Skip to content

Skip to table of contents

‘Nguni Muntu Musongo Alimwi Uuli Amaanu Akati Kanu?’

‘Nguni Muntu Musongo Alimwi Uuli Amaanu Akati Kanu?’

‘Nguni Muntu Musongo Alimwi Uuli Amaanu Akati Kanu?’

“Nguni muntu musongo akati kanu? Nguni uuli amaanu? Atondezye mbwiibede milimo yakwe kukweenda kabotu, alimwi abe amoyo mubombe wabusongo.”—JAK. 3:13.

1, 2. Ino ncinzi cinga caambwa kujatikizya bantu bayeeyelwa kuti mbasongo?

INO nguni ngomuyeeya kuti musongo ncobeni? Ndiza mbazyali banu, mudaala, naa ambweni syaazibwene mulwiiyo? Mbomumubona muntu musongo kulakonzya kunyonganizigwa ambomwakakomena alimwi abukkale bwanu. Nokuba boobo, babelesi ba Leza babikkilide maanu kapati muzintu Leza nzyabona kuti nzezipa muntu kuba musongo ncobeni.

2 Tabali boonse bantu babonwa kuba basongo munyika kuti mbebasongo ncobeni kuli Leza. Mucikozyanyo, Jobu wakabandika abantu bakali kuyeeya kuti bakali kwaamba makani aabusongo, pele mukumanizya, Jobu wakaamba kuti: “Nsikajani musongo akati kanu.” (Job. 17:10) Kujatikizya bantu bakakaka luzibo lwa Leza, mwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Bakaamba kuti, Tuli basongo, anukuti bakafubaala.” (Rom. 1:22) Alimwi kwiinda mumusinsimi Isaya, Jehova mukamwini wakaamba kuti: “Maawe kulibaabo balipa busongo mumeso aabo beni.”—Is. 5:21.

3, 4. Kutegwa muntu abe musongo ncobeni, ino ncinzi ciyandika?

3 Aboobo, tuyandika kuziba cipa muntu kuba musongo alimwi ooyo uukonzya kuzuminwa a Leza. Lugwalo lwa Tusimpi 9:10 lutuzibya kuti: “Kuyoowa Jehova matalikilo aabusongo; kuziba Uusalala nduzibo.” Bantu basongo beelede kuyoowa Jehova alimwi akutobela zyeelelo zyakwe. Nokuba boobo, nzinji ziyandika kutali kwiile kuzumina kuti Leza nkwali alimwi akuti ujisi zyeelelo. Sikwiiya Jakobo utukulwaizya kukayeeya kaambo aaka. (Amubale Jakobo 3:13.) Amubone majwi aaya aakuti: “Atondezye mbwiibede milimo yakwe kukweenda kabotu.” Busongo bwini-bwini bweelede kubonwa muzintu nzyomucita alimwi anzyomwaamba abuzuba.

4 Busongo bwini-bwini bubikkilizya kuyeeya camaanu alimwi akubelesya luzibo akumvwisya munzila iili kabotu. Ino milimo iili buti iiyootondezya kuti tujisi busongo buli boobu? Jakobo waamba zintu zili mbozibede ziyoolibonya kuzintu nzyobacita basongo. * Ino ncinzi ncaakaamba kuti cilakonzya kutugwasya kubamba cilongwe cibotu abasyomima, alimwi abantu batali mumbungano?

Nzyacita Muntu Zimuzibya Kuba Musongo Ncobeni

5. Ino mbuti muntu musongo ncobeni mbwayoolilemeka?

5 Cilayandika kapati kuziba kuti Jakobo uswaanganya busongo kukulilemeka. Akaambo kakuti kuyoowa Jehova ngamatalikilo aabusongo, muntu musongo ulasola kulilemeka kweelana azyeelelo zya Leza. Busongo bwabunaleza tabuli bwakuzyalwa ambubo pe. Pesi, tulakonzya kuba basongo kwiinda mukubala Bbaibbele alimwi akuzinzibala kuyeeya lyoonse. Eezi ziyootugwasya kucita nzyotukulwaizigwa kulugwalo lwa Ba-Efeso 5:1 ilwaamba kuti: “Amube basikwiiya ba-Leza.” Ikuti twazumanana kulilemeka kweelana abube bwa Jehova, tuyootondezya busongo muzintu nzyotucita. Nzila zya Jehova zilisumpukide kapati kwiinda zyesu tobantunsi. (Is. 55:8, 9) Aboobo notwiiya nzila Jehova mbwacita zintu, bantu batali mumbungano ya Bunakrito bayoobona kuti tuliindene abamwi.

