Skip to content

Skip to table of contents

Muuya Uusalala—Wakabeleka Mukulenga

Muuya Uusalala—Wakabeleka Mukulenga

Muuya Uusalala—Wakabeleka Mukulenga

“Kujwi lya-Jehova ijulu lyakalengwa, amakamu aalyo oonse kumuuya wamukanwa lyakwe.”—Int. 33:6.

1, 2. (a) Ino mbuti luzyibo lwa bantu kujatikizya julu anyika mbolwavwula mukuya kwaciindi? (b) Mubuzyo nzi uyandika kwiingula?

MYAKA iinda ku 100 yainda, basayaansi banji bakali kuyeeya kuti ijulu lijisi buyo mulalabungu omwe uutegwa Milky Way. Eelo kaka bakalicesya ijulu! Aano mazuba bayeeya kuti kuli milalabungu iinda ku 100 bbiliyoni, aumwi kaujisi nyenyeezi zili kuma bbiliyoni. Kwiinda lyoonse, mincini njobabelesya kubona zili mujulu iibikkidwe anyika, itondezya kuti milalabungu njobazyiba iyaabumvwula abuzuba.

2 Mbubwena basayaansi mbobatakajisi luzibo lunji lwazyintu zili mujulu mu 1905, azyalo zyintu zili anyika tiibakazizyi kabotu. Masimpe, bantu bakali kupona mwaanda wainda bakalizizyi zyintu kwiinda bamakaapanyina. Nokuba boobo, ikubota kwabuumi, azyintu zipa kuti buumi buzumanane anyika, zilapandululwa kabotu aano mazuba kwiinda kaindi. Alimwi tacidoonekwi kuti tuyakwiiya zinji kujatikizya nyika ajulu. Aboobo, tulakonzya kulibuzya kuti, Ino zyintu eezyi zyoonse zyakatalika buti? Ibwiinguzi bwamubuzyo ooyu bulakonzya kuzyibwa akaambo kakuti Mulengi wakazyaamba mu Magwalo Aasalala.

Kulenga Munzila Yamaleele

3, 4. Ino Leza wakabulenga buti bubumbo, alimwi mbuti milimo yakwe mboimulemeka?

3 Ibbaibbele lilaamba bubumbo mbobwakatalika mumajwi aakusaanguna aakuti: “Kumatalikilo Leza wakalenga ijulu anyika.” (Matl. 1:1) Mbwaanga kwakanyina cintu cakaliko, Jehova wakabelesya muuya uusalala ikulenga julu anyika azyintu zyoonse zili mumo. Muntu ubelesya maanza azyibelesyo kutegwa abambe zyintu, pele walo Leza ubelesya muuya wakwe kucita milimo mipati.

4 Magwalo abelesya maambilambali ikwaamba muuya uusalala kuti “munwe wa-Leza.” (Lk. 11:20; Mt. 12:28) Alimwi “milimo yamaanza aakwe”—nkokuti njaakalenga kwiinda mumuuya wakwe uusalala—imuletela bulemu bupati. Sintembauzyo Davida wakaimba kuti, “Kujulu kulaamba bulemu bwa-Jehova, mweenya uukwazeme ulatondezya milimo yamaanza aakwe.”(Int. 19:1) Masimpe, zilenge zitondezya mbozitalikomeneni nguzu zya muuya uusalala. (Lom. 1:20) Ino mbuti mboucita oobo?

Nguzu Zya Leza Tazimani

5. Amupe cikozyanyo canguzu zyakulenga zya muuya uusalala wa Jehova.

5 Kukomena kwa bubumbo kutondezya kuti nguzu zya Jehova tazimani. (Amubale Isaya 40:26.) Amuyeeye buyo zuba. Izuba lili kulamfwu amakilomita aali 150 bbiliyoni kuzwa anyika alimwi lilapya kusika ku 15,000,000°C. Nokuba kuti zuba lilapya kapati, musinzo mpolibede mpaaelela kutegwa zilenge zyoonse kazipona. Masimpe kwakali kuyandika nguzu zinji kutegwa zuba amabbiliyoni aanyenyeezi zimwi alengwe. Jehova ulijisi nguzu ziyandika kutegwa acite boobo.

6, 7. (a) Ino nkaambo nzi ncotukonzya kwaamba kuti Leza wakabelesya muuya uusalala munzila yabulondo? (b) Ino ncinzi citondezya kuti bubumbo tiibwakalitalikila buya bulikke?

