Skip to content

Skip to table of contents

“Jehova Ninguzu Zyangu”

“Jehova Ninguzu Zyangu”

“Jehova Ninguzu Zyangu”

Akaluulwa aba Joan Conille

Ndakazyalwa mu July mumwaka wa 1925 mu dolopo lya Huddersfield ku England. Ndakazyedwe ndelikke alimwi tiindakajisi buzumi bubotu. Mane bataata bakali kuyandisya kwaamba kuti, “Yebo kufwumbwa kuti muwo wakuuma, nkuciswa.” Majwi aaya akali kuboneka kuba aamasimpe!

KANDICILI mwana, basololi bacikombelo bakali kupailila luumuno, pele nkondo yanyika yabili noyakatalika, bakatalika kupailila kuzunda. Eeci cakandikopa mumizeezo akundipa kutalika kudooneka kapati. Muciindi ncimunya eeci, twakaswaigwa mukaintu uutegwa Annie Ratcliffe, Kamboni wa Jehova iwakali buyo alikke mubusena oobu.

Ndakaiya Kasimpe

Ba Annie bakatusiila bbuku lyakuti Salvation (Lufwutuko) alimwi bakatamba bamaama kuti bakajanike kumubandi wa Bbaibbele iwakali kuyoocitilwa kuŋanda yaba Annie. * Bamaama bakandaambila kuti ndibasindikile. Ndiciyeeyede zyakabandikwa buzuba oobuya. Kwakabandikwa kujatikizya cinunuzyo, alimwi cakandigambya ncakuti mubandi wakali kukondelezya. Mumubandi ooyu kwakaingulwa mibuzyo minji njondakajisi. Imvwiki yakatobela ayalo twakajanika. Buzuba oobu, businsimi bwa Jesu ibwaamba citondezyo camazuba aakumamanino bwakapandululwa. Notwakalanga bukkale mbobwakabijide munyika, mpoonya aawo twakazyiba kuti aaka nkakasimpe. Mbomunya buzuba oobu twakalombwa kuti tuunke ku Ŋanda ya Bwami.

Ku Ŋanda ya Bwami ndakajana bapainiya bacili bana. Umwi akati kabo ngu Joyce Barber (lino ngu Joyce Ellis), uucibeleka amulumi wakwe Peter ku Bbeteli yaku London. Ndakali kuyeeya kuti bupainiya bwakeelede kucitwa amuntu woonse. Kuzwa ciindi eeco ndakatalika kubeleka mawoola aali 60 amwezi mukukambauka, nokuba kuti ndakacili sicikolo.

Nokwakainda myezi iili yosanwe, mu February 11, 1940, twakabbapatizyigwa abamaama lyamuswaangano wabbazu ku Bradford. Bataata tiibakazikazya nzyotwakatalika kusyoma pe, pele kunyina nobakaba Bakamboni. Mumazuba ngondakabbapatizyigwa, kukambaukila mumasena muswaanganina migwagwa nceciindi nokwakatalisyigwa. Andime ndakatola lubazu. Ndakali kunyamuna cibbeeke camamagazini alimwi akakwankwani. Buzuba bumwi mu Mujibelo ndakaambilwa kuti ndiimine abusena busambalilwa zyintu aakali kujanika bantu banji. Ndakacili kubayoowa bantu, alimwi ncindakali kuyoowa ncicakacitika, nkaambo ndakabona mbuli kuti boonse mbotwiiya limwi bakainda abusena mpondakaimvwi.

Mu 1940, mbungano njondakabede yakeelede kubambwa kuba mbungano zyobilo. Nokwakaba kwaandaana, ndakajana kuti boonse bamusela wangu bakaunka mumbungano imbi. Ndakamutongookela mulangizi weendelezya. Walo wakandaambila kuti: “Ikuti koyanda bamusela wako, waunka mumuunda kokambaukila mbabo.” Ndakacita mbubwenya mbondakaambilwa. Tiilyakatanta pe, ndakaswaanganya Elsie Noble. Wakakazumina kasimpe, eelyo ngowakaba mulongwe wangu kwaciindi cilamfwu.

