Skip to content

Skip to table of contents

Kunyina Notwakayoowa Pe—jehova Wakali Aandiswe

Kunyina Notwakayoowa Pe—jehova Wakali Aandiswe

Kunyina Notwakayoowa Pe—jehova Wakali Aandiswe

Makani Akaluulwa aba Egyptia Petridou

Mu 1972, Bakamboni boonse baku Cyprus bakabungana ku Nicosia kutegwa baswiilile makani aalubazu aakananwa aba Nathan H. Knorr, balo ibakali kweendelezya mulimo wakukambauka wa Bakamboni ba Jehova kwaciindi cilamfwu. Bakandizyiba mbobakandibonena buyo alimwi kanditana lipandulula, bakandibuzya kuti: “Sena kuli makani ngojisi aazwa ku Egypt?” Mukwesu Knorr twakaswaangana ku Alexandria mudolopo mundakali kukkala mu Egypt myaka iili 20 yainda.

NDAKAZYALILWA ku Alexandria mu January 23, 1914. Ndime mupati akati kabana bali bone. Twakakomenena munsi-munsi alwizi. Ciindi eeco dolopo lya Alexandria lyakali bbotu nkaambo lyakazwide bantu bazwa muzisi zimbi, ilijisi mpuwo akaambo kamayake aakali mumo alimwi amakani aansiku. Akaambo kakuti bantu baku Europe bakali kumvwana abama Arab, tobana twakali kukonzya kwiiya kwaambaula musyobo wa Chiarabbu, Chingisi, Chifulenci a Chiitaliyani alimwi amwaambo wamukwasyi wesu wa Chigiliki.

Nindakamanizya cikolo, ndakajana mulimo muŋanda yakusumina zisani zyabana France, kwalo nkondakali kupandula alimwi akusuma zisani zidula zisamwa muziindi zimwi, izyabamakaintu balemekwa kapati. Ndakali kubikkila maano kucikombelo alimwi ndakali kuyandisya kubala Bbaibbele, nokuba kuti nzisyoonto buyo nzindakali kumvwisya.

Akali akati kamwaka wa 1930—ndakaswaangana mulombwana mubotu uukkala ku Cyprus. Ba Theodotos Petrides bakali cibwene kukamaando, pele alimwi bakaliyiisyidwe mulimo wakubamba nswiiti alimwi azyakulya zimbi zibambwa abusu bwakubambya cinkwa, alimwi bakali kubelekela mucintoolo cakajisi mpuwo yakubamba zyakulya zyamisyobo iindene zibambwa abusu bubambya cinkwa. Ba Theodotos bakandiyandisya, ndekasimbi kamasusu aasiya mbi. Bakatalika kundiimbila nyimbo zyaluyando zyamu Chigiliki kabali afwaafwi ampulungwido yaŋanda yangu. Twakakwatana mu June 30, 1940. Aayo akali mazuba aakkomanisya. Twakali kukkala muŋanda yakali ansi aŋanda yabamaama yamujulu. Mwana wesu wakaandula nkanya uutegwa John wakazyalwa mu 1941.

Kwiiya Kasimpe Kamu Bbaibbele

Kwaciindi cili mbocibede, ba Theodotos kunyina nobakakkalwa moyo acikombelo cesu alimwi bakali kubuzya mibuzyo yaamba zyamu Bbaibbele. Mebo kanditazyi, anu Bakamboni ba Jehova bakali talikide kale kwiiya Bbaibbele ambabo. Buzuba bumwi kandili amunzi amwana, mukaintu umwi wakakonkomona acitendele akundipa pepa lyakalembedwe mulumbe wamu Bbaibbele. Cabulemu, ndakaumuna akubala mulumbe wakali mpawo. Amane wakandipa mabbuku aamba zyamu Bbaibbele. Ndakagambwa kujana kuti aaya akali ngamabbuku ba Theodotos ngobakaletede kuŋanda.

Ndakati “inzya ndilaajisi mabbuku aaya. Pele atunjile muŋanda.” Ndakamubuzya mibuzyo minji cakutobelana Kamboni ooyu wazyina lya Eleni Nocolaou. Cakukkazyika moyo, wakabelesya Bbaibbele kundiingula. Eeci cakandibotela. Mpoonya aawo ndakatalika kuumvwisya mulumbe uuli mu Bbaibbele. Notwakaumuna kwakaindi kasyonto mumubandi wesu, Eleni wakamuzyiba mulumaangu acifwoto. Wakaamba kuti “ndilimuzyi mulombwana uulya!” Aawa mpondakazyibila ncobakali kucita ba Theodotos alimwi ndakagambwa kapati. Eena ba Theo bakali kundisiya baunka kumiswaangano ya Bakamboni ba Jehova alimwi tiibakali kundaambila! Ba Theodotos nobakasika aŋanda buzuba oobo, ndakati: “Nkomwakaunkide mubuzuba bwamu Nsondo insondo eeyi yamana, nsondo iino andime tandicaali!”

