Skip to content

Skip to table of contents

‘Eelyo Kaka Tabweeli Busongo Bwa Leza!’

‘Eelyo Kaka Tabweeli Busongo Bwa Leza!’

‘Eelyo Kaka Tabweeli Busongo Bwa Leza!’

“Eelyo talweeli kaka lubono, busongo aluzyibo lwa Leza! Eelyo kaka tazitobeleki mbeta zyakwe alimwi kunyina uunga waziteelela nzila zyakwe zyoonse!”—LOM. 11:33.

1. Ino ncoolwe nzi cipati ncobajisi Banakristo babbapatizyidwe?

INO NCOOLWE nzi cipati ncomwakapegwa kale? Ambweni mulakonzya kuyeeya mulimo umwi ngomwakapegwa mumbungano naa kupegwa bulemu bumwi kumilimo naa kucikolo. Pele ku Banakristo babbapatizyidwe coolwe cipati ncotujisi ncakuba acilongwe a Leza mwini-mwini uuli alikke, Jehova. Eeci capa kuti ‘tuzyibwe anguwe.’—1 Ko. 8:3; Gal. 4:9.

2. Ino nkaambo nzi kuzyibana a Jehova ncocili coolwe cipati?

2 Ino nkaambo nzi ncocili coolwe cipati kuzyibana a Jehova? Akaambo kakuti tali buyo Mupati mububumbo boonse pele alimwi Ulabakwabilila aabo bamuyanda. Musinsimi Nahumu wakasololelwa amuuya kulemba kuti: “Jehova mubotu, ngumacijilo mubuzuba bwamafwabi, ulibezi abo bamusyoma.” (Nah. 1:7; Int. 1:6) Mubwini kulangila buumi butamani kuyeeme akuzyiba Leza mwini-mwini a Mwanaakwe Jesu Kristo.—Joh. 17:3.

3. Ino ncinzi cijatikizyidwe mukuzyiba Leza?

3 Kuzyiba Leza tacaambi buyo kuzyiba zyina lyakwe. Tweelede kumuzyiba kuti Mweenzuma akuzyiba nzyayanda anzyatayandi. Akwalo kupona kweelana aluzyibo oolu kulayandika kapati nkaambo kutondezya kuti twamuzyiba kapati Leza. (1 Jo. 2:4) Pele kuli azimwi ziyandika kuti katuyanda kumuzyiba ncobeni Jehova. Tatweelede kuzyiba buyo nzyaacita pele tuyandika kuzyiba mbwaazicita ancaazicitila. Kuti naa twaazyiba makanze a Jehova, tulakonzya kuzyiba ‘busongo bwa Leza buteeli.’—Lom. 11:33.

Jehova ngu Leza Simakanze

4, 5. (a) Ino lyaamba nzi bbala lyakuti “makanze” kweelana mbolibelesyedwe mu Bbaibbele? (b) Amupandulule makanze mbwaakonzya kuzuzikizyigwa munzila ziindene-indene.

4 Jehova ngu Leza simakanze alimwi Bbaibbele lyaamba kuti uli “amakanze aatamani.” (Ef. 3:10, 11) Ino aaka kaambo ncinzi cini ncokaamba? Kweelana ambolibelesyedwe mu Bbaibbele, ibbala lyakuti “makanze” lyaamba buyo kucita cintu comwe pele cilakonzya kuzuzikizyigwa munzila zinji.

5 Mucikozyanyo: Muntu ulakonzya kuyanda kuunka kubusena bumwi. Ikusika kubusena oobo aba ngamakanze aakwe. Ulakonzya kuti kayeeya kubelesya zyeenzya zinji alimwi anzila ziindene-indene. Atalika lweendo lwakwe ulakonzya kubelesya nzila njaasala, pele cakutayeeyela ulakonzya kunyonganizyigwa akaambo kakuti tiibwaca kabotu, kuvwula kwamyoota akujalwa kwamugwagwa calo cikonzya kupa kuti acince nzila. Pele nokuba kuti kuli zyintu zimwi nzyaacinca, ulakonzya kuzuzikizya makanze aakwe asika ooko nkwaya.

