Skip to content

Skip to table of contents

Jehova—“Leza Uupa Luumuno”

Jehova—“Leza Uupa Luumuno”

Jehova—“Leza Uupa Luumuno”

“Leza uupa luumuno abe andinywe nyoonse.”—LOM. 15:33.

1, 2. Ino mbukkale nzi bukatazya bupanduludwe ku Matalikilo zyaandano 32 a 33, alimwi ino ncinzi cakatobela?

BUSENA bwakali afwaafwi adolopo lya Penueli, munsi-munsi akkuti lya Jaboki kujwe aamulonga wa Jordano. Esau wakamvwa kuti imunyina Jakobo ulapiluka kumunzi. Nokuba kuti kwakaindide myaka iili 20 kuzwa ciindi Esau naakasambala bupati bwakwe kumunyina, Jakobo wakali kuyoowa kuti ambweni imunyina ucikanza kumujaya. Kali ankamu yabaalumi bali 400, Esau wakaunka kumunyina ngobatakali kukkala limwi. Kayeeyela kuti takootambulwa kabotu, Jakobo wakatuma zipego zyabanyama bavwubwa bainda ku 550 kuli Esau. Babelesi ba Jakobo bakaambila Esau kuti tanga lyabanyama limwi alimwi cakali cipego kuzwa kumunyina.

2 Ciindi cakasika! Cabusicamba Jakobo naakasika afwaafwi a Esau, wakali kuyaabukotama ansi ziindi zili ciloba. Jakobo wakalitolede kale ntaamu iiyandika kapati yakutesya moyo wamunyina. Jakobo wakapaila kuli Jehova kutegwa amuvwune kuli Esau. Sena Jehova wakawiingula mupailo ooyu? Inzya. Bbaibbele litwaambila kuti: “Esau wakazuzaana kukumuswanganya, wamukumbata, wawida ansingo yakwe, wamumyonta.”—Matl. 32:11-20; 33:1-4.

3. Ino ncinzi ncotwiiya kuzwa kucibalo ca Jakobo a Esau?

3 Cibalo ca Jakobo a Esau citondezya kuti tweelede kubweza ntaamu zigwasya kutegwa tumane mapenzi aakonzya kunyonganya luumuno ndotujisi mumbungano ya Bunakristo. Jakobo wakayandaula luumuno a Esau, kutali akaambo kakuti Jakobo wakali lubizyide kumunyina alimwi wakali kuyandika kulilekelela. Peepe, Esau wakasampaula bupati bwakwe alimwi wakabusambala kuli Jakobo amutiba wamusinza wanyangu. (Matl. 25:31-34; Heb. 12:16) Nokuba boobo, Jakobo mbwaakamusikila Esau citondezya mpotweelede kusika mukulyaaba kutegwa tuzumanane kuba aluumuno abakwesu Banakristo. Alimwi citondezya kuti Leza wakasimpe ulakulongezya kusoleka kwesu kuba aluumuno abamwi. Bbaibbele lilijisi zikozyanyo zimbi zinji zitulailila kuba basiluumuno.

Kukulwaizyigwa a Cikozyanyo Cibotu Kwiinda

4. Ino mbubambe nzi mbwaakabikka Leza bwakufwutula bantu kucibi alufwu?

4 Jehova—“Leza uupa luumuno,” nguuinda kupa cikozyanyo cibotu cakuba aluumuno. (Lom. 15:33) Amuyeeye buyo Jehova ncaakacita kutegwa tucikonzye kuba acilongwe anguwe. Mbotuli bana ba Adamu a Eva basizibi, ncotweelede “[n]cakuvwola ncocipa cibi.” (Lom. 6:23) Nokuba boobo, Jehova akaambo kaluyando lwakwe wakabikka bubambe kutegwa tufwutulwe kwiinda mukutuma Mwanaakwe kuzwa kujulu kuzoozyalwa kali muntu uulondokede. Alimwi Mwanaakwe wakalisungula kucita oobo. Wakalyaaba kujaigwa abasinkondonyina a Leza. (Joh. 10:17, 18) Leza wakasimpe wakamubusya Mwanaakwe walo wakatola muulo wabulowa bwakwe kuli Bausyi, calo cakaba cinunuzyo cakufwutula basizibi beempwa kuzwa kulufwu.—Amubale Bahebulayo 9:14, 24.

