Skip to content

Skip to table of contents

Banakristo Bakasimpe Balalilemeka Jwi Lya Leza

Banakristo Bakasimpe Balalilemeka Jwi Lya Leza

Banakristo Bakasimpe Balalilemeka Jwi Lya Leza

“Ijwi lyako nkasimpe.”—JOH. 17:17.

1. Kweelana azyakamucitikila, amwaambe nzila yomwe Bakamboni ba Jehova mobaindene azikombelo zimbi.

AMUYEEYE ciindi cakusaanguna nomwakajisi mubandi uukkomanisya a Bakamboni ba Jehova. Ncinzi ncomuciyeeyede? Banji balakonzya kwaamba kuti, ‘Ndakakkomana kapati akaambo kakuti bakabelesya Bbaibbele nobakali kwiingula mibuzyo yangu.’ Eelo kaka twakakkomana kuzyiba makanze aa Leza aajatikizya nyika, kuzyiba cicitika twafwa, alimwi abulangizi buliko kujatikizya bayandwa besu bafwide!

2. Ntwaambo nzi tumwi twakamupa kuti kamulumba kujatikizya Bbaibbele?

2 Kwiinda mukwiiya zinji, twakabona kuti Bbaibbele lilijisi makani manji kunze aakupa buyo bwiinguzi kumibuzyo iijatikizya buumi, lufwu, alimwi aziyoocitika kumbele. Twazyiba kuti Bbaibbele ndibbuku liinda kugwasya nyika yoonse mbwiizulwa. Lulayo ndolipa talumani, alimwi aabo batobela malailile aandilyo balajana buumi bukkomanisya. (Amubale Intembauzyo 1:1-3.) Banakristo bakasimpe lyoonse balalizumina Bbaibbele “ikutali mbuli majwi aabantu, pele mbubonya mbwaabede ncobeni, kaali majwi aa Leza.” (1 Te. 2:13) Kulanga-langa buyo mubufwaafwi makani aakaindi kulatutondezya kwiimpana kuliko akati kabaabo balemeka Jwi lya Leza alimwi abaabo batalilemeki.

KAAMBO KAKAKATAZYIDE KABAMBWA

3. Nkaambo nzi kakali kuyanda kunyonganya lukamantano lwambungano ya Banakristo mumwaanda wamyaka wakusaanguna, alimwi ncinzi cakali kulangilwa kucitika?

3 Myaka iili 13 iyakatobela kuzwa ciindi Korneliyo muntu wakusaanguna akati ka Bamasi bakasanduka iwatakapaludwe naakananikwa amuuya, kwakabuka kaambo kamwi kakali kuyanda kunyonganya lukamantano mumbungano ya Banakristo. Bamasi banji bakasanduka akuba Banakristo. Kwakali mubuzyo wakuti, Sena baalumi beelede kupalulwa kabatanabbapatizyigwa kweelana amulawo waba Juda? Ooyu mubuzyo wakali kukatazya kapati kwiingula kuba Juda. Ba Juda ibakali kutobela Mulawo kunyina nibakali kunjila mumaanda aabamasi, alimwi kunyina nibakali kunga bakkala antoomwe. Ba Juda ibakali Banakristo bakali kupenzyegwa kapati akaambo kakusiya bukombi bwabo bwakaindi. Ikuti nibakazumanana kubatambula Bamasi, mazwanga naakaide kuzumanana akati kaba Juda alimwi a Banakristo akupa kuti Banakristo basampaulwe.—Gal. 2:11-14.

4. Mbaani bakaitwa kutegwa baboole kubamba kaambo kakakatazyide, alimwi kulangilwa kuti basikulangilila bakabuzya mibuzyo nzi?

4 Mu 49 C.E., baapostolo alimwi abapati baba Juda bamu Jerusalemu ibakapaludwe “bakaswaangana antoomwe kuti baalange-lange makani aaya.” (Mil. 15:6) Icakatobela, kwakali mubandi uukatazya uujatikizya nzyobakali kusyoma. Kwakali kukazyanya kujatikizya kaambo aaka. Sena bakali kuyootobela nzyobakali kuyanda lwabo beni? Sena baalumi bapati bakali kuyoosumpya mubandi kutegwa balindile kuti zyintu zibeendele kabotu? Naa bakali kuyoozumina buyo nzyobaamba bamwi, kakunyina kumvwana akati kabo?

