Jehu Mbwaakasumpula Bukombi Busalala Cabusungu

JEHU wakali kusumpula bukombi busalala. Jehu naakali kucita mulimo ooyu, wakali muyumu, wakali kucita zyintu cakufwambaana, kunyina naakali kutyompwa, wakali musungu alimwi sicamba. Jehu wakatondezya bube bubotu mbotweelede kwiiya.

Jehu wakapegwa mulimo ooyu ciindi musyobo wabana Israyeli nowakali mubukkale bubyaabi. Aciindi eeco cisi cakali kuyungwa a Jezebeli, mukamufwu wa Ahabu, banyina mwami Joramu iwakali kweendelezya. Jezebeli wakali kusumpula bukombi bwa Baala, akusinkila bukombi bwa Jehova, wakajaya basinsimi ba Leza alimwi wakanyonganya bantu amicito ‘yabuvuule’ alimwi ‘abulozi.’ (2 Bam. 9:22; 1 Bam. 18:4, 13) Jehova wakaamba kuti wakali kuyoonyonyoona bamuŋanda ya Ahabu kubikkilizya a Joramu alimwi a Jezebeli. Jehu ngonguwe wakali kuyoosololela munkondo eeyi.

Magwalo aamba Jehu kakkede a mpi yabasikalumamba ciindi bana Israyeli nobakali kulwana ba Asuri a Ramoti-gileadi. Jehu nguwakajisi cuuno caatala, kulibonya kuti nguwakali musololi wampi yabana Israyeli. Musinsimi Elisha wakatuma mwana omwe wabasinsimi kunanika Jehu kutegwa abe mwami alimwi wakamulailila kuti abajaye boonse basankwa bakali bamuŋanda ya Ahabu.—2 Bam. 8:28; 9:1-10.

Ciindi basikalumambanyina nobakamubuzya Jehu kujatikizya kuswaya kwamusinsimi, Jehu wakawayawaya. Pele ciindi nobakamusinikizya, wakabaambila masimpe, mpoonya Jehu alimwi abasikalumambanyina bakatalika kupanga bubambe bwakulwana Joramu. (2 Bam. 9:11-14) Kulibonya kuti kwakali kaambo kambi bantu nkobakabikkilide kumoyo alimwi tiibakali kuyanda kutobela milawo yakali kupegwa abweendelezi alimwi akuyunga kwa Jezebeli. Jehu wakasola kukatantamuka kaambo aaka akujana nzila mbotu kutegwa acite mulimo wakwe.

Mwami Joramu bakamucisa munkondo alimwi wakazwa akupiluka kumunzi wa Jezreeli, kalangila kuti apone. Jehu wakalizyi kuti kutegwa makanze aakwe azwidilile, bantu bamu Jezreeli tiibakeelede kwaazyiba makanze aakwe. Jehu wakaamba kuti: “Kutabi naba omwe uuloboka mumunzi kuyooamba makani ku-Jezreeli.” (2 Bam. 9:14, 15) Cakutadooneka, Jehu wakali kulangila kuti bamwi tabakoyooutobela mulawo ooyo kwaambisya basikalumamba bakali kusyomeka kuli Joramu. Aboobo, Jehu wakali kuyanda kuti asinkile zyintu zili boobu kuti zitacitiki.

KWEENZYA NKALAKI CABUKALI

Cakutayeeyelwa, Jehu wakeenzya nkalaki yakwe kuzwa ku Ramoti-gileadi kuunka ku Jezreeli musinzo uulampa makkilomita aali 72. Kabalisya nkalaki yakwe alimwi kali afwaafwi kusika  nkwaakali kuunka, mulindizi iwakali angazi wakabona “impumba ya-Jehu ileza.” (2 Bam. 9:17) Kulibonya kuti Jehu wakalijisi basikalumamba banji kutegwa azwidilile amakanze aakwe.

Mulindizi naakabona kuti Jehu sicamba awalo wakalitantide munkalaki, wakaamba kuti: “Uleenzya cakulitakata.” (2 Bam. 9:20) Ikuti Jehu ciindi coonse wakali kweenzya nkalaki cakulitakata, kulibonya kuti kweenzya kwakwe ciindi naakali kuyanda kuzuzikizya makanze aakwe kwakali kwabukali ncobeni.

Jehu naakakaka kwaamba cili coonse kubatumwa, wakajana Mwami Joramu alimwi asikumugwasya Ahaziya, mwami wa Juda, kabakkede umwi aumwi munkalaki yakwe. Joramu wakabuzya kuti: “Sa weza aluumuno, Jehu?” Jehu wakaingula kuti: “Kulaba buti luumuno, mavuule aabanyoko Jezebeli amalozi aakwe naacili manji?” Akaambo kabwiinguzi oobu buyoosya, Joramu wakali kuyanda kuti atije. Pele Jehu wakafwambaana. Wakagusya buta bwakwe akumuyasa andelo Joramu, mpoonya awo mwami wakawa kuzwa munkalaki akufwa. Nokuba kuti Ahaziya wakacikonzya kutija, nokwakainda ciindi Jehu wakamujana mpoonya bakamujaya.—2 Bam. 9:22-24, 27.

