Skip to content

Skip to table of contents

Amuyandaule Luumuno

Amuyandaule Luumuno

Amuyandaule Luumuno

“Atusungwaalile kucita zyintu ziletela luumuno.”—LOM. 14:19.

1, 2. Nkaambo nzi Bakamboni ba Jehova ncobali aluumuno akati kabo?

LUUMUNO lwini-lwini lulakatazya kujana munyika aano mazuba. Nobaba bantu bamucisi comwe baambaula mwaambo omwe, kanji-kanji balaandaana akaambo kazikombelo, twaambo twacisi alimwi abukkale. Mukwiimpana, bantu ba Jehova balikamantene nokuba kuti bakazwa “muzisi zyoonse, mumisyobo yoonse, mumikowa yoonse alimwi amumilaka yoonse.”—Ciy. 7:9.

2 Luumuno lujanika akati kesu tiilwakalitalikila buyo pe. Lwakatalika akaambo “[ka]kuba muluumuno a Leza” kwiinda mulusyomo ndotujisi mu Mwanaakwe wakatila bulowa bwakwe akaambo kazibi zyesu. (Lom. 5:1; Ef. 1:7) Alimwi Leza wakasimpe ulapa muuya uusalala kubabelesi bakwe basyomeka alimwi mucelo wamuuya ulabikkilizya aluumuno. (Gal. 5:22) Kaambo akambi kapa kuti tube aluumuno nkakuti ‘tatuli banyika.’ (Joh. 15:19) Eeci caamba kuti tatutoli lubazu mutwaambo twacisi. Akaambo kakuti ‘twakafula mapanga eesu kuba maamba aakulimya,’ tatutoli lubazu munkondo.—Is. 2:4.

3. Ino luumuno ndotujisi lutupa kucita nzi, alimwi ncinzi ncotutiibandike mucibalo eeci?

3 Luumuno ndotujisi akati kesu tacaambi buyo kutacita cikonzya kucima bakwesu. Nokuba kuti mbungano ya Bakamboni ba Jehova nkotuzulilwa ibambidwe aabantu bazwa mumisyobo iindene-indene alimwi azilengwa, ‘tulayandana.’ (Joh. 15:17) Luumuno ndotujisi lutupa ‘kucitila bantu boonse milimo mibotu, pele kapati ibaciinga cesu calusyomo.’ (Gal. 6:10) Luumuno ndotujisi muparadaiso yakumuuya lulayandika kapati alimwi lweelede kukwabililwa. Aboobo, atulange-lange mbotukonzya kuba basiluumuno mumbungano.

Kuti Twalubizya

4. Ino ncinzi ncotweelede kucita kutegwa tube aluumuno kuti kuli ngotwakalubizyila?

4 Sikwiiya Jakobo wakalemba kuti: “Toonse tulalubizya ziindi zinji. Ikuti naa kuli uutalubizyi mukwaambaula, ooyo muntu ulilondokede.” (Jak. 3:2) Aboobo kutamvwana akati kabakombi kulakonzya kuba. (Flp. 4:2, 3) Nokuba boobo, mapenzi akati kabantu bobilo alakonzya kubambwa kakunyina kunyonganya luumuno lwambungano. Mucikozyanyo, amuyeeye lulayo ndotweelede kutobela ikuti twazyiba kuti kuli ngotwakalubizyila.—Amubale Matayo 5:23, 24.

5. Ino mbuti mbotukonzya kuyandaula luumuno kuti umwi watulubizyila?

5 Ino mbuti kuti umwi watulubizyila asyoonto? Sena tweelede kulangila yooyo watulubizyila kuboola kulindiswe akulilekelela? Lugwalo lwa 1 Bakolinto 13:5 lwaamba kuti: “[Luyando] talubikkilili.” Kuti umwi watulubizyila, tulayandaula luumuno kwiinda mukulekelela akuluba, nkokuti kwiinda, ‘mukutabikkilila.’ (Amubale Bakolose 3:13.) Oobu mbwayelede kubambwa makani kuti naa kwaba kulubizyilana ikucitika abuzuba mutuntu tusyoonto-syoonto, nkaambo eeci ncecipa kuti kube luumuno abakombima alimwi akuba aluumuno mumizeezo. Kasimpi kamwi kaamba kuti: ‘Musongo ulalekelela milandu.’—Tus. 19:11.

