Skip to content

Skip to table of contents

‘Amuzunde Bubi’ Kwiinda Mukutanyema

‘Amuzunde Bubi’ Kwiinda Mukutanyema

‘Amuzunde Bubi’ Kwiinda Mukutanyema

“Mutaliyi inkoto, nubayandisi, . . . [pele am]uzunde bubi kukucita bubotu.”—ROM. 12:19, 21.

1, 2. Ino ncikozyanyo nzi cibotu Bakamboni aaba ncobakatondezya?

B AKAMBONI BA JEHOVA bali 34 nibakali kuya kumutabi iwakali kwaabwa, bakamuka akaambo kakuti ndeke njibakatantide yakabafwida munzila. Mpobakeelede kwiima woola yomwe kuti babikke mafwuta mundeke bakaima mawoola aali 44 kubbuwa lyandeke ikwakanyina zyakulya, maanzi naa zimbuzi zinji. Ibantu banji bakali mundeke bakacimwa cakuti bakatalika kunyemena bantu babeleka kubbuwa lyandeke. Pele bakwesu abacizyi tiibakanyema.

2 Bamane, Bakamboni bakasika nkobakali kuya kakuli cibeela camamanino cakwaabwa kwamutabi. Nokuba kuti bakalikatede bakakkomana kubandika abakwesu bakokuya muswaangano niwakamana. Nikwakainda ciindi bakamvwa kuti ikukkazyika moyo akulilemeka kwabo kwakalibonya kubantu banji. Umwi ngobakali limwi mundeke wakaambila balaandeke kuti: “Ikuti nibatakali baaba Banakristo bali 34 bakali mundeke nikwakaba manyongwe kubbuwa lyandeke.”

Tupona Munyika Bantu Mubanyemede

3, 4. (a) Munzila nzi alimwi ino bantu bakatalika lili kunyema? (b) Sena Kaini wakali kukonzya kulijata? Amupandulule.

3 Imapenzi aacitika mazuba aano mabi alakonzya kupa kuti bantu kabanyema. (Muk. 7:7) Ikanji-kanji kunyema ooku kupa kusulaikana akulwana. Zisi zilalwana, akwalo kutamvwana mumukwasyi kupa kuti kube mazwanga mumaanda manji. Kunyema akulwana kwakatalika kaindi. Kaini, mwana mutaanzi wa Adamu a Eva wakamujaya musyoonto wakwe Abelo akaambo kamunyono. Kaini wakacita cintu cibi eeci nokuba kuti Jehova wakamwaambila kuti tanaakeelede kunyema alimwi wakamusyomezyede kuti ulamuleleka ikuti naa wamumvwida.—Amubale Matalikilo 4:6-8.

4 Nokuba kuti tanaakalondokede, Kaini wakali kukonzya kusala cakucita mukaambo aaka. Naatakanyema. Nkakaambo kaako wakali aamulandu walunya. Mbubwenya buyo, ikutalondoka kutupa kucita zyintu zitali kabotu twanyema. Aalo mapenzi mapati atupa kukatazyigwa ‘muziindi eezyi zikatazya.’ (2 Tim. 3:1) Mucikozyanyo, kubula mali kulakonzya kutukatazya mumizeezo. Bapulisa atubunga tugwasya mikwasyi baamba kuti mapenzi aamali ngaapa kuti bantu banji kabazwangana akulwana mumukwasyi.

5, 6. Ino muuya uuli buti ngobajisi bantu munyika uukonzya kutuyunga kunyema?

5 Kuyungizya aawa, bantu banji mbotukkala limwi ‘balaliyanda,’ ‘mbaasikakomokomo’ alimwi ‘mbaasitunyetunyetu.’ Ncuuba-uba kutalika kucita mbuli mbobacita bantu aabo naa kunyema. (2 Tim. 3:2-5) Kanji-kanji zisobano zitondezyegwa aacipekupeku zitondezya kuti kujolela cibi akulwana kuli buyo kabotu alimwi nenzila yakumana mapenzi. Zisobano zinji zipa kuti basikweebelela babe amuzeezo wakuyanda kubona citicitike kumamanino kwalo ooyo watalisya nkondo nkwataajaigwe asyaazibwene wamucisobano.

6 Izyintu zili boobu ziyunga bantu kuba aa “muuya waansi ano” awa Saatani mweendelezi wanyika uunyemede, ikutali wa Leza. (1 Kor. 2:12; Ef. 2:2; Ciy. 12:12) Imuuya ooyu ukkomanisya bantu batalondokede alimwi ulakazyanya amuuya uusalala wa Leza amicelo yamuuya. Masimpe, njiisyo ya Banakristo njakutajolela muntu atunyemya. (Amubale Matayo 5:39, 44, 45.) Ino mbuti mbotukonzya kuzibelesya njiisyo zya Jesu?

