Skip to content

Skip to table of contents

Twaambo Tugwasya Mubbuku lya Johane

Twaambo Tugwasya Mubbuku lya Johane

Ijwi lya Jehova Lili Abuumi

Twaambo Tugwasya Mubbuku lya Johane

JOHANE—“sikwiiya oyo Jesu ngwaali kuyanda”—ngomuntu wamamanino kulemba makani aakasololelwa amuuya aajatikizya buumi alimwi amulimo wa Kristo. (Joh. 21:20) Makani Mabotu aa Johane aakalembwa kuma 98 C.E., ajisi buyo twaambo tusyoonto itwaambwa mu Makani Mabotu aambi otatwe.

Mwaapostolo Johane wakalemba Makani aakwe Mabotu kajisi makanze aagaminide mumizeezo. Kujatikizya zintu nzyaakalemba, waamba kuti: “Ezi zyakalembwa kuti mukasyome kuti Jesu ngu-Kristo, Mwana a-Leza, akuti kukusyoma mukabe abuumi muzina lyakwe.” (Joh. 20:31) Imulumbe uuli mumo ulayandika kapati kulindiswe.—Heb. 4:12.

“AMUBONE, MWANAAMBELELE WA-LEZA”

(Johane 1:1–11:54)

Naamubona Jesu, Johane Mubbapatizi calusyomo waambilizya kuti: “Amubone, Mwanaambelele wa-Leza, uugwisya cibi cenyika.” (Joh. 1:29) Jesu nayabweenda mu Samariya, Galilaya, Judaya alimwi akucooko cili kujwe lya Jordano—‘bantu banjibanji baboola kulinguwe akumusyoma.’—Joh. 10:41, 42.

Maleele amwi aalibedelede ngaacita Jesu ajatikizya kubusya Lazaro. Bantu banji bamusyoma Jesu ciindi nobabona mulombwana wafwide kwamazuba aali one kaba muumi alimwi. Pele bapaizi bapati alimwi aba Farisi bakanza kumujaya Jesu. Aboobo, Jesu wazwa akwiinka “kucisi icibambene ankanda, kumunzi uutegwa Efraimu.”—Joh. 11:53, 54.

Kwiingula Mibuzyo Yamu Magwalo:

1:35, 40—Kunze lya Andreya, nguni sikwiiya umwi wakaimvwi antoomwe a Johane Mubbapatizi? Sikuluula lyoonse waamba Johane Mubbapatizi kuti “Johane” alimwi kunyina nalyaamba zina lyakwe mu Makani Mabotu ngaakalemba. Aboobo, sikwiiya uutaambidwe zina ngu Johane sikulemba Makani Mabotu.

2:20—Ino nditempele lili lyakayakwa kwamyaka iili “makumi one amusanu muumwi”? Bama Juda bakali kwaamba kuyakululwa kwatempele lya Zerubabele nkwaakacita Mwami Heroda waku Judaya. Kweelana asikwiiya makani aakaindi uutegwa Josephus, mulimo ooyo wakatalika mumwaka wa 18 wabulelo bwa Heroda, naa mu 18/17 B.C.E. Tempele alimwi azibeela zyamayake zimwi zipati-pati zyakayakwa mumyaka iili lusele. Nokuba boobo, mulimo wakuyaka tempele wakazumanana kusikila mane nolyakamana pobwe lya Kwiindilila mu 30 C.E. ciindi bama Juda nobakaamba kuti lyakatola myaka iili 46 kuti liyakwe.

5:14—Sena kuciswa kuboola akaambo kakucita cibi? Talili lyoonse nocili boobo pe. Mulombwana ngwaakaponya Jesu wakali kuciswa kwamyaka iili 38 akaambo kakutalondoka nkotwakakona. (Joh. 5:1-9) Ncaakali kupandulula Jesu cakali cakuti akaambo kakuti ciindi eeci mulombwana ooyu wafwidwa luzyalo, weelede kutobela nzila iitola kulufwutuko alimwi akulisungula kutacicita limbi cibi akaambo kakuti ikuti naa tanaacita oobo, nkokuti cintu cibi kapati kwiinda kuciswa cakali kuyoomucitikila. Mulombwana ooyu naakaba amulandu wakucita cibi citakonzyi kulekelelwa, calo ceelede lufwu kakunyina bubuke.—Mt. 12:31, 32; Lk. 12:10; Heb. 10:26, 27.

5:24, 25—Ino mbaani aabo ‘bazwa kukufwa akuya kubuumi’? Jesu waamba kujatikizya baabo bakafwide kumuuya pele bakasyoma mulinguwe alimwi akuleka bukkale bwabo bubyaabi nobakamvwa jwi lyakwe. ‘Balazwa kukufwa akuya kubuumi’ mukuti kunyina nobacisinganizyigwa kulufwu, alimwi balaba abulangizi bwabuumi butamani akaambo kalusyomo lwabo muli Leza.—1 Pet. 4:3-6.