6. Ino ncinzi ncotweelede kucita ikuti kacikatazya kapati kwiile kuciluba buyo cibi ncaakatulubizyila umwi?

6 Ino ncinzi ncotukonzya kucita kuti cibi ncaatulubizyila umwi catukatazya kwiile kuciluba? Inga tiicabota kumwaya makani aayo kubantu. Kuvwiya kuli boobo kupa kuti luumuno mumbungano lumane. Ino ncinzi ceelede kucitwa kutegwa tumane mapenzi caluumuno? Lugwalo lwa Matayo 18:15 lwaamba kuti: “Ikuti munyoko wakubisizya, koya ukamwaambile mpaalubizya kamuli nyobilo. Ikuti wakuswiilila, nkokuti wamupilusya munyoko.” Nokuba kuti lugwalo lwa Matayo 18:15-17 lwaamba cibi cipati, kweelana anjiisyo iilembedwe mukapango 15, tweelede kuunka kumuntu wakalubizya akusola kubamba luumuno anguwe. *

7. Ino nkaambo nzi ncotweelede kufwambaana kumana mazwanga?

7 Mwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Amunyeme, nokuba boobo, mutabisyi pe; mutabbizyi zuba kamunyemede pe, mutamupi coolwe Diabolosi.” (Ef. 4:26, 27) Jesu wakaamba kuti: “Kofwambaana kubamba twaambo ayooyo uukupa mulandu nocili anguwe munzila kuya kunkuta.” (Mt. 5:25) Aboobo, kubamba luumuno ciyandika kubamba twaambo cakufwambaana. Nkaambo nzi? Akaambo kakuti kutacita boobo kupa kuti kutamvwana kuzumanane, mbubwenya mbuli cilonda camuka kusilikwa mbocikonzya kukomena. Tatweelede kulekela kulisumpula, munyono naa kuyandisya lubono kutulesya kumana mazwanga cakufwambaana.—Jak. 4:1-6.

Kaambo Nokajatikizya Bantu Banji

8, 9. (a) Ino nkwiindana nzi kwakaliko mbobakali kuzilanga zyintu mumbungano yaku Roma mumwaanda wamyaka wakusaanguna? (b) Ino ndulayo nzi Paulo ndwaakapa Banakristo baku Roma kujatikizya mazwanga aabo?

8 Ziindi zimwi kutamvwana mumbungano kulakonzya kujatikizya bantu banji. Oobo mbocakabede ku Banakristo baku Roma, mwaapostolo Paulo mbaakalembela lugwalo lwakasololelwa amuuya. Kwakali penzi aakati ka Banakristo ba Juda alimwi a Banakristo Bamasi. Bamwi mumbungano eeyo bakali kusampaula baabo bakajisi manjezeezya aakompeme naa kubikka milawo miyumu. Bantu bali boobo bakali kubeteka bamwi mumakani aumwi ngakeelede kulisalila. Ino ndulayo nzi Paulo ndwaakapa mbungano?—Lom. 14:1-6.