5. Ino muswaangano wakacitwa ku Jerusalemu mu 49 C.E. wakaindana buti amiswaangano yazikombelo yamu myaanda yamyaka yakatobela?

5 Kumiswaangano yazikombelo mazuba aano bantu kanji-kanji balacinca zyintu zyeelede alimwi bamwi bakulwaizya bambi kutegwa bacite nzyobayanda. Pele kumuswaangano wakacitwa ku Jerusalemu kunyina nibakacinca zyintu zyeelede; alimwi kunyina wakasungilizya bambi kucita nzyayanda. Kuyungizya waawo, kwakali lukamantano alimwi boonse bakamvwana. Ino eeci cakakonzyeka buti? Nokuba kuti boonse ibakali kutola lubazu kuli ncobakali kuyanda, boonse bakali kulilemeka Jwi lya Leza, aboobo malembe aasalala ngaakali kukonzya kumana kaambo aaka kakakatazyide.—Amubale Intembauzyo 119:97-101.

6, 7. Mbuti Magwalo mbwaakabelesyegwa kubamba kaambo kajatikizya kupalulwa?

6 Cibalo icakabagwasya kumana kaambo cililembedwe mulugwalo lwa Amosi 9:11, 12. Aaya majwi alimwi alajanika mulugwalo lwa Milimo 15:16, 17, aamba kuti: “Ndiyoopiluka akuyakulula ŋanda ya Davida iiwide; ndiyooyakulula matongo aayo akuyiimika alimwi, ikutegwa bantu aabo bayoosyaala bakayandaule Jehova camoyo woonse, antoomwe abantu bamuzisi zyoonse, ibantu baitwa azyina lyangu, mbwaamba Jehova.”

7 Bamwi balakonzya kwaamba kuti, ‘majwi aalembedwe mutupango ootu taambi kuti Bamasi ibakasanduka tabeelede kupalulwa.’ Kwaamba boobo takuli kubeja pe, pele kulibonya kuti Banakristo ba Juda bakakamvwisya kaambo kalembedwe. Kunyina nibakali kubabona Bamasi bakapaludwe kuti ‘mbantu bamuzisi’ pele bakali kubabona kuti mbanyina. (Kul. 12:48, 49) Mucikozyanyo, kweelana abusanduluzi bwa Bagster’s version of the Septuagint, lugwalo lwa Esita 8:17 lwaamba kuti: “Bamasi banji bakapalulwa, akuba ba Juda.” Aboobo, Magwalo naakaambila limwi kuti aabo bayoosyala bamuŋanda ya Israyeli (ba Juda alimwi abamasi bakapaludwe) antoomwe “abantu bamuzisi zyoonse” (Bamasi batakapaludwe) bayookkala antoomwe akwaambwa azyina lya Leza, kaambo kakalimvwisya kabotu-kabotu. Aboobo, kupalulwa tiikwakali kuyandika kutegwa Bamasi babe Banakristo pe.

8. Ino busicamba bwakagwasya buti mukusala ooku kwakacitwa?

8 Ijwi lya Leza alimwi amuuya wakwe wakasololela Banakristo aaba bakasimpe kutegwa ‘bazuminane.’ (Mil. 15:25) Nokuba kuti kusala ooku kwakali kuyoopa kuti Banakristo ba Juda bapenzyegwe kapati, aabo bakali kusyomeka bakatobela kusala ooku kwakacitwa kwiinda mukubelesya Bbaibbele.—Mil. 16:4, 5.

KWIINDANA KULIKO

9. Nkaambo nzi kapati ikakapa kuti bukombi bwakasimpe busofwaazyigwe, alimwi ninjiisyo nzi iyakakankaizyigwa kapati?

9 Mwaapostolo Paulo wakasinsima kuti baakufwa baapostolo, lusyomo lwa Bunakristo luyoonyonganizyigwa anjiisyo zyakubeja. (Amubale 2 Batesalonika 2:3, 7.) Akati kabaabo bakali kuyooleka kutobela “njiisyo mbotu” bamwi bakalijisi mikuli. (2 Ti. 4:3) Paulo wakacenjezya baalu bamuciindi cakwe kuti: “Akati kanu nobeni kuyoobuka baalumi ibayooyiisya zyintu zipilingene kutegwa balikwelele basikwiiya.” (Mil. 20:30) Ibbuku litegwa The New Encyclopædia Britannica lilakapandulula kaambo kapati kakapa kuti kube kuyeeya kwabumpelenge noliti: “Banakristo ibakayiisidwe busongo bwaba Giliki bakatalika kulimvwa kuti beelede kutondezya lusyomo muzyintu zyaambwa abusongo obu ikutegwa balikkomanisye beni alimwi akuti basandule bahedeni bayiide.” Njiisyo iiyandika kapati iyakanyonganizyigwa abantu batakombi Leza ijatikizya kuzyiba Jesu Kristo. Bbaibbele limwaamba kuti Mwana aa Leza; basikusumpula busongo bwaba Giliki bakazumanana kwaamba kuti ngu Leza.

