Skip to content

Skip to table of contents

Twaambo Tugwasya Mumagwalo Aakalembelwa Tito, Filimona, Alimwi Abana Hebrayo

Twaambo Tugwasya Mumagwalo Aakalembelwa Tito, Filimona, Alimwi Abana Hebrayo

Ijwi lya Jehova Lili Abuumi

Twaambo Tugwasya Mumagwalo Aakalembelwa Tito, Filimona, Alimwi Abana Hebrayo

NOKWAINDA ciindi kuzwa naakaangununwa muntolongo mukwaangwa kwakusaanguna ku Roma mu 61 C.E., mwaapostolo Paulo waswaya nsumbu yaku Krete. Naabona bukkale bwakumuuya bwambungano zyamu Krete, Paulo walomba Tito kuti acaale ambabo kutegwa abayumye-yumye. Kumane boobo, kulangilwa kuti naazwa ku Makedoniya, Paulo walemba lugwalo kuli Tito kuti lumusololele mumilimo yakwe alimwi akutondezya kuti Tito wapegwa nguzu kumwaapostolo Paulo zyakubeleka mulimo ooyu.

Kumatalikilo, kakusyeede ciindi cisyoonto buyo kuti aangununwe kuzwa muntolongo mu 61 C.E., Paulo wakalemba lugwalo kuli Filimona, imukwesu uukkala mu Kolose. Wakali kukombelezya mulongwaakwe.

Kutandila mu 61 C.E., Paulo alimwi wakalemba lugwalo kubasyomi bana Hebrayo ibakali kukkala mu Judaya, lwalo lutondezya mbobusumpukide Bunakristo ikwiinda bukombi bwaba Juda. Magwalo aaya oonse otatwe ajisi lulayo lukonzya kutugwasya.—Heb. 4:12.

AMUZUMANANE KUYUMA MULUSYOMO

(Tit. 1:1–3:15)

Naamana kupa malailile aajatikizya “kusala baalu muminzi yoonse,” Paulo wapa lulayo kuli Tito kuti “ubatapatile canguzu [batalabalaya], kuti bakale kabotu mulusyomo.” Ukulwaizya boonse bali mumbungano yaku Krete “kukazya kasampusampu . . . [alimwi akukkala] cakulibatamika.”—Tit. 1:5, 10-13; 2:12.

Paulo wapa lulayo alumbi kutegwa agwasye bakwesu bamu Krete kuzumanana kuyuma kumuuya. Ulailila Tito kutantamuka “nkazyanyo zyabufuba-fuba . . . [a]kupampanina zyamilawo.”—Taitasi 3:9, BT.

Kwiingula Mibuzyo Yamu Magwalo:

1:15—Ino mbuti “zyoonse zintu” mbozikonzya kusalala “kubantu basalala,” pele kusofwaala “kubantu basofweede abatazumini”? Kutegwa tuzyibe bwiinguzi tweelede kumvwisya ncaakali kupandulula Paulo naakati “zyoonse zintu.” Taakwe naakali kwaamba zyintu zikasyigwa cacigaminina mu Jwi lya Leza, pele wakali kwaamba zyintu muntu uusyoma nzyakonzya kusala kucita kweelana amanjezyeezya aakwe. Kumuntu uuyeeya kweelana azyeelelo zya Leza, zyintu eezyi zilasalala. Pele tabusyi mbocibede kumuntu uujisi mizeezo mibyaabi alimwi uujisi manjezeezya aasofweede. *

3:5—Ino mbuti Banakristo bananike ‘mbobafwutulwa kukusanzigwa’ alimwi mbobaba ‘abuumi bupya buzwa kumuuya uusalala’? ‘Balafwutulwa kukusanzigwa’ mukuti Leza wabasanzya naa kubasalazya abulowa bwa Jesu bwalo buyeeme acipaizyo cacinunuzyo. Balaba ‘abuumi bupya buzwa kumuuya uusalala’ akaambo kakuti bakaba “mulenge mupya” kabali bana ba Leza bamuuya.—2 Kor. 5:17.