9 Paulo wakabalaya boonse bakajatikizyidwe mumazwanga aaya. Wakaambila baabo bakazyi kuti tabatobeli Mulawo wa Musa kuti tabeelede kusampaula banyina. (Lom. 14:2, 10) Nkaambo kucita boobo kwakali kukonzya kulebya basyominyina bakacili kubona kuti kulya zyakulya zyakakasyidwe a Mulawo kulatondwa. Paulo wakabaambila kuti: “Amuleke kumwaya mulimo wamaanza a Leza akaambo buyo kacakulya. Cilainda kubota kutalya nyama, kutanywa waini nokuba kutacita cintu cili coonse icilebya munyoko.” (Lom. 14:14, 15, 20, 21) Kulubazu lumwi, Paulo wakalaya Banakristo bakajisi manjezyeezya aakompeme kuti tiibakeelede kubeteka baabo bakali kuzilanga munzila iimbi zyintu kuti tabajisi lusyomo. (Lom. 14:13) ‘Boonse wakabaambila kuti mutanooliyeeyi cakulisumpula kwiinda mbokweelede.’ (Lom. 12:3) Naakamana kubapa lulayo boonse bakajatikizyidwe mumazwanga aaya, Paulo wakalemba kuti: “Aboobo atusungwaalile kucita zyintu ziletela luumuno azyintu iziyaka umwi aumwi.”—Lom. 14:19.

10. Kweelana ambungano yakali mu Roma mumwaanda wamyaka wakusaanguna, ino ncinzi ciyandika kumana mazwanga mazuba aano?

10 Tulakonzya kusinizya kuti mbungano yaku Roma yakalutobela lulayo Paulo ndwaakapa alimwi akucinca. Mbubwenya buyo, kuti kwaba mazwanga aakati ka Banakristoma mazuba aano, tweelede kumana mazwanga aayo caluyando kwiinda mukuyandaula alimwi akubelesya lulayo lwamu Magwalo. Mbubwenya mbocakabede kubana Roma, boonse bajatikizyidwe mumazwanga beelede kucinca kutegwa ‘kube luumuno akati kabo.’—Mk. 9:50.

Notwalombwa Kuti Tugwasyilizye

11. Ino ncinzi mwaalu ncayelede kucita kuti Munakristo uyanda kubandika anguwe kujatikizya mazwanga ngajisi amusyominyina?

11 Ino mbuti kuti Munakristo uyanda kubandika amwaalu kujatikizya penzi ndyajisi kuli simukobonyina naa musyominyina? Lugwalo lwa Tusimpi 21:13 lwaamba kuti: “Uusinka matwi aakwe kukulila kwabacete, alakwe uyoolila akutamvwigwa.” Mubwini mwaalu takonzyi ‘kusinka matwi aakwe.’ Nokuba boobo, kasimpi akamwi kacenjezya kuti: “Uutaanguna kwaamba uliluleme, mane mweenzinyina asike akumulingula.” (Tus. 18:17) Mwaalu weelede kuswiilila, pele weelede kucenjela kuti atawidi kulubazu lwayooyo waleta makani. Amana kuswiilila makani ulakonzya kubuzya kuti naa wakabandika ayooyo wakamulubizyila. Alimwi mwaalu ulakozya kulanga-langa ntaamu zyamu Magwalo nzyayelede kutola ooyo walubizyilwa kutegwa kube luumuno.

12. Amupe zikozyanyo zitondezya mapenzi aakonzya kuboola akaambo kakufwambaana kusala cakucita mbomwamvwida tongoosi.

12 Zikozyanyo zyamu Bbaibbele zyotatwe zilatondezya mapenzi aakonzya kuboola akaambo kakufwambaana kusala zyakucita mbomwamana kumvwa buyo lubazu lomwe lwamakani. Potifara wakasyoma makani aakamwaambila mukaintu wakwe aakuti Josefa wakali kuyanda kumujata kuti aone anguwe. Akaambo kakunyema kapati katanakasinizya kaambo, Potifara wakabikka Josefa muntolongo. (Matl. 39:19, 20) Mwami Davida wakasyoma Ziba walo wakaamba kuti simalelo aakwe Mefibosete bakamvwana abasinkondonyina Davida. Cakufwambaana Davida wakaingula kuti: “Bona! Zintu zyoonse zya-Mefibosete zyaba zyako.” (2 Sam. 16:4; 19:25-27) Mwami Aritasasta wakaambilwa kuti ba Juda bakali kuyakulula bwaanda bwa Jerusalemu alimwi akuti bakali kuyanda kuzangila Bwami bwa Persia. Mwami wakaasyoma makani aaya aakubeja, kumane wakalailila kuti ba Juda baleke mulimo wakuyakulula mu Jerusalemu. Aboobo, ba Juda bakaleka kuyakulula tempele lya Leza. (Ezr. 4:11-13, 23, 24) Baalu Banakristo bacita kabotu kutobela lulayo lwa Paulo kuli Timoteo lwakutakosola makani kabatanatumvwa twaambo toonse.—Amubale 1 Timoteyo 5:21.

