Skip to content

Skip to table of contents

Kuli Makani Mabotu Boonse Ngobayandika Kumvwa

Kuli Makani Mabotu Boonse Ngobayandika Kumvwa

Kuli Makani Mabotu Boonse Ngobayandika Kumvwa

“Makani mabotu . . . ninguzu zya Leza zyalufwutuko.”—LOM. 1:16.

1, 2. Nkaambo nzi ncomukambaukila “makani mabotu aa Bwami,” alimwi ino nzibeela nzi zyamakani aaya nzyomukankaizya kapati?

‘ABUZUBA ndilakkomana kwaambilizya makani mabotu.’ Ndiza kaambo aaka mwakayeeya naa mwakalikaambide. Mbomuli Bakamboni ba Jehova balyaabide mulizyi mbociyandika kukambauka “makani mabotu aa Bwami.” Mulakonzya kwaamba ncotucitila boobo kweelana ambwaakasinsima Jesu.—Mt. 24:14.

2 Nomukambauka “makani mabotu aa Bwami” muzumanana buyo kucita mulimo ngwaakatalisya Jesu. (Amubale Luka 4:43.) Tacidoonekwi kuti kaambo kamwi nkomukambauka kapati nkakuti Leza ino-ino uyoobweza ntaamu muzyintu zicitika munyika. Kwiinda “[mu]mapenzi mapati,” uyakunyonyoona bukombi bwakubeja akugusya bubi boonse munyika. (Mt. 24:21) Cakutadooneka mulakambauka kuti Bwami bwa Leza buyooleta Paradaiso anyika oomo munakuli luumuno alukkomano. Masimpe ngakuti, “makani mabotu aa Bwami” ncibeela “[ca]makani mabotu [akaambilizyigwa] kuli Abulahamu zyintu kazitanacitika kuti: ‘Kwiinda mulinduwe masi oonse ayoolongezyegwa.’”—Gal. 3:8.

3. Ino nkaambo nzi ncotukonzya kwaamba kuti mwaapostolo Paulo wakali kukankaizya makani mabotu mubbuku lya Baloma?

3 Sena kuli zibeela zimwi zya makani mabotu ziyandika kapati nzyotutabikkili maano nzyobeelede kumvwa bantu? Mulugwalo ndwaakalembela bana Roma, mwaapostolo Paulo wakabelesya bbala lyakuti “Bwami” ciindi comwe buyo, pele wakabelesya mabala aakuti “makani mabotu” ziindi zili 12. (Amubale Baloma 14:17.) Ino ncibeela nzi camakani mabotu Paulo ncaakaamba cakwiinduluka-induluka mubbuku eeli? Ino nkaambo nzi makani mabotu aaya ncaayandika kapati? Alimwi nkaambo nzi ncotweelede kwaayeeya makani aaya notukambauka “makani mabotu aa Leza” kubantu mucilawo cesu?—Mk. 1:14; Lom. 15:16; 1 Te. 2:2.

Ncobakali Kuyandika Bantu Bamu Roma

4. Paulo naakaangwa ciindi cakusaanguna mu Roma, ino wakali kukambauka kujatikizya nzi?

4 Cilagwasya kulanga twaambo ntwaakaamba Paulo naakaangwa ciindi cakusaanguna mu Roma. Tubala kuti nobakamuswaya bama Juda bamwi ‘wakabaambila zya (1) Bwami bwa Leza alimwi wakasalazya kwaamba kujatikizya (2) Jesu.’ Ino ncinzi cakacitika? “Bamwi bakatalika kuzisyoma zyintu nzyaakaamba; pele bamwi tiibakasyoma pe.” Amane Paulo ‘wakali kubatambula kabotu boonse bakali kumuswaya, kabakambaukila (1) Bwami bwa Leza akuyiisya zyintu zijatikizya (2) Mwami Jesu Kilisito.’ (Mil. 28:17, 23-31) Masimpe Paulo wakabubikkila maano Bwami bwa Leza. Ncinzi cimwi ncaakakankaizya? Ncintu cimwi ciyandika kapati mu Bwami—mulimo ngwajisi Jesu mumakanze aa Leza.