Zikozyanyo Zibotu Azibi

7. Ino ncinzi cakacitika ba Simeoni a Levi nibakaalilwa kulijata akaambo kakunyema?

7 Mu Bbaibbele muli lulayo lunji lukonzya kutugwasya kutanyema alimwi muli zikozyanyo zyabantu zitondezya cikonzya kucitika naa twanyema akuti naa twalijata. Amubone cakacitika ciindi bana ba Jakobo ba Simeoni a Levi nibakamujolela cibi Sekemu akaambo kakujata Dina mucizyi wabo. “Bakabijilwa akukalala loko.” (Matl. 34:7) Bamane, bana bambi ba Jakobo bakausaala munzi wa Sekemu akutola bamakaintu abana mubuzike. Tiibakacita buyo oobu akaambo ka Dina pele kulibonya kuti alimwi bakali kulisumpula. Bakabona kuti Sekemu wakabacima boonse mumukwasyi kubikkilizya abausyi ba Jakobo. Ino Jakobo wakalimvwa buti kucintu ncibakacita?

8. Ino ncibakacita ba Simeoni a Levi cituyiisya nzi kujatikizya kujolela cibi?

8 Nokuba kuti cakamucitikila Dina cakamucima kapati Jakobo, acalo ncobakacita bana bakwe basankwa tanaakacikkomanina. Nokuba boobo, Simeoni a Levi bakasola kutondezya kuti ncobakacita cakali buyo kabotu nibakaamba kuti: “Sa uleelede kucitila mucizi wesu mbuli sibwaamu mbwacitilwa?” (Matl. 34:31) Pele kaambo aaka tiikakamana mpoonya aawo akaambo kakuti awalo Jehova tiicakamukkomanisya. Nikwakainda myaka iili mbwiibede, Jakobo wakaamba kuti akaambo kakutalijata nibakanyema ba Simeoni a Levi, lunyungu lwabo luya kumwaika mubana Israyeli. (Amubale Matalikilo 49:5-7.) Inzya, akaambo kakutalijata cakapa kuti bausyi bana a Leza batakkomani.

9. Ino ndilili Davida naakatinyeme?

9 Ncaakacita Mwami Davida cakaliindene. Wakalijisi ziindi zinji zyakuti inga wajola, pele tanaakacita oobo. (1 Sam. 24:3-7) Aciindi cimwi alimwi wakali kuyanda kunyema. Nabala, muntu wakavwubide kapati wakabatukila bantu ba Davida nokuba kuti bakazikwabilila imbelele zya Nabala abeembezi bakwe. Akaambo kakuti Davida wakanyema kucintu cakacitika kubantu bakwe, wakali kuyanda kujola cibi. Davida abantu bakwe nibakali kuya kukujaya Nabala amukwasyi wakwe, muntu umwi wakaambila Abigayeli mukaintu wamaano wa Nabala cintu cakacitika akumwaambila kuti acite cimwi cintu. Cakufwambaana mukaintu ooyu wakabweza zipego akumutolela Davida. Wakalilekelela kuli Davida wakali kuyoowa Jehova. Wakacita oobo akaambo kacibi ncaakacita Nabala mulumi wakwe. Davida wakakabona kaambo amane wakati: “Ayebo omwini ulumbwe, nkaambo nduwe wandikasya sunu kutila bulowa.”—1 Sam. 25:2-35.

Mbwalilemeka Munakristo

10. Ino Banakristo inga bacita buti caboola kukujolela cibi?

10 Icakacitika kuli Simeoni a Levi alimwi a Davida a Abigayeli mubwini citondezya kuti Jehova ulabakazya aabo ibatalijati nibanyema akulwana akuti ulabalongezya aabo ibalekelelana. Imwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Anooli kwakonzeka, nkukuti mbuli mbumukonzya nubeni, amukalane abantu boonse caluumuno. Mutaliyi inkoto, nubayandisi, pele amulekele bukali bwa-Leza busena, nkaambo kulilembedwe kuti, Lubeteko ndulwangu, mebo njoobweedezya, mbwaamba Jehova. Nkaambo kaako, anooli sinkondonyoko wafwa inzala, umusanine; afwa nyota, umunywisye; ikuti kukucita boobo ulalundika makala aamulilo amutwe wakwe. Utazundwi kububi pe, uzunde bubi kukucita bubotu.”—Rom. 12:18-21. *

