Skip to content

Skip to table of contents

Amukanze Kulungulula Makani Mabotu Cakulomya

Amukanze Kulungulula Makani Mabotu Cakulomya

Amukanze Kulungulula Makani Mabotu Cakulomya

“Wakatulailila kukambaukila bantu akupa bumboni cakulomya.”—INC. 10:42, NW.

1. Naakali kwaambila Korneliyo, ino mmulimo nzi Petro ngwaakaamba?

SIKALUMAMBA muna Italy wakabunganya basazinyina abeenzinyina kucintu cakacitika eeco icakapa kucinca kupati mubuumi bwabo. Mwaalumi ooyu sikuyoowa Leza wakali Korneliyo. Mwaapostolo Petro wakaambila nkamu eeyi kuti baapostolo bakalaililwa ‘kuti bakambaukile bantu akulungulula’ makani mabotu kujatikizya Jesu. Bumboni mbwaakapa Petro bwakazyala micelo minji. Ibamasi batapaludwe bakatambula muuya wa Leza, bakabbapatizyigwa alimwi bakaba abulangizi bwakuyooba bami kujulu a Jesu. Elo kaka bumboni mbwaakapa Petro bwakajisi mpindu kapati!—Inc. 10:22, 34-48.

2. Ino tuzyiba buti kuti mulimo wakulungulula makani mabotu tiiwakali buyo wabaapostolo ibali 12?

2 Oomu mwakali mumwaka wa 36 C.E. Myaka yobilo musyule, muntu wakali kukazya Banakristo wakacitikilwa cintu cimwi calo icakacinca buumi bwakwe. Saulo waku Tarso wakali munzila kuya ku Damasko ciindi Jesu naakalibonya kulinguwe akumwaambila kuti: “Unjile mumunzi, moyooambililwa ncoti kacite.” Jesu wakasyomezya sikwiiya Hananiya kuti Saulo wakali kuyoolungulula makani mabotu “kulibamasi, akubami, akubana ba-lsrayeli.” (Amubale Incito 9:3-6, 13-20.) Naakali a Saulo, Hananiya wakamwaambila kuti: “Leza wamatateesu wakubika, . . . nkaambo uyooba nduwe oomulungulula kubantu boonse.” (Inc. 22:12-16) Ino mbuti Saulo, iwakazooba Paulo, mbwaakaubona mulimo wakulungulula makani mabotu?

Wakalungulula Makani Mabotu Cakulomya!

3. (a) Ino makani nzi ngotutilange-lange? (b) Ino baalu baku Efeso bakacita buti nobakautambula mulumbe wa Paulo, alimwi ino eeci citupa cikozyanyo cili buti?

3 Cilakonzya kukkomanisya kuti twabala zyoonse nzyaakacita Paulo, pele mucibalo eeci, atulange-lange makani ngaakaamba kutandila mumwaka wa 56 C.E., kweelana ambokulembedwe mulugwalo lwa Incito caandaano 20. Paulo wakakanana makani aaya kumamanino aalweendo lwakwe lwatatu lwabumisyinali. Wakaseluka bwato ku Melito, cito icili ku Lwizi lwa Aegean, mpoonya wakatuma mulumbe ikwiita baalu bambungano yaku Efeso. Musinzo wakuunka ku Efeso wakali kulampa makkilomita aatandila ku 50, nokuba kuti lweendo lwakali lulamfwu kubelesya migwagwa iizinguluka. Amuciyeeyele buyo mbobakakkomana baalu nobakautambula mulumbe wa Paulo. (Amweezyanisye Tusimpi 10:28.) Nokuba kuti bakalikkomene, bakeelede kupanga bubambe bwakuunka ku Melito. Sena bamwi akati kabo bakalomba ciindi kumilimo naa basimakwebo bakajala zintoolo zyabo? Banakristo banji mazuba aano balacita oobo kutegwa bajanike kuzibeela zyoonse zyamuswaangano wacooko uucitika amwaka.