5. Ino makani nzi aayandika kapati ngaakaamba Paulo mubbuku lya Baloma?

5 Bantu boonse bayandika kumuzyiba Jesu akumusyoma. Mubbuku lya Baloma, Paulo wakaamba makani aaya. Katanaamba oobu, wakalemba kuti: “Leza ooyo ngondibelekela mulimo uusetekene amoyo woonse kujatikizya makani mabotu aa Mwanaakwe.Amane wakayungizya kwaamba kuti: “Taanduusyi nsoni makani mabotu; kayi ninguzu zya Leza zyalufwutuko kubantu boonse bajisi lusyomo.” Amane wakaamba zyaciindi “Leza kwiinda muli Kilisito Jesu aakubeteka bantu kujatikizya zyintu zyamaseseke nzyobayeeya akucita, kweelena amakani mabotu ngondaambilizya.” Alimwi wakaamba kuti: “Kuzwa ku Jelusalemu akuzinguluka mane kusikila ku Ililiko, ndaakambauka cakulomya makani mabotu aajatikizya Kilisito.” * (Lom. 1:9, 16; 2:16; 15:19) Muyeeya kuti nkaambo nzi Paulo ncaakakankaizya makani aajatikizya Jesu Kristo kubana Roma?

6, 7. Ncinzi ncotukonzya kwaamba kujatikizya mboyakatalika mbungano yaku Roma alimwi abantu bakali mumbungano eeyi?

6 Tatuzyi mbungano yaku Roma mboyakatalika. Sena bama Juda naa aabo bakasanduka ibakajanika lya Pentekoste 33 C.E. bakapiluka ku Roma kabali Banakristo? (Mil. 2:10) Sena Banakristo basimakwebo alimwi abaabo bakali kuswaya mbobakali kukambauka kasimpe mu Roma? Taaku makani naa yakatalika buti, ciindi Paulo naakali kulemba bbuku eeli kuma 56 C.E., mbungano yakalitalikide kale. (Lom. 1:8) Ino mbantu bali buti bakali mumbungano eeyi?

7 Bamwi bakali bama Juda. Paulo wakaanzya ba Anduloniko a Juniya kuti “ibamukowa wangu,” ambweni wakali kwaamba bamukowa ibakali bama Juda. Akula sikusuma matente alimwi iwakali mu Roma amukaintu wakwe Pulisila awalo wakali mu Juda. (Lom. 4:1; 9:3, 4; 16:3, 7; Mil. 18:2) Pele kuboneka kuti bunji bwabakwesu abacizyi mbaakali kwaanzya Paulo bakali Bamasi. Bamwi bakali ‘bamuŋanda ya Kaisala,’ kupandulula kuti ndiza bakali bazike ba Kaisala ababelesi bakwe bamwi.—Flp. 4:22; Lom. 1:6; 11:13.

8. Ino mapenzi nzi ngobakajisi aabo bakali mu Roma?

8 Munakristo umwi aumwi mu Roma wakalijisi mapenzi aagaminide mbubwenya mbuli ndiswe. Paulo wakaamba boobu: “Boonse bakabisya alimwi balalezya kubulemu bwa Leza.” (Lom. 3:23) Boonse bakabala lugwalo oolu lwakazwa kuli Paulo bakeelede kuzyiba kuti mbaasizibi alimwi bakeelede kusyoma bubambe mbwaakabikka Leza bwakubanununa kucibi.

Bantu Beelede Kuzyiba Kuti Mbaasizibi

9. Ino mbubotu nzi bwamakani mabotu mbwaakaamba Paulo?

9 Kumatalikilo aalugwalo ndwaakalembela bana Roma, Paulo wakaamba bubotu bwamakani mabotu ngaakali kwaamba cakwiinduluka-induluka naakati: “Taanduusyi nsoni makani mabotu; kayi ninguzu zya Leza zyalufwutuko kubantu boonse bajisi lusyomo, kusaanguna kumu Juda mpoonya akumu Giliki.” Masimpe, lufwutuko lwakali kukonzyeka. Nokuba boobo, lusyomo lwakali kuyandika kweelana amajwi akazubululwa mulugwalo lwa Habakuku 2:4 aamba kuti: “Uululeme unoopona kulusyomo.” (Lom. 1:16, 17; Gal. 3:11; Heb. 10:38) Pele mbuti makani mabotu aasololela kulufwutuko mbwaaswaangene amajwi aakuti “boonse bakabisya”?