13, 14. (a) Ino ncinzi toonse ncotutakonzyi kuzyiba kujatikizya mazwanga aabamwi? (b) Ino ncinzi cikonzya kugwasya baalu kukosola makani aajatikizya basyominyina munzila iiluzi?

13 Noliba leelyo nokuboneka kuti twaambo toonse tujatikizyidwe mumazwanga twazyibwa, cilayandika kuzyiba kuti “nokuba kuti umwi uyeeya kuti ulicizyi cintu cimwi, tanacizyiba kabotu pe kweelana ambwayelede kucizyiba.” (1 Ko. 8:2) Sena tulituzyi kabotu twaambo toonse twakapa kuti kube mazwanga? Sena mulibazyi kabotu mbobakakomezyegwa aabo bajatikizyidwe mumazwanga? Kuti baalu balombwa kuti babambe makani tabeelede kweenwa atwaambo twakubeja naa mamvwaamvwa buyo. Mubetesi uusalidwe a Leza, Jesu Kristo,ulabeteka cabululami. “Takooyoobeteka kukuyeeya zintu ziboneka kumeso buyo, nikuba kukosola makani cakuzuminina majwi ngaamvwa kumatwi buyo.” (Is. 11:3, 4) Muciindi caboobo, Jesu usololelwa amuuya wa Jehova. Baalu Banakristo abalo beelede kusololelwa amuuya wa Leza uusalala.

14 Kabatanakosola makani aajatikizya basyominyina, baalu beelede kupailila muuya wa Jehova akusyoma busolozi mboupa kwiinda mukuvwuntauzya mu Jwi lya Leza alimwi amabbuku aamwaigwa aciinga camuzike musyomesi uucenjede.—Mt. 24:45.

Sena Tweelede Kuyandaula Luumuno Lyoonse?

15. Ino ndilili notweelede kwaamba cibi cipati ncotwazyiba?

15 Mbotuli Banakristo, tukulwaizyigwa kuyandaula luumuno. Nokuba boobo, Bbaibbele alimwi lyaamba kuti: “Busongo buzwa kujulu ikusaanguna bulasalala, mpoonya buleta luumuno.” (Jak. 3:17) Kusaanguna tweelede kusalala, nkokuti ikusumpula zyeelelo zyakulilemeka zya Leza abululami bwakwe. Kuti Munakristo wacizyiba cibi cipati ncaakacita musyominyina, weelede kumukulwaizya kuti acaambe cibi kubaalu. (1 Ko. 6:9, 10; Jak. 5:14-16) Kuti sikubisya tanaacita oobo, nkokuti Munakristo uuzyi cibi eeco weelede kucaamba kubaalu. Kwaalilwa kucita oobo akaambo kakuyanda buyo luumuno asizibi cilakonzya kupa kuti awalo abisye.—Lev. 5:1; amubale Tusimpi 29:24.

16. Ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kujatikizya ncaakacita Jehu ku Mwami Joramu?