5, 6. Ino cilongwe cakanyongana akati ka Leza abantu basizibi cijatikizyigwa buti abulowa bwa Jesu bwakatika?

5 Ino cilongwe cakanyongana akati ka Leza abantu basizibi cijatikizyigwa buti abubambe bwacipaizyo cacinunuzyo ca Mwana wa Leza? Lugwalo lwa Isaya 53:5, lwaamba kuti: “Kutugwasya iswe nciceeco ncaakakwabbawidwa, amibunda yakwe njiituponya.” Muciindi cakubonwa kuti mbaasinkondonyina a Leza, bantu bamvwida lino balakonzya kuba acilongwe anguwe. “Kwiinda mulinguwe twakaangununwa acinunuzyo cabulowa bwayooyo, inzya, ikulekelelwa kwamilandu yesu.”—Ef. 1:7.

6 Bbaibbele lyaamba kuti: “Leza cakamubotela kuti ibube bwakwe boonse bukkale mulinguwe [Kristo].” Cili boobo akaambo kakuti Kristo ulijisi mulimo mupati mukuzuzikizya makanze a Leza. Alimwi ino makanze aa Jehova ninzi? ‘Nkuyanzanya zyintu zimbi zyoonse kulinguwe, kwiinda mukupa kuti kube luumuno luyeeme abulowa mbwaakatila’ Jesu Kristo. Aboobo, “zyintu zimbi zyoonse” Leza nzyapa kuti zibe mucilongwe caluumuno anguwe “[n]zyintu zili kujulu” alimwi “[a]zyintu zili anyika.” Ino zyintu nzi eezyi?—Amubale Bakolose 1:19, 20.

7. Ino “zyintu zili kujulu” alimwi “[a]zyintu zili anyika” iziyooba mucilongwe a Leza nzinzi?

7 Bubambe bwacinunuzyo bupa kuti cikonzyeke ku Banakristo bananike ‘baambwa kuti mbalulami’ kabali bana ba Leza kuti bazumanane “kuba muluumuno a Leza.” (Amubale Baloma 5:1.) Baambwa kuti “[n]zyintu zili kujulu” nkaambo bajisi bulangizi bwakujulu, “bayooba bami ibayoolela nyika” alimwi akubeleka kabali bapaizi kuli Leza. (Ciy. 5:10) Kulubazu lumbi “zyintu zili anyika” caamba bantu beempwa, mukuya kwaciindi ibayooba abuumi butamani anyika.—Int. 37:29.

8. Ino mujatikizyigwa buti nomulanga-langa ncaakacita Jehova kutegwa bantu babe muluumuno anguwe?

8 Katondezya kulumba kwakwe kububambe bwa Jehova, Paulo wakalembela Banakristo bananike kumbungano yaku Efeso kuti: “Leza uuli aluse kapati . . . wakatupa buumi antoomwe a Kilisito, nokuba kuti twakalifwide mumilandu—nkaambo mubwini mwafwutulwa aluzyalo lwa Leza.” (Ef. 2:4, 5) Kufwumbwa naa tujisi bulangizi bwakujulu naa bwaanyika, tulamulumba Leza akaambo kaluse alimwi aluzyalo lwakwe. Tulalumba kapati notulanga-langa Jehova ncaakacita kutegwa cikonzyeke kubantu kuba aluumuno anguwe. Notujanika mubukkale bukonzya kunyonganya luumuno mumbungano, sena cikozyanyo ca Leza taceelede kutukulwaizya kuba basiluumuno?