6. Ino nkaambo nzi kubomba moyo ncocili citondezyo cabunaleza, alimwi ino bube oobu bubikkilizya nzi?

6 Jakobo waamba kuti imwi nzila mbotukonzya kuba mbuli Jehova nkwiinda mukuba “amoyo mubombe wabusongo.” Nokuba kuti moyo mubombe ubikkilizya kuba amoyo mubotu, Munakristo ulakonzya kuba anguzu zyakulilemeka, zyalo zimugwasya kucita zintu munzila yeelede. Nokuba kuti ujisi nguzu ziteeli, Leza mubombe, aboobo tatuyoowi kuswenenena kulinguwe. Mwana wa Leza wakabutondezya bube oobu bwalubomba mbuli mbobacita bawisi cakunga wakali kukonzya kwaamba kuti: “Amuboole kulindime nyoonse nomukatede nomulemenwa, ndime enti kamulemunune. Amulikulike ijokwe lyangu, mwiiye kwangu, nkaambo ndilibombede, ndi mutete moyo, lino mulakatulukwa mumyoyo yanu.”—Mt. 11:28, 29; Flp. 2:5-8.

7. Ino nkaambo nzi Musa ncotukonzya kumubona kuba cikozyanyo cibotu calubomba?

7 Ibbaibbele lyaamba bantu bamwi ibakali babombe moyo kapati. Musa nguwakali mubombe moyo kwiinda. Wakajisi mukuli mupati, pele waambwa kuti wakali “mubombemoyo kwiinda bantu boonse baansi.” (My. 11:29; 12:3) Alimwi amuyeeye buyo nguzu Jehova nzyaakapa Musa kutegwa acite luyando Lwakwe. Jehova wakakkomana kubelesya bantu babombe myoyo mukuzuzikizya makanze aakwe.

8. Ino mbuti bantu batalondokede mbobakonzya kuba “amoyo mubombe wabusongo”?

8 Mubwini, cilakonzyeka kubantu batalondokede kuba “amoyo mubombe wabusongo.” Ino mbuti kujatikizya ndiswe? Mbuti mbotukonzya kuyaambele mukutondezya bube oobu? Lubomba ncibeela camicelo yamuuya uusalala wa Jehova. (Gal. 5:22, 23) Tulakonzya kupailila muuya wakwe akusolekesya kutondezya micelo yamuuya ooyu, katusyomede kuti Leza uyootugwasya kuyaambele mukutondezya lubomba. Tulakulwaizigwa kapati kucita boobo mucisyomezyo casintembauzyo cakuti: “[Leza] ulaiisya babombemyoyo inzila yakwe.”—Int. 25:9.

9, 10. Ino nkusoleka kuli buti nkotuyandika kutegwa tube aalubomba lwabunaleza, alimwi nkaambo nzi kusoleka ooku ncokuyandika?

9 Nokuba boobo, inga kwayandika kusoleka kapati kutegwa tuzwidilile mumbazu eeyi. Akaambo kambotwakakomena, tobamwi inga katutali babombe moyo. Kunze lyaboobo, bantu mbotukkala limwi balakonzya kutukulwaizya kutaba aalubomba akwaamba kuti tweelede kujola cibi kucibi. Pele, sena masimpe muzeezo ooyu ngwabusongo? Ikuti naa kwayaka mulilo muŋanda yanu, sena inga mwasoleka kuuzima kubelesya mungwimba naa maanzi aatontola? Kutila mungwimba inga kwapa kuti mulilo uyakisye, kakuli kuutila maanzi aatontola ulazima. Mbubwenya buyo, Ibbaibbele lilaya kuti: “Kuvuwa kabotu kulalesya bukali, pele majwi mabi alabusya inkondo.” (Tus. 15:1, 18) Ciindi ciboola kwaakuba kutamvwana akati kesu, tacikwe makani muumbungano naa pe, tulakonzya kutondezya kuti tujisi busongo bwini-bwini ikuti naa twacita zintu munzila yalubomba.—2 Tim. 2:24.

