Skip to content

Skip to table of contents

“Njeeyi Inzila, Amweende Mulinjiyo”

“Njeeyi Inzila, Amweende Mulinjiyo”

“Njeeyi Inzila, Amweende Mulinjiyo”

Makani Aabuumi Bwaba Emilia Pederson

Akaluulwa aba Ruth E. Pappas

BAAMA, ba Emilia Pederson bakazyalwa mu 1878. Nokuba kuti bakaba bayi bakucikolo, pele ncobakali kuyandisya kucita nkubelesya buumi bwabo kugwasya bantu kuba acilongwe a Leza. Citondezyo caluyandisyo ndobakajisi Baama cakali cibbokesi cipati cakubikkila zyintu icakali muŋanda yesu iili mudolopo lisyoonto lya Jasper mucooko ca Minnesota, kucisi ca U.S.A. Bakacuula kutegwa babwezele zyintu zyabo kwiinka kucisi ca China kwalo nkobakali kuyanda kuyoobeleka kabali bamisyinali bacikombelo cimwi. Nokuba boobo, baneene bazyala baama nobakafwa, baama bakacinca mizeezo yabo eelyo bakakkala aŋanda kutegwa balanganye basyoonto babo, basimbi bone amusankwa omwe. Mu 1907 bakakwatwa kuli ba Theodore Holien. Mebo ndakazyalwa mu December 2, 1925—keela kubana bali ciloba.

Baama bakajisi mibuzyo yamu Bbaibbele yalo njobakali kuyandisya kujana bwiinguzi. Mubuzyo umwi wakali kujatikizya njiisyo yakuti helo mbusena bwakupenzyezya basizibi mumulilo. Bakabuzya mweendelezi uuswaya iwacikombelo citegwa Lutheran Church kwalo nkobakali kuyeeya kuti balakonzya kujana twaambo twamu Bbaibbele tukulwaizya njiisyo eeyi. Muciindi caboobo, wakabaambila kuti tacikwe makani ancolyaamba Bbaibbele—kupenzyegwa mumulilo wahelo kweelede kuyiisyigwa.

Makanze Aabo Aakuti Bazyibe Kasimpe Azuzikizyigwa

Ciindi cisyoonto buyo kuzwa mu 1900, ba Emma, basyoonto Babaama bakaintu, bakainka kudolopo lya Northfield mucooko ca Minnesota kuti bakaiye kulizya nyimbo. Bakakkala kuŋanda yaba Milius Christianson, bayi babo, balo bakakwete Sikwiiya Bbaibbele, kweelana ambobakali kwiitwa Bakamboni ba Jehova ciindi eeco. Ba Emma bakaamba kuti bajisi mucizyi wabo uuyandisya kubala Bbaibbele. Tiikwakainda ciindi, bakaintu baba Christianson bakalemba lugwalo kuli Baama lwalo lwakajisi bwiinguzi kumibuzyo yamu Bbaibbele njobakajisi.

Bumwi buzuba, Sikwiiya Bbaibbele mukaintu uujisi zyina lya Lora Oathout wakaboola kwiinda mukubelesya citima kuzwa kudolopo lya Sioux Falls, mucooko ca South Dakota kuti azookambaukile mudolopo lya Jasper. Baama bakaiya mabbuku aamu Bbaibbele ngobakatambula, eelyo mu 1915 bakatalika kwaambila bantu bamwi kasimpe kamu Bbaibbele kwiinda mukwaabila mabbuku ngaakabaletela Lora.

