Skip to content

Skip to table of contents

Amube Batontozi Munzila Yeelede

Amube Batontozi Munzila Yeelede

Amube Batontozi Munzila Yeelede

“Kobayeezya kuti . . . babe batontozi.”—TIT. 3:1, 2.

1, 2. Ino Magwalo aamba nzi kujatikizya kuba batontozi, alimwi nkaambo nzi eeci ncoceelela?

JEHOVA, Taata wesu wakujulu siluyando, nguuinda busongo. Mbokunga nguwakatulenga, tulomba kuti atusololele mubuumi bwesu boonse. (Int. 48:14) Sikwiiya Munakristo Jakobo utwaambila kuti: “Busongo buzwa kujulu, lutaanzi bulasalala, alimwi mbwaluumuno, bulatontola, bulibombede, bulizwide lweetelelo amicelo mibotu, tabujisi lwaanzaano lwamoyo niluba luupaupo ameso.”—Jak. 3:17.

2 Mwaapostolo Paulo ukulwaizya kuti: “Butontozi bwanu abuzibwe kubantu boonse.” * (Flp. 4:5) Kristo Jesu ngo Mwami alimwi Silutwe wambungano ya Bunakristo. (Ef. 5:23) Cilayandika kapati kaka kuli aumwi wesu kuba muntu uulibombya, kutobela busolozi bwa Kristo alimwi akuba mutontozi mukweendelezya bantuma!

3, 4. (a) Amupandulule mbotukonzya kugwasyigwa akaambo kakuba batontozi. (b) Ino ncinzi ncotutilange-lange?

3 Tulagwasyigwa ciindi notuba bantu balibambilide kuba batontozi munzila yeelede. Mucikozyanyo: Nokwakazibwa kuti zigwebenga zyakali kuyeeyelwa kulwana mfwulumende mucisi ca Britain, bunji bwabasikutanta ndeke bakaboneka kuti balilibambilide kutobela malailile aakutanjila azintu mundeke nzyobakali kuzumizigwa kunjila azyalo kaindi. Notweenzya mootokala, tulabona mbociyandika kuba batontozi kuli banamutekenya bamwi, twaambe mbuli notuyanda kuti tweendele mumugwagwa ngotuyanda ciindi notwasika aaswaanganina migwagwa.

4 Bunji bwesu cilatuyumina kuba bantu batontozi. Kutegwa tugwasyigwe kucita boobo, atulange-lange mbazu zyotatwe zyakuba batontozi, nkokuti makanze ngotujisi, mbotububona bweendelezi, alimwi ampotweelede kusika mukuba batontozi.

Nkaambo nzi Ncotweelede Kuba Batontozi?

5. Mu Mulawo wa Musa, ncinzi cakali kukonzya kupa muzike kusala kuzumanana kukkala antoomwe asimalelaakwe?

5 Cikozyanyo caciindi Bunakristo kabutanatalika cikankaizya makanze mabotu aakuba batontozi. Mu Mulawo wa Musa, bana Hebrayo bakali kuba bazike bakali kwaangununwa mumwaka waciloba kabali mubuzike naa mumwaka wakulizya myeembo, kufwumbwa cakali kusaanguna kucitika. Pele muzike wakali kukonzya kulisalila kuzumanana kuba muzike. (Amubale Kulonga 21:5, 6.) Ino ncinzi cakeelede kupa muzike kucita boobu? Luyando lwakamukulwaizya kuzumanana kuba muzike kuli simalelaakwe siluzyalo.

6. Ino mbuti luyando mboluyandika kutegwa tube batontozi?

6 Mbubwenya buyo, luyando ndotujisi kuli Jehova lutukulwaizya kulyaaba kulinguwe alimwi akupona kweelena akulyaaba kwesu. (Rom. 14:7, 8) Mwaapostolo Johane wakalemba kuti: “Oku nkokuyanda Leza, kuti twabamba milazyo yakwe, alimwi milazyo yakwe tiili miyumu.” (1 Joh. 5:3) Luyando oolu talulilangilili cintu. (1 Kor. 13:4, 5) Ciindi notucita zintu abantu bamwi, luyando ndotujisi kubeenzuma lutukulwaizya kuba batontozi alimwi akubona kuti nzyobayanda twazibikka mubusena bwakusaanguna. Muciindi cakuba basyaacivwulemwangu, tubikkila maanu kuzintu nzyobayandika bamwi.—Flp. 2:2, 3.