11. Ino mbuti mucizyi umwi mbwaakaiya kutegwa katanyemi?

11 Tulakonzya kulutobela lulayo oolu. Mucikozyano, mucizyi wakatongookela mwaalu kujatikizya mupati wamulimo ooko nkwabelekela. Wakamwaamba kuti tali kabotu alimwi tajisi lubomba. Wakamunyemena mukaintu cakuti wakali kuyanda kucileka kubeleka. Imwaalu wakamwaambila kuti asaangune kuliyeeya. Wakazyiba kuti mucizyi ooyu naakali kupenzyegwa amupati wamulimo wakanyema aboobo cakapa kuti zyintu zibije kwiinda. (Tit. 3:1-3) Mwaalu wakaamba kuti nokuba kuti akajane mulimo umbi, teelede kunyema napenzyegwa. Wakamulomba kuti kalemeka bapati bamulimo mbubwenya mbwayanda kuti bantu kabamulemeka, mbuli Jesu mbwaakatuyiisya kucita. (Amubale Luka 6:31.) Mucizyi wakazumina kuti uyakucita oobo. Kumane ncinzi cakacitika? Nikwakainda ciindi, mupati wamulimo amucizyi ooyu bakatalika kumvwana, amane mupati wamulimo wakamulumba mucizyi akaambo kakuti ubeleka kabotu.

12. Ino nkaambo nzi kutamvwana akati ka Banakristo ncokutyompya kapati?

12 Tacikonzyi kutugambya ikuti umwi uutali mumbungano ya Banakristo watunyemya. Tulizyi kuti buumi munyika ino ya Saatani tabuli kabotu akuti tatweelede kubalekela basizibi kutunyemya. (Int. 37:1-11; Muk. 8:12, 13; 12:13, 14) Pele, kuti naa twaimpana amukwesu naa mucizyi mumbungano cilainda kubija. Mucizyi umwi wakaamba kuti, “Icakali kundikatazya kapati nindakali kwiiya kasimpe nkuzyiba kuti bantu ba Jehova abalo tabalondokede.” Twakaleka kuyanzana abantu batamvwani bamunyika, katuyeeya kuti boonse bali mumbungano ya Banakristo balamvwana. Aboobo, ikuti Munakristoma ikapati ooyo ujisi mikuli mumbungano kataliyeeyi naa kataciti zyintu mbuli Munakristo inga catucima naa kutunyemya. Inga twalibuzya kuti, ‘Ino mbuti zyintu zili boobu mbozikonzya kucitika akubantu ba Jehova?’ Zyakacitika akubananike Banakristo mumazuba abaapostolo. (Gal. 2:11-14; 5:15; Jak. 3:14, 15) Ino ncinzi ncotweelede kucita ikuti naa cili boobu catucitikila?

13. Ino nkaambo nzi ncotweelede kwaamana mapenzi akati kesu, alimwi inga twacita buti oobu?

13 Mucizyi iwaambwa kale atala aawa wakaamba kuti: “Ndakaiya kubapailila bantu ibakali kundinyemya. Eeci cilagwasya lyoonse.” Mbubwenya mbuli mbotwabala kale, Jesu wakatuyiisya kuti katubapailila bantu ibatupenzya. (Mt. 5:44) Nkokuti tweelede kubapailila bakwesu abacizyi bakumuuya. Mbubwenya mbuli muzyali musankwa mbwayanda kuti bana bakwe kabamvwana, awalo Jehova uyanda kuti babelesi bakwe munyika kabamvwana. Tulangila ciindi notuya kukkala antoomwe muluumuno alimwi katukkomene, alimwi Jehova ulatuyiisya kucita oobo lino. Uyanda kuti katubelekela antoomwe mumulimo wakwe. Aboobo, atwaamane mapenzi ngotujisi naa ‘kubalekelela’ buyo aabo akuzumanana kubelekela aantoomwe. (Amubale Tusimpi 19:11.) Muciindi cakulizandula kubakwesu notuli mumapenzi, tuyandika kugwasyanya kutegwa tuzumanane katuli akati kabantu ba Leza, kutegwa tuzumanane kukwabililwa “amaboko aa [Jehova] aatamani.”—Dt. 33:27.

Kuba Alubomba Kuli Boonse Cilagwasya

14. Ino mbuti mbotukonzya kulikwabilila kumuuya mubi wa Saatani wakuyanda kutwaandaanya?

14 Kutegwa atulesye kukambauka makani mabotu, Saatani amadaimona aakwe baluujisi kusola kunyonganya luumuno mumikwasyi amumbungano. Balasola kubaandaanya kabazyi kuti kwaandaana kuletela mapenzi. (Mt. 12:25) Ikutegwa tutayungwi amuuya wabo mubi, tweelede kutobela lulayo lwa Paulo lwakuti: “Muna-Mwami teelede kulwana pe, uleelede kuba mutete-moyo kubantu boonse.” (2 Tim. 2:24) Amuyeeye kuti “inkondo njitulwa tiiensi yakulwana abantu balya maila, pe, njakulwana . . . amyuuya yabubi iili mumyeenya yakujulu.” Ikutegwa tuzunde munkondo eeyi, tuyandika kubelesya zilwanyo zyakumuuya, izibikkilizya “makani mabotu aaluumuno.”—Ef. 6:12-18.