Kwiiya Kuzwa Kucikozyanyo ca Abrahamu a Izaka

9, 10. Ino mbuti Abrahamu mbwaakatondezya kuti ngusiluumuno ciindi naakali kubandika a Loti beembezi nobakazwangana?

9 Kujatikizya sinsiku Abrahamu Bbaibbele lyaamba kuti: “‘Abulahamu wakasyoma Jehova, eelyo wakabonwa kuti mululami,’ alimwi wakaitwa kuti ‘mulongwe wa Jehova.’” (Jak. 2:23) Lusyomo lwa Abrahamu lwakali kulibonya mbwaakali kumvwana abantu bamwi. Mucikozyanyo, imbelele aŋombe zya Abrahamu nozyakali kuya buvwula, kwakaba mapenzi akati kabeembezi bakwe abamujwa wakwe Loti. (Matl. 12:5; 13:7) Cakali kuyandika kuti limane penzi eeli ncakuti Abrahamu a Loti baandaane. Ino ncinzi ncakeelede kucita Abrahamu? Abrahamu tanaakayanda kuti akamanizye kaambo alikke akaambo kakuti nguwakali mupati alimwi akuti wakali mulongwe wa Leza, pele wakali kuyanda kuti bazumanane kumvwana amujwa wakwe.

10 Abrahamu wakaambila mujwa wakwe kuti: “Wence kutabi inkondo akati kesu, yebo ambebo, abeembeli bako abeembeli bangu, nkaambo tuli bamukowa omwe.” Wakazumanana kwaamba kuti: “Sa nyika yoonse tiili kubusyu bwako na? Atupambukane ambebo. Na ulayanda kuya kucimwesi, mebo ndaya kululyo; na ulayanda kuya kululyo, mebo ndaya kucimwesi.” Loti wakasala nyika mbotu, pele Abrahamu taaku mbwaakalimvwa. (Matl. 13:8-11) Nokwakainda ciindi basinkondo bakamutola buzike Loti, pele Abrahamu taaku naakawaya-waya kwaakuvwuna mujwa wakwe.—Matl. 14:14-16.

11. Ino Abrahamu wakatondezya buti kuti ngusiluumuno kuli basimukobonyina bana Filisiti?

11 Alimwi amuyeeye Abrahamu mbwaakatondezya kuti ngusiluumuno kuli basimukobonyina bana Filisiti mucisi ca Kanana. Ba Filisiti ‘bakakasya’ mugoti wamaanzi ngubakasya babelesi ba Abrahamu ku Beereseba. Ino mbuti muntu wakavwuna mujwa wakwe kubami bone ibakamutolede buzike mbwakonzya kucita mukaambo aaka? Muciindi cakulwanina kuti aubweze mugoti Abrahamu wakasala kuumuna mukaambo aaka. Mukuya kwaciindi mwami waba Filisiti wakamuswaya Abrahamu kuti babambe cizuminano caluumuno. Ciindi Abrahamu naakazumina kuti unakuli alubomba kubana Filisiti nceciindi naakaamba kuti bakamubbida mugoti. Imwami wakalamwa alimwi wakamujolela mugoti Abrahamu. Abrahamu wakazumanana kuba siluumuno kali mweenzu mucisi.—Matl. 21:22-31, 34.

12, 13. (a) Ino Izaka wakacitobela buti cikozyanyo cabausyi? (b) Ino Jehova wakamulongezya buti Izaka siluumuno?