7. Ino kuba batontozi kujisi mulimo nzi mumulimo wesu wakukambauka?

7 Ŋambawido alimwi anzyotucita tazyeelede kufwumpuzya bamwi. (Ef. 4:29) Masimpe, luyando luyootukulwaizya kutacita zintu zikonzya kupa bantu bamubukkale alimwi azilengwa zisiyene-siyene kuti bakakilwe kuyaambele mukubelekela Jehova. Kanji-kanji eeci ciyandika kuti katuli batontozi. Mucikozyanyo, bacizi bamwi bamisyinali bakali kuzibide zyakulisakatizya naa kusama zisani zijata tabazumanani kuzibelesya mumasena bantu bamwi mobakonzya kubayeeyela kuti tabalilemeki alimwi akufwumpuzya bamwi.—1 Kor. 10:31-33.

8. Ino mbuti luyando ndotujisi kuli Leza mbolukonzya kutugwasya kulibombya mbuli ‘baniini’?

8 Luyando ndotujisi kuli Jehova lulatugwasya kutaba bantu balisumpula. Basikwiiya nobakazwangana kuti nguni wakali ngomupati akati kabo, Jesu wakabweza mwana akumwiimika kumbele lyabo. Wakapandulula kuti: “Uutambula mwana oyu muzina lyangu watambula ndime, alimwi uunditambula watambula uwakandituma, nkaambo muniini akati kanu nyoonse ngomupati.” (Lk. 9:48; Mk. 9:36) Umwi aumwi wesu kumugama, inga camuyumina kapati kulibombya mbuli “muniini.” Kutalondoka nkotwakakona alimwi acilengwa cakuyanda kulisumpula inga zyatupa kuyanda kuba ampuwo, pele kulibombya kuyootugwasya kuba batontozi.—Rom. 12:10.

9. Kutegwa tube batontozi, ino ncinzi ncotweelede kwiibaluka?

9 Kutegwa tube batontozi, tweelede kubuzumina bweendelezi bwabaabo mbasalide Leza. Banakristo bakasimpe baliizi njiisyo iiyandika yabusilutwe. Mwaapostolo Paulo wakacitondezya eeci caantangalala kubana Korinto naakati: “Ndayanda kuti mukazibe aya. Mutwe wamwaalumi umwi aumwi ngu-Kristo, awalo mutwe wamwanakazi ngumwaalumi, awalo mutwe wa-Kristo ngu-Leza.”—1 Kor. 11:3.

10. Ino kulibombya kubweendelezi bwa Jehova nkotucita kutondezya nzi?

10 Kulibombya kubweendelezi bwa Leza kutondezya kuti tulamusyoma cakumaninina kuti ngu Taata wesu siluyando. Ulizi zyoonse zicitika alimwi ulakonzya kutulongezya kweelana ambotuyandika. Kuziba kaambo aaka kuyootugwasya kuba batontozi ciindi bamwi nobatatulemeki naa nobanyema kapati. Paulo wakalemba kuti: “Anooli kwakonzeka, nkukuti mbuli mbumukonzya nubeni, amukalane abantu boonse caluumuno.” Paulo wakalukankainzya lulayo oolu kubelesya malailile aaya: “Mutaliyi inkoto, nubayandisi, pele amulekele bukali bwa-Leza busena, nkaambo kulilembedwe kuti, Lubeteko ndulwangu, mebo njoobweedezya, mbwaamba Jehova.”—Rom. 12:18, 19.

