Skip to content

Skip to table of contents

Ino Ncinzi Ciletela Lukkomano Mubuumi?

Ino Ncinzi Ciletela Lukkomano Mubuumi?

Ino Ncinzi Ciletela Lukkomano Mubuumi?

“Lemeka Leza akubamba milazyo yakwe.”—MUK. 12:13.

1, 2. Mbuti mbotukonzya kugwasyigwa kwiinda mukulanga-langa bbuku lya Mukambausi?

AMWEEZEEZYE mwaalumi uupona buumi bwakoontile maila naa uboneka mbuli kuti taaku ncabulide. Ngumwi wabami balaampuwo alimwi balemekwa kapati munyika, iwiinda boonse kubuvwubi alimwi musongo kwiinda bamusela wakwe boonse. Nokuba kuti woonda milimo minji mubuumi bwakwe, mubwini ucilibuzya kuti: ‘Ino ncinzi ciletela lukkomano mubuumi?’

2 Imwaalumi uuli boobo wakaliko ncobeni—imyaka iisika kuzyuulu zyotatwe yainda. Izina lyakwe ngu Solomoni, alimwi mubbuku lya Mukambausi tujana majwi ngaakaamba kujatikizya mbwaakali kuyandaula lukkomano. (Muk. 1:13) Nzinji nzyotukonzya kwiiya kubuumi bwa Solomoni. Masimpe, busongo mbotujana mubbuku lya Mukambausi bulakonzya kutugwasya kulibikkila mbaakani zikonzya kupa kuti tube abuumi bubotu, ibukkomanisya.

“Kutandaanya Luuwo”

3. Caboola kubuumi mbotujisi, ino nkaambo nzi kapati nkotweelede kukkalila ansi kuyeeya toonse?

3 Solomoni upandulula kuti Leza wakalenga zintu zinji zyeebeka anyika—maunda-maunda aazintu zigambya alimwi zitaliboteli zyalo zitukkomanisya lyoonse. Nokuba boobo, mubwini taakwe notukonzya kumvwisya zilenge zya Leza akaambo kakuti buumi bwesu mbufwaafwi kapati. (Muk. 3:11; 8:17) Mbweena mbolyaamba Bbaibbele, mazuba eesu mace alimwi alafwambaana kumana mbuli sikunku. (Job. 14:1, 2; Muk. 6:12) Ikaambo aaka kapa kukkala ansi kuyeeya keelede kutukulwaizya kubelesya buumi bwesu cabusongo. Pele nciyumu kucita boobo, akaambo kakuti nyika ya Saatani ilakonzya kutoongelezya kutegwa tupone munzila iitagwasyi.

4. (a) Ino bbala lya Cihebrayo lisanduludwe kuti “nzyabuyo” lyaamba nzi? (b) Nzintu nzi nzyobacita bantu mubuumi nzyotutilange-lange?

4 Ikukankaizya bubi bwakubelesya buumi bwesu muzintu zitagwasyi, Solomoni wakabelesya bbala lyakuti “nzyabuyo” alimwi amabala amwi aakozyenye aleeli ziindi zisika ku 30 mubbuku lya Mukambausi. Ibbala lya Cihebrayo lyakasandululwa kuti “nzyabuyo” lyaamba cintu cinyina mpindu, citagwasyi, citazwi busu naa citajisi ankocitozya. (Muk. 1:2, 3) Zimwi ziindi Solomoni wakabelesya bbala lyakuti “nzyabuyo” ikwaamba kuti lileelene amajwi aakuti “kutandaanya luuwo.” (Muk. 1:14; 2:11, BT) Cakutadooneka, tacigwasyi pe kutandaanya muwo nkaambo tuujatwi. Kufwumbwa muntu uusoleka kucita boobo inga waile kujata bbwe luuma. Ncimwi buyo, ikulibikkila mbaakani zitagwasyi kuletela buyo mause. Ibuumi mbotujisi mubweende oobu mbufwaafwi kapati aboobo tabweelede kunyonyookela mukucita zintu zipa maliminya buyo. Aboobo, kutegwa tutatoli nzila eeyi iitagwasyi, atulange-lange zikozyanyo zimwi nzyaakapa Solomoni caboola kuzintu nzyobavwula kucita bantu mubuumi. Kusaanguna, tulalanga-langa kuyandisya zyakulikondelezya alimwi alubono. Twamana, tulabandika ibubotu bwamulimo ngwayanda Leza.