6 Tulijisi bumboni bupati bwakuti Leza wakabelesya muuya wakwe uusalala munzila yabulondo. Mucikozyanyo: Atwaambe kuti mulijisi kabbokesi kajisi tubbola twamisyobo iindene-indene. Mwakazunganya kabbokesi kusikila tubbola twasangana. Mpoonya mwatuwaala ansi twamwaika. Sena tubbola ootu inga mwatulangila kuti tubungane kweelana amusyobo mbotubede—twacikambwe tulikke, twamukunga waji tulikke amisyobo imwi ilikke? Peepe. Kuti zyintu tiizyabambwa kabotu tazikonzyi kulibamba zilikke. Aaya ngamasimpe. *

7 Notulanga mujulu, ino ncinzi ncotubona? Tubona nyenyeezi zitalivwulili, aimwi ileenda mukazila kanjiyo. Zyintu zili boobu tazikonzyi kulicitikila buyo kakunyina muntu uzyeendelezya. Aboobo tulakonzya kubuzya kuti, Ino ninguzu zili buti zyakabelesyegwa kutegwa zyintu kazilengedwe cabulondo? Swebo tobantunsi tatukonzyi kuzizyiba nguzu eezyi kwiinda mubuvwuntauzi bwasayaansi abusongo bwa munyika. Nokuba boobo, Bbaibbele litwaambila kuti nguzu eezyi muuya uusalala wa Leza, nguzu ziinda mububumbo boonse. Sintembauzyo wakaimba kuti: “Kujwi lya-Jehova ijulu lyakalengwa, amakamu aalyo oonse kumuuya wamukanwa lyakwe.” (Int. 33:6) Ameso eesu tubona buyo kabeela kasyoonto ‘kamakamu’ aanyenyeezi notulanga mujulu masiku.

Muuya Uusalala Anyika

8. Ino nzinji buti nzyotuzyi kujatikizya milimo ya Jehova?

8 Nzyotuzyi kujatikizya zyintu zyakalengwa zisyoonto kapati twazyeelanisya azyeezyo nzyotweelede kwiiya. Kujatikizya luzyibo ndotujisi lwa zilenge zya Leza, muntu uusyomeka Jobu wakaamba kuti: “Zyoonse ezi ngumoombe biyo wanguzu zyakwe, nkuvwiiyavwiiya kuniini buyo nkotumvwa anguwe.” (Job. 26:14) Nokwakainda myaanda yamyaka iili mboibede, Mwami Solomoni, iwakali kubikkila kapati maano kuzilenge zya Jehova wakaamba kuti: “Wacita kuti zintu zyoonse zibote kuziindi zyazyo zyeelede. Wabika bulangizi bwabuumi buteeli mumyoyo yabo, nekubaboobo muntu takonzyi kumvwisya milimo yoonse Leza njaakacita kuzwa kumatalikilo kusikila kumamanino.”—Muk. 3:11; 8:17.

9, 10. Ino Leza wakabelesya nguzu zili buti naakalenga nyika alimwi ino nzyintu nzi zyakalengwa mumazuba aakusaanguna aakulenga otatwe?

9 Jehova wayubununa twaambo tuyandika kapati kujatizya zilenge zyakwe. Mucikozyanyo, magwalo atwaambila kuti muuya wa Leza wakatalika kubeleka kaindi loko. (Amubale Matalikilo 1:2.) Kuciindi eeco, kwakanyina nyika njumu, amumuni alimwi kweelede kuti kwakanyina muya ngotuyoya anyika.

10 Ibbaibbele lilatwaambila Leza ncaakacita mumazuba naakali kulenga zyintu. Aaya mazuba tanaakali kutola mawoola aali 24 pe, pele zyakali ziindi zilamfwu kapati. Mubuzuba bwakusaanguna bwakulenga, Jehova wakacita kuti kube mumuni anyika. Mulimo ooyu wakazumanana kusikila ciindi zuba a mwezi nozyakalibonya anyika. (Matl. 1:3, 14) Mubuzuba bwabili, ijulu lyakatalika kulibonya. (Matl. 1:6) Nyika yakazwide meenda, kwakali mumuni amuya pele kwakanyina nyika njumu. (Matl. 1:9) Kumatalikilo aabuzuba bwakulenga bwatatu, Jehova wakabelesya muuya wakwe uusalala ikupa kuti kube nyika njumu. Kwakali kuyooba milimo aimwi iigambya mubuzuba bwatatu alimwi amumazuba aamwi aakulenga aakatobela.

Muuya Uusalala Azyintu Zipona

11. Ino kugambya akubota kwazyintu zipona kutondezya nzi?

11 Muuya uusalala wa Leza alimwi wakapa kuti kube zyintu zipona zisumpukide kapati. Kwiinda mumuuya uusalala, kuzwa mubuzuba bwakulenga bwatatu kusikila mubuzuba bwacisambomwi, Leza wakalenga zisyango abanyama baindene-indene. (Matl. 1:11, 20-25) Aboobo zyintu zipona zipa bumboni bugambya alimwi kubota kwanzizyo kutondezya kuti zyakabambwa amuntu uusumpukide kapati.