11. Ino mbuti mbotukonzya kutondezya kuti tulalibombya kubusilutwe bwa Kristo?

11 Bweendelezi mbwabikkide Leza ncintu cimwi ncotweelede kulemeka mumbungano ya Bunakristo. Ciyubunuzyo caandaano 1 cipandulula Kristo Jesu kuti ujisi “inyenyeezi” zyambungano mujanza lyakwe lyalulyo. (Ciy. 1:16, 20) “Inyenyeezi” eezi ziiminina tubunga twabaalu toonse, naa balangizi boonse bali mumbungano. Aaba balangizi basalidwe balalibombya kubusolozi bwa Kristo alimwi akwiiya mbwayendelezya bantu caluyando. Boonse bali mumbungano balalibombya kububambe mbwaakabikka Jesu “[bwa]muzike musyomesi uucenjede” kuti kaabila cakulya cakumuuya kuciindi ceelede. (Mt. 24:45-47) Mazuba aano, kulisungula kuti twiiye alimwi akuzibelesya zintu eezi nzyotwiiya kutondezya kuti tulalibombya lwesu kutugama kubusilutwe bwa Kristo, kwalo kuletela luumuno alukamantano.—Rom. 14:13, 19.

Mpaali Mpotweelede Kusika Mukulibombya?

12. Nkaambo nzi kulibombya ncokuli aampokugolela?

12 Nokuba boobo, kulibombya tacaambi kuti tuleke kuccilila nzyotusyoma naa njiisyo zyesu zyabunaleza. Ino ncinzi ncobakacita Banakristo bakusaanguna ciindi basololi bazikombelo nobakabalailila kuti baleke kuyiisya muzina lya Jesu? Petro alimwi abaapostolo bamwi bakaamba boobu cabusicamba: “Tuleelede kumvwa Leza kwiinda bantu.” (Inc. 4:18-20; 5:28, 29) Aboobo, ciindi beendelezi bamfwulumende nobasoleka kutukasya kukambauka makani mabotu mazuba aano, kunyina notuleka pe nokuba kuti inga twacinca nzila zyesu zyakukambauka kutegwa tubulanganye cabupampu bukkale. Ikuti naa balatukasya kucita bukambausi bwakuŋanda aŋanda, inga twayandaula nzila zibotu zyakubandika abamukamwiniŋanda alimwi akuzumanana kubeleka mulimo ngotwakapegwa a Leza. Mbubwenya buyo, ciindi ‘mami aacisi’ naatukasya kuba amiswaangano yesu, tulaswaangana cabupampu mutubunga tusyoonto.—Rom. 13:1; Heb. 10:24, 25.

13. Ino ncinzi ncaakaamba Jesu kujatikizya kulibombya kubeendelezi?

13 Mu Mulumbe wakwe waa-Cilundu, Jesu wakabaibalusya bantu ncociyandika kulibombya kubweendelezi naakati: “Muntu uuli buti uuyanda kukubika kaambo akunyanzya cikobela cako, mulekele acalo cibaki cako. Alimwi muntu uukusungilizya kuyumuna musinzo omwe, musindikile misinzo yobile.” (Mt. 5:40, 41) * Kubabikkila maanu bantu alimwi akuyanda kubagwasya akwalo kuyootupa kweenda misinzo yobile munzila yacikozyanyo naa kucita zintu kwiinda waawo mpotwalombwa.—1 Kor. 13:5; Tit. 3:1, 2.

14. Ino nkaambo nzi ncotuteelede kulibombya kuli basiluleyo?

14 Nokuba kuti tulayanda kuba bantu balibombya, tatweelede kuzuminana abasiluleyo pe. Kutazungaana kwesu mumakani aaya kulayandika kutegwa kasimpe kakasalala alimwi kakuli lukamantano mumbungano lyoonse. Kujatikizya “babunyina babeji,” Paulo wakalemba kuti: “Kulibaaba teetwakazuminina nikaba kaindi kaniini pe, kuti lusinizyo lwa-Makani Mabotu lusyaale kulindinywe.” (Gal. 2:4, 5) Muziindi zimwi basiluleyo nobalibonya, Banakristo balyaabide balazumanana kukakatila kucintu ciluzi.