12 Awalo Izaka mwana wa Abrahamu wakaitobela nzila yabausyi yaluumuno. Eeci cakalibonya ciindi Izaka naakali kubandika abana Filisiti. Akaambo kanzala kubusena nkobakali kukkala, Izaka amukwasyi wakwe bakalongela kunyika mbotu yaba Filisiti ku Gerari kunyika kuzwa ku Cikala ca Lahai-roi munyika ya Negebi. Okuya Jehova wakamulongezya Izaka cakuti wakalima kabotu alimwi azivwubwa zyakavwula. Ba Filisiti bakatalika kulombozya nzyaakali kucita. Akaambo kakutayanda kuti Izaka avwube mbuli bausyi, ba Filisiti bakaivwukkila migoti njibakasyide babelesi ba Abrahamu mubusena oobo. Amane mwami wabana Filisiti wakaambila Izaka kuti ‘azwe aunke kumbi.’ (Matl. 26:16, BT.) Izaka siluumuno wakacitobela ncaakaambilwa.—Matl. 24:62; 26:1, 12-17.

13 Izaka naakalongela kumbi ikulamfwu, beembezi bakwe bakasya umbi mugoti. Beembezi bana Filisiti bakaamba kuti maanzi ngaabo. Mbubwenya mbuli bausyi ba Abrahamu, Izaka kunyina ncaakaamba kujatikizya mugoti wakaambila bantu bakwe kuti basye umbi. Bana Filisiti alimwi bakaamba kuti awalo mugoti ooyu nguwabo. Kutegwa kube luumuno Izaka wakabweza zyintu zyakwe zyoonse akulongela kubusena bumbi. Okuya babelesi bakwe bakasya umbi mugoti Izaka ngwaakaulika kuti Rehoboti. Mukuya kwaciindi wakalongela kwakali nyika mbotu ku Beereseba kwalo Jehova nkwaakamulongezya akumwaambila kuti: “Utayoowi, nkaambo ndi ayebo. Njookupa coolwe akuvuzya lunyungu lwako nkaambo kamulanda wangu Abrahamu.”—Matl. 26:17-25.

14. Ino Izaka wakatondezya buti kuti ngusiluumuno ciindi mwami waba Filisiti naakaunka kwaakubamba cizuminano caluumuno anguwe?

14 Izaka wakali anguzu zyakubelesya migoti yoonse babelesi bakwe njibakasya. Kumane mwami waba Filisiti abantu bakwe bakaswaya Izaka ku Beereseba kuti babambe cizuminano caluumuno anguwe akwaamba kuti: “Ncobeni twabonesya kuti Jehova uli ayebo.” Akaambo kakuyanda luumuno, Izaka wakasala kuti alonge ziindi zili mbozibede muciindi cakulwana. Kuciindi eeci acalo, Izaka wakatondezya kuti wakali siluumuno. Zyintu zyakalembwa kaindi kujatikizya nguwe zitondezya kuti: “Wakabacitila ipobwe [beenzu bakwe]. Bakalya, banywa. Nibwakaca, bakafuma, bakonkezyanya. Bamane kucita obo, bakalayana a-Izaka, bainka kulimbabo caluumuno.”—Matl. 26:26-31.

Kwiiya Kumwana Ngwaakali Kuyanda Kapati Jakobo

15. Ino nkaambo nzi banabokwabo Josefa ncobatakali kwaambaula kabotu anguwe?

15 Jakobo mwana wa Izaka wakakomena kali ‘muntu uunyina mulandu.’ (Matl. 25:27, NW) Mbubwenya mbokwaambwa kale kumatalikilo, Jakobo wakayandaula luumuno amunyina Esau. Cakutadooneka Jakobo wakagwasyigwa acikozyanyo cabausyi ba Izaka ibakali basiluumuno. Ino ncinzi ncotukonzya kwaamba kujatikizya bana basankwa ba Jakobo? Akati kabana bakwe basankwa bali 12, Jakobo wakali kuyandisya kapati Josefa. Josefa wakali mwana uumvwida alimwi wabulemu iwakali kuyanda kucita ncobakali kuyanda bausyi. (Matl. 37:2, 14) Nokuba boobo, bapati bakwe basankwa bakaba amunyono cakuti tiibakali kwaambaula kabotu anguwe. Bakamusambala mubuzike akucenga bausyi kuti wajaigwa acinyama.—Matl. 37:4, 28, 31-33.