10, 11. Nkaambo nzi ikaambo kali mulugwalo lwaba Baloma 3:23 ncokatali keenzu kuli bamwi pele kuli bamwi nkeenzu?

10 Muntu katanaba alusyomo lusololela kulufwutuko, weelede kuzumina kuti ngusizibi. Eeci tacili ceenzu kuli baabo bakakomena kabasyoma Leza alimwi balizyi Bbaibbele. (Amubale Mukambausi 7:20.) Tacikwe makani naa balazumina naa baladooneka, pesi balizyi ncaakali kupandulula Paulo naakati: “Boonse bakabisya.” (Lom. 3:23) Nokuba boobo, notuli mubukambausi tulakonzya kujana bantu banji batakateeleli kaambo aaka.

11 Mumasi aamwi, bantu banji bakakomena kabatazyi kuti nobakazyalwa bakali basizibi naa kuti bakakona cibi. Ndiza balizyi kuti balalubizya, balijisi tumpenda tutali kabotu alimwi ndiza bakacita zyintu zibi. Alimwi balalibonena kuti abamwi bali mubukkale buli boobu. Nokuba kuti bazyiba mbobakakomena balakatazyigwa kuzyiba kaambo balo abamwi ncobali boobo. Masimpe ngakuti mumyaambo imwi kuti muntu mwaamba kuti ngusizibi, balakonzya kuyeeya kuti muntu ooyu ncigwebenga naa kuti muntu wakasotoka mulawo umwi. Bwini mbwakuti, muntu wakakomenena mubukkale buli boobu takonzyi kuyeeya kuti ngusizibi munzila njaakali kwaamba Paulo.

12. Nkaambo nzi bantu banji ncobatasyomi kuti toonse tuli basizibi?

12 Nomuba mumasi aa Bunakristo bwanyika, banji tabakasyomi kaambo kakuti bantu mbaasizibi. Nkaambo nzi? Nokuba kuti balaunka kuzikombelo zimwi ziindi, cibalo camu Bbaibbele caamba zya Adamu a Eva bacibona kuti nkaano buyo. Bamwi bakomenena mumasena nkobatasyomi kuti Leza nkwali. Baladooneka kuti naa Leza nkwali alimwi tabazyi kuti kuli Muntu Mupati Kwiinda iwakabikka zyeelelo zyakulilemeka akuti ikwaalilwa kuzitobela zyeelelo eezyi nkubisya. Munzila imwi bali mbuli bantu bamumwaanda wakusaanguna Paulo mbaakaamba kuti ‘bakanyina bulangizi’ alimwi ‘bakanyina Leza munyika eeyi.’—Ef 2:12.

13, 14. (a) Ino nkaambo nzi katondezya kuti aabo batasyomi kuti Leza nkwali akuti mbaasizibi ncobatajisi cilitamizyo? (b) Ino bantu banji kutasyoma kuli boobu kwabapa kucita nzi?

13 Mulugwalo ndwaakalembela bana Roma, Paulo wakaamba twaambo tobilo tutondezya kuti mbwaakakomena muntu tacili cilitamizyo kubantu bakaindi naa bapona mazuba aano. Kaambo kakusaanguna nkakuti zilenge zilapa bumboni bwakuti kuli Mulengi. (Amubale Baloma 1:19, 20.) Eeci cileendelana akaambo Paulo nkaakalembela Bahebrayo naakali ku Roma kuti: “Iŋanda iili yoonse kuli wakaiyaka, pele ooyo wakayaka zyintu zyoonse ngu Leza.” (Heb. 3:4) Ncaakali kwaamba cilakonzya kutondezya kuti kuli Mulengi wakalenga zyintu zyoonse.