Ziiyo Kulindiswe:

1:10-13; 2:15. Balangizi Banakristo beelede kutondezya busicamba mukululamika zyintu zitaluzi mumbungano.

2:3-5. Kweelana ambocakabede mumwaanda wamyaka wakusaanguna, bacizyi basimide Ibanakristo mazuba aano beelede kuti “babe aziwa zyabulemu, batanootamikizya, nokuba kwiindilizya kunywa imbote, pele babe bafundisi babululami.” Mukucita boobu, balakonzya kuzwidilila mukuyiisya “bakaintu bacili bana” ibali mumbungano.

3:8, 14. Kubikkila maano kuti ‘tujatisye mukucita milimo mibotu’ ‘mmakani mabotu alimwi alagwasya’ akaambo kakuti kulatugwasya kuzyala micelo mumulimo wa Leza alimwi akuzumanana kutaba banyika eeyi mbyaabi.

KAMUBAKOMBELEZYA “CALUYANDO”

(Flm. 1-25)

Filimona walumbaizyigwa akaambo kakuba cikozyanyo cibotu mukutondezya ‘luyando alusyomo.’ Akaambo kakuti Filimona mmuntu uukulwaizya ku Banakristonyina, eeci caletela Paulo “kukondwa kupati akuumbulizigwa.”—Flm. 4, 5, 7.

Kapa cikozyanyo cibotu kubalangizi boonse, Paulo walanganya makani aakatazya kapati aajatikizya Onesimo ikutali kwiinda mukutapatila, pele mukukombelezya “caluyando.” Waambila Filimona kuti: “Ndakugwalila mbundasyoma kuti ulandiswiilila, nkabela ndizi kuti uzoocitisya kwiinda mbundaamba.”—Flm. 8, 9, 21.

Kwiingula Mibuzyo Yamu Magwalo:

10, 11, 18—Ino mbuti Onesimo ‘watakajisi mulimo’ ciindi cakamana mbwaakazooba muntu uujisi “mulimo”? Onesimo wakali muzike watakalisungwide walo wakaloboka kuzwa mumukwasyi wa Filimona mu Kolose akutijila ku Roma. Alimwi kuboneka kuti Onesimo wakabbida simalelaakwe kutegwa abbadelele lweendo oolu lulampa makkilomita aali 1,400. Masimpe, taakajisi mulimo kuli Filimona. Nokuba boobo, kali ku Roma, Paulo wakagwasya Onesimo kuti abe Munakristo. Mbwali Munakristo lino, muzike ‘watakajisi mulimo’ ciindi cakamana waba muntu uujisi “mulimo.”

15, 16—Ino nkaambo nzi Paulo ncaatakalomba Filimona kuti Onesimo agusyigwe mubuzike? Paulo wakakanza kukakatila kumulimo wakwe ‘wakukambauka makani aa Bwami bwa Leza alimwi akuyiisya makani aa Mwami Jesu Kristo.’ Aboobo, wakasala kutajatikizyigwa mutwaambo twabanamaleya, mbuli tooto tujatikizya buzike.—Inc. 28:31.

Ziiyo Kulindiswe:

2. Filimona wakasala kuti ŋanda yakwe kaibelesyegwa kucitila miswaangano ya Bunakristo. Ncoolwe cipati kuti muswaangano wakulibambila kwiinka mumulimo wamumuunda wacitilwa muŋanda yesu.—Rom. 16:5; Kol. 4:15.

4-7. Tweelede kubweza ntaamu yakulumbaizya basyomima aabo bajisi cikozyanyo cibotu mulusyomo alimwi aluyando.

15, 16. Tatweelede kulekela zyintu zityompya izitucitikila mubuumi kuti zitupe kulibilika kapati. Twacita boobo tulakonzya kugwasyigwa mbubwenya mbocakamucitikila Onesimo.

21. Paulo wakalangila kuti Filimona ulamulekelela Onesimo. Mbubwenya buyo, andiswe tulangilwa kumulekelela mukwesu iwakatulubizyila.—Mt. 6:14.