Muntu wakatobela kujaigwa kuzwa muŋanda ya Ahabu wakali Mwami Mwanakazi mubyaabi Jezebeli. Cakutainda mumbali Jehu wakamwaamba kuti “mwanakazi uutukidwe.” Jehu naakali kunjila mu Jezreeli, wakamubona Jezebeli kalanga ansi ampulungwido yaŋanda ya mwami. Kakunyina kwaamba zinji, Jehu wakalailila basimilimo kuti bamuwaale ansi Jezebeli. Mpoonya Jehu wakalailila mabbiza aakwe kuti amulyataule mwanakazi ooyu iwakali kubisya Israyeli. Kuzwa waawo, Jehu wakazumanana kujaya bantu banji bamuŋanda ya Ahabu.—2 Bam. 9:30-34; 10:1-14.

Nokuba kuti makani aankondo taakkomanisyi, tweelede kuzyiba kuti kaindi Jehova wakali kubelesya babelesi bakwe kutegwa abeteke. Magwalo aamba kuti: “Aya makani akazwa kuli-Leza. Ahaziya wakajana lunyonyooko mukuswaya kuli-Joramu, nkaambo naakali kuswaya oko wakainka a-Joramu kukulwisya Jehu mwana wa-Nimsi, ngonguwe Jehova ngwaakananika kuti anyonyoone luzubo lwa-Ahabu.” (2 Mak. 22:7) Naakali kugusya mutunta wa Joramu kuzwa munkalaki yakwe, Jehu wakazyiba kuti ncaakacita cakazuzikizya cisyomezyo ca Jehova cakusubula Ahabu akaambo kakujaya Naboti. Kwiinda waawo, Jehu wakalaililwa kuti ‘aliye inkoto yabulowa bwabalanda ba Leza’ mbaakajaya Jezebeli.—2 Bam. 9:7, 25, 26; 1 Bam. 21:17-19.

Mazuba aano kunyina babelesi ba Jehova balwana basinkondonyina babukombi busalala  cacigaminina. Nkaambo Leza waamba kuti: “Cisubulo ncicangu.” (Heb. 10:30) Pele kutegwa basalazye mbungano kuzyintu zibi zikonzya kuyunga bamwi, baalu Banakristo cimwi ciindi bayandika kubweza ntaamu cabusicamba mbubwenya mbwaakacita Jehu. (1 Ko. 5:9-13) Alimwi boonse mumbungano tabeelede kuyanzana abaabo bagusyidwe.—2 Jo. 9-11.

JEHU TANAAKALEKELA BANTU KUTI BAZUMANANE KUZANGILA JEHOVA

Makanze aa Jehu aakucita ncaakaambilwa akalibonya mumajwi ngaakaambila Jonadabu uusyomeka aakuti: “Twiinke ayebo, ubone busungu bwangu muli-Jehova.” Jonadabu wakazumina, watanta munkalaki ya Jehu waunka anguwe ku Samariya. Nobakali kubusena ookuya, Jehu “wakacita calweeno kuti anyonyoone boonse basikukomba Baala.”—2 Bam. 10:15-17, 19.

Jehu wakaambilizya kuti uyanda kucita “cipaizyo cipati cakutuulila” Baala. (2 Bam. 10:18, 19) Sikwiiya zyamu Bbaibbele umwi wakaamba kuti: “Ooku nkubelesya mabala cabucenjezu nkwaakacita Jehu.” Nokuba kuti bbala lyakabelesyegwa aawa “kanji-kanji lyaamba ‘cipaizyo,’ pele alimwi lilabelesyegwa kwaamba ‘kujaigwa’ kwabasiluleyo.” Akaambo kakuti Jehu wakali kuyanda kuti bakombi ba Baala boonse bajanike, wakabaitila kumuswaangano kuŋanda ya Baala alimwi wakabaambila kusama zisani zilibedelede. “Amane buyo kutuula cipaizyo,” Jehu wakaambila baalumi bali 80 bakajisi mapanga kuti bajaye bakombi ba Baala aaba. Kumane wakalailila kuti ŋanda ya Baala imwaigwe akwiicita kuti ibe cimbuzi kutegwa kaitabelesyegwi mukukomba.—2 Bam. 10:20-27.

