Skip to content

Skip to table of contents

Zyintu Nzyotweelede Kuccija

Zyintu Nzyotweelede Kuccija

Zyintu Nzyotweelede Kuccija

“Inywe nubana bacipile, nguni wakamunaanizya kuti mucije kubukali buza?” —MT. 3:7.

1. Ino nzikozyanyo nzi zimwi zyamu Bbaibbele zijatikizya makani aakuccija?

INO ncinzi ciboola mumizeezo mwamvwa bbala lyakuti ‘kuccija’? Bamwi bayeeya Josefa, imulombwana weebeka kaccija mukaintu wa Potifara naakali kuyanda kuti baone anguwe. (Matl. 39:7-12) Bamwi inga bayeeya Banakristo bakaccija kuzwa ku Jerusalemu mumwaka wa 66 C.E., mukutobela kucenjezya kwa Jesu kwakuti: “Wabona kuti Jerusalemu wazinganwa mukati kempi, . . . ndilyonya abo abali mu-Judaya abacijile mumalundu, abali mukati kawo abazwe, abali kumyuunda batanjili mumunzi.”—Lk. 21:20, 21.

2, 3. (a) Ino ncinzi cini ncaakapandulula Johane mumajwi aakwe aakusinsa basololi babukombi iba Juda? (b) Ino mbuti Jesu mbwaakakukankaizya kucenjezya nkwaakacita Johane?

2 Izikozyanyo zyaambidwe atalaawa zyaamba kujatikizya kuccija kwini buya. Mazuba aano ku Banakristo boonse bajanika mumasena manji munyika yoonse, kuli kuccija munzila yacikozyanyo nkobayandika kucita cakufwambaana. Johane Mubbapatizi wakalibelesya bbala lya “kuccija” munzila njiyonya eeyi. Akati kabantu bakali kuboola kuzoomubona Johane mbasololi bacikombelo iba Juda aabo bakali kulibona kululama akulimvwa kuti tiibakali kuyandika kweempwa. Bakali kubasampaula bantu buyo ibakali kubbapatizyigwa kacili citondezyo cakweempwa. Cakutayoowa, Johane wakayubununa bube bwakuupa-upa ameso bwabasololi bacikombelo aaba naakati: “Inywe nubana bacipile, nguni wakamunaanizya kuti mucije kubukali buza? Lino amuzyale micelo yakweempwa kwinikwini.”—Mt. 3:7, 8.

3 Johane taakwe naakali kwaamba kuccija kwini pe. Wakali kucenjezya kujatikizya lubeta luboola, buzuba bwabukali; aboobo wakaambila basololi babukombi kuti ikutegwa bafwutuke mubuzuba oobu, bakeelede kuzyala micelo iitondezya kweempwa kwabo. Kumbele, Jesu cakutayoowa wakabasinsa basololi babukombi—ibukkale bwabo bwabujayi bwakatondezya kuti Diabolosi ngowisi wabo mwini-mwini. (Joh. 8:44) Kakankaizya kucenjezya nkwaakacita Johane, Jesu wakabaita kuti “bana bacipile” akubabuzya kuti: “Mulakonzya buti kuloboka kukubetekwa kwa-Gehena?” (Mt. 23:33) Ino ncinzi ncaakapandulula Jesu naakati “Gehena”?

4. Ino ncinzi ncaakapandulula Jesu naakati “Gehena”?

4 Gehena bwakali busena mukkuti lyakali kunze aabwaanda bwa Jerusalemu ikwakali kutentelwa tombe alimwi amitunta yabanyama. Jesu wakabelesya bbala lyakuti Gehena munzila yacikozyanyo kwaamba lufwu lunyina bulangizi bwabubuke. (Amubone apeeji 27.) Mubuzyo wakwe kujatikizya kuloboka naa kuccija kuzwa ku Gehena wakatondezya kuti basololi babukombi boonse aaba bakeelede lunyonyooko lutamani.—Mt. 5:22, 29.