10. Ino kaambo kajatikizya kuzyiba Kristo kakeelede kubambwa buti?

10 Mubuzyo ooyu wakabandikwa amiswaangano yacikombelo iili mbwiibede. Kaambo aaka nikakabambwa munzila nguba-uba nikwakali kuti ibakajanika bakabikkila maano kulanga-langa Magwalo, pele banji tiibakacita oobo. Mubwini banji bakaakosola makani kabatanasika kumiswaangano, alimwi nibakazwa amuswaangano bakazumanana kuzilanga zyintu kweelana ambobakali kuyanda. Mabbuku alimwi azyintu zyakaambwa kuzwa mumiswaangano eeyo tiizyakayeeme aa Magwalo pe.

11. Mbaani mbobakali kuswiilila kapati basololi bacikombelo nibakali kuyanda kusala cakucita, alimwi nkaambo nzi?

11 Nkaambo nzi Magwalo ncaatakali kubikkilwa kapati maano? Sikwiiya Charles Freeman wiingula kuti aabo bakali kusyoma kuti Jesu ngu Leza, “cakabayumina kuleka kutobela twaambo tunji twakali kutondezya kuti Jesu ngowakali wabili kuzwa kuli Leza Taata.” Aboobo, zilengwa zyamucikombelo alimwi amizeezo yabeendelezi yakanjila mubusena bwa Makani Mabotu. Kusikila mazuba aano, basololi bazikombelo bayeeya kuti njiisyo zyabama Fwala ba Cikombelo zilayandika kapati kwiinda Jwi lya Leza. Kuti naa mwakabandika kale njiisyo ya Butatu amuntu wakaliko kucikolo, mweelede kuti mwakakabona kaambo aako.

12. Nkuyunga kuli buti nkwaakacita mweendelezi?

12 Mumibandi yabo yakumiswaangano eeyo, beendelezi bana Roma bakali kusumpula mizeezo yabo. Kujatikizya makani aaya, Basyaazibwene ba Richard E. Rubenstein bakalemba kujatikizya muswaangano waku Nicaea kuti: “Constantine wakali kubayanda akubakkomanina [babishopo] kwiinda mbobakali kuyeeya. Mumyezi iitasiki kumwaka omwe, mweendelezi mupya wakapilusya naa kuyakulula zikombelo zyabo zyoonse, akubapilusya mumilimo yabo . . . Wakapa basololi bazikombelo zya Bunakristo zyoolwe izyakali kupegwa bapaizi batakombi Leza.” Akaambo kaceeci “Constantine wakali muciimo cakuyunga kapati ambweni kudyaaminina muzyintu zyakali kucitika ku Nicaea.” Ba Charles Freeman bakasinizya nibakaamba kuti: “Cakatobela lino cakatondezya kuti mweendelezi ulakonzya kunjilila mumakani aacikombelo kutali buyo kuyumya cikombelo, pele alimwi akunyonganya njiisyo zyacikombelo.”—Amubale Jakobo 4:4.

13. Ntwaambo nzi ntomuyeeya kuti ntotwakayunga basololi bazikombelo bamumyaanda yakatobela kuunduluzya njiisyo zyamu Bbaibbele?

13 Basololi bazikombelo tiibakali kuzumina kuti Jesu Kristo Mwana aa Leza, pele bantu buyo tiibakali kuyeeya boobo. Eeci cakali boobo akaambo kakuti bantu buyo bakali kuzimvwisya alimwi bakali kuzizumina nzyobakali kubala mu Magwalo. Pele basololi bazikombelo balo bakali kuyanda buyo mali anguzu zyakweendelezya kuzwa kumwami, aboobo kunyina nibakali kulibikkila maano Bbaibbele. Ba Gregory baku Nyssa, ibakali basololi mucikombelo eeco ciindi bakabakazya bantu buyo mbuli bakali kusambala zisani, ibakali kucinca mali, ibakali kusambala muzintoolo, alimwi abazike kujatikizya mbobakali kwaamba makani aabukombi. Ba Gregory tiicakabakkomanisya ncobakali kwaamba bantu buyo kuti Mwana uliindene a Usyi, akuti Usyi mupati kwiinda Mwana, alimwi akuti Mwana wakalengwa buya. Bantu buyo bakali kukonzya kwaapandulula makani aaya kubelesya Bbaibbele. Eeci ncobatakali kucita ba Gregory baku Nyssa alimwi abasololi bazikombelo. Eelo kaka nibakabaswiilila bantu buyo!

