Skip to content

Skip to table of contents

Ndakali Kubayanda Bacembeede Basongo

Ndakali Kubayanda Bacembeede Basongo

Makani Aabuumi

Ndakali Kubayanda Bacembeede Basongo

Akaluulwa aba Elva Gjerde

Myaka 70 yainda, umwi muntu iwakatuswaya kuŋanda kwesu wakalomba bataata kucita cimwi cintu calo cakacinca buumi bwangu boonse. Kuzwa mubuzuba oobu butalubiki, bantu banji bandigwasya kapati mubuumi bwangu. Mukuyakwaciindi, ndaba acilongwe cibotu ncindikkomanina kwiinda zyoonse. Amuleke ndimwaambile.

NDAKAZYALWA mu 1932 mudolopo lya Sydney mu Australia, bazyali bangu bakali kumusyoma Leza pele kunyina nibakali kuunka kucikombelo cili coonse. Baama bakandiyiisya kuti Leza lyoonse wakali kulangilila, wakalilibambilide kundisubula ikuti kanditamvwi. Eeci cakapa kuti kandimuyoowa Leza. Nikuba boobo, ndakali kuliyanda Bbaibbele. Mwanookwabo baama, ibakaintu, nibakali kutuswaya kumamanino aansondo, bakali kundaambila makani aakkomanisya aamu Bbaibbele. Lyoonse ndakali kukulangila kuswaya kwabo.

Ciindi nindakali mukubusi, bataata bakali kundibalila mabbuku baama ngobakabwezede kumukaintu umwi uucembeede iwakali Kamboni wa Jehova. Bataata bakali kuzikkomanina nzyobakali kubala mumabbuku aaya aa Bunakristo cakunga bakazumina kwiiya Bbaibbele a Bakamboni. Bumwi buzuba nibakali kwiiya Bbaibbele kumazuba, bataata bakandibona kandiswiilila cakuyubilila. Bakali kuyanda kunditanda kuti ndikaakoone, mpoonya beenzu bakaamba kuti: “Amumwiite Elva aboole atusangane.” Kulomba ooku, ngaakali matalikilo aabuumi bupya alimwi aacilongwe a Leza wakasimpe—Jehova.

Nikwakainda buyo ciindi cisyoonto kuzwa waawo, mebo abataata twakatalika kujanika kumiswaangano ya Bunakristo. Nzyobakali kwiiya bataata zyakabagwasya kucinca mubuumi bwabo. Bakacileka kunyema-nyema. Eeci cakapa kuti bamaama alimwi abapati bangu ba Frank, batalike kujanika kumiswaangano yambungano. * Toonse tone twakali kucita kabotu kumuuya mpoonya mukuyakwaciindi twakabbapatizyigwa akuba Bakamboni ba Jehova. Kuzwa leelyo, bacembeede banji bandigwasya kapati mubuumi bwangu.

CIINDI NINDAKALI KUSALA MULIMO WAKUCITA MUBUUMI

Kandili mukubusi, ndakali kubayanda bacembeede ibakali mumbungano yesu. Bamwi bambabo mba Alice Place, mucizyi uucembeede iwakali wakusaanguna kukambauka aŋanda yesu. Bakazooba mbuli bakaapa. Ba Alice bakandiyiisya mulimo wakukambauka alimwi bakandikulwaizya kutegwa ndibbapatizyidwe. Ndakaizuzikizya mbaakani eeyi nindakajisi myaka iili 15 yakuzyalwa.

Kuli banabukwetene alimwi mbondakali kuyanda, ba Percy aba Madge [Margaret] Dunham. Kuyanzana ambabo kwakandigwasya kapati mubuumi. Ndakali muntu uuyandisya namba kucikolo, alimwi ndakali kuyanda kuba mwiiyi wanamba. Ba Percy aba Madge, ciindi cimwi bakali belekede kabali bamisyinali mu Latvia myaka yamuma 1930. Ciindi Nkondo Yanyika Yabili niyakatalika mu Europe, bakatambwa kuti bakaakubelekele ku Bbeteli yaku Australia, iyakali mukati kadolopo lya Sydney. Ba Percy aba Madge bakali kundibikkila kapati maano. Bakali kundaambila zyakuluula zikkomanisya nzyobakali kukkomanina nibakali mumulimo wabumisyinali. Eeci cakandigwasya kubona kuti ndilakonzya kukkomana kapati ikuti ndasala kuyiisya Bbaibbele kwiinda namba. Aboobo, ndakasala mulimo wabumisyinali.

Mukwasyi waba Dunham wakandikulwaizya kucita bupainiya kutegwa ndilibambile kabotu mulimo wabumisyinali. Aboobo, mu 1948, kandijisi myaka iili 16 yakuzyalwa, ndakabasangana bakwesu abacizyi bakacili bana-bana ibali kkumi ibakali kucita bupainiya mumbungano yesu mu Hurstville mudolopo lya Sydney.