Mulimo Wabupainiya Azilongezyo Nzyondakajana

Nindakamanizya cikolo, ndakatalika kubelekela muntu umwi wakajisi mulimo wakweendelezya mali. Nokuba boobo, nindakabona lukkomano ndobajana aabo ibakali mumulimo waciindi coonse, makanze aakubelekela Jehova kandili mupainiya waciindi coonse akakomena. Mu May 1945, ndakaba mupainiya waalubazu. Ibuzuba mbundakatalika kubeleka kwakali muyoba. Nokuba boobo, mvwula eeyi kulindime yakali buyo mbuli kakonga batolo, kunyina nindakakkala pe. Ndakali kuyeeya kuti kutakkala muŋanda alimwi akuccovwa ncinga kuya mumulimo kulandiletela mapenzi, pele cakandigwasya kuti ndibe abuzumi bubotu. Nokuba kuti kunyina nindakakonzya kulema kwiinda amakkilogilamu aali 42, kunyina nociba ciindi comwe eeci nocakanyonganya mulimo wangu wabupainiya. Kwamyaka iili mbwiibede, ndakalibonena ameso kuti “Jehova ninguzu zyangu.”—Int. 28:7.

Kwakaba makanze aakutalisya mbungano zipya. Eelyo mbundakali mupainiya waalubazu, ndakatumwa mumadolopo mwatakali Kamboni naba omwe. Kusaanguna ndakabelekela ku England kwamyaka yotatwe, eelyo aimbi yotatwe ndakabelekela ku Ireland. Kandibeleka mulimo wabupainiya mudolopo lya Lisburn ku Ireland, ndakatalika kwiiya amwaalumi iwakali kugwasyilizya mufwundisi wacikombelo ca Pulotesitanti. Naakaiya njiisyo zyakumatalikilo zyakasimpe kamu Bbaibbele, makani ngaakaiya wakaambila bantu bamucikombelo cakwe. Ibamwi bakatongooka kubapati bacikombelo, eelyo wakaambilwa kuti apandulule ncaakali kuyiisya njiisyo eezyi. Wakapandulula kuti, wakabona kuti ikwaambila butanga kuti musyule wakabayiisya makani manji aakubeja wakali mukuli wakwe mbwaanga wakali Munakristo. Nokuba kuti bamumukwasyi wakwe bakakazya nzyaakali kusyoma, wakalyaaba kuli Jehova akumubelekela cakusyomeka kusikila naakafwa.

Mudolopo lya Larne ku Ireland nkondakatumwa lwabili mumulimo wangu wabupainiya, ndakabeleka ndelikke kwamvwiki zili cisambomwi, nkaambo ngotwakali kubeleka limwi mumulimo wabupainiya wakaunkide kumuswaangano wakuti Theocracy’s Increase Assembly (Muswaangano Wakuyungizyigwa Kwabantu Beendelezyegwa a Leza) iwakacitikila ku New York, mu 1950. Eeci cakali ciindi cikatazya kulindime. Ndakaliyandide kapati kuti andime nduunke kumuswaangano ooyu. Pele mumvwiki nzyemunya eezyi, kwakacitika zyintu zinji zikulwaizya mumulimo wamumuunda. Ndakajana mudaala umwi iwakapedwe bbuku lyesu limwi myaka yiinda ku 20. Kwamyaka iili mbwiibede wakali kulibala bbuku eeli cakunga kwakaceede aasyoonto kuti lyoonse alibikke mumutwe. Mudaala ooyu, mwana wakwe musankwa alimwi amusimbi bakakazumina kasimpe.