4. Ino Paulo wakatobela cilengwa cili buti naakali ku Efeso kwamyaka iili mbwiibede?

4 Ino muyeeya kuti ncinzi ncaakacita Paulo ku Melito mumazuba otatwe naa one baalu kabatanasika? Ino nywebo nomwakacita nzi? (Amweezyanisye Incito 17:16, 17.) Majwi Paulo ngaakaambila baalu baku Efeso alatugwasya kuzyiba cakacitika. Wakabaambila mbwaakali kubeleka mulimo wakukambauka kwamyaka minji kubikkilizya aciindi naakali ku Efeso. (Amubale Incito 20:18-21.) Kakunyina kuyoowa kuti bamwi balakonzya kukazya, wakaamba kuti: “Nywebo nobeni mulizi mbokwali kubede . . . kuzwida kubuzuba mbwendakatalika kusika mu-Asiya . . . Ndakali kulungu[lu]la.” Inzya, wakalikanzide kucita mulimo ngwaakapegwa a Jesu. Ino wakaubeleka buti ku Efeso? Nzila imwi yakali yakukambaukila ba Juda, kuunka kuli koonse nkobakali kujanika. Luka waamba kuti Paulo naakali ku Efeso mumyaka yakuma 52-55 C.E., “wakakambauka . . . ulasandulana akukombelela” mucikombelo. Ciindi ba Juda “nobakaliyumya-yumya, akukaka,” Paulo wakabasiya akubikkila maano bantu bambi bamumunzi ooyu akuzumanana kukambauka. Aboobo wakalungulula makani mabotu kuba Juda alimwi aba Giliki mumunzi mupati ooyu.—Inc. 19:1, 8, 9.

5, 6. Ino mbuti mbotukonzya kuba masimpe kuti Paulo naakali kukambauka kuŋanda aŋanda wakali kukambaukila bantu batasyomi?

5 Bantu bamwi ibakaba Banakristo, mukuya kwaciindi bakeelela kuba baalu, mbambabo Paulo mbaakabandika limwi ku Melito. Paulo wakabayeezya nzila yabukambausi yalo njaakabelesya naakamba kuti: “Nsikamusisilide akaniini kumwaambila aamweelede, ndakamwiisya mukati kabantu akunjilauka mumaanda.” Mazuba aano, bantu bamwi baamba kuti Paulo aawa wakali kwaamba buyo nyendo zyabweembezi kubasyominyina. Pele oobo tabusyi mbocibede. Bupanduluzi bwakuti ‘kuyiisya mukati kabantu akunjilauka mumaanda’ ikapati bujatikizya kukambaukila bantu batasyomi. Eeci cilalibonya mumajwi aakwe aatobela. Paulo waakaamba kuti wakali “kulungulwida ba-Juda aba-Helene kuti basandukile kuli-Leza, basyome Mwami Jesu Kristo.” Masimpe, Paulo wakali kulungulula makani mabotu kubantu batasyomi, balo ibakali kuyandika kweempwa akusyoma Jesu.—Inc. 20:20, 21.

6 Naakali kulanga-langa Magwalo aa Chigiliki aa Bunakristo, sikwiiya zyamu Bbaibbele umwi wakaamba kujatikizya Incito 20:20 kuti: “Paulo wakakkala myaka yotatwe ku Efeso. Wakaswaya maanda oonse, naa twaambe kuti wakakambaukila bantu boonse (kapango 26). Aaka nkaambo kamumagwalo kajatikizya kukambauka ikucitwa kuŋanda aŋanda alimwi akumiswaangano yabuleya.” Kufwumbwa naa wakaswaya ŋanda iili yoonse, kweelana ambwaamba sikwiiya zyamu Bbaibbele ooyu naa pee, Paulo wakali kuyanda kubaibalusya baalu baku Efeso mbwaakalungulula makani mabotu alimwi acakacitika. Luka wakaluula kuti: “Boonse abakakede mu-Asiya bakamvwa makani aa-Mwami, ba-Juda aba-Helene.” (Inc. 19:10) Pele ino mbuti bantu “boonse” mu Asiya mbobakali kukonzya kumvwa, alimwi ino eeci caamba nzi kujatikizya mulimo wesu wakukambauka mazuba aano?

7. Ino mbuti kukambauka kwa Paulo mbokulangilwa kuti kwakagwasya bantu mbaatakakambaukila lwakwe mwini?

7 Kwiinda mukukambauka mumasena aabuleya alimwi akuŋanda aŋanda nkwaakacita Paulo, bantu banji bakaumvwa mulumbe wakwe. Sena muyeeya kuti boonse ibakamvwa mulumbe ooyu bakali buyo mu Efeso kakunyina kuunka kubusena bumbi kukucita makwebo, kuswaya basazinyina naa kulonga buya? Peepe. Bantu banji mazuba aano balalonga akaambo katwaambo tuli boobu; andiza andinywe mbomwakacita oobo. Alimwi ciindi eeciya, bantu banji bakumasena aambi bakali kuboola kuswaya ku Efeso ikucita makwebo naa akaambo kazyintu zimbi. Ciindi nobakali ku Efeso, balakonzya kuti bakabonana a Paulo naa kumumvwa kakambauka. Ino ncinzi ncobakacita nobakapiluka kumaanda aabo? Aabo ibakatambula kasimpe bakatalika kukambauka. Bamwi ibatakaba Banakristo balakonzya kuti bakali kwaambila bantu nzyobakamvwa ku Efeso. Aboobo, basazinyina, basimukobonyina alimwi abasimakwebonyina bakakamvwa kasimpe, eelyo bamwi balakonzya kuti bakakatambula. (Amweezyanisye Marko 5:14.) Ino eeci caamba nzi kujatikizya cikonzya kucitika nomulungulula makani mabotu cakulomya?

