Skip to content

Skip to table of contents

Kwaambaula Kabotu Kupa kumvwana

Kwaambaula Kabotu Kupa kumvwana

Kwaambaula Kabotu Kupa kumvwana

“Lyoonse majwi aanu abe aaluzyalo.”—KOL. 4:6, BT.

1, 2. Ino ncinzi cakacitika kumukwesu ooyu akaambo kakwaambaula kabotu?

IMUKWESU umwi wakaamba kuti: “Nindakali kukambauka kuŋanda aŋanda ndakajana muntu wakandinyemena cakuti milomo amubili wakwe wakali kubimba. Ndakasola kumwaambila ncaamba Magwalo, pele wakaindila kunyema. Ibakaintu abana abalo bakandikunga cakuti ndakayeeya kuti nduunke buyo. Ndakabaambila kuti ndaboolede muluumuno alimwi ndeelede kuunka muluumuno. Ndakabatondezya lugwalo lwa Ba-Galatiya 5:22 a 23 ilwaamba zyaluyando, kubomba moyo, kulilesya alimwi aluumuno. Mpoonya ndakabalaya.

2 “Nikwakainda ciindi, nindakali kukambauka mumaanda aali munsi-munsi, ndakababona bamukwasyi ooyu kabakkede anze. Bakandiita. Ndakalibuzya kuti, ‘Ino ncinzi ncibandiitila?’ Mulumi wakajisi nkapu mpati yameenda akundisomba. Wakalilekelela kuli ncaakacita amane wakandilumbaizya akaambo kalusyomo lwangu luyumu. Twakalayana kabotu-kabotu.”

3. Ino nkaambo nzi ncotuteelede kulekela bamwi kuti batunyemye?

3 Munyika ino bantu mobajisi bubi, mumuunda amwalo tulajana bantu banyemede. Ikuti naa twabajana bantu bali boobu tweelede kuba “amoyo mutete” abulemu. (1 Pet. 3:15) Ikuti mukwesu waambwa atala aawa awalo naakanyema akaambo kakumunyemena, imuntu ooyo naatakacinca mbuli mbwaakacita ndiza naakanyema kwiindilila. Akaambo kakuti mukwesu wakalijata alimwi wakali kwaambaula kabotu, zyoonse zyakeenda kabotu.

Ino Ncinzi Cipa Kuti Kwaambaula Kwesu Kubote?

4. Ino nkaambo nzi ncecili cibotu kwaambaula kabotu?

4 Notubandika abantu bali mumbungano naa batali bakamboni naa bamumukwasyi, tuyandika kutobela lulayo ndwaakaamba mwaapostolo Paulo naakati: “Kwaamba kwanu kulweezegwe amunyo wakulumba.” (Kol. 4:6) Ikwaambaula kabotu kuli boobu kulakonzya kutugwasya kubandika kabotu akuba aluumuno.

5. Ino kubandika kabotu tacaambi kucita buti? Amupe cikozyanyo.

5 Ikubandika kabotu tacaambi ikwaamba zyoonse nzyomuyeeya naa mbomulimvwa, ikapati kuti kamunyemede. Magwalo atondezya kuti kutalijata ncitondezyo cakukompama. (Amubale Tusimpi 25:28; 29:11.) Musa—iwakali “mubombemoyo kwiinda bantu boonse” mbaakali kupona limwi—cimwi ciindi wakalekela kuzanga kwabana Israyeli kumupa kunyema akwaalilwa kulemeka Leza. Musa wakaamba mbwaakalimvwa, pele Jehova tanaakakkomana. Naakasololela bana Israyeli kwamyaka iili 40, Jehova tanaakamuzumizya Musa kuti abanjizye mu Nyika Yakasyomezyegwa.—My. 12:3; 20:10, 12; Int. 106:32.

6. Ino kubelesya bupampu notwaambaula caamba nzi?

6 Imagwalo atukulwaizya kuti katulijata akubelesya bupampu notwaambaula. “Mukuvula kwamajwi tamubuli mulandu, pele oyo uukasya milomo yakwe musongo.” (Tus. 10:19; 17:27) Nokuba boobo, kubelesya bupampu tacaambi kuumuna buyo. Caamba kwaambaula kabotu, kubelesya majwi aayaka ikutali aayasa.—Amubale Tusimpi 12:18; 18:21.

