Skip to content

Skip to table of contents

Kukakatila Kucikobela Camu Juda Kwamyaka Iili 70

Kukakatila Kucikobela Camu Juda Kwamyaka Iili 70

Makani Aabuumi

Kukakatila Kucikobela Camu Juda Kwamyaka Iili 70

Akaluulwa aba Leonard Smith

Nindakakubuka buyo, zibalo zyobilo zyamu Bbaibbele zyakandikkomanisya. Lino kwainda myaka iili 70, pele ndiciyeeyede ciindi nindakalumvwisya lugwalo lwa Zekariya 8:23, ilwaamba “[zya]bantu bali ikumi” ibajata “cikobela camuntu mu-Juda.” Baambila mu Juda kuti: “Atweende anywebo, nkaambo twamvwa kuti Leza mpali akati kanu.”

MUNTU mu Juda wiiminina Banakristo bananike, mpoonya “bantu bali ikumi” baiminina “mbelele zimbi,” naa bana “Jonadabu,” mbuli mbobakali kwiitwa kaindi. * (Joh. 10:16) Ciindi nindakakamvwisya kasimpe aaka, ndakazyiba kuti kuzuzikizyigwa kwabulangizi bwangu bwakupona kukabe kutamani anyika buyeeme akugwasilizya baciinga cabananike cakusyomeka.

Cikozyanyo ca Jesu “[ca]mbelele” alimwi “[a]mpongo,” icijanika mulugwalo lwa Matayo 25:31-46, acalo cakandikkomanisya kapati. “Imbelele” ziiminina baabo ibayoobetekwa kabotu kumamanino aaciindi nkaambo babacitila zyintu zibotu banabokwabo Kristo ibacili anyika. Mbuli Jonadabu iwakacili mwana, ndakalyaambauzya kanditi: ‘Len, kuti koyanda kuti Kristo kakubona kuti uli mbelele, weelede kubagwasilizya banyina bananike, akuzumina kweendelezyegwa ambabo nkaambo Leza uli ambabo.’ Kumvwisya kaambo aaka kwandigwasya kwamyaka iinda ku 70.

‘INO BULI KULI BUSENA BWANGU’

Baama bakabbapatizyigwa mu 1925 mubusena bwakucitila miswaangano ku Bbeteli. Busena oobu bwakucitila miswaangano bwakali kwiitwa kuti London Tabernacle (Tempele lyaku London) alimwi bakwesu bakubusena oobu bakali kububelesya. Ndakazyalwa mu October 15, 1926. Kumane mu March 1940, ndakabbapatizyigwa kumuswaangano wabbazu iwakacitikila ku Dover kunkomwe ya England. Ndakakomena kandiyanda kasimpe kamu Bbaibbele. Mbwaanga baama bakali Munakristo munanike, ‘cikobela camu Juda’ cacikozyanyo cakusaanguna ncindakajata cakali cabaama. Aciindi eeco, bataata amupati wangu musimbi tiibakali babelesi ba Jehova. Twakali kuzulilwa mu Mbungano ya Gillingham, kumusanza lwaajwe mu England, mwalo mwakali Banakristo bananike banji. Baama bakali kupa cikozyanyo cibotu cabusungu mumulimo wakukambauka.

Mu September 1941, amuswaangano wacooko mudolopo lya Leicester, makani aakajisi mutwe wakuti: “Kusyomeka” akalanga-langa kaambo kajatikizya bweendelezi bwanyika yoonse. Makani aaya akandigwasya kumvwisya kuti tulijatikizyidwe mukaambo kajatikizya Jehova a Saatani, eeci cakali ciindi cakusaanguna kwaamvwa makani aaya. Aboobo, tweelede kuba kulubazu lwa Jehova akuzumanana kusyomeka kulinguwe mbwaanga ngo Mwami Wabubumbo Boonse.