6. Ino Jehova wakatondezya buti kuti ulakonzya kucinca kutegwa azuzikizye makanze aakwe?

6 Mbubwenya mbuli silweendo mbwakonzya kucinca nzila, awalo Jehova wacinca zyintu zimwi kutegwa azuzikizye makanze aakwe aatamani. Akaambo kakuti zilenge zyakwe zilaamaano zyeelede kulisalila cakucita, ulilibambide kucinca kutegwa azuzikizye makanze aakwe. Mucikozyanyo, atubone Jehova mbwazuzikizya makanze aakwe kweelana a Lunyungu lwakasyomezyegwa. Kumatalikilo, Jehova wakaambila banabukwetene bakusaanguna kuti: “Amuzyalisye, muvule, muzuzye nyika akwiibombya.” (Matl. 1:28) Sena makanze aaya akamana akaambo kabasikuzanga mumuunda wa Edeni? Peepe. Mbucakacitikila buyo eeci, Jehova wakabelesya “nzila” iimwi kutegwa aazuzikizye makanze aakwe. Wakaambilizya kuboola kwa “lunyungu” ilwakali kuyakubambulula ncibakanyonyoona bazangi.—Matl. 3:15; Heb. 2:14-17; 1 Jo. 3:8.

7. Ino ncinzi ncotwiiya kweelana ambwalyaamba Jehova kweelana ambokulembedwe mulugwalo lwa Kulonga 3:14?

7 Akaambo kakuti Jehova ulakonzya kucinca kweelana abukkale bwacitika aciindi eeco kutegwa azuzikizye makanze aakwe, eeci cileendelana ambwalyaamba. Musa naakali kwaambila Jehova buyumu-yumu mbwaakali kulangila kujana mumulimo ngwaakapegwa, Jehova wakamusyomezya kuti: “Ndiyooba kufwumbwa mbweyooba.” (Kul. 3:14, NW) Alimwi wakati: “Mbuboobu mboelede kwaambila bana ba-Israyeli. Ndime ngowakandituma kulindinywe.” (Kul. 3:14) Masimpe, Jehova ulakonzya kuba kufwumbwa mbwayanda kuba kutegwa azuzikizye makanze aakwe. Eeci cilipandulwidwe kabotu amwaapostolo Paulo mucaandano 11 calugwalo lwa Baloma. Mucaandano eeci wakaamba cisamu camaolifa cacikozyanyo. Kulanga-langa citondezyo eeci kuya kutugwasya kuba aluyandisisyo lwakuzyiba busongo bwa Jehova, nokuba kuti tulangila kuya kujulu naa kupona anyika kukabe kutamani.

Makanze a Jehova Ajatikizya Lunyungu Lwakasyomezyegwa

8, 9. (a) Ino ntwaambo nzi tone tukonzya kutugwasya kuzyiba ncocaamba cikozyanyo cacisamu camaolifa? (b) Ino mubuzyo nzi uujisi bwiinguzi butondezya kuti Jehova ulakonzya kucinca kutegwa azuzikizye makanze aakwe?

8 Katutanabandika cikozyanyo camaolifa, tweelede kuzyiba zyintu zyone zyakacitika kutegwa Jehova azuzikizye makanze aakwe aa lunyungu lwakasyomezyegwa. Cakusaanguna, Jehova wakasyomezya Abrahamu kuti “zisi zyoonse zyaansi moziyoojana coolwe” mulunyungu lwakwe naa mubana bakwe. (Matl. 22:17, 18) Cabili, bana Israyeli bakazwa kuli Abrahamu bakapegwa coolwe cakuti kusalwe “cisi cabapaizi” akati kabo. (Kul. 19:5, 6) Catatu, bana Israyeli banji nibakamukaka Mesiya, Jehova wakabelesya nzila iimbi kuti asale “cisi cabapaizi.” (Mt. 21:43; Lom. 9:27-29) Camamanino, nokuba kuti Jesu wakali wakutaanguna kulunyungu lwa Abrahamu, abalo bamwi bakapegwa coolwe cakuba cibeela calunyungu.—Gal. 3:16, 29.

9 Kubelesya twaambo ootu tone, mubbuku lya Ciyubunuzyo twiiya kuti bantu bali 144,000 baya kulela a Jesu kabali bami abapaizi kujulu. (Ciy. 14:1-4) Alimwi baambwa kuti “[m]bana ba Isilayeli.” (Ciy. 7:4-8) Sena ba 144,000 boonse mbana Israyeli naa mbama Juda? Bwiinguzi bwamubuzyo ooyu butondezya kuti Jehova ulakonzya kucinca kutegwa azuzikizye makanze aakwe. Lino atubone lugwalo mwaapostolo Paulo ndwaakalembela bana Roma mbolutugwasya kujana bwiinguzi.