12. (a) Ino DNA ibeleka mulimo nzi? (b) Ino tweelede kwiiya nzi twabona mboizumanana kubeleka DNA?

12 Amubone DNA (deoxyribonucleic acid), cibeela cimwi cijisi malailile aambuli izyalani lya cintu cimwi mbociya kuba. Zyintu zyoonse zipona—kubikkilizya atuzunda tuleta malwazi, bwizu, bazovu, bazenimutende abantu—zilazyalana kwiinda mukubelesya DNA. Nokuba kuti zilenge ziliindene-indene kapati, malailile aayendelezya musyobo aumwi aleelene kapati alimwi atondezya kwiindana kuliko amisyobo imwi yazyintu zyuumi. Kweelana amakanze a Jehova Leza, zyintu zipona zilazumanana kupona abuumi mbozijisi. (Int. 139:16) Kupona munzila eeyi kupa bumboni bwakuti zilenge zyakaba akaambo ‘kamunwe’ wa Leza naa muuya uusalala.

Cilenge Ciinda Zyoonse Munyika

13. Mbuti Leza mbwaakamulenga muntu?

13 Nikwakainda ciindi cilamfwu Leza kalengede kale zyintu zinji zipona azitaponi, nyika ‘yakapilingene’ yakaba azyintu. Pele Jehova tanaakaninga manizya kubelesya muuya wakwe mumakanze aakulenga. Wakali afwaafwi kulenga cilenge ciinda zyoonse anyika. Kumamanino aabuzuba bwacisambomwi, Jehova wakalenga muntu. Ino mbuti Jehova mbwaakacita oobo? Wakabelesya muuya uusalala alimwi azibeela zyabulongo.—Matl. 2:7.

14. Muunzila nzi iiyandika kapati bantu mobaimpene abanyama?

14 Bbuku lya Matalikilo 1:27 lyaamba kuti: “Leza wakalenga muntu mucinkozya cakwe. Wakamulenga mucinkozya ca-Leza. Wakabalenga baalumi abanakazi.” Mbwaanga twakalengwa mucinkozya ca Leza, eeci caamba kuti Jehova wakatulenga kutegwa katucikonzya kutondezya luyando, katukonzya kulisalila alimwi akuba acilongwe a Mulengi wesu. Aboobo bongo bwesu buliimpene kapati abwabanyama. Jehova wakalenga bongo bwabantu kutegwa kabacikonzya kwiiya kujatikizya nguwe kukabe kutamani.

15. Ino mbulangizi nzi mbubakajisi ba Adamu a Eva?

15 Kuzwa kumatalikilo Leza naakalenga Adamu amukaintu wakwe Eva, Leza wakabapa nyika azyintu zinji zyakwiiya kutegwa kabakkomana. (Matl. 1:28) Jehova wakabapa zyakulya zinji amunzi waparadaiso. Bakalijisi coolwe cakupona buumi butamani akuba bazyali babantu balondokede. Pele zyintu tiizyakacitika oobo.

Kuzumina Mulimo Ngoubeleka Muuya Uusalala

16. Nokuba kuti bantu bakusaanguna bakazanga, ino tujisi bulangizi nzi?

16 Muciindi cakulumba akuswiilila mulengi wabo, ba Adamu a Eva bakamuzangila. Boonse bantu batalondokede bakakona mapenzi kuzwa kuli mbabo. Pele Bbaibbele lilapandulula Leza mbwaya kuzyibambulula zyintu nzibakanyonyoona bazyali besu bakusaanguna akaambo kakusala kwabo kutaluzi. Alimwi magwalo alatondezya Jehova mbwaya kwaazuzikizya makanze aakwe aakusaanguna. Nyika iyakuba paradaiso iizwide bantu bakkomene, balelekedwe abuumi butamani. (Matl. 3:15) Kutegwa tuyumye lusyomo lwesu mucisyomezyo eeci citaliboteli, tweelede kugwasyigwa amuuya wa Leza.

17. Ino nkuyeeya kuli buti nkotweelede kutantamuka?

17 Tweelede kupaila kuli Jehova kulomba muuya uusalala. (Lk. 11:13) Kucita boobo kuyootugwasya kuyumya lusyomo lwesu lwakuti zilenge zyakazwa kulinguwe. Mazuba aano bantu batasyomi muli Leza bayaabuvwula alimwi abaabo basyoma njiisyo yakusanduka iitajisi abumboni. Tatweelede kulekela mizeezo iilubide iili boobu kuti itunyonganye. Banakristo beelede kulibambila kukazya mizeezo eeyi akutayungwa abaabo basyoma makani aaya.—Amubale Bakolose 2:8.