5. Ino mbuti kucenjezya kwa Johane alimwi a Jesu mbokwakazuzikizyigwa?

5 Basololi iba Juda bakayungizya zibi zyabo kwiinda mukupenzya Jesu alimwi abasikumutobela. Kumbele, kweelana ambwaakaamba Johane alimwi a Jesu, bukali bwa Leza bwakasika. Mukaambo aaka, ‘bukali ibwakali kuza’ bwakali kuyoojatikizya buyo Jerusalemu a Judaya, aboobo cakali kukonzyeka kuccija ncobeni. Ibukali bwakaboola ciindi Jerusalemu alimwi atempele lyakali mumo nozyakanyonyoonwa abasikalumamba bana Roma mu 70 C.E. “Mapenzi” aayo akali mapati kwiinda aali oonse aakacitikide mu Jerusalemu. Banji bakajayigwa naa kutolwa mubuzike. Lunyonyooko lukozyene, pele lupati kwiinda loolu luyooboola kubantu balyaamba kuba Banakristo alimwi abaabo ibazulilwa muzikombelo zimbi.—Mt. 24:21.

Ibukali Buboola Kumbele Mbotweelede Kuccija

6. Ino ncinzi cakatalika kucitika mumbungano ya Banakristo bakusaanguna?

6 Bamwi akati ka Banakristo bakusaanguna bakaba basiluleyo, mpoonya bantu bamwi bakabatobela. (Inc. 20:29, 30) Baapostolo ba Jesu nobakacili kupona, bakaba mbuli ‘cintu cikasya’ luleyo luli boobu, pele nobakamana kufwa, tukamu twabukombi bwakubeja tunji twakalibonya. Sunu, kuli myaanda-myaanda yazikombelo zilyaamba kuba zya Bunakristo, pele ziyiisya makani aayindene. Ibbaibbele lyakasinsima kujatikizya kutalisyigwa kwabasololi babukombi bwa Bunakristo bwanyika, kalibapandulula boonse kuti “muntu mubi” alimwi akuti “mwana walunyonyooko . . . ngwayoonyonyoona Mwami Jesu . . . akumulobya akulibonya kwakuboola kwakwe.”—2 Tes. 2:3, 6-8.

7. Ino nkaambo nzi majwi aakuti “muntu mubi” ncaabeelela basololi babukombi bwa Bunakristo bwanyika?

7 Basololi babukombi bwa Bunakristo bwanyika mbabi mukuti bacenga tuulunzuma twabantu kwiinda mukulekelela naa kusumpula njiisyo, mazuba aakulyookezya alimwi abukkale bwalo buteendelani ancoliyiisya Bbaibbele. Mbubwenya mbuli basololi babukombi mbaakasinganya Jesu, ibasololi babukombi bamazuba aano balo bali ‘mbana balunyonyooko,’ bayoonyonyoonwa kakunyina bulangizi bwabubuke. (2 Tes. 1:6-9) Aboobo, ino ncinzi ciyoobacitikila bantu ibeenwa abasololi babukombi bwa Bunakristo bwanyika alimwi abasololi babukombi bumbi bwakubeja? Ikwiingula mubuzyo ooyu, atulange-lange zyakacitika Jerusalemu naakanyonyoonwa mu 607 B.C.E.

“Amucije Kuzwa Akati ka-Babuloni”

8, 9. (a) Ino mmulumbe nzi wabusinsimi ngwaakajisi Jeremiya kujatikizya bama Juda bakali mubuzike ku Babuloni? (b) Babuloni naakanyonyoonwa aba Medi aba Persia, ino nkuccija kuli buti kwakakonzyeka?

8 Musinsimi Jeremiya wakasinsima lunyonyooko lwa Jerusalemu ilwakacitika mu 607 B.C.E. Wakaamba kuti bantu ba Leza bayootolwa mubuzike, pele bayoopilusyigwa alimwi kumunzi wabo yaakwiinda “myaka iili makumi aali musanu aabili.” (Jer. 29:4, 10) Kujatikizya bama Juda ibakali bazike mu Babuloni, Jeremiya wakajisi mulumbe uuyandika kapati; tiibakeelede kusofwaazyigwa anjiisyo zyabukombi bwakubeja zyamu Babuloni. Aboobo, bakali kuyoocikonzya kupiluka ku Jerusalemu akubutalisya alimwi bukombi bwakasimpe kuciindi ncaakasalide Jehova. Eeci cakacitika ba Medi aba Persia nobakazunda Babuloni mu 539 B.C.E. Mwami wa Persia Koresi Wabili wakapa malailile aakuti bama Juda bapiluke ku Jerusalemu kukuyakulula tempele lya Jehova.—Ezr. 1:1-4.