15. Ino mbuti mbotweelede kucita kuti naa batulwana bantu batali mumbungano?

15 Bantu batali mumbungano, basinkondonyina a Jehova balabelesya nzila zyalunya ikulwana bantu bakwe basiluumuno. Bamwi basinkondo aaba balabauma Bakamboni ba Jehova. Bamwi balatubejelezya mumapepa naa munkuta. Jesu wakabaambila basikumutobela kuti beelede kucilangila eeci. (Mt. 5:11, 12) Ino ncinzi ncotweelede kucita? Tatweelede kujola cibi kucibi mukwaambaula naa mumicito.—Rom. 12:17; amubale 1 Petro 3:16.

16, 17. Ino mbungano imwi yakaba apenzi lili buti?

16 Kufwumbwa naa ncinzi ncanga watucita Diabolosi, kwiinda ‘mukuzunda cibi mukucita cibotu,’ tulakonzya kupa bumboni bubotu. Mucikozyanyo, imbungano imwi kunsumbu yamu Pacific yakabbadelela ŋanda mwakucitila Ciibalusyo. Bapati bacikombelo cimwi bakubusena ooku nibakaamvwa makani aaya, bakaambila basicikombelo cabo kuti baswaangane abalo muŋanda eeyi aciindi nciconya ca Ciibalusyo. Pele, mupati wabamapulisa wakaambila bapati bacikombelo eeci kuti babalekele ŋanda Bakamboni aciindi eeco. Nokuba boobo, nicakasika ciindi eeci iŋanda eeyi yakalizwide basicikombelo alimwi bakalitalikide kale kupaila.

17 Ibapulisa nibakacili kulibambila kuti babatande bantu aaba, mweendelezi wacikombelo wakaboola kumwaalu umwi akumubuzya kuti: “Sena kuli bubambe bwaalubazu mbomulibambila kucita mangolezya sunu?” Mukwesu wakamwaambila kuti kuli Ciibalusyo, mpoonya muntu ooyu wakaamba kuti: “Eena, tiindalizyi.” Mpoonya, mupulisa wakaamba kuti: “Pesi twalimwaambide cifwumo-fwumo.” Sicikombelo ooyu wakalanga kumwaalu amane wamweta-mweta cakufwubaazya akwaamba kuti: “Ino mulacita buti lino? Ibantu besu balizwide muŋanda. Sena mulabaambila bapulisa kuti batutande?” Wakacita caali kutegwa Bakamboni baboneke mbuli kuti mbaasikupenzya. Ino bakwesu nibakacita buti?

18. Ino bakwesu bakacita buti nibakabanyemya, alimwi ncinzi cakacitika?

18 Bakamboni bakazumina kuti basicikombelo inga bazumanana kwacisela cawoola mpoonya bakwesu nobaticite Ciibalusyo. Basicikombelo bakamuka kuzwa, pele nibakazwa ibakwesu bakacita Ciibalusyo. Nibwakaca bamfwulumende bakasala bantu kutegwa bakavwuntauzye kaambo aaka. Nibakamana kuvwuntauzya twaambo toonse bakaambila basicikombelo kwaambilizya kuti ibakaleta penzi tabali Bakamboni pe, pele mweendelezi wacikombelo. Bamfwulumende alimwi bakabalumba Bakamboni ba Jehova mbobakakeendelezya kaambo aaka kakatazya.

19. Ino ncinzi cimbi cinga capa kuti tube aluumuno?

19 Iimbi nzila iikonzya kutugwasya kubamba luumuno abantu njakubelesya majwi mabotu. Cibalo citobela cilabandika ncocaamba kubelesya majwi mabotu alimwi ambotukonzya kucita oobo.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 10 “Makala aamulilo” caamba nzila njibakali kubelesya bantu bakaindi nibakali kunyengulula mabwe kuti bajane lubulo. Ikuti naa twabafwida lubomba aabo batajisi lubomba ndiza inga bacinca mizeezo yabo.

Sena Inga Mwapandulula?

• Ino nkaambo nzi bantu munyika ncobanyemede kapati mazuba aano?

• Ino nzikozyanyo nzi zyamu Bbaibbele zitondezya cikonzya kucitika ikuti naa muntu walijata kunyema alimwi anaatalijata?

• Ino ncinzi ncotweelede kucita ikuti naa Munakristoma watunyemya?

• Ino ncinzi ncotweelede kucita ikuti naa bantu batali mumbungano batulwana?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 16]

Nibakamana kujaya bantu akaambo kakunyema, Simeoni a Levi bakajoka

[Zifwanikiso izili apeeji 18]

Kuba alubomba kulakonzya kupa kuti bantu kabatatunyemyi