Mu 1916, Baama bakamvwa kuti mukwesu Charles Taze Russell uyoojanika kumuswaangano wacooko mudolopo lya Sioux City, mucooko ca Iowa. Bakakanza kuti bakajanike. Kwaciindi eeci, Baama bakajisi bana bali bosanwe, Marvin, iwakali ngomusyoonto wakajisi buyo myezi yakuzyalwa iili yosanwe. Nokuba boobo, aantoomwe abana babo boonse, bakaunka kudolopo lya Sioux City kwiinda mukubelesya citima, lweendo ilulampa makkilomita aatandila ku 160 kutegwa bakajanike kumuswaangano wacooko. Bakaswiilila makani ngaakabandika Mukwesu Russell, bakeebelela bbasikopo iitegwa “Photo-Drama of Creation,” eelyo bakabbapatizyigwa. Nobakajokela buyo kuŋanda, baama bakalemba cibalo cijatikizya muswaangano wacooko, calo cakamwaigwa mumuteende uutegwa Jasper Journal.

Mu 1922, Baama bakali akati kabantu bali 18,000 ibakajanika kumuswaangano wacooko ku Cedar Point, mucooko ca Ohio. Kuzwa buyo lyamuswaangano wacooko ooyu, kunyina nobakaleka kwaambilizya Bwami bwa Leza. Aboobo, cikozyanyo cabo cakatukulwaizya kutobela lulayo lwaamba kuti: “Njeeyi inzila, amweende mulinjiyo.”—Is. 30:21.

Kukambaukila Bantu Kwakazyala Micelo Mibotu

Kumatalikilo kwamyaka yakuma 1920, bazyali bangu bakalongela kuŋanda imwi kuzwa mudolopo lya Jasper. Bataata bakali kucita makwebo aayaambele alimwi bakajisi mukwasyi mupati wakulanganya. Taakwe nobakaiya kapati kasimpe kamu Bbaibbele kweelana ambobakacita Baama, pele bakagwasyilizya camoyo woonse kumulimo wakukambauka alimwi bakazumizya ŋanda yesu kuti kabasikila mpawo babelesi beendeenda, ibakali kwiita kuti pilgrims. Kanji-kanji, ciindi umwi wabakwesu beendeenda naakali kupa makani muŋanda yesu, bantu bali mwaanda naa kwiinda waawo bakali kujanika—kabaatikizyanya muŋanda yakulyookezyela, yakulida alimwi akuzyuli.

Nindakajisi myaka yakuzyalwa iili ciloba, ba Lettie basyoonto babaama bakatuma luwaile akwaamba kuti basimukobonyina, ba Ed Larson abakaintu babo, bayanda kwiiya Bbaibbele. Cakutasowa ciindi, bakakazumina kasimpe kamu Bbaibbele eelyo nokwakainda ciindi bakatamba basimukobonyina abambi bajisi zyina lya Martha Van Daalen, bakaintu bajisi bana bali lusele, kuti babasangane lyaciiyo. Ba Martha, balumi babo alimwi abana babo boonse abalo bakaba Basikwiiya Bbaibbele. *

Kuciindi nciconya eeci, mukubusi umwi wakali kukkala afwaafwi aŋanda yesu wiitwa kuti Gordon Kammerud, wakatalika kubelekela antoomwe a Bataata. Gordon wakacenjezyegwa kuti: “Utacubili bana basimbi ibasimalelo wako. Mbacikombelo cimbi.” Nokuba boobo, Gordon wakatalika kwiiya Bbaibbele eelyo kakutana kwiinda ciindi cilamfwu wakasyoma kuti wakakajana kasimpe. Nokwakainda myeezi yotatwe, wakabbapatizyigwa. Abalo bazyali bakwe bakatalika kusyoma, alimwi mikwasyi yesu—waba Holien, waba Kammerud, alimwi awaba Van Daalen—yakatalika kumvwana kapati.