Kumuswaangano ngundakatalika kujanika kwakali bantu babalilwa kukkumi ibakali kubandika bbuku lyamu Bbaibbele lya Mika. Twaambo toonse ndakatumvwisya! Kuzwa ciindi eeco, kumazuba muli Bwasanu lyoonse ba George alimwi aba Katerini Petraki bakali kuboola kutuyiisya Bbaibbele. Bataata alimwi abasazima banji tiibakali kuyanda kuti katwiiya Bbaibbele a Bakamboni, pele musyoonto wangu musimbi walo kunyina mbwaakabede nokuba kuti kunyina naakaba Kamboni. Pele bamaama bakakazumina kasimpe kamu Bbaibbele. Mu 1942, bamaama, ba Theodotos andime twakabbapatizyigwa mulwizi ku Alexandria ikutondezya kulyaaba kwesu kuli Jehova.

Atusikila Manyongwe

Mu 1939, Nkondo Yanyika Yabili yakatalika, mukaindi kasyoonto buyo, yakakalala. Kumatalikilo kwamwaka wa 1940, Mupati wabasikalumamba waku German utegwa Erwin Rommel alimwi abasikalumamba bakwe ibakajisi ntobolo zyamavwili bakaswena afwaafwi aku El Alamein, alimwi dolopo lya Alexandria lyakazwide basikalumamba baku Britain. Twakayobola zyakulya zyaampidwe. Ngobakali kubelekela ba Theodotos wakabaambila kuti kabeendelezya cintoolo cisambala nswiiti azyakulya ziindene-indene zibambwa abusu bubambya cinkwa icakali kudolopo lya Port Taufiq afwaafwi akankolola ka Suez, aboobo twakalongela nkuko. Banabukwetene ba Giliki bakatuyandaula. Nokuba kuti tiibakazyi nkotwakali kukkala, bakali kukambauka kuŋanda aŋanda mane bakatubbutula.

Notwakakkede ku Port Taufiq, twakatalika kwiiya Bbaibbele aba Stavros alimwi aba Giula Kypraios abana babo mbuli Totos alimwi a Georgia, eelyo bakaba mbabalongwe besu. Ba Stavros bakali kuyandisya kapati kwiiya Bbaibbele cakunga nkoloko zyoonse muŋanda yabo bakali kuzisyaazya awoola lyomwe kutegwa citima camamanino citusiye, kuti tutaunki kwesu. Aboobo mibandi yesu yakali kuzumanana amasiku.

Twakakkala ku Port Taufiq kwamyezi iili 18, kumane boobo twakapilukila ku Alexandria bamaama nobakaciswa. Bakafwa kabasyomeka kuli Jehova mu 1947. Acalo ciindi eeci twakalibonena mbuli Jehova mbwaakatukulwaizya kwiinda mukuyanzana kugwasya abeenzuma Banakristo basimide kumuuya. Alimwi twakali kubagwasya bamisyinali ibakali kuunka nkobakatuminwa, iciindi maato naakali kwiima aasyoonto acito ca Alexandria.

Ziindi Zyakukkomana Alimwi Azyamapenzi

Mu 1952, ndakatumbuka mwana wabili ngutwakaulika kuti James. Tobazyali twakabona kuti cilayandika kukomezya bana besu muŋanda ibukombi bwakasimpe mobusumpulwa, aboobo twakacibikka atuba kuti ŋanda yesu inga yabelesyegwa kucitila miswaangano yakuyiila Bbaibbele alimwi twakali kuswaigwa ababelesi baciindi coonse. Aboobo mwana wesu mupati John wakakayandisya kasimpe kamu Bbaibbele, eelyo kacili musyoonto buyo, wakatalika kucita bupainiya. Muciindi eeci wakatalika akuunka kucikolo camunzenge kutegwa amanizye lwiiyo lwakwe.

Tiilyakatanta pe, ba Theodotos bakajanika kuti bakajisi bulwazi bwamoyo, eelyo bakaambilwa kuti baleke mulimo ngobakali kucita. James mwana wesu wakajisi buyo myaka iili yone. Ino ncinzi ncotwakali kukonzya kucita? Sena Jehova tanaakasyomezya kuti: “Utayoowi, nkaambo ndili ayebo”? (Is. 41:10) Amuyeeyele buyo mbotwakagambwa mu 1956 notwakaambilwa kuti tukacite bupainiya ku Ismailia afwaafwi amugelo wa Suez! Imyaka yakatobela yakali yamapenzi mu Egypt alimwi bakwesu Banakristo bakali kuyandika kukulwaizya.

Mu 1960, twakazwa ku Egypt aumwi kanyamude buyo bbokesi lyampasya lyomwe. Twakaunka ku Cyprus, insumbu kwakali kuzwa balumi bangu. Ciindi eeco, ba Theodotos bakalicisidwe kapati cakunga tiibakali kukonzya kubeleka. Nokuba boobo, mukwesu umwi Munakristo amukantu wakwe bakatupa aakukkala. Cakainda kubija ncakuti nokwakainda buyo myaka yobile, balumi bangu bakafwa, eelyo ndakacaala amwana musyoonto James. John awalo wakaboola ku Cyprus, pele wakalikwete alimwi wakalijisi mukwasyi ngwaakeelede kulanganya.