Amuswaangano ooyu, bakakankaizya kapati mbouyandika mulimo wabupainiya, alimwi bakubusi bakakulwaizyigwa kuunjila mulimo ooyu. Makani aakajisi mutwe wakuti “Busena bwa Bapainiya Mumbunga” akandipa kuti ndilibuzye kuti, ‘Ino buli kuli busena bwangu?’ Muswaangano ooyu wakandigwasya kubona kuti mbwaanga ndili muna Jonadabu, ndeelede kugwasyilizya baciinga cabananike kusikila mpondigolela mumulimo wakukambauka. Kandicili kumuswaangano ngoonya ooyu ku Leicester, ndakalemba foomu yabupainiya kutegwa nditalike kucita bupainiya.

MULIMO WABUPAINIYA CIINDI CANKONDO

Mu December 1, 1941, kandijisi myaka iili 15 yakuzyalwa, ndakasalwa kuba mupainiya waalubazu. Nindakaba mupainiya ndakali kubeleka antoomwe abaama, pele nikwakainda myezi iitandila kumwaka, bakacileka bupainiya akaambo kakuciswa-ciswa. Ofesi yamutabi yaku London yakanditumina mukwesu Ron Parkin, walo calino uuli mu Kkomiti Yamutabi ku Puerto Rico.

Bakatutuma kuyoobelekela kudolopo lya Broadstairs alya Ramsgate, kunkomwe yacooko ca Kent, kwalo nkotwakali kukkala muŋanda yakubbadelela. Mali masyoonto ngobakali kupegwa amwezi bapainiya baalubazu aakuula nzyobayandika akali kutandila ku $8 yaku U.S. (K38,400). Twamana kubbadelela ŋanda twakali kucaala amali masyoonto aakubelesya alimwi zimwi ziindi tiitwakalizyi kuti cakulya ncotutiilye ciindi citobela cilazwa kuli. Pele munzila imwi, Jehova wakali kutupa nzyotwakali kuyandika.

Twakali kuccovwa kapati macinga, kutonta macinga eesu aanyamwide kapati nikuba kuti kwakali muuwo uulaanguzu kapati uuzwida ku North Sea (Lwizi lwa Kunyika). Alimwi twakali kweenda nikuba kuti kwakali ndeke zyankondo alimwi azilwanyo zyankondo zyaku German, zyakali kubelesyegwa kufwusa mabbomba mu London, zyalo zyakali kweendela ansi-aansi mucooko ca Kent. Cimwi ciindi ndakasotoka kuzwa ancinga yangu akulifwusila mucilindi ciindi bbomba nilyakainda atala aamutwe wangu akuyoobbotokela mumuunda wakali afwaafwi. Nikuba boobo, myaka njotwakabeleka katuli bapainiya mu Kent twakalikkomene.

NDAKABA “KALOMBE KAA BBETELI”

Baama lyoonse bakali kukulumbaizya ku Bbeteli. Bakali kwaamba kuti: “Kunyina cintu ncindilombozya kunze aakuti ukabe kalombe kaa Bbeteli.” Amweezyeezye buyo mbondakakkomana alimwi akugambwa ciindi mu January 1946, nindakatambwa kuti ndikaakugwasilizye mulimo ku Bbeteli yaku London kwansondo zyotatwe. Nsondo zyotatwe nizyakamana, mukwesu Pryce Hughes, iwakali mubelesi uulanganya mutabi, wakandaambila kuti kandicibeleka a Bbeteli. Lwiiyo ndondakatambula lwandigwasya mubuumi bwangu boonse.

Aciindi eeco, mukwasyi wa Bbeteli ku London wakajisi bakwesu abacizyi basika ku 30, bunji bwabo bakali bakwesu bakubusi batanakwata, pele alimwi kwakali bakwesu banji bananike, akati kabo kwakali ba Pryce Hughes, ba Edgar Clay amukwesu Jack Barr, iwakazooba umwi wabaabo ibali mu Kabunga Keendelezya. Eelo kaka cakali coolwe cipati kugwasilizya banyina Kristo kwiinda mukubeleka katuli bakubusi ansi abusolozi bwakumuuya “[bwa]misemu” eeyi!—Gal. 2:9.