Kuyumizyigwa Amiswaangano Yacooko

Baama bakayumizyigwa kapati amuswaangano wacooko wakacitilwa ku Cedar Point cakuti kunyina nobakali kuyanda kwiindwa muswaangano wacooko uuli woonse. Aboobo nzyondifwambaana kuyeeya ninyendo zilamfwu nzyotwakali kweenda kwiinka kuyoojanika kumiswaangano eeyo. Ooyo iwakali kudolopo lya Columbus, mucooko ca Ohio mu 1931 wakali kukulwaizya kapati nkaambo nceciindi zyina lya Bakamboni ba Jehova nolyakazuminwa. (Is. 43:10-12) Alimwi ndilauyeeya kabotu-kabotu muswaangano wacooko iwakacitilwa mucooko ca Washington, D.C., mu 1935, kwalo makani aayandika kapati nkwaakatondezya “inkamu mpati” yalo yaambidwe ku Ciyubunuzyo. (Ciy. 7:9) Bacizyi bangu Lilian alimwi a Eunice bakali akati kabantu bainda ku 800 bakabbapatizyigwa kumuswaangano ooyu.

Mukwasyi wesu wakali kweenda kwiinka kumiswaangano yacooko ku Columbus, Ohio mu 1937; ku Seattle, Washington mu 1938; alimwi aku New York City mu 1939. Mukwasyi waba Van Daalen alimwi awaba Kammerud alimwi abamwi, bakatusangana, eelyo twakoonena munzila. Eunice wakakwatwa kuli Leo Van Daalen mu 1940, mpoonya bakazooba bapainiya. Mumwaka nguwenya ooyu, Lilian wakakwatwa kuli Gordon Kammerud, abalo bakaba bapainiya.

Muswaangano wacooko wamu 1941 iwakacitilwa ku St. Louis, mucooko ca Missouri wakali kulibedelede akaambo kakuti zyuulu-zyuulu zyabakubusi bakatambula bbuku litegwa Children. Muswaangano wacooko ooyu wakandipa kucinca kapati kujatikizya buumi bwangu. Mazuba masyoonto buyo kuzwa waawo, mu September 1, 1941, mebo aantoomwe amwanaakwesu musankwa Marvin amukaintu wakwe, Joyce, twakaba bapainiya. Ndakajisi myaka yakuzyalwa iili 15.

Mucilawo cesu tobalimi, cakali cintu cikatazya kubakwesu boonse kuti kabajanika kumiswaangano yacooko akaambo kakuti kanji-kanji yakali kucitwa ciindi cakutebula. Aboobo yamana miswaangano yacooko, twakali kuba aziindi zyakwiinduluka twaambo twakumuswaangano kunze aaŋanda kutegwa aabo batakacikonzya kujanika bagwasyigwe. Eeyi yakali miswaangano iikkomanisya.

Cikolo ca Gileadi Alimwi Akuyoobelekela Kumasi Aambi

Mu February 1943, Cikolo ca Gileadi cakatalisyigwa kutegwa bapainiya bayiisyigwe mulimo wabumisyinali. Mucikolo cakusaanguna mwakali bamumukwasyi waba Van Daalen bali cisambomwi—bana bakwabo basankwa aaba, Emil, Arthur, Homer, alimwi a Leo; mweeninyina imusankwa uutegwa Donald, imwana wamucizyi wabausyi; alimwi amukaintu wa Leo, mucizyi wangu uutegwa Eunice. Twakalayana kumwi katuyeeya zyintu zinji mbokunga tiitwakazyi notwakali kuyoobabona alimwi. Nocakamana cikolo, boonse bali cisambomwi bakatumwa kuyoobelekela kucisi ca Puerto Rico, kwalo kwakali buyo Bakamboni batasiki ku 12 kuciindi eeco.

