Skip to content

Skip to table of contents

Imiswaangano Yacooko Yotatwe Mboyakandicinca

Imiswaangano Yacooko Yotatwe Mboyakandicinca

Imiswaangano Yacooko Yotatwe Mboyakandicinca

Akaluulwa aba George Warienchuck

SENA kuli makani aamwi ngomwakamvwa kumuswaangano wacooko aakamupa kuti mucince bukkale bwanu? Eeci ncecakandicitikila. Inga ndayeeya musyule, ndijana kuti kuli miswaangano yotatwe yakandigwasya kuba abukkale bubotu. Iwakusaanguna wakandigwasya kuleka kuyoowa, wabili wakandigwasya kukkutila, watatu wakandiyiisya kupa. Kanditana kumwaambila mbondakacinca, amuleke ndimwaambile zyakacitika mumyaka yainda kaitanacitika miswaangano eeyi—zyintu zyakandicitikila kuzwa kubwana.

Ndakazyalwa mu 1928. Twakazyalwa totatwe, mebo ndime keela. Mebo abacizyi bangu bobilo, Margie a Olga, twakakomenena mudolopo lya South Bound Brook, mu New Jersey kucisi ca U.S.A. Bantu bakali kukkala mudolopo eeli aciindi eeco bakali kusika ku 2,000. Nokuba kuti twakali bacete, bamaama bakali kuyanda kupa. Kwakali kunga kufwumbwa bajana mali akuula zyakulya zibotu, bakali kubapa basimukoboma. Nindakali amyaka iili fwuka, kamboni umwi mukaintu iwakali kwaambaula Chihungarian wakabaswaya bamaama. Akaambo kakuti ooyu ngowakali musyobo wabamaama, bakakkomana kuswiilila makani aamu Bbaibbele. Kumbele, imucizyi wazyina lya Bertha iwakali amyaka yakuma 20, wakazumanana kubayiisya Bbaibbele bamaama mane wakabagwasya kuba babelesi ba Jehova.

Mebo tiindakali mbuli bamaama pe, ndakali kuyoowa alimwi tiindakali kulisyoma. Icakandipa kuba boobu mbaamaama bakali kundifwubaazya. Kumwi kandilila, ndakababuzya kuti: “Ino nkaambo nzi ncomundifwubaazyila boobu?” Bakandaambila kuti bakali kundiyanda kapati pele tiibakali kuyanda kuti eeci cindipe kulisumpula. Ooyu wakali muzeezo mubotu ngobakajisi bamaama, pele akaambo kakuti tiibakali kundaambila, ndakali kutyompwa.

Bumwi buzuba basimukoboma bamwi bakaintu, bakandilomba kuti ndisindikile bana babo basankwa kucikolo ciyiisya bana zyabukombi cicitwa mu Nsondo kucikombelo cabo. Mumoyo ndakalizyi kuti ikuunka kucikombelo ooku kwakali kulubizya kuli Jehova, pele tiindakali kuyanda kubatyompya. Aboobo ndakali kuunka kucikombelo ooku kwamyezi iili mbwiibede nokuba kuti eeci cakali kundipa kuusa kapati. Akwalo kucikolo ndakali kucita zyintu zitali kabotu akaambo kakuyoowa bantu. Ibapati bacikolo, ibakali kuyandisya kudyaaminina bamwi, bakali kwaambila bamayi kuti bana boonse beelede kwiilemeka ndembela. Andime ndakali kwiilemeka. Ndakali kucita oobo kwamwaka, mpoonya zyintu zyakacinca.

Ndakaiya Kuba Sicamba

Mu 1939, iciiyo cabbuku cambungano cakali kucitilwa muŋanda yesu. Mukwesu Ben Mieszkalski, iwakali mupainiya mukubusi, ngowakali kweendelezya ciiyo. Twakali kumwiita kuti Mulombwana Ben, alimwi lyakali kumweelela zyina eeli. Mebo ndakali kumubona kuti mulamfwu alimwi uneneede mbuli kuti ulaata amulyango. Nokuba kuti ndakali kumubona kuti wakali kuyoosya, wakali mubombe moyo cakuti ndakaleka kumuyoowa. Naakandaambila kuti tuunke limwi mumuunda, ndakazumina. Twakatalika kumvwana. Amwi mazuba nindakali kutyompwa wakali kundiyumya-yumya, wakali kwaambaula mbuli muntu uubandika amusyoonto wakwe. Eeci cakali kundikkomanisya, ndakatalika kumuyanda kapati.