Buzuba bumwi kandili a Bbeteli, mukwesu umwi wakandaambila kuti kwakali mucizyi iwakali amulyango iwakali kuyanda kundibona. Cakutayeeyela, bakali baama kabajisi acibbudu mumaanza aabo. Bakandaambila kuti tabakoonjila kutegwa batandinyonganyi amulimo, nikuba boobo, bakandipa cibbudu mpoonya bakaunka. Mucibbudu eeci mwakali cikkoti. Cipego eeci cakandiyeezya Hana iwakaletela mwanakwe musankwa Samueli cikobela ciindi naakali kubeleka a tempele.—1 Sam. 2:18, 19.

CINTU NCINDITAKALUBI—NCIKOLO CA GILEADI

Mu 1947, mebo alimwi abakwesu abacizyi bone nitwakali kubelekela a Bbeteli twakatambwa kuunka ku Cikolo ca Gileadi ku United States, mpoonya mwaka iwakatobela twakanjila Cikolo ca Gileadi kkilasi yanamba 11. Nitwakasika, kwakali kutontola kapati kwaambisya kubbazu lili kunyika mu New York, cikolo nkocakabede. Eelo kaka ndakakkomana kapati kuti ndakalijisi cikkoti baama ncobakandiletela!

Myezi iili cisambomwe njindakali ku Gileadi tandikailubi pe. Kuyanzana abasicikoloma ibakali kuzwa muzisi zili 16 ziindene-indene kwakandigwasya kuti nditalike kumvwisya zyintu zimwi. Kunze aakugwasyigwa kuyumya cilongwe cangu a Jehova mucikolo eeci, ndakagwasyigwa kapati kwiinda mukuyanzana a Banakristo basimide kumuuya. Lloyd Barry ngotwakali limwi mucikolo ca Gileadi; Albert Schroeder iwakali umwi akati kabayi besu; alimwi amukwesu John Booth iwakali mulangizi wa Kingdom Farm (Faamu ya Bwami) (ikwakali Cikolo ca Gileadi) bakazooba cibeela ca Kabunga Keendelezya. Ndicilukkomanina lulayo lwaluyando ndobakandipa bakwesu aaba alimwi azikozyanyo zyabo zyakusyomeka kuli Jehova akumbunga yakwe.

MULIMO WABBAZU AKUPILUKA KU BBETELI ALIMWI

Mbotwakamanizyila buyo Cikolo ca Gileadi, ndakapegwa mulimo wamubbazu mudolopo lya Ohio ku U.S.A. Ndakalijisi buyo myaka iili 21, nikuba boobo, bakwesu bakabukkomanina busungu bwangu bwabukubusi. Mubbazu eeli, ndakaiya zinji kubakwesu ibakali bapati kulindime.

Nikwakainda myezi misyoonto, ndakatambwa kuti ndipiluke ku Bbeteli yaku Brooklyn kutegwa ndikaakutambule lwiiyo alumbi. Aciindi eeci, ndakazyiba “misemu” eeyi mukwesu Milton Henschel, Karl Klein, Nathan Knorr, T. J. (Bud) Sullivan, alimwi amukwesu Lyman Swingle, aciindi cimwi boonse aaba bakabeleka mu Kabunga Keendelezya. Cakali cintu cakali kuyumya-yumya kubona mbobakali kubeleka alimwi akubona bukkale bwabo bwa Bunakristo. Lusyomo lwangu mumbunga ya Jehova lwakakomena citaambiki. Kuzwa waawo, bakandituma kuunka ku Europe kutegwa ndikazumanane amulimo wangu.