“A[M]UYE KUMBELE KUMAKANI AABUPATI”

(Heb. 1:1–13:25)

Kutegwa ape cisinizyo cakuti lusyomo mucipaizyo ca Jesu lulayandika kapati ikwiinda milimo ya Mulawo, Paulo wapandulula bubotu bwa Sikutalisya Bunakristo, mulimo wakwe wabupaizi, cipaizyo cakwe, alimwi acizuminano cipya. (Heb. 3:1-3; 7:1-3, 22; 8:6; 9:11-14, 25, 26) Luzyibo oolu lulangilwa kuti lwakabagwasya Banakristo bana Hebrayo kuti baliyumye mukupenzyegwa nkobakabapenzya abama Juda. Paulo ukulwaizya basyominyina bana Hebrayo kuti “a[m]uye kumbele kumakani aabupati.”—Heb. 6:1.

Ino lusyomo lujisi mulimo nzi ku Munakristo? Paulo walemba kuti: “Kuti kakwiina lusyomo tacikonzeki kukonda Leza.” Wakulwaizya bana Hebrayo kuti: “[A]tugame kusiana nkotwabikilwa kunembo,” katucita oobo mulusyomo.—Heb. 11:6; 12:1.

Kwiingula Mibuzyo Yamu Magwalo:

2:14, 15—Sena kwaamba kuti Saatani “ujisi nguzu zyalufwu” cipandulula kuti ulakonzya kujaya muntu uuli woonse ngwaasala? Peepe. Nokuba boobo, kuzwa ciindi Saatani naakatalisya bukkale bubyaabi mu Edeni, kubeja kwakwe kwapa kuti bantu kabafwa akaambo kakuti Adamu wakabisya akuyambukizya cibi alimwi alufwu kubantu. (Rom. 5:12) Kuyungizya waawo, aabo bali anyika ibacita nzyayanda Saatani babapenzya babelesi ba Leza kusikila kukubajaya buya mbubwenya mbobakacita kuli Jesu. Pele eeci tacipandululi kuti Saatani ulijisi nguzu zinji kapati izyakujaya kufwumbwa muntu ngwaasala. Ikuti nocali boobo, nabamanide kubajaya bakombi ba Jehova. Jehova ulabakwabilila bantu bakwe boonse alimwi kunyina nalekela Saatani kuti abamane kubajaya. Nokuba kuti Leza ulazumizya kuti tobamwi katufwa akaambo kakulwanwa a Saatani, tulasyoma kuti Leza uyookumana kupenzyegwa kuli koonse kutucitikila.

4:9-11—Ino mbuti mbotunjila “mukulyokezya [kwa Leza]”? Naakamana mazuba aakulenga aali cisambomwi, Leza wakalyookezya kumilimo yakwe yakulenga, kajisi lusyomo lwakuti makanze aakwe aajatikizya nyika alimwi abantu ayoozuzikizyigwa. (Matl. 1:28; 2:2, 3) Tulanjila “mukulyokezya oko” kwiinda mukuleka kutobela ziyanza zyamulawo alimwi akuzumina cipaizyo cacinunuzyo ncaakatupa Leza. Ciindi notusyoma Jehova alimwi akutobela Mwanaakwe cakusyomeka muciindi cakuyanda kucita zyintu nzyotuyanda, tulalemununwa alimwi akuba azilongezyo zikatalusya abuzuba.—Mt. 11:28-30.

9:16—Ino nguni “sikulailila” bantu wacizuminano cipya? Jehova Nguubamba cizuminano cipya, kakuli Jesu ngo “sikulailila” bantu. Jesu ngo Sikwiimaakati wacizuminano eeco, alimwi kwiinda mulufwu lwakwe wakapa cinunuzyo cakali kuyandika kutegwa asinizye kuti cilabeleka.—Lk. 22:20; Heb. 9:15.