5:26; 6:53—Ino caamba nzi kuti muntu waba ‘abuumi mulinguwe’? Kuli Jesu Kristo, eeci caamba kupegwa nguzu a Leza zyakugwasya bantu munzila zyobile—ikubagwasya kukkomaninwa a Jehova alimwi akubapa buumi kwiinda mukubabusya kubafwu. Kubatobeli ba Jesu, ‘kuba abuumi muli mbabo’ caamba kuba abuumi bwini-bwini. Banakristo bananike balaba abuumi oobu nobabusyigwa kubuumi bwakujulu. Ibasyomeka ibajisi bulangizi bwakukkala anyika bayooba abuumi bwini-bwini baakuzwidilila mumusunko wamamanino uuyoopegwa bantu kumamanino kwa Bweendelezi bwa Kristo bwa Myaka iili Cuulu.—1 Kor. 15:52, 53; Ciy. 20:5, 7-10.

6:64—Sena Jesu wakalizi kuzwa ciindi naakamusala Judase Iskariote kuti nguwakali kuyoomwaaba? Kulibonya kuti tanaakazi pe. Nokuba boobo, aciindi cimwi mumwaka wa 32 C.E., Jesu wakaambila baapostolo bakwe kuti: “Umwi wanu mubi.” Kulibonya kuti, eeco nceciindi Jesu naakabona muli Judase Iskariote ‘imatalikilo’ aabukkale butaluzi.—Joh. 6:66-71.

Ziiyo Kulindiswe:

2:4. Jesu wakali kuzibya Mariya kuti mbwaakali Mwana wa Leza uubbapatizidwe, weelede kutobela busolozi bwa Bausyi bakujulu. Nokuba kuti akali ngamatalikilo aamulimo wakwe, Jesu wakalicizi kabotu ciindi camulimo ngwaakapedwe, kubikkilizya aciindi calufwu lwakwe lwacipaizyo. Kunyina naba munamukwasyi mbuli Mariya wakeelede kuzumizigwa kunyonganya mulimo wa Leza ngwaakali kucita Jesu. Aswebo tweelede kubelekela Jehova amakanze aali boobu.

3:1-9. Icikozyanyo ca Nikodemo, imweendelezi waba Juda cituyiisya ziiyo zyobile. Cakusaanguna, Nikodemo wakatondezya kulicesya, busongo alimwi wakazuminizya kuti wakali kulezya kumuuya, mbwaanga wakabona mwana wamubezi kuti wakali mwiiyi wakatumidwe a Leza. Kulicesya kulayandika ku Banakristo bakasimpe sunu. Cabili, Nikodemo wakakaka kuba sikwiiya ciindi Jesu naakali anyika. Ulakonzya wakacita boobo akaambo kakuyoowa bantu, kuyoowa kunyangwa cuuno mu Nkuta Mpati, naa nkaambo kakuyandisya lubono lwakwe. Ciiyo ciyandika ncotwiiya aawa ncakuti: Tatweelede kulekela mizeezo iili boobu kutulesya ‘kulitwikka cisamu cesu cakupenzyezya akutobela Jesu lyoonse.’—Lk. 9:23.

4:23, 24. Kutegwa bukombi bwesu bumukkomanisye Leza, bweelede kuyaama akasimpe kajanwa mu Bbaibbele alimwi bweelede kusololelwa amuuya uusalala.

6:27. Kubelekela “kulya ukukalilila mane kubuumi ubutamani” caamba kusolekesya kubona kuti kunyina ncotubulide kumuuya. Tunookkomene ikuti twacita boobo.—Mt. 5:3.

6:44. Jehova ulamubikkila maanu umwi aumwi wandiswe. Utukwelela ku Mwanaakwe kwiinda mukusikila umwi aumwi wesu mumulimo wakukambauka alimwi akwiinda mukutugwasya kumvwisya akutobela kasimpe kamu Bbaibbele munguzu zyamuuya Wakwe uusalala.

11:33-36. Ikutondezya mbotulimvwa tacaambi kuti tulikompeme.

‘AMUZUMANANE KUMUTOBELA’

(Johane 11:55–21:25)

Ipobwe Lyakwiindilila lyamu 33 C.E. mbolyaswenena afwaafwi, Jesu wapilukila ku Betaniya. Mu Nisani 9, wasika ku Jerusalemu katantide amwana wambongolo. Mu Nisani 10, Jesu wasika kutempele alimwi. Mukwiingula mupailo wakwe wakuti zina lya Bausyi lilemekwe, kwamvwugwa jwi kuzwa kujulu lyaamba kuti: “Ndalilemya kale, ndiyoolilemya alimwi.”—Joh. 12:28.

Kabacilya zyakulya zyapobwe Lyakwiindilila, Jesu wapa batobeli bakwe lulayo luyandika kapati nkaambo kakuti ulaafwaafwi kubasiya alimwi wabapailila. Naazwa akwaangwa, kubetekwa akugagailwa, Jesu wabusyigwa.