Kulanganyizyigwa Muziindi Zikatazya

Ba Stavros alimwi aba Dora Kairis bakatwaambila kuti tukkale limwi muŋanda yabo. Ndakafwugama akumulumba Jehova akaambo kakutupa nzyotuyandika. (Int. 145:16) Ba Stavros alimwi aba Dora nibakasala kwiisambala ŋanda yabo akuyaka iimbi yamujulu ansi kakuli Ŋanda ya Bwami, andiswe, nkokuti mebo a James bakatuyakila yamaanda obile yakajatene ayabo.

James wakakomena akukwata, alimwi walo amukaintu wakwe bakatalika kubeleka mulimo wabupainiya mane nobakazyala mwana wakusaanguna akati kabana babo bone. Mu 1974, kakwiindide buyo myaka yobile kuzwa ciindi Mukwesu Knorr naakaswaidwe, kwakabuka nkondo akati kabasitwaambo twacisi aansumbu ya Cyprus. * Bantu banji kubikkilizya a Bakamboni bakaayinda maanda aabo akulongela limwi. Mwanaangu John wakali akati kabaabo. Wakalongela ku Canada amukaintu wakwe abana botatwe. Nokuba boobo, ncimunya ciindi eeci twakakkomana kujana kuti kwakaba kuyungizyika kumweelwe wabasikumwaya makani aa Bwami ku Cyprus.

Nindakatalika kupegwa mali akaambo kakuba mukamufwu, ndakatalika kujanika ziindi zinji mumulimo. Pele myaka misyoonto buyo yainda, bulwazi bwakulebuka mubili bwakandilebula aasyoonto, aboobo ndakaunka kuya kukkala amwanaangu James amukwasyi wakwe. Nokwakainda mazuba ndakatalika kuciswa kapati, aboobo ndakakkala mucibbadela kwansondo zinji, kumane boobo ndakaunka kuŋanda ilelelwa bamacembele bacisidwe. Nokuba kuti zilacisa mumubili, ndilakambauka kuli baabo babeleka muŋanda eeyi, kubalwazi alimwi akubeenzu. Alimwi mawoola manji inga ndilaliyiisya, alimwi kwiinda mukugwasyigwa abakwesu bakumuuya ndilakonzya kujanika ku Ciiyo Cabbuku Cambungano cili afwaafwi.

Luumbulizyo Mumyaka Yabucembele

Ndilaumbulizyigwa kapati nondimvwa makani aajatikizya baabo mebo aba Theodotos mbotwakagwasya. Bunji bwabana babo abazyukulu babo bali mumulimo waciindi coonse, ibamwi babelekela ku Australia, ku Canada, ku England, ku Greece alimwi aku Switzerland. Sunu mwanaangu John amukaintu wakwe bakkede aamwana wabo musankwa ku Canada. Mwana wabo musimbi amulumi wakwe mbapainiya. Mwana wabo musyoonto Linda amulumi wakwe Joshua Snape, bakaitwa kuti bakajanike ku Cikolo ca Gilead canamba 124.

Mwanaangu James amukaintu wakwe lino bakkala ku Germany. Bana babo basankwa bobilo babelekela ku Bbeteli—umwi uli ku Athens, mu Greece, kakuli umbi uli ku Selters mu Germany. Mwana wabo musankwa musyoonto alimwi amwana wabo musimbi amulumaakwe mbapainiya ku Germany.

Tunoojisi makani manji kaka aakuluuda bamaama alimwi aba Theodotos baakubusyigwa! Baya kukkomana kapati baakubona lukono ndobakasiila mukwasyi wabo. *

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 21 Amubone Sinsimuka! ya October 22, 1974, mapeeji 12-15.

^ munc. 26 Cibalo eeci nocakacili kulembwa kutegwa cimwaigwe, mucizi Petridou wakafwa kajisi myaka iili 93.

Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 24]

Alimwi twakalibonena mbuli Jehova mbwaakatukulwaizya kwiinda mukuyanzana abeenzuma Banakristo basimide kumuuya

Maapu iili apeeji 24]

(Kutegwa mubone bwini mbwaakkede mabala, amubone bbuku lini)

CYPRUS

NICOSIA

LWIZI LWA MEDITERRANEAN

EGYPT

CAIRO

Alexandria

El Alamein

Ismailia

Suez

Port Taufiq

Suez Canal

[Kulumba]

Kuzwa ku NASA/Visible Earth imagery

[Cifwanikiso icili apeeji 23]

Katuli aba Theodotos mu 1938

[Cifwanikiso icili apeeji 25]

Mwanaangu John amukaintu wakwe

[Cifwanikiso icili apeeji 25]

Mwanaangu James amukaintu wakwe