“Ciindi Cakuumuna Aciindi Cakwaamba”

7. Ino nzyintu zili buti nzyotuteelede kwaamba, alimwi nkaambo nzi?

7 Mbubwenya mbotuyandika kwaambaula kabotu kubantu mbotubeleka limwi abaabo mbotujana mumuunda, tuyandika kucita oobo mumbungano akuŋanda. Kucita zyintu cabukali kakunyina kuyeeya cikonzya kucitika cilakonzya kutunyonganya akunyonganya bamwi kumuuya, mumizeezo akumubili. (Tus. 18:6, 7) Ikuti katulimvwa bubi akaambo kakutalondoka tuyandika kulijata. Kusampaula, kufwubaazya, kunyansya abukali tazili kabotu. (Kol. 3:8; Jak. 1:20) Zilakonzya kunyonganya cilongwe cesu abantu alimwi a Jehova. Jesu wakayiisya kuti: “Umwi aumwi uukalalila munyina uleelede kubetekwa. Alimwi umwi aumwi uusampaula munyina uleelede lubeta lupati. Pele umwi aumwi uutukila uleelede mulilo wa-Gehena.”—Mt. 5:22.

8. Ino ndilili notweelede kwaamba cili kumoyo, alimwi muunzila nzi?

8 Pele kuli twaambo tumwi ntotukonzya kulimvwa kuti tweelede kutubandika. Ikuti naa mukwesu wamwaambila naa kumucitila cintu cimwi camucima cakuti tamukonzyi kuumuna buyo, tamweelede kumubikkilila. (Tus. 19:11) Ikuti naa umwi wamunyemya, amulijate mpoonya amubweze ntaamu zyeelede kutegwa mukamane kaambo aako. Paulo wakalemba kuti: “Mutabbizyi izuba bukali bwanu.” Ikuti naa penzi eeli lyazumanana mulakonzya kulilanga-langa aciindi ceelede. (Amubale Ba-Efeso 4:26, 27, 31, 32.) Amukabandike kaambo aaka amukwesu cakutainda mumbali, cakukkazyika moyo kamujisi makanze aakuti mulekelelane.—Lev. 19:17; Mt. 18:15.

9. Ino nkaambo nzi ncotweelede kulijata katutana bandika amuntu watunyemya?

9 Pele mweelede kusala ciindi cibotu cakubandika. Kuli “ciindi cakuumuna aciindi cakwaamba.” (Muk. 3:1, 7) Kunze lyaboobo, “moyo wamululami ulayeeya kabotu mbweelede kuvuwa.” (Tus. 15:28) Eeci inga cabikkilizya kujana ciindi nomukonzya kubandika mapenzi ngomujisi. Ikuti naa mwabandika umwi kacinyemede kulakonzya kupa kuti aindile kunyema alimwi tacigwasyi kuti mulindile ciindi cilamfwu kapati.

Ikucita Zyintu Zibotu Kupa Kuti Katumvwana

10. Ino kucita zyintu zibotu inga kwatugwasya buti kuti tuzumanane kumvwana abantu?

10 Ikubandika kabotu kupa kuti tuzumanane kumvwana abantu. Kucita zyintu zikonzya kupa kuti tuzumanane kumvwana abantu kulakonzya kupa kuti katubandika kabotu ambabo. Ikubacitila zyintu zibotu bamwi—kujana ciindi cakubagwasya, kubapa zipego kuzwa ansi aamoyo akubasamausya—kulakonzya kupa kuti bantu balikwaye kubandika andiswe. Alimwi cilakonzya kupa kuti ‘tulundike makala aamulilo’ amutwe wakwe kutegwa abe abube bubotu ibukonzya kupa kuti twaanguluke kubandika.—Rom. 12:20, 21.

11. Ino Jakobo ncinzi ncaakacita kutegwa batalike kumvwana alimwi a Esau, alimwi ncinzi cakacitika?

11 Syaanene Jakobo wakalikazyi kaambo aaka. Esau, simaanganyina wakalinyemede kapati cakuti Jakobo wakatija akaambo kakuti wakali kuyeeya kuti Esau inga wamujaya. Nikwakainda myaka minji, Jakobo wakapiluka. Esau wakamucinga, abantu bali 400. Jakobo wakapaila kuli Jehova kuti amugwasye. Mpoonya wakatuma bantu bakwe kuti bamutolele Esau banyama banji. Icipego eeci cakabeleka mbubwenya mbwaakakanzide. Nibakaswaangana, Esau wakacinca kuyeeya amane wakabalika kwaakumukumbata Jakobo.—Matl. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.

Kamwaambaula Kabotu Kutegwa Mubakulwaizye Bambi

12. Ino nkaambo nzi ncotweelede kubelesya majwi mabotu notubandika abakwesu?

12 Banakristo babelekela Leza kutali bantu. Nokuba boobo, lyoonse tuyanda kuti bantu kabatulumbaizya. Kwaambaula kabotu kulakonzya kubakkazyika moyo bakwesu abacizyi. Pele, kubasinsa kulakonzya kubayungizizya mapenzi cakuti bamwi inga kabayeeya kuti Jehova tacibayandi. Aboobo katuzumanana kubandika twaambo tukulwaizya “majwi aaelede aakonzya kuyaka, kuti boonse baswiilila bagwasigwe.”—Ef. 4:29.