Mu 1941, Ben wakatulomba kuti toonse mumukwasyi tuunke anguwe kumuswaangano wacooko kudolopo lya St. Louis ku Missouri. Ndakakkomana kapati. Kunyina nindakaunkide kubusena kulampa makilomita aayinda ku 80, pele lino ndakali kuunka kubusena kulampa makilomita aayinda ku 1,500 kuzwa kuŋanda. Pele nitwakasika ku St. Louis, twakajana mapenzi. Nokuba kuti bantu bakalilibambilide kututambula, imupati wacikombelo cabo wakabakasya. Nokuba boobo, ibakatutambide swebo bakazumina kuti tukkale ambabo. Bakaamba kuti bakali kuyanda kuzuzikizya cisyomezyo. Ndakakkomana kuti bakali basicamba.

Bacizyi bangu bakabbapatizyigwa kumuswaangano ooyu wacooko. Buzuba mbubonya oobu, mukwesu Rutherford waku Bbeteli yaku Brooklyn, wakapa makani mabotu kapati alimwi mumakani aaya wakalomba bana boonse ibakali kuyanda kubelekela Leza kuti baimikile. Notuli 15,000 twakaimikila. Kumane wakaamba kuti aabo bayanda kulyaaba akubeleka mulimo wakukambauka baambe kuti, “Ee.” Antoomwe abanama bamwi ndakaamba ajwi lyaatala kuti, “Ee!” Boonse bantu bakakamba kutondezya kukkomana. Eeci cakandikulwaizya kapati.

Nowakamana muswaangano, twakaunka kuyakuswaya mukwesu umwi ku West Virginia. Wakatwaambila cakamucitikila bumwi buzuba naakali kukambauka, bantu bakamuuma bamane bamubikka bunzuka amapepe. Eeci cakandipa kulibilika kapati. Amane mukwesu ooyu wakaamba kuti: “Nsikooleka kukambauka.” Notwakapiluka ndakalimvwa mbuli Davida naakali kulibambila kulwana a Goliati. Ndakalibambila kuyakubandika amupati wacikolo—iwakali kuyoosya mbuli Goliati.

Nindakapiluka kucikolo, ndakaunka kumupati wacikolo, wakandilanga cabukali. Ndakapaila mumoyo kuti Jehova andigwasye. Mpoonya ndakamwaambila kuti: “Ndakaunkide kumuswaangano wacooko wa Bakamboni ba Jehova. Kuzwa sunu, tandinakwiilemeki ndembela!” Twakaumuna kwaciindi cilimbocibede. Amane wakanyamuka akuboola nkondakabede kanyemede. Wakandaambila cabukali kuti: “Usale comwe, kulemeka ndembela naa kutandwa cikolo!” Aciindi aawa ndakalilibambide ikusala kabotu alimwi ndakalikkomene.

Ndakakkomana kapati cakuti ndakali kuyanda kuti ndimwaambile icakacitika Ben. Notwakaswaangana mu Ŋanda ya Bwami, ndakamwaambila kuti: “Banditanda kucikolo! Ndakaka kulemeka ndembela!” Wakandijata kumwi kamweta-mweta, amane wakati: “Masimpe Jehova ulakuyanda.” (Dt. 31:6) Eelyo kaka akandiyumya-yumya majwi aaya! Mu June 15, 1942, ndakabbapatizyigwa.

Mbondakaiya Kukkutila

Noyakamana Nkondo Yanyika Yabili, makwebo akatalika kweenda kabotu mucisi alimwi bantu bakatalika kuyandisya zyintu zyakumubili. Ndakanjila mulimo uuvwolwa mali manji cakuti ndakacikonzya kuula zyintu nzindatakali kuyeeya kuti ndiyakuzyuula mubuumi bwangu. Beenzuma bakaula mahonda, ibamwi bakaabambulula maanda aabo. Mebo ndakaula mootokala mupya. Ndakatalika kuyanda zyintu zinji cakuti ndakaleka kuzyibikkila maano zyintu zyakumuuya. Mumoyo ndakalizyi kuti ndakali kulubizya. Mucoolwe, mu 1950, imuswaangano wacooko iwakali mudolopo lya New York City wakandigwasya kapati kuzilanga munzila yeelede zyintu.

Kumuswaangano ooyu, baambi bamakani boonse bakali kukulwaizya baswiilizi kuti baubeleke kabotu mulimo wakukambauka. Umwi mwaambi wakaamba kuti: “Amuleke kubikkila maano kuzyintu zitayandiki, kamuzumanana kubalika.” Ndakalimvwa mbuli kuti waambila ndime. Alimwi ndakali kulangilila nobakali kumanizya cikolo ca Gileadi calo cakandipa kuyeeya kuti, ‘Ikuti aaba Bakambonima bamusela wangu basiya lubono lwabo akuyakubelekela mumasi aambi, nkokuti andime inga ndacita oobo nomuba mucisi muno.’ Nowakamana muswaangano, ndakasala kuti nditalike mulimo wabupainiya.