Sena Kuyandisya Zyakulikondelezya Kuyootukkomanisya?

5. Ino nkukuli Solomoni nkwaakali kuyandaula lukkomano?

5 Mbweena mbobacita ibanji mazubaano, Solomoni wakasoleka kuyandaula lukkomano kwiinda mukupona buumi bwakulikondelezya. Uluula kuti: “Teendakakasya moyo wangu kucita neciba comwe cibotezya.” (Muk. 2:10) Ino mbuti mbwaakali kulikondelezya? Ikweelana a Mukambausi caandaano 2, ‘wakabotezya mubili wakwe awaini’—pele wakali kulyeendelezya—alimwi wakacita milimo imwi mbuli kubamba mabbuwa aayebeka, kuyaka maanda aabami, kuswiilila nyimbo akulya zyakulya zibotu.

6. (a) Nkaambo nzi ikuba aciindi cakulikondelezya ncokutali kubi? (b) Caboola kukulikondelezya, ncinzi ceelede kubikkilwa maanu?

6 Sena Bbaibbele lilakasya kuba aciindi cakulya musalo naa cakulikondelezya abalongwe? Peepe talikasyi. Mucikozyanyo, Solomoni waamba kuti ikulya cakulya kamuliibide mwamana kubeleka mulimo muyumu, ncipego ca Leza. (Amubale Mukambausi 2:24; 3:12, 13.) Kunze lyaboobo, Jehova lwakwe waambila bakubusi kuti balakonzya ‘kusekelela akukondwa’ kufwumbwa buyo kuti kabalilemeka. (Muk. 11:9) Tuyandika kulikatalusya akulikondelezya kubotu. (Amweezyanisye a Marko 6:31.) Nokuba boobo, kulikondelezya takweelede kuba cintu cipati ncotuponena. Muciindi caboobo, kulikondelezya kweelede kuba mbuli cibwantu ncotusomba mweenzu kutegwa awobeke moyo katutanamujikila nsima. Toonse tulizi kuti nokuba kuti cibwantu ncibotu, mweenzu wesu weelede kujikilwa nsima yiinda kupa nguzu mbwaanga takonzyi kusaninwa cibwantu calo mazuba oonse nganootuswaide. Ncimwi buyo, Solomoni wakabona kuti ikuba abuumi bwakwiile kuyanda kulikondelezya kuli mbuli “kutandaanya luuwo,” takugwasyi pe.—Muk. 2:10, 11, BT.

7. Nkaambo nzi ncotweelede kubikkila maanu kapati notusala zyakulikondelezya?

7 Ikaambo akambi nkakuti, tazili zyoonse zyakulikondelezya zili kabotu. Ikulikondelezya kunji kuletela ntenda—kulakonzya kunyonganya cilongwe cesu a Jehova alimwi akupa kuti tutalilemeki. Ibwini mbwakuti zyuulu-zyuulu zyabantu balaba amause akaambo kukuyanda kulikondelezya kwiinda mukubelesya misamu iikola, kunywa makoko naa kubbejelena. Caluyando, Jehova utucenjezya kuti ikuti naa twalekela myoyo yesu naa meso kutusololela kukucita zintu zibi, masimpe tuyoonjila mumapenzi.—Gal. 6:7.

8. Nkaambo nzi ncokuyandika kulingula buumi mbotupona?

8 Kunze lyaboobo, ikuti naa kulikondelezya kwaba kumbele mubuumi bwesu, inga kwatulesya kubikkila maanu kuzintu ziyandika kapati. Mutalubi kuti ibuumi mbotujisi buli mbuli sikunku, mbufwaafwi alimwi tatuzi naa juunza tunooli kabotu alimwi tatukabi amapenzi. Nkakaambo kaako, mbubwenya mbwaakazoobona Solomoni kumbele, tulakonzya kugwasyigwa kapati kwiinda mukujanika kudilwe—ikapati kudilwe lya Munakristo uusyomeka—ikwiinda kuya “kuŋanda yakusekelela.” (Amubale Mukambausi 7:2, 4.) Nkaambo nzi ncokuli boobo? Notuswiilila makani aadilwe alimwi akuyeeya buumi mbwaakali kupona sikwaazwa wakali kubelekela Jehova cakusyomeka, inga capa kuti tulilingule akubona mbotupona. Kwiinda mukucita boobo, tulakonzya kubona kuti tweelede kucinca mbaakani zyesu kutegwa tubelesye buumi bwesu cabusongo mumazuba aasyeede.—Muk. 12:1.