Masimpe kuti Jehu wakatila bulowa bunji. Nokuba boobo, Magwalo aamba kuti wakali mwaalumi sicamba wakavwuna bana Israyeli kubweendelezi bubyaabi bwa Jezebeli amukwasyi wakwe. Kutegwa musololi uuli woonse wa Israyeli azwidilile, wakeelede kuba sicamba, uujisi makanze alimwi musungu. Ibbuku limwi lipandulula mabala aamu Bbaibbele lyaamba kuti: “Wakali mulimo uukatazya alimwi wakazuzikizyigwa cakumaninina. Nzila zimbi zyatakali zyabusicamba, nozyakaalilwa kumanizya bukombi bwa Baala mu Israyeli.”

Cakutadooneka Banakristo mazuba aano bali mubukkale ibuyandika kuti babe abube bumwi mbwaakajisi Jehu. Mucikozyanyo, ino inga mwacita buti kuti mwasunkwa kucita cintu cimwi Jehova ncatakkomanini? Tweelede kubweza ntaamu cakufwambaana, cabusicamba alimwi cabusungu. Kujatikizya makani abukombi, tatweelede kulekela bantu kuti bazumanane kuzangila Jehova.

AMUBIKKILE MAANO KWEENDA MUMULAWO WA JEHOVA

Kuli kucenjezya kumamanino aamakani aaya. Jehu ‘taakwe naakacileka kutobela ŋombe zyangolida ku Beteli aku-Dani.’ (2 Bam. 10:29) Mbuti muntu mbwakonzya kulekela kukomba mituni nokuba kuti ulibonya kuti musungu kubukombi busalala?

Ambweni Jehu wakali kusyoma kuti kuliiminina kwa Bwami bwa Juda kwakali kuyandika kuti bukombi abwalo bwaandaane akati kabwami bobilo. Aboobo, mbubwenya mbuli bami ba Israyeli bamusyule, wakasola kuzumanana kubwaandaanya kwiinda mukulekela bukombi bwamoombe kuti buzumanane. Pele eeci cilakonzya kutondezya kubula lusyomo muli Jehova wakapa kuti abe mwami.

Jehova wakamulumbaizya Jehu akaambo kakuti “wakacita ziluleme mumeso aa Jehova.” Nokuba boobo, Jehu ‘tanaakabikka moyo wakwe woonse kukweenda mumulawo wa Jehova Leza wa Israyeli.’ (2 Bam. 10:30, 31) Kulanga-langa zyintu zyoonse nzyaakacita kumatalikilo, mulakonzya kugambwa alimwi akuusa. Nokuba boobo, kuli ciiyo ncotukonzya kujana. Tatweelede kucuubya-ubya cilongwe ncotujisi a Jehova. Lyoonse tweelede kusyomeka kuli Jehova kwiinda mukubala Jwi lyakwe akuzinzibala kuyeeya alimwi akupaila kuzwa ansi amoyo kuli Taatesu wakujulu. Aboobo, atuzumanane kubikkila maano kweenda mumulawo wa Jehova amoyo wesu woonse.—1 Ko. 10:12.

[Kabbokesi kali apeeji 4]

Makani Aakaindi Aanyika Aajatikizya Jehu

Basikukazya kanji-kanji baladooneka kujatikizya makani aamba zyabantu baambidwe mu Magwalo ikuti naa bakaliko ncobeni. Aboobo, sena kuli makani aambi aajatikizya Jehu kunze aamakani aalembedwe mu Bbaibbele?

Kuli mabbuku otatwe aakajanika ku Asuri wansiku aamba zya mwami ooyu waku Israyeli kwiinda mukumwaamba zyina. Bbuku lyomwe eeli litondezya Jehu, naa umwi wabaiminizi bakwe, kafwugama kumbele lya Mwami wa Asuri Salimaneseri Watatu kapa mutelo. Bupanduluzi buliko bwaamba kuti: “Mutelo wa Jehu (Ia-ú-a), mwana wa Omri (Hu-um-ri); Ndakatambula kuzwa kulinguwe nsiliva, ngolida, mutiba wa saplu uupangidwe a ngolida, cijaaki cipati cangolida, nkomeki zitajisi cijatilo zyangolida, mungomo wangolida, mundalila, nkoli ya mwami (alimwi) a puruhtu wacisamu, [puruhtu tacizyibidwe naa caamba nzi].” Jehu tanaakali “mwana wa Omri,” pele majwi aaya akabelesyegwa kutondezya bami bakalela mu Israyeli, ndiza akaambo kakuti Omri wakalizyibidwe kapati akaambo kakuyaka munzi mupati wa Israyeli uutegwa Samariya.

Kaambo kakuti Jehu wakapa mutelo ku mwami waku Asuri takajisi bumboni pe. Nokuba boobo, Jehu ulaambwa ziindi zyotatwe mubbuku lyakajanwa ku Asuri, acibumbwa ca Salimaneseri alimwi amumabbuku aabami bana Asuri aamba zyakaindi. Mabbuku aaya alatugwasya kwaasyoma makani aaya aambidwe mu Bbaibbele kujatikizya Jehu.