13. Ino baalu ncinzi ncobeelede kuyeeya (a) nobapa lulayo? (b) nobalembelana magwalo?

13 Ikapati baalu beelede kuti kabali “batete myoyo” akubalanganya kabotu bakwesu. (1 Tes. 2:7, 8) Ikuti naa baalu bayandika kuti bape lulayo, beelede kucita oobo “camoyo mubombe” noliba leelyo nobabandika abantu batayandi kuswiilila. (2 Tim. 2:24, 25) Baalu alimwi beelede kulemba munzila iili kabotu nobalembelana magwalo akabunga kabaalu kambi naa abakumutabi. Beelede kulemba kabotu kweelana ambotubala kulugwalo lwa Matayo 7:12.

Kwaambaula Kabotu Mumukwasyi

14. Ino Paulo wakabaambila nzi balumi, alimwi nkaambo nzi?

14 Nzyotwaamba ambotulibonya zilakonzya kubapa kulimvwa kabotu naa kulimvwa bubi bamwi. Mucikozyanyo, bamwi basankwa inga kabatabazyi kabotu mbobalimvwa bamakaintu nobabelesya majwi amwi. Mucizyi umwi wakaamba kuti: “Cilandiyoosya mulumi wangu nandibwentela ajwi lyaatala.” Majwi aabukali alakonzya kumukatazya mukaintu kwaciindi cilamfwu kwiinda mbwaakonzya kucita kumusankwa. (Lk. 2:19) Eeci cilacitika ikapati ikuti naa aambwa amulumi wakwe ngwayanda alimwi ngwalemeka. Paulo wakaambila balumi kuti: “Amuyandisye banakazi banu, mutanoobagutaiki.”—Kol. 3:19.

15. Amupe cikozyanyo citondezya kaambo mulumi ncayelede kukkala kabotu amukaintu.

15 Mukaambo aaka, imukwesu iwakakwata kaindi wakapa cikozyanyo citondezya kaambo mulumi ncayelede kukkala kabotu amukaintu wakwe mbuli “cilongo cikompeme.” Wakaamba kuti: “Ikuti naa mwajata cintu cikonzya kupwaika, mweelede kucijata kabotu kutegwa citaanduki. Nokuba kuti cabambwa, lwaanzi aabona lulacaala kalulibonya. Ikuti mulumi wabelesya majwi aabukali kumukaintu wakwe cilakonzya kumunyemya. Eeci cilakonzya kubapenzya kwaciindi cilamfwu mucikwati cabo.”—Amubale 1 Petro 3:7.

16. Ino mbuti mukaintu mbwakonzya kuyaka mukwasyi wakwe?

16 Basankwa abalo balakonzya kukulwaizyigwa naa kutyompwa akaambo kamajwi ngobabelesya bamwi kubikkilizya ayaayo ngobaamba bamakaintu babo. “Mwanakazi uucenjede” ooyo ngwasyoma mulumaakwe ulabikkila maano mbwalimvwa mulumaakwe mbubwenya mbwayanda kuti kabikkilwa maano awalo. (Tus. 19:14; 31:11) Masimpe izyintu nzyacita mukaintu zilakonzya kupa kuti mukwasyi ubote naa ubije. “Mwanakazi musongo ulayaka iŋanda yakwe, pele mufubafuba ulaimwaya amaanza aakwe mwini.”—Tus. 14:1.

17. (a) Ino bana beelede kubalemeka buti bazyali babo? (b) Ino mbuti bazyali abaalu mbobakonzya kubalemeka bana alimwi nkaambo nzi?

17 Ibazyali abana babo abalo beelede kubandika kabotu. (Mt. 15:4) Notwaambaula abana tweelede kubikkila maano kutegwa “batanoosululwi” naa ‘kubakalalila akubanyemya.’ (Kol. 3:21; Baefeso 6:4, BT) Nokuba kuti ibana bayandika kulaigwa, ibazyali abaalu beelede kwaambaula ambabo cabulemu. Ikuti bacita oobo, ibapati balakonzya kupa kuti bana kababamvwida akuzumanana kumubelekela Leza. Tatweelede kubatondezya mbuli kuti twaalilwa kubagwasya nkaambo abalo inga batyompwa. Ibana tabakonzyi kuziyeeya zyintu zyoonse nzibakalaigwa, pele balakonzya kuyeeya mbobakali kwaamba.