8. Ino bantu bamucooko coonse caku Asiya bayeeyelwa kuti bakaumvwa buti mulumbe wakasimpe?

8 Kujatikizya ciindi naakali kukambaukila ku Efeso, Paulo wakalemba kuti ‘wakajalwidwa mulyango mupati wakucita milimo mibotu.’ (1 Kor. 16:8, 9) Ino wakali mulyango nzi, alimwi ino mbuti mbowakajalwidwe kulinguwe? Kuzumanana kukambauka nkwaakacita Paulo ku Efeso kwakapa kuti makani mabotu amwaikile kumasena manji. Amuyeeye minzi eeyi yotatwe, Kolose, Laodikeya alimwi a Herapoli, iili kujwe lya Efeso. Paulo kunyina naakaiswaya, pele makani mabotu akasika kuminzi eeyi. Epafra wakali kuzwa kubusena ooku. (Kol. 2:1; 4:12, 13) Sena Epafra wakamumvwa Paulo kakambauka ku Efeso mpoonya wakaba Munakristo? Ibbaibbele talyaambi cacigaminina pe. Pele kwiinda mukukambaukila kumunzi wakwe, Epafra weelede kuti wakali kwiiminina Paulo. (Kol. 1:7) Mulumbe wa Bunakristo ulangilwa kuti wakasika kuminzi mbuli Filadelfia, Sarde aku Tuataira ciindi Paulo naakali kukambaukila ku Efeso.

9. (a) Ino Paulo wakajisi luyandisyo lwakucita nzi? (b) Ino ndugwalo nzi lwamwaka wa 2009?

9 Nkakaambo kaako, ibaalu baku Efeso bakajisi twaambo tubotu twakuzumina majwi aa Paulo aakuti: “Nsiyeeyi kuti buumi bwangu ncintu pe, ndiyandisisya buyo kuti ndimanizye lweendo lwangu, amulimo oyo ngwendakapegwa ku-Mwami Jesu, kuti ndilungulule Makani Mabotu aaluzyalo lwa-Leza.” Kapango aaka kajisi lugwalo lwamwaka wa 2009 ilukulwaizya lwakuti: ‘Amulungulule makani mabotu.’—Inc. 20:24.

Kulungulula Makani Mabotu Cakulomya Mazuba Aano

10. Ino tuzyiba buti kuti andiswe tweelede kulungulula makani mabotu cakulomya?

10 Mulawo ‘wakukambaukila bantu akulungulula’ wakazoobikkilizya bantu bambi kunze lyabaapostolo. Ciindi Jesu iwakabusyigwa naakali kwaambila basikwiiya bakwe ibalangilwa kuti bakali 500 bakabungene mu Galilaya, wakabalailila kuti: “Nkaambo kaako kamuya mukabaiisye bantu bamisyobo yoonse, akubabapatizya muzina lya-Taata alya-Mwana alya-Muuya Uusalala, alimwi amubaiisye kuti bajatisye makani oonse ngendakamulailila.” Mulawo ooyu ubikkilizya Banakristo boonse bakasimpe bamazuba aano, kweelana ambwaatondezya majwi aa Jesu aakuti: “Amulange, ndaba anywe mazuba oonse nikuba kusikila kumamanino aaciindi.”—Mt. 28:19, 20.