Kuyiisyigwa ku Cikolo ca Gileadi

Mu 1951, mebo alimwi abapainiya bamwi bali kkumi ibaku England, twakaitwa kuti tukajanike ku Cikolo ca Gileadi ica 17 ku South Lansing mu New York. Ndimwaambile ndakazikkomanina nzyotwakaiya mumyezi eeyo! Ciindi eeco, bacizyi tiibakali kuzumizyigwa kulilembya mu Cikolo Camulimo Weendelezyegwa a Leza mumbungano, pele ku Cikolo ca Gileadi tobacizyi twakali kupegwa makani aamucikolo kuti twaambaule alimwi akuluula. Twakali kwiide kuzyangama! Nindakali kukanana makani, janza lyakajisi pepa lyamakani lyakali kwiide kubimba. Mukwesu Maxwell Friend iwakali kutuyiisya wakandipa lulayo lwakuti ndeelede kukkalikana, ategwa: “Tiiwali kuzyangama buyo kumatalikilo pe mbuli bucita baambi boonse, pele wali kuzyangama mane kumamanino kwamakani.” Katuli kucikolo eeci, twakacikonzya kulikwaya kwaambula kumbele aabeenzumana. Mazuba akeenda mbuli kulaba kwaliso, twakamanizya cikolo, eelyo twakatumwa kumasi aambi aali mbwaabede ikutali mwesu-mwesu. Mebo ndakatumwa ku Thailand.

“Nyika Yalumwemwe”

Ndakabona kuti cakali cipego kuzwa kuli Jehova ikuti Astrid Anderson abe similimoma mubumisyinali ku Thailand. Ikutegwa tusike nkotwakali kuya, cakatutolela mvwiki zili ciloba katuli mubwato. Nitwakasika mudolopo pati ilya Bangkok, twakajana kuti dolopo eeli lyakajisi misika iijisi bubi alimwi kwakali migelo minji yameenda yakali kubelesyegwa munyendo. Mu 1952, basikwaambilizya Bwami ku Thailand tiibakali kusika ku 150.

Notwakabona Ngazi Yamulindizi mucisyobo (mwaambo) caku Thailand, twakati ‘ino inga twacaambaula buti cisyobo eeci cikatazyide boobu?’ Cakali ciyumu kapati ikwaamba mabala ajwi lyeelede. Mucikozyanyo, ibbala eeli lya khaù kuti lyaambwa nkolili kumatalikilo jwi kalili mujulu, eelyo kumamanino lyaya aansi, lyaamba “mupunga” (rice), pele kuti jwi kalili buyo aansi, lyaamba “makani.” Aboobo notwakali kuya mumulimo wamumuunda, kumatalikilo twakajisi bubi kwaambila bantu kuti: “Ndamuletela mupunga mubotu” muciindi cakwaamba kuti “makani mabotu.” Pele aasyoonto-syoonto—kakuli bantu balema kuseka—twakacikonzya kwaambaula musyobo ooyu.

Bantu baku Thailand balasamausya. Nkakaambo kaako cileelela kuti Thailand yiitwa kuti Nyika Yalumwemwe. Nkotwakasaanguna kutumwa kuti tukabelekele kwakali kudolopo lya Khorat (lino liitwa kuti Nakhon Ratchasima), kwalo nkotwakabeleka kwamyaka yobilo. Kumane twakaambilwa kuti tukabelekele kudolopo lya Chiang Mai. Bunji bwabantu baku Thailand mbana Buddha, aboobo tabalizyi kapati Bbaibbele pe. Mudolopo eeli lya Khorat ndakaiya asimposo. Twakatalika kubandika makani aajatikizya syaaneneesu Abrahamu. Mbwaanga mulombwana ooyu wakalilimvwide kale zyina lya Abrahamu, wakagunya mutwe kapati. Pele ndakazoojana kuti Abrahamu ngondakali kwaamba tali ngonguwe ngwaakali kuyeeya walo. Mwaalumi ooyu wakali kwaamba Abrahamu Lincoln, kaindi iwakali muleli waku United States!

