaya kuti: “Mulumi uleelede kupa mwanakazi wakwe zyeelede, alakwe mwanakazi ape mulumaakwe mbubonya. Mwanakazi takonzyi kucita mbuli mbwayanda kumubili wakwe mwini, mulumi nguujisi bwami. Mbubonya obo alakwe mulumi takonzyi kucita mbuli mbwayanda kumubili wakwe, mwanakazi nguujisi bwami.” Mpoonya Paulo wakapa busolozi busalede bwakuti: “Mutaondonganyi, cita muzuminane kucita obo ziindi zimwi.” Nkaambo nzi? “Kuti mubike myoyo yanu kukukomba, elyo kusule muboole kuswanaana. Saatani atamutepauli kukutalyeendelela kwanu.” (1 Kor. 7:3-5) Kwiinda mukwaamba mupailo, Paulo utondezya nzyayelede kubikka kumbele Munakristo. Pesi wakasalazya kuti Munakristo aumwi uukwete naa uukwetwe weelede kubikkila maanu kuziyandika zyakumubili alimwi ambwalimvwa ngobakwetene limwi.

14. Ino mbuti njiisyo zyamu Magwalo mbozibeleka caboola kumakani aamulukwatano?

14 Mulumi amukaintu beelede kwaambauzyanya cakwaanguluka alimwi beelede kuziba kuti naa taakwe kubikkilana maanu mulubazu oolu lwamulukwatano kulakonzya kuba mapenzi. (Amubale Ba-Filipi 2:3, 4; amukozyanisye a Matayo 7:12.) Eeci cilacitika mumikwasyi imwi mobaindene zikombelo. Nokuba kuti kuli kutamvwana, Munakristo ulakonzya kutululamika twaambo kwiinda mukulilemeka, kuba aaluzyalo, alimwi akubelekela antoomwe. (Amubale 1 Petro 3:1, 2.) Kuyanda Jehova alimwi angomukwetene limwi kubikkilizya akulibombya, ziyoogwasya mulubazu oolu lwamulukwatano.

15. Ino bulemu bujisi lubazu nzi mulukwatano lujisi lukkomano?

15 Mumbazu zimwi amwalo, mulumi mubotu uyoomulemeka mukaintu wakwe. Mucikozyanyo, uyoobikkila maanu mbwalimvwa mukaintu, nomuba mutuntu tusyoonto. Mulumi umwi wakakwete kwamyaka iili 47 wakazumina kuti: “Asunu ndiciiya mumakani aaya.” Bamakaintu Banakristo balakulwaizigwa kulemya balumi babo. (Ef. 5:33) Kwaamba zintu zitali kabotu kujatikizya balumi babo akubatongooka abuleya takutondezyi bulemu pe. Lugwalo lwa Tusimpi 14:1 lutuyeezya kuti: “Mwanakazi musongo ulayaka iŋanda yakwe, pele mufubafuba ulaimwaya amaanza aakwe mwini.”

Mutalibombyi Kuli Diabolosi

16. Ino mbuti banabukwetene mbobakonzya kubelesya lugwalo lwa Ba-Efeso 4:26, 27 mulukwatano lwabo?

16 “Nimwaba abukali, mutabisyi. Mutabbizyi izuba bukali bwanu. Mutapi Saatani busena abuniini.” (Ef. 4:26, 27) Ikuti twaabelesya, imajwi aaya alakonzya kutugwasya kubamba twaambo naa kutantamuka mapenzi aamulukwatano. Mucizi umwi wakaamba kuti: “Nsiyeeyi ciindi notwatakamvwana amulumaangu mpoonya akutakabandika kaambo, nokuba kuti eeci cakali kwaamba kutola ciindi cilamfwu mukukabamba kaambo aako.” Kuzwa kumatalikilo aalukwatano lwabo, mucizi ooyu amulumaakwe bakalikanzide kutainzya buzuba kabatanabamba kaambo. Bakaamba kuti: “Twakasala kulekelelana akuluba, kunyina makani kuti nkaambo kali buti aako, mpoonya akutalika buzuba bupya bunyina kaambo kalikoonse.” Aboobo taakwe ‘nobakamupa busena Diabolosi.’

17. Noliba leelyo banabukwetene nobaboneka kuteendelana kabotu, ino ncinzi cikonzya kugwasya?

17 Ino mbuti kuti muyeeya kuti mwakalubizya kukwatana amuntu ngomukwetene limwi? Mulakonzya kulijana mulukwatano lunyina luyando mbuli mbobayandana bamwi. Nokuba boobo, kuyeeya mbwalubona lukwatano Mulengi kulakonzya kumugwasya. Kasololelwa amuuya, mwaapostolo Paulo wakalaya Banakristo kuti: “Kukwatana kabakulemeka boonse, abulo bwakukwatanina kabusalala, nkaambo Leza uyoobabeteka baamu abasimalale.” (Heb. 13:4) Alimwi tatweelede kuluba majwi aaya aakuti: “Kakole kaindulwidwe takafwambaani kudunsuka.” (Muk. 4:12) Ciindi mulumi alimwi amukaintu nobabikkila maanu kukusalazigwa kwazina lya Jehova, lukwatano lwabo lulayuma alimwi balayumya cilongwe cabo a Leza. Beelede kusoleka kujana nzila lukwatano lwabo mbolukonzya kuzwidilila, kabazi kuti eeci ciyooleta bulemu kuli Jehova, Sikutalisya lukwatano.—1 Pet. 3:11.

18. Ino ncinzi ncomukonzya kusinizya kujatikizya lukwatano?

18 Cilakonzyeka ku Banakristo kuba alukkomano mulukwatano. Kutegwa eeci cikonzyeke, kuyandika kusoleka alimwi akutondezya bube bwa Bunakristo, bumwi akati kaboobu nkulibombya. Sunu, mumbungano zya Bakamboni ba Jehova nyika yoonse, kuli banabukwetene banji batondezya kuti cilakonzyeka.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino nkaambo nzi kuba alukkomano mumukwasyi ncokugwasya?

• Ino ncinzi cikonzya kugwasya mukwasyi kuzwidilila?

• Ino mbube buli buti banabukwetene mbobeelede kuba abwalo?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 9]

Banabukwetene balabandikisyanya cakwaanguluka kabatanazumina kutambwa naa kwiinka kuyoocita cintu cimwi

[Cifwanikiso icili apeeji 10]

Amusoleke kubandika mubuzuba mbubwenya kujatikizya kutamvwana kuliko, ‘mutamupi busena Diabolosi’