9 Zyuulu-zyuulu zyaba Juda bakacibelesya coolwe eeci, eelyo bakapiluka. (Ezr. 2:64-67) Kwiinda mukucita boobo, bakazuzikizya businsimi bwa Jeremiya ibwakabikkilizya kuccija, ikuunka kubusena bumbi. (Amubale Jeremiya 51:6, 45, 50.) Bukkale tiibwakabazumizya bama Juda boonse kweenda musinzo mulamfwu ooyu kupilukila ku Jerusalemu alimwi aku Juda. Aabo ibakasyaala mu Babuloni, mbuli Daniele bakali kunoolongezyegwa a Leza lilikke buyo kuti camoyo woonse basumpula bukombi bwakasimpe ibwakali mu Jerusalemu alimwi akuzumanana kulyaandaanya kubukombi bwakubeja bwabana Babuloni.

10. Ino “Babuloni Mupati” ujisi mulandu wa “zisesemyo” zili buti?

10 Mazuba aano, makamu-makamu aabantu balijatikizyidwe mubukombi bwakubeja bwiindene-indene ibwakatalikila ku Babuloni wansiku. (Matl. 11:6-9) Zikombelo zyoonse eezyo zyaambwa kuti ngu “Babuloni Mupati uuzyala basibwaamu azisesemyo zyaansi.” (Ciy. 17:5) Kwamyaka minji, bukombi bwakubeja bulabagwasyilizya basololi batwaambo twazisi munyika eeyi. Akati ‘kazisesemyo’ eezyi zicitwa abukombi bwakubeja kuli nkondo zinji izyapa kuti myaanda-myaanda yatuulunzuma twabantu ‘bajaigwe ansi.’ (Ciy. 18:24) “Zisesemyo” azimbi zibikkilizya micito yakoona bana alimwi amicito imwi yakutalilemeka mumakani aakoonana iicitwa abasololi babukombi eeyo iizumizigwa abeendelezi bazikombelo. Cakutadooneka, Jehova Leza uyoobugwisya bukombi bwakubeja oobu ino-ino.—Ciy. 18:8.

11. Ino mmukuli nzi ngobajisi Banakristo katananyonyoonwa Babuloni Mupati?

11 Banakristo bakasimpe ibakazyi kaambo aaka, bajisi mukuli wakucenjezya bantu ibali muli Babuloni Mupati. Imwi nzila mbobacita boobu nkwiinda mukwaabila ma Bbaibbele alimwi amabbuku aapandulula Bbaibbele aayo aamwaigwa “[a]muzike musyomesi uucenjede,” ooyo ngwaakasala Jesu kuti ape “zilyo [zyakumuuya] kuciindi ceelede.” (Mt. 24:45) Ciindi bantu nobatondezya luyandisyisyo kumulumbe wamu Bbaibbele, kulacitwa bubambe bwakubagwasya kwiinda mukwiiya Bbaibbele ambabo. Ambweni, balakonzya kubona mbociyandika kufwambaana ‘kuccija kuzwa akati ka Babuloni.’—Ciy. 18:4.

Amukutantamuke Kukomba Mituni

12. Ino Leza ukubona buti kukomba zikozyanyo amituni?

12 Cintu acimbi cisesemya icicitwa mu Babuloni Mupati nkukomba zikozyanyo amituni. Leza uyiita kuti “zisesemyo.” (Dt. 29:17) Boonse ibayanda kukkomanisya Leza beelede kukutantamuka kukomba mituni kweelana amajwi aa Leza aakuti: “Ndime Jehova. Ndezina lyangu. Bulemu bwangu nsikooyoobupa umbi, akulemekwa kwangu nsikooyookupa zikozyano zifulidwe.”—Is. 42:8.