Ikuzyaamba Kabotu Zyintu Kuzwa Kunsi Aamoyo

18. Ino mbuti mbotukonzya kuleka kubikkilila?

18 Ikumana penzi lyakunyema tacaambi buyo kulicengeezya kuti zyoonse zili kabotu. Kuyanda kwesu takuli kakupa-upa buyo ameso. Ikuti naa kamulibonya mbuli kuti zyoonse zili kabotu pele kamufwundilide mumoyo cilakonzya kumupa kukopana. Cili mbuli kuvwunika mupika uujisi maanzi aabila. Ikucita boobo kulakonzya kupa kuti maanzi afwasuke. Aboobo tamweelede kubikkilila kusikila limwi munyeme cakuzwa munzila. Amupaile kuli Jehova kutegwa amugwasye kuti mutani kubikkilili. Muuya wa Jehova weelede kumucinca mumizeezo amumoyo kutegwa mucite kuyanda kwakwe.—Amubale Ba-Roma 12:2; Ba-Efeso 4:23, 24.

19. Ino nzyintu nzi nzyomukonzya kucita izikonzya kumugwasya kuti kamutazwangani abantu?

19 Amucite zyintu zikonzya kumugwasya kulijata. Ikuti naa mwabona kuti muya bunyema, cilakozya kumugwasya kuti naa mwazwa abusena aawo kutegwa moyo ukkale. (Tus. 17:14) Ikuti muntu ngomubandika limwi watalika kunyema, kamwaambaula cakukkazika moyo. Amuyeeye kuti: “Kuvwuwa kabotu kulalesya bukali, pele majwi mabi alabusya inkondo.” (Tus. 15:1) Kubbodola kulakonzya kupa kuti muntu anyemene limwi nokuba kuti mwatola jwi ansi nomwaambaula. (Tus. 26:21) Aboobo ikuti kamubona kuti takonzyi kulijata, ‘amumuke kwaamba, amumuke kunyema.’ Amupaile kuti muuya wa Jehova umugwasye kwaamba zyintu zili kabotu, ikutali zibi.—Jak. 1:19.

Amulekelele Kuzwa Kunsi Aamoyo

20, 21. Ino ncinzi cikonzya kutugwasya kubalekelela bamwi, alimwi nkaambo nzi ncotweelede kucita boobo?

20 Cuusisya ncakuti toonse tatukonzyi kulijata kumulomo lyoonse. (Jak. 3:2) Nokuba kuti balasoleka canguzu kulijata, nobaba banamukwasyi alimwi abakwesu abacizyi bakumuuya balakonzya kwaamba zyintu zikonzya kutunyemya. Muciindi cakufwambaana kunyema, amubone capa kuti baambe boobo. (Amubale Mukambausi 7:8, 9.) Sena balifwundilide, baliyoowede, naa tiibalimvwide kabotu naa bajisi mapenzi?

21 Zyintu zili boobu tazyeelede kupa muntu kubwenta. Pele kuzyiba zyintu eezyi kulakonzya kutugwasya kumvwisya cipa kuti bantu kabaamba naa kucita zyintu ziteelede akutupa kuti katulekelela. Toonse twakaamba kale naa kucita zyintu zyakabanyemya bamwi, alimwi tuyanda kuti batulekelele. (Muk. 7:21, 22) Jesu wakaamba kuti kutegwa Leza atulekelele tweelede kulekelela bamwi. (Mt. 6:14, 15; 18:21, 22, 35) Aboobo tweelede kufwambaana kulilekelela akubalekelela kutegwa tuzumanane kuba aaluyando—“caanzyo cabuumi bulondokede”—mumukwasyi amumbungano.—Kol. 3:14.

22. Ino nkaambo nzi ncocili cibotu ikubelesya majwi mabotu?

22 Zyintu zikonzya kutunyemya akunyonganya lukamantano lwesu zilangilwa kuvwula ciindi bweende bwazyintu oobu buzwide bantu banyemede nobuya kumamanino. Ikubelesya njiisyo zili mu Jwi lya Leza zilakonzya kutugwasya kuubelesya kabotu mulaka wesu ikwaamba zyintu zibotu ikutali zibi. Eeci ciya kutupa kukamantana mumbungano amumukwasyi alimwi cikozyanyo cesu ciya kupa bumboni bubotu kubantu kujatikizya Leza wesu uukkomene, Jehova.—1 Tim. 1:11.

Amupandulule?

• Ino kaambo nzi ncociyandika kapati kusala ciindi cili kabotu cakubandika mapenzi ngotujisi?

• Ino nkaambo nzi banamukwasyi ncobeelede kwaambaula kabotu lyoonse?

• Ino mbuti mbotukonzya kucita kutegwa tutabanyemyi bamwi?

• Ino ncinzi cikonzya kutugwasya kutegwa katulekelelana?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Zifwanikiso izili apeeji 21]

Amulijate, mwamana mujane ciindi cakubandika

[Cifwanikiso icili apeeji 23]

Mulumi lyoonse weelede kwaambaula kabotu amukaintu wakwe