Balangizi Beelede Kuba Batontozi

15. Muunzila nzi balangizi Banakristo mobakonzya kulibombya ciindi nobaswaangana antoomwe?

15 Cimwi cazyeelelo zyabaabo basalidwe kuba balangizi cijatikizya kulisungula kuba batontozi. Paulo wakalemba kuti: “Lino [mulangizi] uleelede kuba muntu . . . mutontozi.” (1 Tim. 3:2, 3) Eeci cilayandika kapati iciindi baalumi basalidwe nobaba amuswaangano kutegwa balange-lange twaambo tujatikizya mbungano. Kabatana kwaakosola makani, aumwi uuliko ulaangulukide kwaamba nzyayeeya cakusalazya nokuba kuti takuyandiki kuti mwaalu uuli oonse aambe kaambo. Nobabandika, mizeezo yamwaalu umwi ilakonzya kucinca ciindi namvwa bamwi nobaamba njiisyo zyamu Magwalo zikonzya kubelesyegwa. Muciindi cakukazya mizeezo yabamwi alimwi akukakatila kuli nzyaamba, mwaalu uusimide ulalibombya. Kumatalikilo aamubandi, kulakonzya kuba twaambo twiindene-indene, pele kuyeeya kwiinda mulugwasyo lwamupailo kupa kuti kube lukamantano akati kabaalu balibombya alimwi batontozi.—1 Kor. 1:10; Amubale Ba-Efeso 4:1-3.

16. Ino mbukkale buli buti mulangizi Munakristo mbwayelede kutondezya?

16 Mumilimo yakwe yoonse, mwaalu Munakristo weelede kusolekesya kutobela bubambe bubikkidwe mumbungano ya Jehova. Bukkale oobu bweelede kutondezyegwa nomuba mubweembezi bwakwe bwabutanga, kumugwasya kubabikkila maanu alimwi akuba mubombe kuli bamwi. Petro wakalemba kuti: “Ndati, amweembele butanga bwa-Leza buli akati kanu, alimwi kutabi kwakusinikizigwa, pe, akube camoyo omwe. Kutabi kwakuunya kulubono lwaansi, pele kwamoyo uutuba.”—1 Pet. 5:2.

17. Mbuti boonse bali mumbungano mbobakonzya kutondezya bukkale bwakulibombya nobacita zintu abamwi?

17 Aabo bacembeede bali mumbungano balalumba kujatikizya lugwasyo luyandika ndobacita bakubusi alimwi balabalemeka. Abalo bakubusi balabalemeka bapati aabo bamubelekela Jehova kwaciindi cilamfwu. (1 Tim. 5:1, 2) Baalu Banakristo balalanga-langa baalumi beelela aabo mbobakonzya kupa mikuli imwi, kubayiisya kuti babagwasye kulanganya butanga bwa Leza. (2 Tim. 2:1, 2) Munakristo aumwi uyandika kulubikkila maanu lulayo lwakasololelwa amuuya ndwaakaamba Paulo kati: “Kamubaswiililisya baalu banu, mulitesye kulimbabo, nkaambo mbabalangilila myuuya yanu, alimwi babaanga basikuyoolyaambilila lwabo beni. Amusungwaale kuti kabacita boobo cakubotelwa citali cakuusa, nkaambo eco tacimuleteli kululama pe.”—Heb. 13:17.

Kuba Bantu Balibombya Mumukwasyi

18. Nkaambo nzi kulibombya ncokuyandika mumukwasyi?

18 Bamumukwasyi bayandika kulibombya abalo. (Amubale Ba-Kolose 3:18-21.) Ibbaibbele lilatondezya mikuli iigaminide njajisi aumwi wamumukwasyi wa Bunakristo. Mulumi ngosilutwe wamukaintu alimwi nguujisi mukuli wakupa malailile kubana bakwe. Mukaintu weelede kubulemeka bweendelezi bwamulumi wakwe, alimwi bana beelede kusolekesya kuswiilila, ibukkale bwalo bumukkomanisya Mwami. Aumwi ulakonzya kupa kuti kube lukamantano aluumuno mumukwasyi kwiinda mukulibombya munzila mbotu alimwi yeelede. Ibbaibbele lijisi zikozyanyo zimwi zigwasya kupandulula kaambo aaka.

19, 20. (a) Amwaambe kwiindana kuliko akati kakuba mutontozi nkwaakacita Eli alimwi ankwaakacita Jehova. (b) Ino nziiyo nzi bazyali nzyobakonzya kwiiya kuzikozyanyo eezi?