10 Mbuli mbokwaambwa kale, bantu banji ibayungwa amuuya wanyika tabali basilubomba, basiluumuno, alimwi batontozi. Muciindi caboobo, kuli bantu banji basilunya alimwi balisumpula. Jakobo wakalibuzi bukkale oobu, alimwi wakabacenjezya bali mumbungano kutegwa batanyonganyizyigwi amuuya uuli boobu. Ino ncinzi cimbi ncotukonzya kwiiya kululayo ndwaakapa?

Bube Bwabantu Batali Basongo

11. Ino mbube buli buti buteendelani abusongo bwa Leza?

11 Jakobo wakalemba cakutainda mumbali kujatikizya bube buteendelani abusongo bwa Leza. (Amubale Jakobo 3:14.) Ibbivwe alukazyanyo mbube bwabunyama, tabuli bwakumuuya. Amubone cicitika ikuti kwaba kuyeeya kwabuntunsi. Tubunga tuli cisambomwe twa “Bunakristo” tweendelezya zibeela zyacikombelo citegwa Church of the Holy Sepulchre ku Jerusalemu, cakayakwa abusena buyeeyelwa kuti Jesu mpaakajailwa akuzikilwa. Bukkale bwabo mbwakukazyanya ciindi coonse. Mu 2006, imagazini ya Time yakaamba zyakacitika ciindi bapati bacikombelo nobakali ‘kuzwangana kwamawoola aali mbwaabede, . . . kabalwana kubelesya zibikilo zipati zyamalampi aamucikombelo.’ Akaambo kakutasyomana kupati kuli akati kabo, makki aakucikombelo bakaapa mu Mozilemu kuti kaayobola.

12. Ikuti kakunyina busongo, ino ncinzi cikonzya kucitika?

12 Kutamvwana kupati kuli boobu takweelede kujanika mumbungano ya Bunakristo yakasimpe. Nokuba boobo, kutalondoka zimwi ziindi kwapa bamwi kutanyoneka akaambo kakuyanda kucita zintu kweelana ambobayeeya. Eeci inga casololela kukukazyanya alimwi akulwana. Mwaapostolo Paulo wakacibona eeci mumbungano yaku Korinto, aboobo wakalemba kuti: “Mbumujisi ibbivwe abulwani akati kanu, sa tamucili basinyama na? Sa tamuceendi mbuli bantu buyo na?” (1 Kor. 3:3) Bukkale buusisya buli boobu bwakaliko kwaciindi cili mbocibede mumbungano eeyi mumwaanda wamyaka wakusaanguna. Aboobo, tweelede kucenjela kutegwa muuya uuli boobu utanjili mumbungano yesu yamazuba aano.

13, 14. Amupe cikozyanyo muuya wabuntunsi mboukonzya kutondezyegwa.

13 Ino mbuti muuya uuli boobu mboukonzya kutalika mumbungano? Ulakonzya kutalika asyoonto-syoonto. Mucikozyanyo, nokuyakwa Ŋanda ya Bwami, inga kwaba kutamvwana kujatikizya mbozyeelede kuba zintu. Umwi mukwesu ulakonzya kutalika kukazyanya abeenzinyina ikuti muzeezo wakwe taakwe nowabelesyegwa, ambweni ulatalika kukutongooka kusala kwabeenzinyina. Ulakonzya akukaka kutola lubazu mumulimo wakuyaka. Uucita boobo inga ulaluba kuti kumanizya kabotu mulimo wapegwa mbungano ziindi zinji kuyaama amuuya waluumuno wambungano kutali nzila iibelesyegwa. Jehova ulabalongezya bajisi muuya walubomba, kutali wakulisumpula.—1 Tim. 6:4, 5.