“Cisi Cabapaizi”

10. Ino ncoolwe nzi ncobakajisi bana Israyeli bakumubili?

10 Mbuli mbukwaambwa kale, bana Israyeli bakajisi coolwe cakuti “cisi cabapaizi, musyobo uusalalisya” usalwe akati kabo. (Amubale Baloma 9:4, 5.) Pele ncinzi cakacitika nilwakasika Lunyungu lwakasyomezyegwa? Sena boonse bana Israyeli bakumuuya bali 144,000 bacibeela cabili calunyungu lwa Abrahamu bakali kuzoosalwa kuzwa akati kabana Israyeli bakumubili?

11, 12. (a) Ino kusala bakali kubamba nkamu yabaabo baya kuba mu Bwami bwakujulu kwakatalika lili, alimwi ino mbuti mbobakacita bama Juda banji bakali kupona ciindi eeco? (b) Ino Jehova wakacita buti kuti abe “amweelwe wabo uukkwene” wabaabo bakeelede kuba lunyungu lwa Abrahamu?

11 Amubale Baloma 11:7-10. Bama Juda bamumwaanda wamyaka wakutaanguna bakamukaka Jesu. Aboobo coolwe cakuti lunyungu lwa Abrahamu luzwe kuli mbabo cakamana. Nokuba boobo, ciindi nibakali kusala bakali kubamba nkamu yabaabo baya kujulu ya “cisi cabapaizi” kwakatalika mu Pentekoste 33 C.E., kwakali bamwi bama Juda bakasalwa. Aaba ‘bakacaala’ bakali basyoonto twakozyanisya acisi coonse cabama Juda.—Lom. 11:5.

12 Ino mbuti Jehova mbwaakali kukonzya kuba “amweelwe wabo uukkwene” wabaabo bakeelede kuba lunyungu lwa Abrahamu? (Lom. 11:12, 25) Amubone mbwaakaingula mwaapostolo Paulo naakati: “Tacili mbuli kuti jwi lya Leza lyakaalilwa pe. Nkaambo tabali boonse bazwa kuli Isilayeli banga bategwa “mbana Isilayeli” beni-beni. Alimwi nobaba balunyungu lwa Abulahamu, tabali bana boonse pe [cibeela calunyungu lwa Abrahamu] . . . Nkokuti, ibana bakumubili tabali bana ba Leza beni-beni pe, pele bana bazyalwa kwiinda mucisyomezyo mbabaambwa kuti ndunyungu.” (Lom. 9:6-8) Aboobo Jehova talangili kuti aabo bayooba cibeela calunyungu beelede kuba bana ba Abrahamu beni-beni.

Cisamu Camaolifa Cacikozyanyo

13. Ino ncinzi ciimininwa a (a) cisamu camaolifa, (b) miyanda, (c) cisamu cini, (d) mitabi?

13 Mwaapostolo Paulo wakakozyanisya baabo bakali kuyooba cibeela calunyungu lwa Abrahamu kumitabi yacikozyanyo yacisamu camaolifa. (Lom. 11:21) Eeci cisamu camaolifa cakali kwiiminina kuzuzikizyigwa kwa makanze a Leza aajatikizya cizuminano ca Abrahamu. Muyanda wacisamu eeci ulisetekene alimwi wiiminina Jehova wakabapa buumi bana Israyeli bakumuuya. (Is. 10:20; Lom. 11:16) Cisamu ciiminina Jesu wakali wakutaanguna mulunyungu lwa Abrahamu. Imitabi yoonse “[ngo]mweelwe wabo uukkwene” aabo babikkilizyidwe mucibeela camamanino calunyungu lwa Abrahamu.

14, 15. Ino mbaani ‘bakagonkwa’ kucisamu camaolifa cakasyangwa, alimwi mbaani bakalumikizyigwa kuli ncinco?