Kwiingula Mibuzyo Yamu Magwalo:

14:2—Mbuti Jesu mbwaakali kunga ‘wabamba busena’ bwabatobeli bakwe basyomeka kujulu? Eeci cakali kuyooyanda kuti Jesu asinizye cizuminano cipya kwiinda mukulibonya kuli Leza akumupa imuulo wabulowa bwakwe. Ikulibambila kwakali kuyoobikkilizya aciindi Kristo naakali kuyootambula bweendelezi kali mwami, ikwakali kuyootobelwa amatalikilo aakubusyigwa kubuumi bwakujulu kwabatobeli bakwe bananike.—1 Tes. 4:14-17; Heb. 9:12, 24-28; 1 Pet. 1:19; Ciy. 11:15.

14:16, 17; 16:7, 8, 13, 14—Nokwaambwa mugwasyi naa muuya wabwini, nkaambo nzi ncokubelesyegwa mabala aayiminina muntu ikuti waambwa katali muntu? Ikaambo keni kajatikizya bulembe bwamabala: imabala aakuti “mugwasyi” alimwi a “muuya” ajisi bube bwamwaalumi. Ceelede kubikkilwa maanu ncakuti, mumwaambo wa Cigiliki, imwaambo wakabelesyegwa kulemba Makani Mabotu aa Johane, ibbala lyakuti “muuya” talijatikizyi muntu. Aboobo naakali kulemba ncaakaamba Jesu, Johane wakabelesya bbala litaambi muntu naakali kwaamba muuya wabwini, ikaambo kakazya nzyobaamba bamwi kuti muuya mmuntu.

19:11—Sena Jesu wakali kwaamba Judase Iskariote naakaambila Pilato kujatikizya muntu wakamwaaba? Muciindi cakwaamba Judase naa muntu umbi uuli woonse, kulibonya kuti Jesu wakali kwaamba bantu boonse bakajisi lubazu mucinyonyoono cakumujaya. Eeci cakali kubikkilizya Judase, ‘basilutwe babapaizi a Nkuta Mpati yaba Juda yoonse,’ alimwi mane a “makamu” aakoongelezyegwa kuti baambe kuti kwaangununwe Baraba.—Mt. 26:59-65; 27:1, 2, 20-22.

20:17—Nkaambo nzi Jesu ncaakaambila Mariya Magadalene kuti atamujati? Icciti lyamu Cigiliki lisandululwa kuti “kujata,” lilaamba a “kujatilila cakutaleka.” Aboobo Jesu tanaakali kukasya Mariya kumuguma buyo, mbwaanga wakazumizya banakazi bamwi ibakali kucuumbwe ‘kumujata kumatende.’ (Mt. 28:9) Kulibonya kuti Mariya wakajatilila Jesu akaambo kakuti wakali kuyeeya kuti Jesu wakali kuyanda kwiinka kujulu aboobo kunyina naakali kuyoomubona alimwi. Ikutegwa amusyomezye kuti tiicakaningasika ciindi cakuunka, Jesu wakamwaambila kuti aleke kumujatilila, pele kuti aunke kuli basikwiiya bakwe akuyoobaambila makani aakubuka kwakwe.

Ziiyo Kulindiswe:

12:36. Kutegwa tube “bana bamumuni,” naa basimumuni, tweelede kuba aluzibo lwini-lwini lwa Jwi lya Leza, Ibbaibbele. Mpoonya tweelede kubelesya luzibo oolo kunununa bamwi kuzwa mumudima wakumuuya akuba mumumuni wa Leza.

14:6. Kunyina notukonzya kukkomaninwa a Leza ccita buyo kwiinda muli Jesu Kristo. Lilikke notusyoma muli Jesu akutobela cikozyanyo cakwe notukonzya kuba acilongwe a Jehova.—1 Pet. 2:21.

14:15, 21, 23, 24; 15:10. Ikutobela nzyayanda Leza kuyootugwasya kuzumanana muluyando lwa Leza alwa Mwanaakwe.—1 Joh. 5:3.

14:26; 16:13. Muuya wa Jehova uusalala ujisi mulimo wakuyiisya akwiibalusya. Kunze lyaboobo, ulayubununa kasimpe. Aboobo, ulakonzya kutugwasya kuba aluzibo lunji, busongo, kumvwisya, kweezeezya kugwasya alimwi akuyeeyesya. Aboobo tweelede kuzumanana kupaila, ikapati kulomba muuya ooyo.—Lk. 11:5-13.

21:15, 19. Petro wakabuzigwa naa wakali kumuyanda Jesu kwiinda ‘zeezi,’ nkokuti inswi zyakali kumbele lyabo. Aboobo Jesu wakakankaizya mbocakali kuyandika kuti Petro amutobele lyoonse muciindi cakupilukila kumulimo wakwe wakuzuba nswi. Notwamana kulanga-langa zibalo zya Makani Mabotu, atuyumizyigwe mumakanze eesu aakuyanda Jesu kwiinda zintu zimbi zili zyoonse zikonzya kutukwelelezya. Inzya, atuzumanane kumutobela camoyo woonse.

[Cifwanikiso icili apeeji 31]

Ncinzi ncotukonzya kwiiya kucikozyanyo ca Nikodemo?