14 Cikozyanyo cimbi cilakonzya kuba kuti baalu mumbungano babona kuti mwaalu umwi, nokuba kuti wabeleka kwamyaka iili mbwiibede, lino calibonya kuti tazuzikizyi zyeelelo zyamu Magwalo. Akaambo kakuti mukwesu wakakilwa kucinca nokuba kuti wakapegwa lulayo lugaminide musyule, mulangizi wabbazu uuswaya wakuzumina kusala kwabaalu kuti agwisigwe abwaalu. Ino ulakubona buti kusala ooku? Sena cakulibombya ulakuzumina alimwi alulayo lwamu Magwalo ndwaapegwa mpoonya akukanza kuzuzikizya zyeelelo zyamu Magwalo kutegwa akeelele alimwi kubeleka kali mwaalu? Naa sena uyoolukaka lulayo oolu akaambo kamunyono kuti lino tacijisi mukuli wakuba mwaalu ngwaakali kubeleka? Mukwesu teelede kuzumanana kucita mbuli kuti uleelela kakuli baalu babona kuti teeleli. Ncamaanu kaka kulicesya alimwi akukuzumina kusala ooko!

15. Nkaambo nzi ncomuyeeya kuti lulayo lwakasololelwa amuuya luli kuli Jakobo 3:15, 16 lulayandika kapati?

15 Mubwini, kuli bukkale bumbi bukonzya kupa muntu kuba aabube buli boobu. Pele kufumbwa bukkale bukonzya kuba, tweelede kututantamuka tumpenda ootu. (Amubale Jakobo 3:15, 16.) Sikwiiya Jakobo wakabwaamba bube buli boobu kuti “mbwaansi” nkaambo mbwabuntunsi, tabuyeeme aabusongo buzwa kujulu. “Mbwabunyama” mukuti buzwa kuzisusi zyanyama, kweelana abube bwabanyama batayeeyi. Bukkale buli boobu “mbubwabadaimona” nkaambo butondezya bube bwabadaimona. Elo inga calubila kaka ku Munakristo kutondezya bube oobo!

16. Ino nkucinca kuli buti nkotweelede kucita, alimwi ino inga twazwidilila buti?

16 Aumwi mumbungano weelede kulilingula akubona kuti tajisi bube buli boobu. Mbobali bamayi, baalu abalo beelede kubikkila maanu mbokuyandika kutaba abube oobu bwabunyama alimwi bwabudaimona. Tacili cuubauba kucita boobo akaambo kakutalondoka kwesu alimwi akuyunga kwanyika eeyi. Ikucita boobo inga kwakozyanisigwa akutanta mulundu mulamfwu uujisi mankandya alimwi abutezi. Ikuti kakunyina aakujatilila, tulakonzya kutezeleka akuwa. Nokuba boobo, kwiinda mukutobela lulayo lwamu Bbaibbele kubikkilizya alugwasyo lupegwa ambunga ya Leza yaanyika, tulakonzya kuzwidilila.—Int. 73:23, 24

Ibube Mbobasoleka Kutondezya Basongo

17. Ino ncinzi bantu basongo ncobacita nobasunkwa kucita cibi?

17 Amubale Jakobo 3:17. Tulakonzya kujana mpindu mukulanga-langa bube bujanwa kwiinda mukutondezya “busongo buzwa kujulu.” Ikusalala kubikkilizya kutaba akampenda muzintu nzyotucita alimwi amumakanze eesu. Tweelede kuzitantamuka zintu zibi cakufwambaana. Ikucita boobo kweelede kulicitikila buyo. Andiza kuli muntu wakali kuyanda kumudyunga munwe muliso. Mpoonya-mpoonya mwakalanga kumbi kutegwa mulikwabilile. Eeco cilicitikila buyo; tamweelede kuciyeeyela buya. Ncimwi buyo aciindi notusunkwa kucita cibi. Ikusalala kwesu alimwi amanjezeezya eesu aayiisidwe Bbaibbele zyeelede kutupa kutantamuka cibi. (Rom. 12:9) Ibbaibbele lijisi zikozyanyo zyabaabo bakacita mbubwenya oobo, mbuli Josefa alimwi a Jesu.—Matl. 39:7-9; Mt. 4:8-10.