14 Aboobo Paulo wakali masimpe kuti ncaakali kulembela bana Roma kubikkilizya abana Israyeli bansiku ibakali kukomba zikozyanyo zitaponi tabajisi “cilitamizyo” pe. Eeci cilakonzya kwaambwa akuli baabo batakali kulilemeka mumakani akoonana, bakaleka bukkale mbobakazyalwa ambubo bwakoonana akutalika koonana mulicabo. (Lom. 1:22-27) Kaamba micito iili boobo, Paulo wakaamba kabotu kuti “ba Juda aba Giliki boonse beendelezyegwa acibi.”—Lom. 3:9.

Sikupa ‘Bumboni’

15. Mbaani bajisi manjezeezya alimwi abapa kucita nzi?

15 Bbuku lya Baloma lilatondezya kaambo akambi katondezya kuti bantu mbaasizibi akuti bayandika nzila iikonzya kubagwasya kumana penzi eeli. Kaamba milawo Leza njaakapa bana Israyeli bansiku, Paulo wakalemba kuti: “Boonse aabo ibakabisya kabajisi mulawo bayoobetekwa amulawo ngoonya ooyo.” (Lom. 2:12) Wakazumamana kwaamba kaambo aaka naakali kwaamba bantu bamasi batauzyi mulawo kuti “bacita zyintu zyaambwa mumulawo.” Nkaambo nzi aaba bantu ncobakasya koonana mubusazinyina, bujayi alimwi akubba? Paulo wakakazyiba kaambo: Balijisi manjezeezya.—Amubale Baloma 2:14, 15.

16. Nokuba kuti muntu ulijisi manjezeezya nkaambo nzi ncakonzya kucita cibi?

16 Nokuba boobo, ndiza mwakabona kale kuti kuba amanjezeezya aabeleka mbuli sikupa bumboni tacaambi kuti muntu lyoonse unakutobela ncaamba manjezeezya aakwe. Eeci cilalibonya kuli ceeco cakacitikila bana Israyeli bansiku. Nokuba kuti bana Israyeli bakalijisi manjezeezya amilawo yakazwa kuli Leza yakali kukasya kubba abumambi, ziindi zinji tiibakali kuzitobela zyoonse zyobilo, manjezeezya amilawo ya Jehova. (Lom. 2:21-23) Aboobo bakali basizibi citaambiki, bakali kulezya azyeelelo zya Leza alimwi akuyanda kwakwe. Eeci cakanyonganya cilongwe cabo a Mulengi wabo.—Lev. 19:11; 20:10; Lom. 3:20.

17. Ino nkuyumya-yumya kuli buti nkotujana mubbuku lya Baloma?

17 Ncotwalanga-langa mubbuku lya Baloma cilakonzya kutondezya bukkale bweetezya mbobajisi bantu kubikkilizya andiswe mumeso aa Singuzuzyoonse. Nokuba boobo, Paulo tanaakaimina waawo mumakani aaya. Kazubulula majwi aa Davida ku Intembauzyo 32:1, 2, mwaapostolo wakalemba kuti: “Balikkomene aabo balekelelwa milandu yabo abaabo bavwumbilwa zibi zyabo; ulikkomene muntu ooyo Jehova ngwatabikkilili zibi zyakwe.” (Lom. 4:7, 8) Masimpe, Leza wabikka bubambe bupa kuti cikonzyeke kulekelelwa zibi kakunyina kusotoka milawo yakwe iiluleme.

Makani Mabotu Aamba Jesu Alayandika Kapati

18, 19. (a) Ino ndubazu nzi lwa makani mabotu ndwaakabikkila maano kapati Paulo mubbuku lya Baloma? (b) Ino ncinzi ncotweelede kuzyiba kutegwa tukazikkomanine zyintu ziyakucitika mu Bwami?