Baama bakafwa mu February mu 1950. Nitwakamana kuzikka, twakakkala ansi kubandika abataata alimwi amupati wangu musimbi, Dora. Ndakababuzya ncobakali kuyanda kucita akasimpe mbwaanga baama bakalifwide mpoonya mebo ndakalizwide aŋanda. Bakalimuzyi alimwi bakali kumulemeka mukwesu iwakacembeede munanike, mukwesu Harry Browning, aboobo bakazumina kunooiya kasimpe anguwe. Mwaka kautanamana, bataata alimwi aba Dora bakabbapatizyigwa. Nikwakainda ciindi bataata bakasalwa kuba mubelesi naa mukutausi mu Mbungano ya Gillingham. Bataata nibakafwa, ba Dora bakakwatana amwaalu uusyomeka, Roy Moreton, bakabeleka antoomwe mumulimo wa Jehova kusikila ba Dora nibakafwa mumwaka wa 2010.

KUGWASYILIZYA MUCISI CA FRANCE

Kandicili kucikolo cakunyika, ndakaiya ci French, ci German alimwi aci Latin, akati kamyaambo eeyi yotatwe, mwaambo waci French wakali kundikatazya kapati kwiinda. Aboobo, ndakanyongana ciindi nibakandaambila kuti nduunke kuyoogwasyilizya mulimo ku Bbeteli yaku dolopo lya Paris mu France. Okuya ndakalijisi coolwe cakubeleka antoomwe amukwesu iwakacembeede munanike iwakali kulanganya mutabi, mukwesu Henri Geiger. Mulimo ooyu, zimwi ziindi wakali kukatazya, cakutadooneka ndakali kulubizya ziindi zinji, nikuba boobo, ndakaiya mbondeelede kukkala abantu.

Kuyungizya waawo, ndakalijatikizyidwe mukupanga bubambe bwamuswaangano wamasi iwakali kuyoocitwa mudolopo lya Paris mu 1951, ooyu muswaangano wakali wakusaanguna niyakamana nkondo. Mulangizi weendeenda iwakacili mwana-mwana Léopold Jontès, wakaboola ku Bbeteli kuzoondigwasya. Nikwakainda ciindi, mukwesu Léopold wakasalwa kuba mulangizi wamutabi. Muswaangano wakacitwa mu Palais des sports, afwaafwi a Eiffel Tower. Basimuswaangano bakazwa muzisi zili 28. Mubuzuba bwamamanino, Bakamboni baku France bali 6,000 bakakkomana kubona mweelwe wabantu basika ku 10,456 ibakajanika kumuswaangano.

Nindakasika ku France, ndakajisi penzi amwaambo waci French. Kuyungizya waawo, ndakali kwaambaula buyo ciindi nindakali masimpe kuti tandikoolubizya. Pele kuti kotalubizyi, togwasyigwi alimwi kunyina nokonzya kuunka ambele.

Ndakasala kumana penzi eeli kwiinda mukulilembya mucikolo cakali kuyiisya ci French kuli bamuzwakule. Ndakali kuunka kucikolo eeci kumazuba ikuti kakunyina miswaangano. Ndakatalika kuciyanda ci French, alimwi luyando lwangu mumwaambo ooyu lwakomena. Eeci candigwasya kapati mbwaanga lino ndacikonzya kugwasya mutabi waku France mumulimo wakusandulula. Aciindi cimwi, ndakali musanduluzi, ndakali kusandulula kuzwa mu Cingisi kutola muci French. Eeci cakali coolwe cipati cakugwasya bakwesu babelesya mwaambo waci French nyika yoonse kutambula cakulya cakumuuya ncotupegwa abaciinga camuzike.—Mt. 24:45-47.