Kwamyaka yone yakatobela, ndakali kubeleka kandili mupainiya mumadolopo one aakali mu New South Wales alimwi amu Queensland. Umwi muntu ngondakali kuyiisya Bbaibbele bakali ba Betty Law (lino mba Betty Remnant). Ba Betty ibakali kubikkila maano kubantunyina bakali kundikomenena amyaka yobilo. Ba Betty bakazooba mupainiya ngotwakali kubeleka limwi mudolopo lya Cowra, musinzo uulampa makkilomita aali 230 kumbo kwadolopo lya Sydney. Nikuba kuti twakabeleka buyo kwaciindi cisyoonto antoomwe, kusikila sunu tucimvwana aba Betty.

Ciindi nindakapegwa mulimo wabupainiya bwaalubazu, ndakalongela ku Narrandera musinzo uulampa makkilomita aali 220 kumusanza lwaambo kuzwa kudolopo lya Cowra. Ba Joy Lennox (lino mba Joy Hunter) bakazooba mupainiya ngotwakali kubeleka limwi, abalo ba Joy bakali kundikomenena amyaka yobilo. Ndendiswe twakali Bakamboni buyo mudolopo eeli. Mebo aba Joy twakali kukkala abanabukwetene bamwi ba Ray aba Esther Irons. Balo antoomwe amwanaabo musankwa alimwi abana babo basimbi botatwe bakali kukayanda kasimpe. Mukati kansondo ba Ray amwanaabo musankwa bakali kulanganya mbelele amuunda wawiiti kunze aadolopo, mpoonya ba Esther abana basimbi bakali kulanganya ŋanda yabo bantu mobakali kucita leenti. Lyoonse mu Nsondo, ba Joy andime twakali kubajikila cakulya cakumazuba cinji bamukwasyi waba Irons alimwi abaalumi bali 12 ibakali kukkala muŋanda yaba Irons njobakali kubbadelela. Baalumi aaba ibakali kubeleka munjanji bakali kuboola kabafwide nzala kapati. Mulimo wakujika ooyu wakali kutugwasya kujana mali amwi ngotwakali kubelesya kubbadelela ŋanda. Twamana kusalazya busena twakali kucita ciiyo ca Ngazi Yamulindizi cansondo-ansondo amukwasyi waba Irons. Ba Ray, ba Ester alimwi abana babo bone bakaiya kasimpe alimwi mbebakatalisya Mbungano ya Narrandera.

Mu 1951, ndakajanika kumuswaangano wacooko wa Bakamboni ba Jehova ku Syndey. Kandili kumuswaangano nkukonya ooku ndakajanika kumuswaangano waalubazu wabapainiya ibakali kuyanda mulimo wabumisyinali. Kumuswaangano ooyu walo iwakacitikila mutente lipati, kwakajanika bantu bainda ku 300. Ba Nathan Knorr ibakazwa ku Bbeteli yaku Brooklyn mbabakeendelezya muswaangano alimwi bakacisalazya kuti kuyandika kukambauka makani mabotu cakufwambaana munyika yoonse. Twakali kubikkila maano kumajwi woonse ngobakali kwaamba. Nikwakainda ciindi bapainiya banji ibakajanika kumuswaangano ooyu bakatalisya mulimo wakukambauka Bwami ku South Pacific alimwi amumasena aambi. Ndakakkomana kuba akati kabakwesu abacizi bali 17 bana Australia ibakatambwa kuyoojanika mukkilasi yanamba 19 ya Cikolo ca Gileadi mu 1952. Ndakali buyo amyaka iili 20 yakuzyalwa, makanze aangu aakuba misyinali akatalika kuzuzikizyigwa.

KWAKALI KUYANDIKA KUCINCA

Cikolo ca Gileadi cakayungizya luzyibo lwangu lwamu Bbaibbele alimwi akuyumya lusyomo lwangu. Kuyungizya waawo, cakabujatikizya kapati bube bwangu. Ndakacili mwana-mwana alimwi nzindakali kuyeeya tiizyakali kukonzya kucitika. Zyintu zyoonse nzindakali kucita ndakali kuyanda kuzicita cakulondoka alimwi ndakali kulangila kuti boonse kabacita mbubwenya oobo. Zimwi ziindi tiindakali kunyoneka. Mucikozyanyo, ndakagambwa nindakabona Mukwesu Knorr kasobana abakubusi bamukwasyi waa Bbeteli.

Kulangilwa kuti bamayi kucikolo ca Gileadi ibakajisi luzyibo kapati bakabona kuti ndakajisi penzi. Bakandibikkila maano akundigwasya kuzilanga kabotu zyintu. Mukuyakwaciindi ndakatalika kubona Jehova kuti ngusiluyando alimwi ngu Leza uulumba, kutali Leza uuciindizya alimwi uuyanda zyintu zinji. Bamwi mbondakali kwiiya limwi abalo bakandigwasya. Ndilayeeya mucizyi umwi kaamba kuti: “Elva, Jehova tabelesyi muluso. Utaciindizyi mbozilanga zyintu.” Majwi aakwe akandinjila mumoyo.