Aciindi aawa twakali pangene kale a Evelyn Mondak, imucizyi wakali musungu mumbungano, kuti tuyakukwatana. Banyina Evelyn, ibakajisi bana ibali cisambomwe, tiibakali kuyoowa bantu pe. Bakali kuyandisya kukambauka mumugwagwa iwakali kumbele acikombelo ca Katolika. Nokuba kuti bapati bacikombelo eeci bakali kubanyemena akubatanda, tiibakaleka kukambauka. Mbubwenya mbuli banyina, awalo Evelyn tanaakali kuyoowa bantu.—Tus. 29:25.

Mu 1951, twakakwatana a Evelyn alimwi toonse twakaleka kubeleka akutalika mulimo wabupainiya. Mulangizi wabbazu wakatukulwaizya kuti tukabelekele ku Amagansett, imunzi uuli kunkomwe yalwizi lwa Atlantic, makkilomita aali 160 kuzwa kudolopo lya New York City. Bakwesu bakubusena ooku nobakatwaambila kuti kwakanyina maanda aakukkala, twakatalika kulangaula ŋanda yamavwili kuti tuule, pele ngotwakali kujana akali kudula kapati. Kumane twakajana imwi yakafwide-fwide. Mukamwini wakaamba kuti inga wayuulisya amuulo wa $900 (K4,500,000)—aaya ngamali alike ngetwakajisi, ngotwakapegwa lyamucado. Twakayuula akwiibamba-bamba tumane twakaitoleela nkotwakalongela. Mali oonse ngotwakajisi akamana, tiitwakazyi ambotwakali kuyakukkala.

Evelyn wakanjila mulimo wakusalazya mumaanda andime ndakajana mulimo uubelekwa masiku, iwakusalazya muŋanda mobakali kuulisyila zyakulya zyabana Italy. Lyoonse ndakotoka, mukamwini wakali kundaambila kuti: “Naa kuli zyakulya zyasyaala, kobweza utolele bakaintu bako.” Kwakali kunga ndasika kuŋanda kuma 2 yamasiku, mukaanda kesu kwakali kununkilila buyo budodoodo. Twazikasaazya zilyo eezyi, zyakali kutugwasya ikapati mumupeyo notwakali kuzuzuma mpeyo mukaanda kesu kakali kutontola siko. Alimwi zimwi ziindi bakwesu bamumbungano bakali kutubikkila nswi amulyango. Mumyaka njotwakabeleka abakwesu aaba baku Amagansett, twakaiya ciiyo cakuti, ikuti katukkutila azyintu ziyandika ncobeni mubuumi tulakonzya kukkomana. Eeyi yakali myaka iikomanisya.

Twakakulwaizyigwa Kulyaaba

Mu July 1953, twakatambula myaanda-myaanda yabamamisyinali bakazwa mumasi aindene-indene ibakaboola kumuswaangano wamasi mudolopo lya New York City. Bakatwaambila zyintu zyakali kukkomanisya. Eezyi zyakatukkomanisya andiswe. Alimwi umwi mwaambi wamakani naakaamba kuti mumasi manji imulumbe wa Bwami taunasika twakazyiba ncotwakeelede kucita—nkulyaaba kwiinda mukuyungizya mulimo wesu. Katucili amuswaangano ooyu, twakalembela kuti tukaiye mulimo wabumisyinali. Mwaka nguwenya ooyu, twakaitwa ku Cikolo ca Gileadi canamba 23 icakatalika mu February 1954. Eelyo kaka cakali coolwe cipati eeci!

Twakakkomana notwakamvwa kuti tuyakubelekela kucisi ca Brazil. Notwakali kulibambila kuya ku Brazil ikweendwa mazuba aali 14 mubwato, umwi mukwesu waku Beteli wakandaambila kuti: “Mulaunka abamamisyinali bacizyi ibali fwuka. Mukababambe kabotu!” Amuyeeye buyo mbobakakkomana bantu ibakali kulangilila notwakali kunjila mubwato abacizyi bali kkumi! Nokuba boobo, eeci tiicakabanyonganya bacizyi aaba. Pele ndakakkomana nkaambo twakeenda kabotu kuya kusika ku Brazil.