“MAILA” “[A]NSAKU” ZIKOMENENA AANTOMWE

14. Nkaambo nzi ncotukonzya kwaamba kuti kuzwa mumwaanda wamyaka wakusaanguna lyoonse kwali kuba Banakristo bananike basyomeka aanyika?

14 Mucikozyanyo cimwi, Jesu wakatondezya kuti kuzwa buyo mumwaanda wamyaka wakusaanguna, kwakali kuyooba Banakristo bananikidwe basyomeka aanyika. Wakabakozyanisya “[ku]maila” aakali kukomena antoomwe “[a]nsaku.” (Mt. 13:30) Nokuba boobo, tatukonzyi kuzyiba kuti mbaani naa ntubunga tuli tuzulilwa mukabunga kamaila kabananike, pele tulakonzya kusinizya kuti lyoonse kwali ibamwi balikwiiminina Jwi lya Leza cabusicamba, alimwi akuyubununa njiisyo zyakubeja zyacikombelo. Atubone zikozyanyo zisyoonto.

15, 16. Amwaambe bantu bamwi ibakali kulemeka Jwi lya Leza kaindi.

15 Babishopo bapati baku Lyons mu France, ba Agobard (779-840 C.E.), bakazikazya zyintu zili mbuli kukomba mituni, kwaaba zikombelo kubasaante, alimwi azilengwa amicito yabukombi iitali yamumagwalo. Bamwi ibakali kupona ciindi nciconya eeco, babishopo Claudius abalo bakazikaka zilengwa zyacikombelo amipailo kubasaante, alimwi akukomba zyintu zyabukombi zyansiku. Mumwaanda wamyaka wa 11, ibakali kugwasyilizya babishopo mudolopo lya Tours mu France ba Berengarius, bakatandwa mucikombelo akaambo kakukaka njiisyo ya Cikatolika yakuti mukamu awaini zilacinca kuba mubili abulowa bwini. Alimwi bakali kusyoma kuti Bbaibbele ndelyeelede kutobelwa kutali zilengwa zyacikombelo.

16 Mumwaanda wamyaka wa 12, kwakasika bantu bobilo bakali kuyanda kasimpe kamu Bbaibbele, ba Peter baku Bruys alimwi aba Henry baku Lausanne. Ba Peter bakaleka mulimo wabupaizi akaambo kakuti tiibakabona kweendelana kuliko akati kanjiisyo zilembedwe mu Magwalo anjiisyo zya Cikatolika zijatikizya kubbapatizya bavwanda, kukomba zyintu zyabukombi zyansiku, kupailila bantu bafwide alimwi akukomba ciingano. Mu 1140, ba Peter bakajaigwa akaambo kalusyomo lwabo. Ba Henry ibakali bafwala bamucikombelo ca Cikatolika, bakaikazya micito yabumpelenge yakali kucitika mucikombelo alimwi azilengwa zitali zyamumagwalo zijatikizya kulya mukamu. Bakaangwa mu 1148 kusikila nobakafwa.