13. Ino nkukomba mituni kumbi kuli buti nkotweelede kuccija?

13 Alimwi Ijwi lya Leza liyubununa kukomba mituni kumwi kutakonzyi kuzyibwa cakufwambaana. Mucikozyanyo, kulikumbuzya likwaamba kuti ‘nkukomba mituni.’ (Kol. 3:5) Kulikumbuzya caamba kunyomenena cintu citali cesu. (Kul. 20:17) Mungelo iwakazooba Saatani Diabolosi wakanyomenena kuti abe mbuli Mupatikampatila alimwi akukombwa. (Lk. 4:5-7) Eeci cakapa kuti azangile Jehova alimwi akuyunga Eva kuti anyomenene cintu cimwi ncaakakasyide Leza. Munzila imwi, awalo Adamu wakakomba mutuni kwiinda mukubona kuti cilongwe cakwe amukaintu wakwe nceciyandika kapati kwiinda kumvwida Usyi wakujulu siluyando. Aboobo, aabo boonse bayanda kufwutuka mubuzuba bwabukali bwa Leza beelede kukomba nguwe buyo alikke akuutantamuka muuya uuli woonse wakulikumbuzya.

“Amucije Bwaamu”

14-16. (a) Ino nkaambo nzi Josefa ncaakali cikozyanyo cibotu mumakani aakulilemeka? (b) Ino ncinzi ncotweelede kucita ikuti twaba aamizeezo iisofweede yakulombozya koonana? (c) Ino mbuti mbotukonzya kuzwidilila mukuccija bwaamu?

14 Amubale 1 Ba-Korinto 6:18. Ciindi mukaintu wa Potifara naakasola koongelezya Josefa kuti boonane anguwe, Josefa wakaccija ncobeni buya kuzwa kulinguwe. Elo ncikozyanyo cibotu kaka ncaakasiila Banakristo boonse ibatanakwata naa batanakwatwa alimwi abakwete naa kukwatwa! Cilisalede kuti manjezeezya aa Josefa akayiisyigwa kweelana azyintu zyakacitika musyule kujatikizya mbwakubona Jehova kutalilemeka. Ikuti katuyanda kumvwa mulawo wa Jehova ‘wakuccija bwaamu,’ tuyoozitantamuka zyintu zinga zyatuletela muzeezo wakoonana amuntu ngotutakwetene limwi. Twaambilwa kuti: “Muleelede kufwidwa zizo zyanu . . . Amuleke bwaamu abusofwaazi amujamuja azisusi zibi akulikumbuzya (ncintu comwe akukomba mituni). Nkikaambo kazintu ezi nkibuzida bukali bwa-Leza kubana batamvwi.”—Kol. 3:5, 6.

15 Mutalubi kuti “bukali bwa-Leza” bulaboola. Bantu banji balaba amizeezo iitaluzi yakoonana alimwi balaitobela mizeezo eeyo. Pele swebo Tobanakristo tweelede kupaila kulomba lugwasyo alimwi amuuya uusalala kuli Leza kutegwa mizeezo iisofweede yakoonana itatuzundi. Kunze lyaboobo, kwiiya Bbaibbele, kujanika kumiswaangano ya Bunakristo alimwi akukambaukila basimukoboma makani mabotu kuyootugwasya ‘kuzumanana kweenda mumuuya.’ Aboobo, ‘tatukaciti zisusi zyanyama.’—Gal. 5:16.

16 Masimpe, ikuti katweebelela zyintu ziletela muzeezo wakoonana, tatunooyendi ‘mumuuya’ pe. Ncimwi buyo, Munakristo uuli woonse teelede kubala, kweebelela naa kuswiilila kuzyintu ziletela muzeezo wakoonana. Alimwi taciluzi “[ku]basalali” ba Leza kukkomanina kubandika twaambo twamasesya tujatikizya kutalilemeka. (Ef. 5:3, 4) Aboobo tutondezya Taateesu siluyando kuti tulayanda ncobeni kubuccija bukali bwakwe buboola akuyoopona munyika mpya yabululami.

Amukutantamuke “Kuyandisya Lubono”

17, 18. Ino nkaambo nzi ncotweelede kukutantamuka “kuyandisya lubono”?

17 Mulugwalo lwakwe lwakusaanguna kulembela Timoteo, Paulo wakatondezya njiisyo zyakeelede kweendelezya bazike, bamwi akati kabo bakali kuyeeya kuti balajana mpindu yakumubili akaambo kakuti bakajisi basimalelo ibakali Banakristo. Ambweni bamwi bakasola kubelesya bakwesu kutegwa bajane nzyobayanda. Paulo wakacenjezya kujatikizya bantu bakali kuyeeya “kuti kukomba ncecintu cijanya lubono.” Ipenzi lini ambweni lyakali “kuyandisya lubono,” kwalo ikukonzya kunyonganya muntu uuli woonse, abe muvwubi naa mucete.—1 Tim. 6:1, 2, 5, 9, 10.