18 Mulakonzya kwaamba kuti: “Aaya makani mabotu ncobeni!” Inzya, eeci citupa kuyeeya makani mabotu Paulo ngaakaamba mubbuku lya Baloma. Mbubwenya mbukwaambwa kale, Paulo wakalemba kuti: “Taanduusyi nsoni makani mabotu; kayi ninguzu zya Leza zyalufwutuko.”—Lom. 1:15, 16.

19 Aaya makani mabotu akali kwaamba mulimo ngwacita Jesu kuzuzikizya makanze aa Leza. Paulo wakali kubulangila “buzuba oobo Leza kwiinda muli Kilisito Jesu aakubeteka bantu kujatikizya zyintu zyamaseseke nzyobayeeya akucita, kweelena amakani mabotu.” (Lom. 2:16) Naakali kwaamba kaambo aaka, tanaakali kucesya mulimo uuyakucitika “mu Bwami bwa Kilisito abwa Leza” naa ncayakucita Leza mu Bwami oobu. (Ef. 5:5) Pele wakali kutondezya kuti ikutegwa tukazumanane kupona akukkomanina zyintu ziyakucitika mu Bwami bwa Leza tweelede kuzyiba kuti (1) tuli basizibi mumeso aa Leza alimwi (2) akuti tuyandika kuba alusyomo muli Jesu Kristo kutegwa tulekelelwe zibi zyesu. Muntu nazyiba akubona ncayakucita Leza, akuba alusyomo lwakuti eezyi ziyakucitika ncobeni, ulaamba kuti, “Masimpe aaya makani mabotu!”

20, 21. Nkaambo nzi ncotweelede kwaabikkila maano makani mabotu aalembedwe mubbuku lya Baloma mumulimo wesu wamumuunda, alimwi ncinzi cibotu ncotulangila?

20 Tweelede kwaayeeya makani mabotu aaya notubeleka mulimo wesu wa Bunakristo. Kaamba Jesu, Paulo wakabelesya majwi ngaakaamba Isaya aakuti: “Kunyina naba omwe uusyoma mulinguwe uuyootyompwa.” (Lom. 10:11; Is. 28:16) Makani aantalisyo aamba zya Jesu taakonzyi kubagambya aabo bazyibide kubala ncolyaamba Bbaibbele kujatizya cibi. Kubantu bamwi ooyu mulumbe unooli mupya, tabauzyi naa tabausyomi nkobakkala. Bantu bali boobu nobatalika kumusyoma Leza akwaazyiba Magwalo, tweelede kupandulula mulimo ngwajisi Jesu. Cibalo citobela cilatondezya mbuli bbuku lya Baloma caandano 5 mbolyaapandulula makani mabotu aaya. Ndiza cibalo eeci ciyakumugwasya mumulimo wanu wakukambauka.

21 Eelo kaka cilakkomanisya kugwasya bantu babombe myoyo kuti bazyibe makani mabotu aalembedwe mubbuku lya Baloma, aaya makani mabotu “ninguzu zya Leza zyalufwutuko kubantu boonse bajisi lusyomo.” (Lom. 1:16) Kunze lyakulongezyegwa tuyakubona bamwi kabazumina majwi ngaakalemba Paulo mubbuku lya Baloma 10:15 aakuti: “Taaliboteli kaka maulu abaabo baambilizya makani mabotu aazyintu zibotu!”—Is. 52:7.

[Bupanduluzi buyungizidwe]

^ munc. 5 Makani aakozyenye ayaaya alajanika mumabbuku aamwi aakasololelwa amuuya.—Mk. 1:1; Mil. 5:42; 1 Ko. 9:12; Flp. 1:27.

Sena Muciyeeyede?

• Ino bbuku lya Baloma lyaamba mbazu nzi ya makani mabotu?

• Ino nkaambo nzi nkotweelede kugwasya bamwi kuti bakamvwisye?

• Ino “makani mabotu aajatikizya Kilisito” inga atugwasya buti swebo abantu bamwi?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 8]

Makani mabotu aalembedwe mubbuku lya Baloma aamba Jesu mukuzuzikizya makanze aa Leza

[Cifwanikiso icili apeeji 9]

Toonse twakazyalwa acibi