17. Ncinzi ciyandika ncobakacita ba Waldo abasikubatobela?

17 Ciindi ba Peter baku Bruys nibakaumpwabulanga akaambo kakutongooka cikombelo, kwakazyalwa muntu uumwi wakali kuzooba musungu kapati mukumwaya kasimpe kamu Bbaibbele. Zyina lyakwe lyamamanino wakali Valdès naa Waldo. * Mukwiimpana aba Peter baku Bruys aba Henry baku Lausanne, ba Valdès balo tiibakayiide pe, pele bakali kulilemeka Jwi lya Leza cakuti bakaaba lubono lwabo akupanga bubambe kutegwa zibeela zya Bbaibbele zisandululwe mumwaambo uubelesyegwa kapati mu France nkoili kumusanza lwaajwe. Bamwi cakabakkomanisya kapati kumvwa mulumbe wamu Bbaibbele mumwaambo wabo cakuti abalo bakaaba lubono lwabo alimwi akulyaaba kukambaukila bamwi kasimpe kamu Bbaibbele. Eeci cakabanyonganya kapati basicikombelo. Mu 1184 aaba bamaalumi abamakaintu basungu, ibakazooyitwa kuti bana Waldo, bakagusyigwa mucikombelo a paapa alimwi bakatandwa mumaanda aabo aba bishopo. Kubatanda nkobakacita cakagwasya kumwaya mulumbe wamu Bbaibbele kumasena aambi. Mukuya kwaciindi, basikutobela baba Waldo, baba Peter baku Bruys, alimwi ababa Henry baku Lausanne alimwi basikukazya cikombelo bakatalika kujanika mumasena manji mu Europe. Abambi ibakali kusumpula kasimpe kamu Bbaibbele bakalibonya mumyaanda yamyaka yakatobela, aaba mbaa: John Wycliffe (c. 1330-1384), William Tyndale (c. 1494-1536), Henry Grew (1781-1862), aba George Storrs (1796-1879).

“IJWI LYA LEZA TALYAANGIDWE PE”

18. Amupandulule nzila zyakwiiya Bbaibbele nzyobakali kubelesya basikwiiya Bbaibbele bamumwaanda wamyaka wa 19 alimwi ambozyakali kugwasya.

18 Nokuba kuti basoleka, basinkondo bakasimpe kamu Bbaibbele tiibacikonzya kukasya mulumbe kuti umwaigwe. Lugwalo lwa 2 Timoteyo 2:9 lwaamba kuti: “Ijwi lya Leza talyaangidwe pe.” Mu 1870 kabunga kabasikwiiya Bbaibbele bakatalika kuyandaula kasimpe. Ino bakabelesya nzila nzi? Bamwi balakonzya kubuzya oobo. Bakali kulibandika Bbaibbele. Bakali kwaabandika woonse magwalo aajatikizya kaambo aako, kumane kuti naa baamvwisya mbwaayendelana magwalo aayo, bakali kwaakosola makani akwaalemba kutegwa ayobolwe. Sena tacimukulwaizyi kuzyiba kuti mbuli baapostolo abapati bamumwaanda wakusaanguna, bamaalumi aaba basyomeka “bamasyaanene besu bakumuuya” ibakali kupona kumamanino aamyaka yakuma 1800, bakalikanzide kweendelanya zyintu nzyobakali kusyoma ancolyaamba Jwi lya Leza?

19. Ino lugwalo lwamwaka wa 2012 luyeeme alugwalo nzi, alimwi nkaambo nzi ncolweelela?

19 Bbaibbele licili njentalisyo yazyintu nzyotusyoma. Akaambo kaceeco, Kabunga Keendelezya ka Bakamboni ba Jehova kasala majwi aa Jesu aakuti: “Ijwi lyako nkasimpe,” kuba lugwalo lwesu lwamwaka wa 2012. (Joh. 17:17) Mbwaanga boonse ibayanda kuti Leza kabakkomanina beelede kweenda mukasimpe, toonse atuzumanane kusololelwa amuuya wa Leza.

[Bupanduluzi buyungizidwe]

^ munc. 17 Ba Valdès zimwi ziindi bakali kwiitwa kuti Pierre Valdès naa Peter Waldo, pele zyina lyabo lyakusaanguna talizyibidwe kabotu pe.

AMUJANE TWAAMBO OOTU:

․․․․․

Ino muswaangano wakacitikila ku Jerusalemu mu 49 C.E. wakaindana buti amiswaangano iimbi yacikombelo yakatobela?

․․․․․

Mbaani bambi bakali kulemeka Jwi lya Leza bakali kupona kaindi?

․․․․․

Ninzila nzi zyakwiiya Bbaibbele nzyobakali kubelesya basikwiiya Bbaibbele mumwaanda wamyaka wa 19 alimwi nkaambo nzi ncozyakali kugwasya?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 8]

Lugwalo lwesu lwamwaka wa 2012: “Ijwi lyako nkasimpe.”—Joh. 17:17

[Cifwanikiso icili apeeji 7]

Waldo

[Cifwanikiso icili apeeji 7]

Wycliffe

[Cifwanikiso icili apeeji 7]

Tyndale

[Cifwanikiso icili apeeji 7]

Grew

[Cifwanikiso icili apeeji 7]

Storrs