14 Mucikozyanyo cacisamu camaolifa, bama Juda bakakaka Jesu bakozyanisyigwa “[a]mitabi imwi yakagonkwa.” (Lom. 11:17) Aboobo eeci cakabapa kuti babule coolwe cakuba akati kalunyungu lwa Abrahamu. Pele ino nguni wakali kukonzya kubanjilila busena? Bama Juda bakali kusyoma kuti mbalunyungu lwa Abrahamu kuzwa nobakazyalwa, ikubalida busena abantu bambi banyika cakababeda ceenzu. Pele Johane Mubbapatizi wakalibaambide kale kuti, ikuti Jehova kayanda ulakonzya kupa Abrahamu bana kuzwa kumabwe.—Lk. 3:8.

15 Aboobo, ino ncinzi Jehova ncaakacita kutegwa azuzikizye makanze aakwe? Paulo wakali kupandulula mitabi yacisamu camaolifa camusyokwe kuti cakalumikizyigwa acisamu camaolifa cakasyangwa kutegwa cinjilile busena mitabi yakagonkwa. (Amubale Baloma 11:17, 18.) Aboobo, Banakristo bananike bamasi mbuli bamwi mumbungano yaku Roma, bakalumikizyigwa kucisamu camaolifa cacikozyanyo. Munzila eeyi bakaba cibeela calunyungu lwa Abrahamu. Kumatalikilo bakali mbuli mitabi yacisamu camaolifa camusyokwe, tiibakajisi coolwe cakuba cibeela cacizuminano eeci cilibedelede. Pele Jehova wakabapa coolwe cakuba bama Juda bakumuuya.—Lom. 2:28, 29.

16. Ino mbuti mwaapostolo Petro mbwaakakupandulula kutalisyigwa kwamusyobo mupya wakumuuya?

16 Mwaapostolo Petro ukapandulula boobu kaambo aaka: “Aboobo, nkuuli ndinywe [bana Israyeli bakumuuya kubikkilizya a Banakristo Bamasi] nkwali muntu [Jesu Kristo] uuyandika kapati, nkaambo muli basyomi; pele kuli baabo batasyomi, “ibbwe ndimunya eeli bayaki ndyobakakaka lyaba mutwe wakukaswi,” alimwi lyaba “bbwe lilebya alimwi amwala uupa kuwa.” . . . Pele nywebo muli “musyobo uusalidwe, ibapaizi bami, cisi cisalala, iciinga ca Leza cilibedelede, kutegwa mwaambilizye koonse-koonse ibube bubotu” bwayooyo wakamwiita kuzwa mumudima akumunjizya mumumuni wakwe uutaliboteli. Nkaambo kuli nomwatakali ciinga, pele lino muli ciinga ca Leza; kuli nomwatakali kufwidwa luse, pele lino mwafwidwa luse.”—1 Pe. 2:7-10.

17. Ino mbuti Jehova ncaakacita mbocili cintu ‘citeelede kuba’?

17 Jehova wakacita cimwi cintu ncobatakali kuyeeyela bantu banji. Paulo waamba kuti eeci cakacitika “tabusyi mboceelede kuba.” (Lom. 11:24) Ino eeci cakacitika buti? Kulumikizya mutabi wacisamu camusyokwe acisamu cakasyangwa buya tiicakali kucitwa-citwa, pele eeci ncibakali kucita balimi bamumwaanda wamyaka wakusaanguna. * Mbubwenya buyo, awalo Jehova wakacita cintu cigambya. Kweelana abama Juda, yoonse micelo njibakali kulima Bamasi, tiiyakali kutambulwa. Nokuba boobo, Jehova wakacita kuti bantu aaba babe cibeela “[ca]musyobo” uuzyala micelo ya Bwami. (Mt. 21:43) Kutalikila kuli Koneliyo wakananikwa mu 36 C.E.,—wakutaanguna akati ka Bamasi bakasanduka, Bamasi batapaludwe bakaba acoolwe cakulumikizyigwa kucisamu camaolifa cacikozyanyo.—Mil. 10:44-48. *

18. Ino ncoolwe nzi ncobakaba acalo bama Juda nowakainda mwaka wa 36 C.E.?

18 Sena eeci caamba kuti nowakainda mwaka wa 36 C.E., bama Juda tiibakajisi coolwe cakuba cibeela calunyungu lwa Abrahamu? Peepe. Paulo wakapandulula kuti: “Abalo [bama Juda] mbubonya, ikuti tiibazumanana kubula lusyomo, bayoolumikizyigwa; nkaambo Leza ulakonzya kubalumikizya kucinyina alimwi. Nkaambo ikuti nywebo nomwakagonkwa kucisamu camaolifa camusyokwe mwakalumikizyigwa kucisamu camaolifa cisyangidwe mumuunda kakuli tabusyi mboceelede kuba, cinooli cuuba-uba kapati kaka kumitabi eeyi iini-ini kulumikizyigwa alimwi kucisamu camaolifa icinyina!” *Lom. 11:23, 24.