Nowakamana mwaka kuzwa ciindi eeco, Lilian alimwi a Gordon kubikkilizya a Marvin alimwi a Joyce bakajanika kucikolo catatu ca Gileadi. Abalo bakatumwa kucisi ca Puerto Rico. Mpoonya, mu September 1944 kandijisi myaka yakuzyalwa iili 18, ndakajanika kucikolo cane ca Gileadi. Nindakamanizya cikolo eeci mu February 1945, ndakabasangana banabakwesu, musankwa omwe abasimbi bobile kucisi ca Puerto Rico. Elo kaka eeci cakali cintu cikkomanisya kundicitikila! Nokuba kuti cakali kukatazya kwiiya mwaambo wa Chisipanisyi, mukaindi kasyoonto buyo tobamwi twakacikonzya kweendelezya ziiyo zya Bbaibbele ziinda ku 20 aumwi. Jehova wakaulongezya mulimo. Mazuba aano kuli Bakamboni babalilwa ku 25,000 mucisi ca Puerto Rico.

Mapenzi Asikila Mukwasyi Wesu

Leo a Eunice bakazumanana kukkala mucisi ca Puerto Rico nobakatumbuka mwana musankwa ngobakaulika kuti Mark, mu 1950. Mu 1952 bakayeeya kulyookezya kutegwa bakaswaye basazinyina kumunzi. Mu April 11, bakanyamuka andeke. Mukubula coolwe, mboyakanyamukila buyo ndeke, yakaakuwida mulwaanje. Leo a Eunice bakafwa. Mwanaabo wamyaka yakuzyalwa iili yobile iwazyina lya Mark wakajanwa kaibauka mulwaanje. Mulombwana umwi wakafwutuka nguwakamubikka mubwato bupompwa muya bubelesyegwa nokwacitika ntenda alimwi wakapegwa zibelesyo zyakuyoyela—eelyo wakaba muumi. *

Myaka yosanwe yakatobela, mu March 7, 1957, Baama a Bataata bakali mumootokala kwiinka ku Ŋanda ya Bwami ciindi nobakaima kuti bacince vwili lyamootokala lyakamanide muya. Ciindi nobakali kucinca vwili mumbali lyamugwagwa, Bataata bakalimbwa mootokala wakali kwiinda buyo eelyo bakafwa mpoonya aawo. Bantu batandila ku 600 bakajanika kumakani aadilwe, alimwi kwakacitwa bukamboni bubotu kubantu bamucilawo mwalo Bataata mobakali kulemekwa kapati.

Milimo Mipya

Mazuba masyoonto kabatanafwa Bataata, ndakapegwa mulimo wakuyoobelekela kucisi ca Argentina. Mu August 1957 ndakasika mudolopo lya Mendoza ilili mutulundu-lundu twa Malundu aa Andes. Mu 1958, ba George Pappas ibakamanizya cikolo ca 30 ca Gileadi, bakatumwa kuzoobelekela kucisi ca Argentina. Mebo alimwi aba George twakatalika kumvwana kapati, eelyo twakakwatana mu April 1960. Mu 1961, Baama bakafwa kabajisi myaka yakuzyalwa iili 83. Bakazumanana kweenda cakusyomeka munzila yabukombi bwakasimpe alimwi bakagwasya bantu banji kapati kucita mbubwenya oobo.

Mebo alimwi aba George twakabeleka antoomwe abamamisyinali bamwi mumaanda aayindene-indene aabamisyinali kwamyaka iili kkumi. Mpoonya twakabeleka myaka iili ciloba mumulimo wamubbazu. Mu 1975 twakapiluka kucisi ca United States kutegwa tukalanganye bamumukwasyi ibakali kuciswa. Mu 1980 balumi bangu bakalombwa kuyoobeleka mulimo wamubbazu mucilawo cibelesya mwaambo wa Chisipanisyi. Kuciindi eeco kwakali mbungano zibelesya mwaambo wa Chisipanisyi zibalilwa ku 600 mucisi ca United States. Kwamyaka iili 26, bunji bwambungano eezyi twakaziswaya alimwi twakalibonena mbungano kazivwula kusikila kumweelwe wiinda ku 3,000.