11:10, 13-16—Ino ‘munzi nzi mupati’ Abrahamu ngwaakali kulangila? Ooyu tiiwakali munzi wini-wini pe, pele wakali wacikozyanyo. Abrahamu wakali kulangila “Jerusalemu wakujulu,” uubambidwe aabasikulelanyina Kristo Jesu ibali 144,000. Basikulelanyina aaba mubulemu bwabo bwakujulu baambwa kuti bali mbuli “munzi mulemu, Jerusalemu mupya.” (Heb. 12:22; Ciy. 14:1; 21:2) Abrahamu wakali kulangila kuyoopona mubweendelezi bwa Bwami bwa Leza.

12:2—Ino ‘ndukondo nzi ndwaakabikkilwa kunembo Jesu’ lwalo ‘ndwaakaliyumya acisamu cakupenzezya’? Lwakali lukondo lwakubona cakali kuyoozuzikizyigwa akaambo kamulimo wakwe—kubikkilizya akusalazyigwa kwazyina lya Jehova, kusinizya kuti bweendelezi bwa Leza mbobululeme, alimwi akunununa bantu kulufwu kwiinda mukwaaba buumi bwakwe kacili cinunuzyo. Alimwi Jesu wakali kulangila bulumbu bwakuyoolela kali Mwami alimwi akubeleka kali Mupaizi Mupati kutegwa agwasye bantu.

13:20—Ino nkaambo nzi cizuminano cipya ncocaambwa kuti ‘tacimani’? Cili boobu akaambo katwaambo ootu totatwe: (1) Takukooyoobikkwa cimbi abusena bwaco, (2) ncocizuzikizya tacikamani, alimwi (3) “mbelele zimwi” ziyoozumanana kugwasyigwa kububambe bwacizuminano cipya yaakwiinda Harmagedoni.—Joh. 10:16.

Ziiyo Kulindiswe:

5:14. Tweelede kuba bankutwe mukwiiya Jwi lya Leza, Ibbaibbele, alimwi akubelesya nzyotwiiya muli ndilyo. Kunyina nzila iimbi kunze lyayeeyi yalo njotukonzya kubelesya ikutegwa tube baabo “bali amiyeeyo iyakaiisigwa kusala cibotu ecibi.”—1 Kor. 2:10.

6:17-19. Ikuti bulangizi bwesu kabuyeeme kapati acisyomezyo ca Leza alimwi acikonkezyo cakwe, ciyootugwasya kuzumanana kweendela munzila yakasimpe.

12:3, 4. Muciindi ‘cakulengaala mumyoyo yesu’ akaambo kamasukusyo masyoonto naa kukazyigwa nkotukonzya kucitikilwa, tweelede kuzumanana kusima alimwi akuyungizya nguzu nzyotujisi zyakuliyumya mumasukusyo. Tweelede kuzumanana kuliyumya kusikila “kukutikaisya bulowa,” nkokuti kusikila kulufwu buya.—Heb. 10:36-39.

12:13-15. Tatweelede kuzumizya “muyanda uulula,” naa kuti muntu uuli woonse mumbungano uutazikkomanini mbozicitwa zyintu, kuti atukasye ‘kweepela maulu eesu inzila ziluzi.’

12:26-28. “Zintu izyakalengwa buyo” amaanza ikutali aa Leza—bweende bwazyintu obuno boonse, ikubikkilizya ‘ajulu’ libyaabi—zyeelede kuti zikanyonyoonwe. Eeci caakucitika, ‘zintu zitazungaaniziki’ zyolikke, nkokuti Bwami alimwi abantu beendelezyegwa a Bwami oobu, bayoosyaala. Elo cilayandika kapati kaka kuti katukambauka makani aa Bwami cabusungu alimwi akupona kweelana anjiisyo zya Bwami oobu.

13:7, 17. Kuzumanana kutobela lulayo oolu lwakuba bantu baswiilila alimwi balitesya kubalangizi bali mumbungano kuyootugwasya kuba amuuya walukamantano.

Bupanduluzi buyungizidwe