Sena Lubono Lulakonzya Kutuletela Lukkomano?

9. Ino ncinzi ncaakabona Solomoni kujatikizya kuba alubono?

9 Solomoni wakali umwi wabantu bavwubide kapati anyika naakalemba bbuku lya Mukambausi. (2 Mak. 9:22) Wakalivwubide kapati cakunga wakali kukonzya kujana kufwumbwa ncaakali kuyanda. Wakalemba kuti: “Kufumbwa cintu meso aangu ncaakali kuyanda, teendakali kwakasya pe.” (Muk. 2:10) Nokuba boobo, wakazoobona kuti ikwiile kuba alubono takuleteli lukkomano. Mukukosola makani wakati: “Muntu uuyandisya mali takonzi kukuta mali, ayooyo uuyandisya imbono takonzi kukuta impindu.”—Muk. 5:10.

10. Ncinzi cisololela kulukkomano alubono lwini-lwini?

10 Nokuba kuti lubono talukkalisyi, lulijisi nguzu zyakoongelezya. Mubuvwuntauzi bwakacitwa caino-ino ku United States, ibunji bwabasicikolo basika ku 75 pasenti ibakali mumwaka wakusaanguna walwiiyo lwamuzikolo zipati bakaamba kuti imakanze mapati ngobajisi ngakuba “aalubono lunji.” Nokuba kuti balakonzya kusika ambaakani eeyo, sena masimpe banookkomene? Takali kanji-kanji. Basikuvwuntauzya baamba kuti mubwini ikuyandisya zintu zyakumubili kupa kuti ciyume kuba aalukkomano. Kucili kooko, Solomoni wakabona kuti masimpe oobo mbokubede. Wakalemba kuti: “Alimwi ndakalijanina insiliva angolida azintu ziyandika zyabami . . . Ndakabona kuti zintu zyoonse nzyabuyo. Tazigwasyi pe.” * (Muk. 2:8, 11) Mukwiimpana amakani aaya, ikuti naa twabelesya buumi bwesu mukubelekela Jehova camoyo woonse akulongezyegwa anguwe, tulakonzya kujana lubono lwini-lwini.—Amubale Tusimpi 10:22.

Ino Mmulimo Nzi Uuletela Lukkomano Lwini-Lwini?

11. Ino Magwalo atondezya nzi kujatikizya mbouyandika mulimo?

11 Jesu wakati: “Taata mbwacibeleka ambuli sunu, amebo ncembeleka.” (Joh. 5:17) Takudoonekwi pe kuti Jehova a Jesu balaukkomanina mulimo. Ibbaibbele litondezya kuti Jehova wakaukkomanina mulimo ngwaakabeleka mukulenga zintu nolyaamba kuti: “Leza naakabona zintu zyoonse nzyaakacita, wakabona kuti zyoonse zyabota loko.” (Matl. 1:31) Bangelo ‘bakoompolola akusekelela’ nobakabona zintu zyoonse nzyaakacita Leza. (Job. 38:4-7) Mbubwenya buyo, awalo Solomoni wakalizi mbouyandika mulimo uujisi mpindu.—Muk. 3:13.

12, 13. (a) Ino mbuti bantu bobile mbobaamba mbobakkutila nobabeleka mulimo cakusyomeka? (b) Ino nkaambo nzi mulimo wakumubili ncoutyompya zimwi ziindi?

12 Bantu banji balizi mbocikkomanisya kubeleka mulimo. Mucikozyanyo, José, imwaalumi uucibwene kupenta zifwanikiso waamba kuti: “Ikuti naa wacikonzya kupenta cifwanikiso ncooli kuyeeya acisani, cimvwika mbuli kuti wazabuka mulonga mupati.” Miguel, * simakwebo, waamba kuti: “Mulimo ulakkomanisya akaambo kakuti upa kuti ukonzye kusanina mukwasyi wako. Alimwi ulakonzya kupa kuti ubone kuti uli mulombwana.”