Notwakauzyiba mwaambo wa Chipotyugisi, ndakatumwa kuyakuba mulangizi wabbazu mudolopo lya Rio Grande do Sul, ilili kumusanza kwacisi ca Brazil. Imulangizi wabbazu, iwatakakwete, ngondakali kuya kunjilila mubusena wakatwaambila kuti: “Ndagambwa kuti batuma banabukwetene kuno. Buumi kuno mbuyumu.” Imbungano kubusena oobu zyakali tanteene alimwi kuunka kumasena aamwi kwakali kuyandika kutanta maloli. Kwakali kunga wamuulila buyo cakulya namutekenya, ulakuzumizya kutanta. Mbuli bantu batantide mabbiza, twakali kutanta muloli akutandabala atala azyintu kumwi katujatilide ntambo zyaangide zyintu. Twasika mpiinyonena nzila, twakali kujatisya kutegwa tutawi azyalo zyintu kaziyunkaana mbuli kuti ziyanda kuwa alimwi kwakali kuyoosya kulanga mujeleele. Nokuba boobo, cakali kutukkomanisya kubona bakwesu kabatulindila kabakkomene.

Twakali kukkala abakwesu. Bakali bacete, pele eeci tiicakabalesya kuba baabi. Mucilawo cimwi, bakwesu boonse bakali kubeleka mubbuca. Akaambo kakuti bakali kuvwola mali masyoonto, bakali kucikonzya buyo kulya ciindi comwe abuzuba. Ikuti batabeleka buzuba oobo, amali tiibakali kupegwa. Nokuba boobo, insondo njotwakali kuswaya mbungano yabo, bakali kulomba mazuba obile kutegwa babelekele antoomwe ambungano. Bakali kusyoma Jehova. Tatukacilubi ciiyo ncotwakaiya kubakwesu aaba, ikulyaaba nkobakali kulyaaba akaambo ka Bwami bwa Leza. Mumazuba ngotwaakkala ambabo, twakaiya zyintu zitakonzyi kuyiigwa kucikolo cili coonse. Inga ndabayeeya bakwesu baya, misozi ilaibaiba akaambo kakukkomana.

Mu 1976, twakapiluka ku United States kuyakulwazya bamaama. Cakali kukatazya kusiya bakwesu ku Brazil, pele tulikkomene akaambo kakuti basikumwaya bakavwula alimwi ambungano zyakayungizyigwa. Lyoonse notutambula magwalo kuzwa ku Brazil, citupa kuyeeya zyintu zibotu zyakali kucitika notwakali kukkala nkuko.

Twakaswaangana Alimwi Abeenzuma

Notwakali kulwazya bamaama, twakali kubeleka mulimo wakusalazya kumwi katubeleka mulimo wabupainiya. Mu 1980, Bamaama bakafwa kabasyomeka kuli Jehova. Mpoonya ndakaitwa alimwi kumulimo wabbazu mu United States. Mu 1990, mebo amukaintu wangu twakaswaya mbungano imwi iili mu Connecticut nkotwakaswaangana amuntu umwi ngotwakali kuyanda kapati. Umwi wabaalu mumbungano eeyi wakali Ben—inzya, nguwenya Ben iwakandigwasya kuti ndisale kubelekela Jehova myaka iili 50 yainda. Twakakumbatana katukkomene.

Kuzwa mu 1996, mebo a Evelyn tuli bapainiya baalubazu bacembeede mumbungano ya Chipotyugisi mudolopo lya Elizabeth, mu New Jersey. Mazuba aano ndilaciswa-ciswa, pele ndilatola lubazu mumulimo wakukambauka akaambo kakuti mukaintu wangu ulandigwasya. Evelyn alimwi ulagwasya mucembele umwi simukoboma uuciswa-ciswa. Ooyu ngu Bertha—inzya, nguwenya iwakagwasya bamaama kuti batalike kubelekela Jehova myaka iili 70 yainda. Tulamulumba kapati akaambo kamulimo ngwaakacita, iwakugwasya mukwasyi wesu kuzyiba kasimpe.

Ndilalumba kapati kuti miswaangano eeyi yakandigwasya kuzyiba bukombi bwakasimpe, kukkutila azyintu nzyondijisi akuyungizya mulimo wakukambauka. Inzya, miswaangano iilya yakandigwasya kucinca.

[Cifwanikiso icili apeeji 23]

Banyina Evelyn (kulumwensi) abamaama

[Cifwanikiso icili apeeji 23]

Mweenzuma Ben

[Cifwanikiso icili apeeji 24]

Katuli ku Brazil

[Cifwanikiso icili apeeji 25]

Mebo a Evelyn mazuba aano