11. Ino Bakamboni ba Jehova balizyibidwe akaambo kakucita mulimo uuli buti?

11 Banakristo basungu balazumanana kumvwa mulawo ooyu, balasoleka ‘kulungulula makani mabotu’ cakulomya. Nzila mpati njobabelesya mukucita boobu njeeyo Paulo njaakaambila baalu baku Efeso—ikukambauka kuŋanda aŋanda. Mu bbuku lyamu 2007 ilyaamba kuzwidilila kwamulimo wabumisyinali, David G. Stewart, Jr. wakaamba kuti: “Inzila njobabelesya Bakamboni ba Jehova kuyiisya bantu mbobeelede kukambaukila bantu bambi yazwidilila kapati kwiinda kukananina buyo kucibumbili. Kuli Bakamboni ba Jehova banji, kukambaukila bantu bambi nzyobasyoma, mmulimo uuyandika kapati.” Ino ncinzi cacitika akaambo kakucita boobu? “Mu 1999, akati kabantu boonse mbondakabuzya-buzya mumadolopo mapati obilo aaku Eastern Europe, bantu buyo bali akati ka 2 kusika ku 4 pesenti mbabakaamba kuti bakaswaigwa abamisyinali bacikombelo ca Latter-day Saints naa icaba ‘Mormon’. Pele ibantu bainda ku 70 pesenti bakaamba kuti bakaswaigwa a Bakamboni ba Jehova, ikanji-kanji cakwiinduluka.”

12. (a) Ino nkaambo nzi ncotuswaya “cakwiinduluka” mumaanda aali mucilawo cesu? (b) Sena inga mwapa cakuluula camuntu wakacinca bukkale kujatikizya mbwaubona mulumbe wesu?

12 Ambweni abantu bali nkomukkala balakonzya kuzumina kuti abalo balaswaigwa mbubwenya oobu. Kulangilwa kuti andinywe mulatola lubazu mumulimo ooyu. Nomuswaya bantu nywebo kumugama mumulimo wakuŋanda aŋanda, mulabandika abaalumi, banakazi abakubusi mumaanda aabo. Bamwi bantu balakonzya kuti tabaswiilili nokuba kuti mulabaswaya “cakwiinduluka.” Bamwi balakonzya kuti balaswiilila buyo aasyoonto ciindi nomubandika lugwalo naa kaambo kamwi kamu Magwalo. Pele kuli bamwi, mulacikonzya kubalungulwida makani mabotu, eelyo balaswiilila akuutambula mulumbe. Zyoonse eezyi zilakonzya kucitika ciindi ‘notulungulula makani mabotu.’ Mbuli mbomuzyi kale, kuli zikozyanyo zinji zyabantu ibatakaboneka kuba aluyandisisyo mumakani mabotu nokuba kuti bakaswaigwa “cakwiinduluka,” pele kwakazooba kucinca. Ambweni kuli cakabacitikila balo, naa kumuyandwa wabo calo icakapa kuti baswiilile akubikkila maano kumulumbe wakasimpe. Lino mbakwesu abacizyi. Aboobo, tamweelede kutyompwa, nokuba kuti tamujani bantu banji ibaswiilila. Tatulangili kuti bantu boonse bayookazumina kasimpe. Pele Leza ncalangila kulindiswe ncakuti tuzumanane kulungulula makani mabotu cakulomya alimwi cabusungu.

Tatukonzyi Kuzyiba Mbouyoogwasya Mulimo

13. Ino mbuti mulimo wesu mbouzyala micelo njotutakonzyi kuzyiba?

13 Mulimo ngwaakacita Paulo tiiwagwasya buyo bantu mbaakakambaukila, pele wakagwasya abamwi mbaatakakambaukila ilwakwe kumugama, alimwi ncimwi buyo amumazuba eesu. Tuba masimpe kuti tulatola lubazu lyoonse mumulimo wakuŋanda aŋanda, ikukambaukila bantu banji. Tulabandika makani mabotu abasimukoboma, mbotubeleka limwi, basicikoloma alimwi abasazima. Sena tulizyi zyoonse zicitika akaambo kamulimo ooyu? Bamwi balakonzya kutola ntaamu mpoonyaawo. Kakuli bamwi, cilatola ciindi kuti imbuto zyakasimpe zimene miyanda akukomena mumyoyo yabo. Nokuba kuti bamwi tabatoli intaamu, pele balaambila bambi kujatikizya nzyotwaamba, nzyotusyoma alimwi ambotulilemeka. Masimpe, balakonzya kuba bantu batola mbuto mubulongo bubotu kubusena kumbi.

14, 15. Ino bukambausi bwamukwesu umwi bwakasololela kunzi?