18. Notulanga-langa bubumbo abantu mbobakatalika, nkaambo nzi ncocitagwasyi kuyeeya kuti taakwe Mulengi musongo?

18 Lusyomo mu Bbaibbele amuli Leza lulakonzya kuyuma kwiinda mukulingaula bumboni butondezya kuti zyintu zyakalengwa buya. Bantu bamwi nobalanga bubumbo abantu mbobakatalika, tabazumini kuti inga kwaba nguzu zinga zyabelesyegwa kupanga bubumbo kunze azyeezyo nzyobakasinizya basayaansi. Kuti makani aali boobu twaabandika katujisi mizeezo iili boobu, tatukonzyi kubulanga-langa kabotu bumboni kakunyina kuwida kubbazu lyomwe. Kunze lyaboobo, inga catupa kutabikkila maano kuzyintu “zitabaliki” zyakalengwa buya. (Job. 9:10; Int. 104:25) Mbotuli banakristo, tuli masimpe kuti nguzu zyakabelesyegwa mukulenga wakali muuya uusalala Jehova ngwaakali kubelesya.

Muuya Uusalala Alusyomo Lwesu Muli Leza

19. Ino ncinzi cimupa bumboni bwakuti Leza nkwali alimwi akuti muuya uusalala ulabeleka?

19 Tacaambi kuti tweelede kuzizyiba zyintu zyoonse zijatikizya zilenge kutegwa tube alusyomo muli Leza naa kumuyanda akumuyoowa. Mbubwenya mbuli zilongwe zyabantu, lusyomo muli Jehova taluyeeme buyo atwaambo tutayi koomoonga. Mbubwenya cilongwe cabantu bobilo mbocikomena akaambo kakuzyibana kabotu, lusyomo lwesu muli Leza lulayuma notwiiya makani aajatikizya nguwe. Inzya tulizyi kuti Leza nkwali akaambo kakuti ulaingula mipailo yesu alimwi tulabona bubotu bwakutobela njiisyo zyakwe mubuumi bwesu. Tulakonzya kuswenenena kuli Jehova notubona bumboni bwakuti ulatusololela, ulatukwabilila, ulakulongezya kusoleka kwesu mumulimo wakwe alimwi ulatupa nzyotuyandika mubuumi bwesu. Zyoonse eezyi zipa bumboni butadoonekwi bwakuti Leza nkwali alimwi akuti muuya uusalala ulabeleka.

20. (a) Nkaambo nzi Leza ncaakalengela bubumbo alimwi abantu? (b) Ncinzi cikonzya kucitika kuti naa twazumanana kutobela busolozi bwa muuya wa Leza?

20 Ibbaibbele ncikozyanyo cibotu citondezya Jehova mbwaubelesya muuya uusalala nkaambo “bantu bakaambaula zyakazwa kuli Leza kwiinda mukusololelwa amuuya uusala.” (2 Pe. 1:21) Kwaaiya magwalo cakusitikila kulakonzya kuyumya lusyomo lwesu muli Leza ooyo wakalenga zyintu zyoonse. (Ciy. 4:11) Jehova uleelela kuba mulengi akaambo kabube bwakwe bwaluyando. (1 Jo. 4:8) Aboobo, atusolekesye kugwasya bamwi kwiiya kujatizya Taateesu wakujulu. Kuti twazumanana kusololelwa amuuya wa Leza, tunooli acoolwe cakwiiya kujatikizya nguwe kukabe kutamani. (Gal. 5:16, 25) Toonse atuzumanane kwiiya kujatikizya Jehova amilimo yakwe mipati akuyeeya luyando lutamani ndwaakatondezya naakabelesya muuya wakwe uusalala kulenga julu, nyika alimwi abantu.

[Bupanduluzi Buyungizyidwe]

^ munc. 6 Amubone mapeeji 24 a 25 mubbuku lyakuti Is There a Creator Who Cares About You?

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino kulengwa kwajulu anyika kutuyiisya nzi kujatikizya Leza mbwaubelesya muuya wakwe?

• Ino kulengwa mucinkonzya ca Leza kutupa zyoolwe nzi?

• Nkaambo nzi ncotweelede kulingula bumboni bwakuti zyintu zyakalengwa buya?

• Muunzila nzi motukonzya kuyumya cilongwe cesu a Jehova?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 7]

Ino kulengwa kabotu kwazyintu zili mububumbo kutuyiisya nzi kujatikizya zilenge?

[Bakazumizya Cifwanikiso]

Nyenyeezi: Zifwanikiso zyaba Anglo-Australian Observatory/David Malin

[Zifwanikiso izili apeeji 8]

Ino mbuti DNA mboibeleka muzyintu eezyi?

[Cifwanikiso icili apeeji 10]

Sena mulilibambilide kwiiminina lusyomo lwanu?