13 Kulubazu lumwi, milimo minji ilacima alimwi bunji bwaziindi tiipi coolwe cakusensemuna luzibo. Zimwi ziindi bantu balatyompwa alimwi balacitilwa zintu zitali kabotu kumilimo. Mbubwenya mbwaamba Solomoni, imutolo—ambweni akaambo kakuti ulamvwana abapati baamulimo—ulakonzya kutebula mpaatakasyanga kwiinda mukubweza bulumbu bwamubelesi munkutwe. (Muk. 2:21) Itwaambo tumbi atwalo tulakonzya kupa moyo kucisa naa kutyompwa. Imakwebo aabaanga alakonzya kuleta mpindu mpati alakonzya kuyaansi akaambo kakuti makwebo aacisi taayendi kabotu naa akaambo kazintu zicitika cakutayeeyelwa. (Amubale Mukambausi 9:11.) Bunji bwaziindi, muntu uubeleka canguzu kutegwa azwidilile ulakonzya kupenga kapati mumoyo akutyompwa nabona kuti wali kwiile “kubelekela muuwo.”—Muk. 5:16.

14. Ino mulimo nzi uuletela lukkomano lwini-lwini lyoonse?

14 Sena kuli mulimo uutatyompyi? José, sikupenta zifwanikiso iwaambwa musyule waamba kuti: “Imyaka mboiyabukulauka, zifwanikiso zilakonzya kusweeka naa kunyonyooka. Pele oobo tabusyi mbocibede caboola kuzintu zyakumuuya nzyotukonzya kucita. Kwiinda mukubelekela antoomwe a Jehova mumulimo wakukambauka makani mabotu, ndacikonzya kubamba cintu citanyonyooki—Banakristo bayoowa Leza. Eeco ncecintu ciyandika kapati.” (1 Kor. 3:9-11) Miguel awalo waamba kuti ikukambauka mulumbe wa Bwami kupa kuti kakkomana kapati kwiinda kucita mulimo wakumubili. Waamba kuti: “Taakwe cintu cikkomanisya kapati kwiinda kubandika kaambo kamu Magwalo akubona mbokamunjila mumoyo muntu ngomubandika limwi.”

“Aba Zilyo Zyako”

15. Ncinzi ciletela lukkomano lwini-lwini mubuumi?

15 Ikukosola makani, ino ncinzi cini ciletela lukkomano mubuumi? Kutegwa tujane lukkomano lwini-lwini tweelede kubelesya mazuba masyoonto ngotujisi mubukkale oobu ikucita zibotu akukkomanisya Jehova. Tulakonzya kubamba cilongwe ciyumu a Leza; tulakonzya kuyiisya bana besu zyeelelo zyamu Bbaibbele; tulakonzya kugwasya bamwi kuziba Jehova; alimwi tulakonzya kubamba cilongwe ciyumu abakwesu alimwi abacizi. (Gal. 6:10) Ikucita zintu eezi kujanya mpindu iitamani alimwi aabo boonse bazicita balakonzya kujana zilongezyo. Solomoni wakabelesya cikozyanyo citaliboteli ikupandulula mpindu iijanika mukucita zintu zibotu. Wakati: “Aba zilyo zyako atala lyamaanzi, nkaambo uyoozijana kwamana mazuba manji.” (Muk. 11:1) Jesu wakakulwaizya basikwiiya bakwe kuti: “Amupe, anywebo munooyoopegwa.” (Lk. 6:38) Kunze lyaboobo, Jehova lwakwe usyomezya kuti aabo bacitila bamwi zibotu uyoobapa bulumbu.—Tus. 19:17; amubale Ba-Hebrayo 6:10.

16. Ino ndilili nocili ciindi cibotu cakulibambila buumi mbotunoopona?

16 Ibbaibbele litukulwaizya kuti tweelede kusala camaanu notucili bakubusi kujatikizya mbotunoobelesya buumi bwesu. Kwiinda mukucita boobo, inga capa kuti tutakabi amause kumbele aamazuba. (Muk. 12:1) Elo kaka cilausisya ikusowa ciindi citaliboteli ncotujisi lino mukuyandaula zintu zyamunyika zyoongelezya pele zitakatugwasyi kumbele mbubwenya mbuli muwo!