Bakeenda ‘Munzila’ Yakasimpe

Abalo Baama bakalibonena bakubusi bamumukwasyi wabo kabatalika kubeleka mulimo wabupainiya. Mucikozyanyo, Carol, mwana musimbi wamupati wangu Ester, wakatalika bupainiya mu 1953. Wakakwatwa kuli Dennis Trumbore, eelyo bacibeleka mumulimo wabupainiya kuzwa ciindi eeco. Mwana musimbi wa Ester wazyina lya Lois, wakakwatwa kuli Wendell Jensen. Bakajanika kucikolo ca 41 ca Gileadi alimwi bakabeleka kwamyaka iili 15 kabali bamisyinali kucisi ca Nigeria. Mark, mwana wabazyali bakafwa mundeke yakawida mulwaanje, wakabwezegwa alimwi akukomezyegwa amusyoonto wa Leo uutegwa Ruth La Londe alimwi amulumi wakwe Curtiss. Mark amukaintu wakwe Lavonne, bakabeleka mulimo wabupainiya kwamyaka iili mbwiibede alimwi bakayiisya bana babo bone, basankwa bobile abasimbi bobile, kutegwa beende ‘munzila’ yakasimpe.—Is. 30:21.

Orlen, mwanaakwesu uucipona alikke ujisi myaka yakuzyalwa iibalilwa ku 95. Ucizumanana kubelekela Jehova cakusyomeka. Mebo abalumi bangu ba George tucizumanana kubeleka mulimo wabupainiya calukkomano.

Ncobakasiya Baama

Lino ndijisi cintu comwe ncobakali kuyandisya Baama—desiki lyabo. Cakali cipego ncobakapegwa amucado kuzwa kuli bataata. Mucibikkilo cimwi cadesiki eeli muli bbuku lyabo lyakaindi lijisi mapeeji aatalembedwe cili coonse, mwalo mubikkidwe magwalo alimwi azibalo zyamiteende zyakamwaigwa zyalo nzyobakalemba alimwi izyakapa bukamboni bubotu bwa Bwami. Amwi aamagwalo aaya alimwi azibalo zyamiteende eezyi zyakalembwa kumatalikilo kwakuma 1900. Desiki eeli alimwi lijisi magwalo mayandisi ngotwakali kulemba tobana babo ibakali bamisyinali. Elo kaka ndilakukkomanina kwaabala ciindi aciindi! Alimwi magwalo ngobakali kutulembela akali kukulwaizya lyoonse, aazwide twaambo tukulwaizya. Baama kunyina nobakaazuzikizya makanze aabo aakuba misyinali. Nokuba boobo, bakajisi busungu bwamulimo wabumisyinali bwalo bwakapa kuti bamwi bakulwaizyigwe kwamyaka iili mbwiibede kuzwa ciindi nobakafwa. Elo kaka ndilangila kumbele ciindi mukwasyi mupati waakubonana antoomwe a Baama alimwi a Bataata munyika yaparadaiso!—Ciy. 21:3, 4.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 13 Amubone Ngazi Yamulindizi ya June 15, 1983, mapeeji 27-30, kujatikizya makani aabuumi bwaba Emil H. Van Daalen, ibana baba Martha.

^ munc. 24 Amubone 1987 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, peeji 93.

[Cifwanikiso icili apeeji 17]

Ba Emilia Pederson

[Cifwanikiso icili apeeji 18]

Mu 1916: Baama, Bataata (kabajisi Marvin); aansi, kuzwa kulumwensyi kwiinka kululyo: Orlen, Ester, Lilian, a Mildred

[Cifwanikiso icili apeeji 19]

Leo a Eunice, mazuba masyoonto kabatanafwa

[Cifwanikiso icili apeeji 20]

Mu 1950: Kuzwa kulumwensyi kwiinka kululyo, mujulu: Ester, Mildred, Lilian, Eunice, Ruth; aansi: Orlen, Baama, Bataata, alimwi a Marvin

[Cifwanikiso icili apeeji 20]

Ba George aba Ruth Pappas mumulimo wamubbazu, mu 2001