Cakali kukkomanisya kubayiisya Bbaibbele bantu babombemyoyo baku Thailand, pele aciindi nciconya eeci, bantu aaba bakatuyiisya mbotukonzya kukkomana akupona buumi buuba-uba. Ibuumi mbotwakapona kooku bwakagwasya kapati, nkaambo ŋanda yabamisyinali yakusaanguna ku Khorat yakanyina magesi alimwi ameenda. Kubusena ooku, twakazyiba “maseseke . . . [aa]kuba azinji akubula.” Mbuli mbucakabede kumwaapostolo Paulo, twakalibonena ncocipandulula ‘kucita zyoonse akaambo kanguzu nzyotwakapegwa a Kkilisito.’—Bafilipi 4:12, 13, BT.

Mubelesima Uumbi Alimwi Akubelekela Kubusena Bumbi

Mu 1945, ndakaunka ku London. Mukuswaya ooku, ndakaunka kuŋanda iiyobodwa zyintu zyansiku yakokuya antoomwe abapainiya bamwi alimwi abakwesu abacizyi babelekela ku Bbeteli. Umwi wabaaba wakali Allan Coville, walo kuzwa ciindi eeco wakaitwa kuti akajanike ku Cikolo ca Gileadi ica 11. Wakatumwa kuya kubelekela ku France, kumane boobo wakatumwa ku Belgium. * Nokwakainda ciindi cili mbocibede, kandicili misyinali ku Thailand, ba Allan bakandaambila kuti bayanda kundikwata, eelyo ndakaazumina makani aaya.

Twakakwatana mudolopo lya Brussels ku Belgium mu July 9, 1955. Lyoonse ndakali kuyeeya kuti tukalyookezyele ku Paris twaakumana kukwatana, aboobo ba Allan bakacita bubambe bwakuti tukajanike kumuswaangano mupati mumvwiki yakali kutobela. Nokuba boobo, mbotwakasikila buyo, ba Allan bakalombwa kuti bakapandulule makani kumuswaangano. Abuzuba bakali kufwumina nkuko, eelyo twakali kujokela nkotwakali koona ciindi camangolezya. Aboobo twakalyookezyela ku Paris, pele kwaciindi cili mbocibede ba Allan ndakali kubabonena buyo alamfwu-lamfwu—acibumbili. Nokuba boobo, ndakalikkomene kubona balumi bangu kababelesyegwa kugwasya bakwesu abacizyi, alimwi mumizeezo yangu ndakali kuyeeya kuti, ikuti naa Jehova ngowakali kuyandika kapati mulukwatano lwesu, twakali kunookkomene.

Kukwatwa kwakapa kuti nditalike kukambaukila mucilawo cipya—ku Belgium. Icakali kuboola mumizeezo ndayeeya Belgium ncakuti bwakali busena bulwaninwa nkondo zinjaanji, pele mukuya kwamazuba ndakajana kuti bantu baku Belgium mbabasiluumuno. Ikutegwa ndibelekele kokuya ndakeelede kwiiya Chifulenci, icakali kubelesyegwa mucibeela cakumusanza kwacisi eeci.

Mu 1955, kwakali basikumwaya ibali 4,500 mu Belgium. Kwamyaka iitandila ku 50, mebo aba Allan twakabeleka a Bbeteli alimwi amumulimo wakuswaya mbungano. Kwamyaka yobilo acisela, twakali kweendela amacinga mumalundu kufwumbwa naa kwaca buti. Kwamyaka iili mbwiibede, twakali koona mumaanda aa Bakambonima aayindene-indene aayinda ku 2,000! Ndakaswaangana abakwesu abacizyi ibatakajisi nguzu kapati, pele ibakali kubelekela Jehova anguzu zyoonse nzyobakajisi. Cikozyanyo cabo cakandikulwaizya kutegwa nditauleki mulimo ngondakali kucita. Kumamanino aamvwiki aimwi ambungano, twakali kukulwaizyigwa kapati. (Rom. 1:11, 12) Ba Allan bakali basimilimoma ncobeni. Elo kaka ngamasimpe majwi aali kubbuku lya Mukambausi 4:9, 10, aakuti: “Bantu bobile mbabotu kwiinda omwe, . . . na umwi wawa, mweenzinyina ulamubusya”!