18 Sena inga mwayeeya zikozyanyo zyamu Bbaibbele zyabantu bakamaninwa cilongwe cabo a Leza akaambo “[ka]kuyandisya lubono” naa kuyandisisya kuula zyintu zitayandiki kapati? (Jos. 7:11, 21; 2 Bam. 5:20, 25-27) Paulo wakakulwaizya Timoteo kuti: “Yebo, omuntu wa-Leza, kozicija zintu ezi zili boobu. Kogamine kutobela bululami, akukomba, alusyomo, aluyandano, alukakatilo, alulibombyo.” (1 Tim. 6:11) Kutobela lulayo oolo kulayandika kapati kuli boonse aabo ibayanda kufwutuka mubuzuba buboola bwabukali.

‘Amuzitije Zisusi Zyabwanike’

19. Ino ncinzi ncobayandika bakubusi boonse?

19 Amubale Tusimpi 22:15. Bufwuba-fwuba ibuli mumoyo wamwana bulakonzya kumusowa. Cintu cikonzya kugwasya mumakani aaya ndulayo lwamu Bbaibbele. Bakubusi banji Banakristo ibajisi bazyali batali Bakamboni ba Jehova balayandaula akubelesya njiisyo zyamu Bbaibbele. Bamwi bagwasyigwa alulayo lwa Banakristo basimide kumuuya bali mumbungano. Kufwumbwa naa nguni uupa lulayo lwamu Bbaibbele, kuswiilila kululayo oolo kulakonzya kuletela lukkomano lino alimwi akumbele.—Heb. 12:8-11.

20. Ino mbuti bakubusi mbobakonzya kugwasyigwa ikutegwa baziccije zisusi zitaluzi?

20 Amubale 2 Timoteo 2:20-22. Bakubusi banji batalaidwe kabotu banyonganizigwa azyintu zyabufwuba-fwuba, mbuli muuya wakuzundana, kulikumbuzya, bwaamu, kuyandisya lubono alimwi akuyandisya kulikkomanisya. Eezyi zyintu zitondezya “zisusi zyabwanike,” Ibbaibbele nzyolitukulwaizya kuti tuziccije. Kuccija kuyandika kuti mukubusi Munakristo akucenjelele kuyunga kubyaabi kukonzya kuboola kuzwa kucintu cili coonse. Icikonzya kugwasya kapati ndulayo luzwa kuli Leza lwakuyandaula bube bwabunaleza “antoomwe abaabo bakomba Mwami camoyo uusalala.”

21. Ino ncisyomezyo nzi citaliboteli ncaakapa Jesu kujatikizya basikumutobela ibali mbuli mbelele?

21 Kufwumba naa tuli bakubusi naa tuli bapati, ikutaswiilila bantu bayanda kutweena kutondezya kuti tuyanda kuba akati kabasikutobela Jesu ibali mbuli mbelele aabo ibaccija “ijwi lyabeenzu.” (Joh. 10:5) Pele ikufwutuka mubuzuba bwabukali bwa Leza kuyandika kuti tubweze ntaamu kunze buyo lyakuccija zyintu zibi. Alimwi tweelede kuba abube bubotu. Mucibalo citobela tuyoolanga-langa bube oobu ibuli ciloba. Tulijisi kaambo kabotu kakucita oobu, nkaambo Jesu ulatupa cisyomezyo eeci citaliboteli cakuti: “Ndazipa buumi ubutamani [mbelele zyangu], tazikooyoofwa limbi, takukwe uuyoozikwempa mujanza lyangu.”—Joh. 10:28.

[Caption on page 10]

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino Jesu wakabacenjezya nzi basololi babukombi?

• Ino tuulunzuma twabantu tuli mubukkale buli buti buyoosya sunu?

• Ino nkukomba mituni kumbi kuli buti nkotweelede kuccija?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Zifwanikiso izili apeeji 9]

Ino ncinzi ncomuyeeya mwamvwa bbala lyakuti “kuccija”?