16 Cibalo cimwi cijatikizya Jehu citondezya kuti bululami bwa Leza bulayandika kapati kwiinda luumuno. Leza wakatuma Jehu kuti anyonyoone bamuŋanda ya Mwami Ahabu. Mwami mubi Joramu, mwana wa Ahabu a Jezebeli, wakatanta nkalaki yakwe kuya kuswaangana a Jehu akwaamba kuti: “Sa weza aluumuno, Jehu?” Ino Jehu wakaingula buti? Wakati: “Kulaba buti luumuno, mavuule aabanyoko Jezebeli amalozi aakwe naacili manji?” (2 Bam. 9:22) Kumane, Jehu wakabweza buta bwakwe akuyasa Joramu andelo. Mbubwenya mbuli Jehu mbwaakacita, baalu tabeelede kulekelela basizibi bateempwi akaambo kakuyanda kuti kube luumuno. Balamutanda sizibi uuteempwi kutegwa imbungano izumanane kuba muluumuno a Leza.—1 Ko. 5:1, 2, 11-13.

17. Ino ncinzi Banakristo boonse ncobakonzya kucita kutegwa kube luumuno?

17 Mazwanga manji aacitika akati kabakwesu taajatikizyi zibi zipati ziyandika lubeta. Aboobo, cilainda kubota kutondezya luyando kwiinda mukuzyiluba nzyobatulubizyila bakwesu. Ijwi lya Leza lyaamba kuti: “Uulekelela mulandu ulayandaula luyando, pele oyo uuindulula makani ulapambukanya bayandana.” (Tus. 17:9) Kutobela lulayo oolu kuyakutugwasya kubamba luumuno mumbungano alimwi akuzumanana kuba acilongwe cibotu a Jehova.—Mt. 6:14, 15.

Kuyandaula Luumuno Kuletela Zilongezyo

18, 19. Ino tugwasyigwa buti akaambo kakuyandaula luumuno?

18 Kuyandaula “zyintu ziletela luumuno” kutupa kuba azilongezyo zinji. Tulakkomana kuba acilongwe cibotu a Jehova notuyabwiiya nzila zyakwe alimwi tupa kuti kube luumuno muparadaiso yakumuuya njotujisi. Kuyandaula luumuno mumbungano alimwi kutugwasya kubona mbotukonzya kuyandaula luumuno kuli baabo mbotukambaukila “makani mabotu aaluumuno.” (Ef. 6:15) ‘Tweelede kuba amoyo mutete kubantu boonse, ibalijata notucitilwa zyintu zibyaabi.’—2 Ti. 2:24.

19 Alimwi amuyeeye kuti “kuyooba bubuke bwabantu baluleme abataluleme.” (Mil. 24:15) Bulangizi oobo bwaakucitika ncobeni anyika, mamiliyoni aabantu baindene-indene bayakubusigwa—bayakuzwa mumasena aindene-indene alimwi bakapona muziindi ziindene-indene “kuzwa kumalengelo aanyika.” (Lk. 11:50, 51) Cinooli coolwe cipati kubayiisya luumuno aabo bayoobusigwa. Eelo kaka kuyiisyigwa luumuno kucitwa lino kuyakutugwasya kapati eeco ciindi!

[Bupanduluzi buyungizidwe]

^ munc. 6 Kutegwa mujane busolozi bwamu Magwalo mbomukonzya kubelesya kulanganya zibi zipati mbuli kubejelezya abumpelenge, amubone Ngazi Yamulindizi yamu November 1, 1999, mapeeji 14-19.

Ino Ncinzi Ncomwaiya?

• Ino mbuti mbotukonzya kuyandaula luumuno kuti kuli ngotwalubizyila?

• Ino ncinzi ncotweelede kucita kutegwa kube luumuno kuti kuli watulubizyila?

• Nkaambo nzi ncocitagwasyi kulemenena kulubazu lomwe mumazwanga aabamwi?

• Amupandulule ncotuteelede kuyandaula luumuno mubukkale buli boonse.

[Mibuzyo yaciiyo]

[Zifwanikiso izili apeeji 29]

Jehova ulabayanda aabo balekelela beenzyinyina