CIKWATI AZYOOLWE ZIYUNGIZYIDWE

Mu 1956, ndakakwata ba Esther, mupainiya wakucisi ca Switzerland ngotwakazyibana myaka misyoonto yakaindide. Cikwati cesu cakacitikila mu Ŋanda ya Bwami afwaafwi a Bbeteli yaku London iyakali kwiitwa kuti the old London Tabernacle (Tempele yakaindi yaku London, nkobakabbapatizyilwa baama). Mukwesu Hughes ngowakapa makani aacikwati cesu. Banyina baba Esther bakaliko, abalo bakali bananike. Cikwati cakandiletela zyoolwe zinji, kunze aakujana muntu uundiyanda uusyomeka, ndakali kukkomana aziindi zindakajisi abamamazyala ibakali kubikkila maano kuzyintu zyakumuuya kusikila nibakamanizya mulimo wabo waanyika mu 2000.

Kuzwa aciindi nitwakakwatana, mebo aba Esther twakali kukkala kunze aa Bbeteli. Mebo ndakazumanana amulimo wakusandulula ku Bbeteli, ba Esther bakali kubeleka kabali bapainiya baalubazu munkomponi iimwi mudolopo lya Paris. Ba Esther bakacikonzya kugwasyilizya bantu bali mbobabede kuba babelesi ba Jehova. Mu 1964 twakatambwa kuti tuunke ku Bbeteli. Mpoonya mu 1976, ciindi cakusaanguna nibwakatalika bubambe bwakupanga Kkomiti ya Mutabi, ndakasalwa kuba umwi wabaabo ibakali mukkomiti eeyi. Mumyaka yoonse eeyi, ba Esther lyoonse bali kundigwasilizya caluyando.

“TAMUNOOLI ANDIME LYOONSE PE”

Ndalijisi coolwe cakupiluka cakwiinduluka-induluka kumaofesi mapati mu New York. Munyendo eezyi, ndakalijisi coolwe cakutambula lulayo kuzwa kubakwesu basiyene-siyene ibali mu Kabunga Keendelezya. Mucikozyanyo, cimwi ciindi nindakaamba kulibilika nkondakajisi kujatikizya mulimo umwi wakali kuyandika kucitwa muciindi cibikkidwe, Mukwesu Knorr wakamwetamweta akwaamba kuti: “Mutalibiliki. Kamubeleka buyo!” Ziindi zinji kuzwa leelyo, ikuti milimo iyandika kucitwa yalundana, muciindi cakulibilika, ndilatalika kwiicita milimo eeyi asyoonto-syoonto, mbweenya oobu milimo ileenda, alimwi ziindi zinji ilamana aciindi ceelede.

Kali afwaafwi akufwa, Jesu wakaambila basikwiiya bakwe kuti: “Tamunooli andime lyoonse pe.” (Mt. 26:11) Swebo bambelele zimbi andiswe tulizi kuti tatunooli abanyina Kristo bananike lyoonse ano anyika. Aboobo, ndibala myaka iinda ku 70 njindali kubeleka antoomwe abunji bwabananike—cakukondwa kandijatilila kucikobela camu Juda.

[Bupanduluzi buyungizidwe]

^ munc. 5 Kutegwa mujane bupanduluzi bwabbala lya “Jonadabu” amubone bbuku lyakuti Jehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdom, mapeeji 83, 165, 166 alimwi a Ngazi Yamulindizi ya January 1, 1998 peeji 24 muncali 5 a 6.

[Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 21]

Mukwesu Knorr wakamwetamweta akwaamba kuti: “Mutalibiliki. Kamubeleka buyo!”

[Zifwanikiso izili apeeji 19]

(Kulumwensi) Baama abataata

(Kululyo) Acikolo ca Gileadi mu 1948, kandisamide cikkoti cakandipa baama

[Cifwanikiso icili apeeji 20]

Kandisandulula makani aa Mukwesu Lloyd Barry ciindi mutabi waku France niwakaabwa mu 1997

[Zifwanikiso izili apeeji 21]

(Kulumwensi) Kandili aba Esther buzuba mbotwakakwatana

(Kululyo) Katuli mumulimo wakukambauka