Zilongezyo Nzindakajana Akaambo Kakubelekela Jehova ‘Munguzu Zyakwe’

Kwamyaka minji, mebo aba Allan twakabona zyintu zinji zikkomanisya akaambo kakugwasya bantu kubelekela Jehova. Mucikozyanyo, mu 1983 twakaswaya mbungano imwi iibelesya musyobo wa Chifulenci ku Antwerp. Ooku twakasikila kumukwasyi umwi ikwakasikilide Benjamin Bandiwila, imukwesu mukubusi iwakazwide kucisi ca Zaire (lino ciitwa kuti Democratic Republic of Congo). Benjamin wakaunkide ku Belgium kutegwa akasumpule lwiiyo lwakwe. Wakatwaambila kuti: “Ndilabulombozya buumi mbomupona, ibwakulyaaba cakumaninina mukubelekela Jehova.” Ba Allan bakamwiingula kuti: “Waamba kuti ulabulombozya buumi mbotupona; pele ulikokuno kutegwa usumpule luzyibo lwamilimo yakunyika. Sena tozyi kuti zyintu eezyi zilakazyanya?” Ibwiinguzi oobu bugama cuulu bwakapa kuti Benjamini aliyeeye. Nokwakainda ciindi kajokede kwabo ku Zaire, wakatalika mulimo wabupainiya, alimwi lino ngumwi wabaabo ibali mu Kkomiti ya Mutabi.

Mu 1999, ndakapandulwa kutegwa ndisilikwe cicisa cakali kukameneno. Kuzwa ciindi eeco, ndilema buyo makkilogilamu aali 30. Masimpe ndili ‘cilongo’ cakubekabeka. Pele ndilalumba kapati kuti Jehova wandipa “nguzu zigambya.” Nindakamana kupandulwa, alimwi Jehova wakandigwasya kutegwa ndibasindikile ba Allan mumulimo wakuswaya mbungano. (2 Kor. 4:7) Mu March 2004, ba Allan bakafwida kuŋonzi. Ndilabayeeya kapati, pele ikuzyiba kuti Jehova ulibayeeyede cilanduumbulizya.

Lino ndijisi myaka yakuzyalwa iili 83, alimwi ndakkwanya myaka iili 63 mumulimo waciindi coonse. Ndicili musungu mumulimo wamumuunda, ndileendelezya ciiyo ca Bbaibbele aŋanda alimwi abuzuba ndilabelesya kufwumbwa ciindi ncindajana kwaambila bantu makanze aa Jehova aataliboteli. Ziindi zimwi ndilalibuzya kuti: ‘Ino nindali kupona buumi nzi nindatakatalika mulimo wabupainiya mu 1945?’ Ciindi eeco ikutaba abuzumi bubotu kakeelede kuba kaambo kajisi nkoye kakutacitila bupainiya. Elo kaka ndilalumba kapati kuti ndakatalika mulimo wabupainiya kandicili mwana! Ndakalibonena ameso kuti, ikuti twabikka Jehova kumbele, uyakutupa nguzu.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 6 Ibbuku lyakuti Salvation lyakamwaigwa mu 1939. Mazuba aano talicisimbwi pe.

^ munc. 22 Makani aajatikizya Mukwesu Coville ajanika mu Ngazi Yamulindizi ya March 15, 1961.

[Cifwanikiso icili apeeji 18]

Kandili a Astrid Anderson (kululyo), similimoma mumulimo wabumisyinali

[Cifwanikiso icili apeeji 18]

Katuli mumulimo wakuswaya mbungano abalumi bangu mu 1956

[Cifwanikiso icili apeeji 20]

Kandili aba Allan mumwaka wa 2000