14 Mucikozyanyo buyo comwe, amubone cakacitika kuli ba Ryan abakaintu babo ba Mandi ibakkala mudolopo lya Florida, ku U.S.A. Kubusena nkobabelekela ba Ryan, bakacita mulimo wabukambausi bwamukwiizya kumubelesinyina. Mwaalumi ooyu, iwakakomenena mucikombelo caba Hindu wakakkomanisyigwa kubona mbobasama alimwi ambobalilemeka ba Ryan. Mumubandi wabo, ba Ryan bakabikkilizya twaambo tujatikizya bubuke alimwi aciimo cabafwu. Buzuba bumwi mangolezya mu January, mwaalumi ooyu wakabuzya bakaintu bakwe ba Jodi, ikuti naa kuli nzyobakazyi kujatikizya Bakamboni ba Jehova. Bakaintu aaba ibakali bacikombelo ca Katolika, bakaamba kuti cintu comwe buyo ncobakazyi kujatikizya Bakamboni ba Jehova cakali mulimo wabo “wakukambauka kuŋanda aŋanda.” Aboobo ba Jodi bakalemba bbala lyakuti “Bakamboni ba Jehova” mucibeela cibelesyegwa kuyandaula makani aali oonse aa Intaneti, calo cakabatondezya kkeyala yesu ya www.watchtower.org. Kwamyezi iili mbwiibede, ba Jodi bakali kubala makani aa Intaneti eeyi, aabikkilizya Bbaibbele alimwi azibalo zimwi zikkomanisya.

15 Mukuya kwaciindi, ba Jodi bakaswaangana aba Mandi, mbwaanga boonse bakali bamanesi. Ba Mandi bakakkomana kapati kwiingula mibuzyo yaba Jodi. Nokwakainda ciindi, bakatalika kubandika twaambo tunji twamu Bbaibbele. Ba Jodi bakazumina kuba aciiyo ca Bbaibbele caaŋanda. Tiikwakainda ciindi, bakatalika kujanika kumiswaangano ku Ŋanda ya Bwami. Mu October ba Jodi bakaba basikumwaya batanabbapatizyigwa, mpoonya bakabbapatizyigwa mu February. Bakalemba kuti: “Mbwaanga lino ndakazyiba kasimpe, ndilikkomene kapati alimwi buumi bwangu bujisi mpindu.”

16. Ino cakuluula camukwesu waku Florida citondezya nzi kujatikizya kusoleka nkotucita mumulimo wakulungulula makani mabotu?

16 Ba Ryan tiibakazyi kuti kukambauka nkobakacita kumwaalumi umwi kuyoopa kuti muntu uumbi aiye kasimpe. Mubwini, balo bakazoozyiba cakacitika akaambo ‘kakulungulula makani mabotu’ cakulomya. Cilakonzya kucitika kuti mulakambauka kuŋanda yamuntu, kumilimo, kucikolo naa mukwiizya, mpoonya cakutazyiba, eeyi ilakonzya kuba nenzila bamwi njobamvwa makani mabotu. Mbuli Paulo mbwaatakazyi zyoonse zyakali kuyoocitika akaambo kamulimo wakwe wakukambauka “mu-Asiya,” andinywe tamukonzyi kuzyiba zyoonse zibotu izikonzya kucitika akaambo kamulimo wanu wakulungulula makani mabotu. (Amubale Incito 23:11; 28:23.) Pele cilayandika kapati kaka ikuti mwazumanana kucita boobo!

17. Ino ncinzi ncomukanza kucita mumwaka wa 2009?

17 Mumwaka ooyu wa 2009, atuubikkile maano mulimo wesu wakukambauka kuŋanda aŋanda alimwi amunzila zimbi. Aboobo, tuyoocikonzya kwaamba mbuli Paulo kuti: “Nsilikataazyi neciba comwe azeezi zintu, nsiyeeyi kuti buumi bwangu ncintu pe, ndiyandisisya buyo kuti ndimanizye lweendo lwangu, amulimo oyo ngwendakapegwa ku-Mwami Jesu, kuti ndilungulule Makani Mabotu aaluzyalo lwa-Leza.”

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino mbuti baapostolo Petro a Paulo alimwi abamwi bamumwaanda wamyaka wakusaanguna mbobakalungulula makani mabotu?

• Ino nkaambo nzi mulimo wesu wakukambauka ncoukonzya kugwasya bantu banji kwiinda mbotwakakambaukila?

• Ino ndugwalo nzi lwamwaka wa 2009, alimwi ino nkaambo nzi ncomuyeeya kuti luleelela?

[Mibuzyo yaciiyo]

Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 19]

Lugwalo lwamwaka wa 2009 ndwakuti: ‘Amulungulule makani mabotu.’ —Inc. 20:24.

[Cifwanikiso icili apeeji 17]

Baalu baku Efeso bakalizyi Paulo mbwaakali kulungulula makani mabotu kuŋanda aŋanda

[Cifwanikiso icili apeeji 18]

Ino mulimo wanu wakulungulula makani mabotu uyoogwasya bantu banji buti?