“Bana Isilayeli Boonse Bayoofwutulwa”

19, 20. Ino ncinzi Jehova ncaazuzikizya kweelana ambokutondezyedwe mucikozyanyo cacisamu camaolifa?

19 Masimpe, makanze a Jehova aajatikizya “iba Isilayeli ba Leza” alazuzikizyigwa munzila iigambya. (Gal. 6:16) Mbuli Paulo mbwaakaamba kuti: “Bana Isilayeli boonse bayoofwutulwa.” (Lom. 11:26) Aciindi ncabikkide Jehova, “bana Isilayeli boonse”—nkokuti, mweelwe uukkwene wabana Israyeli bakumuuya, bayakuba bami abapaizi kujulu. Taaku cikonzya kulesya makanze a Jehova kuti azuzikizyigwe.

20 Mbubwenya mbuli mbokwakasinsimwa, “lunyungu” lwa Abrahamu, Jesu Kristo antoomwe aba 144,000 baya kupa kuti kube zilongezyo “kubantu bamasi.” (Lom. 11:12; Matl. 22:18) Munzila eeyi bantu ba Leza boonse balagwasyigwa abubambe oobu. Masimpe, notwiiya Jehova mbwayakuzuzikizya makanze aakwe, cilakkomanisya kubona ‘busongo aluzyibo, alubono lwa Leza luteeli.’—Lom. 11:33.

[Bupanduluzi buyungizidwe]

^ munc. 17 Eeci cakacitika kumamanino aamyaka yotatwe acisela icoolwe nicakapegwa kuli bama Juda cakuti babe cibeela camusyobo mupya wakumuuya. Businsimi bwansondo zyamyaka zili makumi aali ciloba zyaakaamba eeci mbucakali kuyoocitika.—Dan. 9:27.

^ munc. 18 Ibbala lyaci Giliki lisandulwidwe kuti “muunda” mulugwalo lwa Baloma 11:24 lizwa kubbala lyaamba “kubota naa kubota kapati.” Libelesyegwa kapati kuzyintu zizuzikizya mulimo ngozyakapangilwa.

Sena Muciyeeyede?

• Ino ncinzi ncotwiiya kuli Jehova kweelana ambwazuzikizya makanze aakwe?

• Mucaandano 11 calugwalo lwa Baloma, ino ncinzi ciimininwa a . . .

cisamu camaolifa?

miyanda?

cisamu cini?

mitabi?

• Ino nkaambo nzi kulumikizya mbocatakali cintu ceelede kuba?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Kabbokesi/Cifwanikiso icili apeeji 24]

Ino Wakailumikizyila nzi Mitabi Yamaolifa Aamusyokwe?

 ▪ Lucius Junius Moderatus Columella wakali sikalumamba muna Roma alimwi mulimi wakali kupona mumwaanda wamyaka wakusaanguna C.E. Ulizyibidwe kapati akaambo kamabbuku aali 12 ngaakalemba kujatikizya buumi bwakumunzi abulimi.

Mubbuku lyakwe lyasanu, wakazubulula kaambyo aaka kakaindi kakuti: “Ooyo uulima maolifa, uyanda kuti kaazyala micelo; ooyo waabikkila bufumba, uuyanda kuti kaazyala micelo; ooyo uukosaula mitabi ucisinikizya kuti kacizyala micelo.”

Naakamana kwaamba zisamu zikomena kabotu pele zitazyali micelo, wakakulwaizya kubelesya nzila iitobela naakati: “Cilainda kubota kubelesya nzila yakucibbwalula cisamu akubikka kasamu kazwa kucisamu camaolifa camusyokwe, eeci cilakonzya kugwasya cisamu kuti kacizyala micelo.”

[Cifwanikiso icili apeeji 23]

Sena mulaciteelela cikozyanyo cacisamu camaolifa cacikozyanyo?