19 Samuele naakacili mulombe, Eli wakali mupaizi mupati mu Israyeli. Nokuba boobo, bana ba Eli basankwa, Hofeni a Pinehasi, bakali “bana-Saatani” aabo batakali ‘kumuzi Jehova.’ Eli wakaimvwa mpuwo mbyaabi iijatikizya bana bakwe, kubikkilizya akaambo kakuti bakali kucita bumambe abanakazi bakali kubelekela amulyango watente lyakubunganina. Ino ncinzi ncaakacita? Eli wakabaambila kuti ikuti naa babisizya Jehova, kwiina wakeelede kubakombela pe. Pele wakakakilwa kubalulamika alimwi akubasubula. Aboobo, bana ba Eli basankwa bakazumanana amicito yabo mibyaabi. Kumamanino, Jehova wakabona kuti cileelela kubapa cisubulo calufwu. Eli naakamvwa kuti bana bakwe bafwa, awalo wakafwa. Elo cilausisya kaka cakacitika! Masimpe, kutaba mutontozi munzila yeelede Eli nkwaakacita kumicito mibyaabi yabana bakwe—mukuti wakabazumizya kuzumanana—tiikwakaluzi pe.—1 Sam. 2:12-17, 22-25, 34, 35; 4:17, 18.

20 Mukwiimpana akutaba mutontozi munzila yeelede nkwaakacita Eli kubana bakwe, amulange-lange mbwacita Leza kubana bakwe bangelo. Musinsimi Mikaya wakabona cilengaano cigambya camuswaangano ngwaakacita Jehova abangelo Bakwe. Jehova wakabuzya naa nguni akati kabangelo wakali kukonzya kwiinka kuya kumoongelezya Mwami mubyaabi wa Israyeli Ahabu kuti akanyonyoonwe. Jehova wakaswiilila kumizeezo yiindene-indene njobakapa bana bakwe bamuuya. Mpoonya mungelo umwi wakaamba kuti inga wacita oobo. Jehova wakamubuzya mbwaakali kuyoomoongelezya. Akaambo kabwiinguzi buzulide, Jehova wakatuma mungelo kuyoocita oobo. (1 Bam. 22:19-23) Masimpe, bamumukwasyi balakonzya kwiiya ziiyo kuli cakacitika eeci eezyo nzyobakonzya kubelesya mumukwasyi. Mulumi Munakristo alimwi uujisi bana weelede kutulanga-langa twaambo alimwi amizeezo yamukaintu wakwe alimwi abana. Kunze lyaboobo, bamakaintu alimwi abana beelede kubona kuti ikuti naa bapa muzeezo naa kaambo, beelede kulibombya kumalailile ngapa mulumi akaambo kakuti kweelana a Magwalo nguuzumizyidwe kusala.

21. Ino ncinzi ciyoolangwa-langwa mucibalo citobela?

21 Elo tulalumba kaka kumalailile aaluyando alimwi aabusongo aajatikizya kulibombya aayo ngapa Jehova! (Int. 119:99) Cibalo citobela ciyoolanga-langa kulibombya munzila yeelede mbokukonzya kuletela lukkomano mulukwatano.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 2 Mwaapostolo Paulo wakabelesya bbala likatazya kusandulula kwiinda mukubelesya bbala lyomwe lyamu Cingisi. Ibbuku limwi lyaamba kuti: “Butontozi bubikkilizya kulisungula kuleka kucita zintu muntu nzyayelede kucita akuba muntu mubombe alimwi uubabikkila maanu bantu.” Aboobo ibbala eeli lipandulula kuba muntu mutontozi naa mubombe, kutaamba kuba sinkazi mukuyumya milawo ya Leza naa kuyanda kuti bamwi kabacita nzyotuyanda.

^ munc. 13 Amubone cibalo cakuti: “Akakukakamizani Kuchita Zinthu” mu Ngazi Yamulindizi yamu Chichewa ya February 15, 2005, mapeeji 23-26.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino kuba batontozi kuletela zibotu zili buti?

• Ino mbuti balangizi mbobakonzya kutondezya kuba batontozi?

• Ino nkaambo nzi kulibombya ncokuyandika mubuumi bwamumukwasyi?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 4]

Baalu bayiya Kristo mbwayendelezya bantu caluyando

[Cifwanikiso icili apeeji 6]

Baalu bambungano nobaba amuswaangano, kuyeeya kwiinda mulugwasyo lwamupailo alimwi akulibombya kupa kuti kube lukamantano