17. Ncinzi cikonzya kumugwasya kusala buumi bwiinda boonse kubota?

17 Mbubwenya mbwacita usyi bana siluyando, Jehova uyanda kuti kamukkomana mubuumi, kamucita zintu zibotu akutalinjizya mumapenzi aausisya. (Muk. 11:9, 10) Ncinzi cikonzya kumugwasya kucita boobo? Amulibikkile mbaakani zyakumuuya mpoonya amubeleke canguzu kutegwa muzizuzikizye. Myaka iitandila ku 20 yainda, Javier wakeelede kusala akati kakuba aamulimo mubotu wabusilisi akunjila mulimo waciindi coonse. Wakati: “Nokuba kuti mulimo wabudokotela ulakonzya kukkomanisya, kunyina cikonzya kweelana alukkomano ndondakajisi nondagwasya bantu bali mbobabede ikuziba kasimpe. Imulimo waciindi coonse wapa kuti ndipone buumi bwiinda boonse kubota. Nkuti buyo ndakamuka kutalika mulimo ooyu.”

18. Nkaambo nzi buumi mbwaakapona Jesu anyika ncobwakali buumi bwiinda boonse kubota?

18 Aboobo, ino ncinzi ciyandika kapati ncotweelede kubelekela canguzu kutegwa tucijane? Ibbuku lya Mukambausi lyaamba kuti: “Izina ibotu ndibotu kwiinda muunde, abuzuba bwakufwa mbubotu kwiinda buzuba bwakuzyalwa.” (Muk. 7:1) Buumi mbwaakapona Jesu mbobwiinda kusalazya kaambo aaka. Cilasalala kuti wakajisi zina libotu kapati kuli Jehova. Naakafwa Jesu cakusyomeka, wakasumpula bweendelezi bwa Bausyi akupa cipaizyo cacinunuzyo icakajalula mulyango walufwutuko kulindiswe. (Mt. 20:28) Muciindi cisyoonto ncaakali anyika, Jesu wakapa cikozyanyo cibotu kapati—ncotusolekesya kutobela—cabuumi bwiinda boonse kubota.—1 Kor. 11:1; 1 Pet. 2:21.

19. Ndulayo nzi lubotu ndwaakapa Solomoni?

19 Andiswe tulakonzya kuba azina bbotu a Leza. Ncotuyandisya swebo nkuba ampuwo mbotu kuli Jehova ikwiinda kuba alubono. (Amubale Matayo 6:19-21.) Abuzuba, tulakonzya kujana nzila zyakucita zintu zibotu mumeso aa Jehova alimwi zikonzya kusumpula buumi bwesu. Mucikozyanyo, tulakonzya kwaambila bamwi makani mabotu, kumvwana akati kabanabukwetene abamumukwasyi, kuyaambele kumuuya kwiinda muciiyo cesu tobeni alimwi akujanika kumiswaangano. (Muk. 11:6; Heb. 13:16) Aboobo, sena mulayanda kuba abuumi bubotu ncobeni, ibukkomanisya? Ikuti naa mbuboobo, amuzumanane kutobela lulayo lwa Solomoni lwakuti: “Lemeka Leza akubamba milazyo yakwe, nkaambo kucita obo nceelelo coonse camuntu.”—Muk. 12:13.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 10 Amwaka, Solomoni wakali kujana ngolida iilema kusika kumatalenta ali 666 (makkilogilamu aayinda ku 22,000).—2 Mak. 9:13.

^ munc. 12 Izina lyacincwa.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ncinzi ceelede kupa kuti tuyeeyesye mbaakani nzyotujisi mubuumi?

• Ino kuyandisya zyakulikondelezya alimwi alubono tweelede kukubona buti?

• Ino mulimo nzi uuyootuletela lukkomano lutamani?

• Ino ncintu nzi ciyandika kapati ncotweelede kubelekela canguzu kutegwa tucijane?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 23]

Ino kulikondelezya kweelede kuba alubazu nzi mubuumi bwesu?

[Cifwanikiso icili apeeji 24]

Nkaambo nzi mulimo wakukambauka ncoukkomanisya kapati?