16, 17. Ino Josefa wakatondezya buti kuti ngusiluumuno kubanabokwabo?

16 Jehova wakamukwabilila Josefa. Mukuya kwaciindi wakaba mweendelezi wabili kuli Farao mu Egepita. Nokwakaba nzala mpati iyakapa kuti banabokwabo a Josefa baunke ku Egepita, tiibakamuzyiba naakasamide zisani zyakwe zyabweendelezi zyaku Egepita. (Matl. 42:5-7) Cakali cuuba-uba kuli Josefa kuti apilusye cibi kubanabokwabo akaambo kalunya ndobakacita kulinguwe akuli bausyi. Muciindi cakuti apilusye cibi, wakayandaula luumuno ambabo. Banabokwabo nobakatondezya kuti beempwa ncobeni wakaliyubununa kulimbabo akwaamba kuti: “Mutapengi nekuba kulikalalila nkaambo kakundisambazya okuno, nkaambo Leza ngowakandituma kunembo lyanu kuti aponye bantu.” Amane bakulana bakwe boonse wakabamyonta akulila alimbabo.—Matl. 45:1, 5, 15.

17 Nobakafwa ba Jakobo, banabokwabo Josefa bakali kuyeeya kuti ulapilusya cibi kulimbabo. Naakamvwa majwi aabo aatondezya kuyoowa, “wakalila” akuvwiila kuti: “Mutayoowi pe. Njoomulela, nywebo abacece banu.” Josefa wakali siluumuno ‘wakabaumbulizya akutontozya myoyo yabo.’—Matl. 50:15-21.

“Zyakalembelwa Kutuyiisya”

18, 19. (a) Ino kulanga-langa zikozyanyo zya basiluumuno nzyotwabandika mucibalo eeci kwamugwasya buti? (b) Ino ncinzi ncotuyoolanga-langa mucibalo citobela?

18 Paulo wakalemba kuti: “Zyintu zyoonse zyakalembwa kaindi zyakalembelwa kutuyiisya, kutegwa kwiinda mukuliyumya kwesu alimwi akwiinda muluumbulizyo lwamu Magwalo tube abulangizi.” (Lom. 15:4) Ino twagwasyigwa buti kwiinda mukulanga-langa cikozyanyo ca Jehova ciinda kubota alimwi azibalo zyamu Magwalo zya Abrahamu, Izaka, Jakobo a Josefa?

19 Kuyeeya ncaakacita Jehova kutegwa cilongwe cakanyongana cilulame kulinguwe abantu basizibi kweelede kutugwasya kuyandaula luumuno abantu bamwi. Zikozyanyo zyaba Abrahamu, Izaka, Jakobo alimwi a Josefa zitondezya kuti bana balakonzya kugwasyigwa azikozyanyo zibotu zya bazyali babo. Zibalo eezyi alimwi zitondezya kuti Jehova ulabalongezya aabo bayandaula luumuno. Nkakaambo kaako Paulo ncaamba Jehova kuti ngu “Leza uupa luumuno.” (Amubale Baloma 15:33; 16:20.) Mucibalo citobela tuyoolanga-langa kaambo Paulo ncaakakankaizya mbociyandika kuti katuyandaula luumuno alimwi ambotukonzya kucita oobo.

Ino Ncinzi Ncomwaiya?

• Ino muunzila nzi Jakobo mwaakayandaula luumuno naakali kuyanda kuswaangana a Esau?

• Ino ncaakacita Jehova kutegwa bantu babe muluumuno anguwe cimujatikizya buti?

• Ino ncinzi ncomwaiya kuzikozyanyo zyabasiluumuno ba Abrahamu, Izaka, Jakobo alimwi a Josefa?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Zifwanikiso izili apeeji 23]

Ino nintaamu nzi iiyandika kapati Jakobo njaakatola mukuyandaula luumuno a Esau?