18. Ino caamba nzi (a) kuba basiluumuno? (b) kuba basikubamba luumuno?

18 Busongo buzwa kujulu buyanda kuti tube basiluumuno. Ooku kubikkilizya kutantamuka muuya walunya abukali, naa micito iikonzya kunyonganya luumuno. Jakobo ulakapandulula kaambo aaka naamba kuti: “Basiluumuno basyanga muluumuno balatebula micelo yabululami.” (Jak. 3:18.) Amubone bbala lyakuti, “basiluumuno.” Sena bantu mumbungano batuzi kuba basikubamba luumuno naa basikumwaya luumuno? Sena tulajanika kanji-kanji katuzwangana abantu bambi, katufwambaana kunyema naa kunyemya bambi? Sena lyoonse tuyanda kuti bantu bambi kabazumina nzyotucita akaambo kakuti oobo mbotubede, naa cakulibombya tulaleka kuba abube buli boonse bukonzya kulebya bamwi? Naa sena tulizizilwe akaambo kakuti lyoonse tulasoleka kubamba luumuno, kufwambaana kulekelela bamwi alimwi akufwambaana kulekelela kulubizya kwabo? Kulilingula kuli boobu kulakonzya kutugwasya kubona ikuti naa kuli mpotuyandika kucinca mukutondezya busongo buzwa kujulu.

19. Ino mbuti muntu mbwazibwa kuba mutontozi?

19 Jakobo ubikkilizya kuba mutontozi mubupanduluzi bwambobubede busongo buzwa kujulu. Sena bantu balituzi kuti tulatobela nzyobaamba bamwi ikuti kakunyina kusotoka njiisyo zyamu Magwalo, kutazumanana kuti bantu bacite nzyotuyanda? Sena tujisi mpuwo yakuba aamoyo mubotu alimwi batakatazi kubandika abantu? Ibube buli boobu butondezya kuti tuli batontozi.

20. Ino ncinzi ciyoocitika ikuti twatondezya bube bwabunaleza mbotwabandika mucibalo eeci?

20 Elo bukkale bulakonzya kubota kaka mumbungano ikuti bakwesu abacizi basoleka kutondezya bube bwabunaleza mbwaakalemba Jakobo! (Int. 133:1-3) Kuba mubombe moyo, siluumuno, alimwi mutontozi kubantu masimpe kuyumya cilongwe alimwi kutondezya kuti tujisi “busongo buzwa kujulu.” Mucibalo citobela tuyoolanga-langa ikwiiya kubona bamwi mbuli mbwababona Jehova mbokukonzya kutugwasya.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 4 Majwi aali mucibalo atondezya kuti Jakobo kusaanguna wakali kwaamba baalu naa ‘bamayi’ bambungano. (Jak. 3:1) Aaba bamaalumi beelede kuba zikozyanyo zibotu mukutondezya busongo buzwa kujulu, pele toonse tulakonzya kwiiya kululayo oolu.

Sena Inga Mwapandulula?

• Ino ncinzi cipa kuti Munakristo abe musongo ncobeni?

• Ino mbuti mbotukonzya kuzwidilila mukutondezya busongo bwabunaleza?

• Ino mbube buli buti mbobatondezya bantu batajisi “busongo buzwa kujulu”?

• Mbube buli buti mbomukanza kuba ambubo?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 23]

Ino mbuti mazwanga mbwaakonzya kutalika mazuba aano?

[Cifwanikiso icili apeeji 24]

Sena kutantamuka cibi ncintu cilicitikila buyo kulindinywe?