Nitwakamanizya Cikolo ca Gileadi, mbondakali kwiiya limwi bone alimwi andime twakatumwa kuyoobelekela ku Namibia mu Africa. Muciindi buyo cisyoonto twakali kusololela ziiyo zya Bbaibbele zili 80. Ndakali kuciyanda cisi ca Namibia alimwi amulimo wabumisyinali, nikuba boobo, twakalisyabene amusankwa ngondakali kwiiya limwi kucikolo ca Gileadi walo wakatumidwe kuyoobelekela kucisi ca Switzerland. Nikwakainda mwaka omwe mu Namibia, ndakamusangana musankwa ngotwakasyabene limwi ku Switzerland. Nitwakakwatana, twakaunka mumulimo wamubbazu.

CIINDI NINDAKAJISI PENZI

Nikwakainda myaka yosanwe iikkomanisya yakubeleka mumulimo wamubbazu, bakatutamba kuti tukabelekele ku Bbeteli mu Switzerland. Mumukwasyi wa Bbeteli okuya, ndakakkomana kuba akati kabakwesu abacizyi banji bacembeede ibasimide kumuuya.

Nikwakainda ciindi cisyoonto, ndakanyongana kapati mumizeezo. Ndakajana kuti balumi bangu tiibakali kusyomeka kulindime akuli Jehova. Mpoonya bakandisiya. Ndakakopana kapati. Tandizyi mbondakali kukonzya kuliyumya mubukkale buli boobo nikwakanyina beenzuma basimide mumukwasyi wa Bbeteli ibakatondezya luyando alimwi akundigwasya. Bakali kundiswiilila nindakali kuyanda kwaambaula alimwi bakali kundileka kuti ndilyookezye nindakali kuyanda kulyookezya. Majwi aabo aaumbulizya alimwi amilimo mibotu zyakandigwasya ciindi nindakapengede kapati alimwi akandigwasya kuswenenena kapati kuli Jehova.

Alimwi ndakaayeeya majwi ngobakaamba bacembeede basongo bamwi musyule ibakasunkwa. Majwi aaya alabikkilizya angobakaamba ba Madge Dunham. Ciindi cimwi bakandaambila kuti: “Elva, mubuumi bwako nobelekela Jehova, uyoojana masunko manji, pele masunko aakatazya kapati alakonzya kuzwa kuli baabo mboyanzana limwi. Muciindi camasunko aayo, weelede kuswenenena kuli Jehova. Koyeeya kuti ubelekela nguwe, kutali bantu batalondokede.” Lulayo lwaba Madge lwakandiyumya ciindi nindakatyompedwe. Ndakaba amakanze aakutalekela kulubizya kwabalumi bangu kuti kundilesye kumvwana a Jehova.

Mukuyakwaciindi, ndakasala kupiluka ku Australia kuti ndikacitile nkuko bupainiya kufwaafwi abamukwasyi wangu. Ciindi nindakali mulweendo lwamu lwaanje kupiluka kwesu, ndakakkomana amibandi yamu Bbaibbele akakamu kabasilweendoma. Mukakamu aako kwakali mwaalumi umwi muumuzi waku Norway wazyina lyakuti Arne Gjerde. Ba Arne Gjerde, bakazikkomanina nzyotwakali kubandika. Nikwakainda ciindi ba Arne bakaswaya mukwasyi wesu mu Sydney. Bakafwambaana kuyaambele kumuuya alimwi akukatambula kasimpe. Mu 1963, twakakwatana aba Arne, alimwi nikwakainda myaka yobilo ndakatumbuka mwana musankwa mpoonya twakamuulika kuti, Gary.

CIINDI NINDAKAJISI PENZI LIMBI

Mebo, aba Arne alimwi a Gary twakalikkomene akukkutila mubukkale bwamumukwasyi. Nikwakainda ciindi ba Arne bakakomezya ŋanda yesu kutegwa tutalike kukkala abazyali bangu bakacembeede. Nikwakainda myaka iili cisambomwe katukwetene, twakapenga kapati alimwi apenzi limbi. Ba Arne bakajanwa abulwazi bwakkansa yakubongo. Ndakali kuunka kubabona mucibbadela abuzuba kumwi kabapegwa busilisi bwa radiation therapy ibwakatola ciindi cilamfwu. Bakalimvwa kabotu kwaciindi buyo cisyoonto, pele alimwi bulwazi bwakaindila kubija alimwi bakaciswa bulwazi bwakulebuka mubili. Ndakaambilwa kuti ba Arne bajisi buyo nsondo zisyoonto zyakupona. Nikuba boobo, ba Arne tiibakafwa pe. Mukuyakwaciindi bakapiluka kuŋanda kwalo nkondakali kubalanganya kusikila bapona. Kwiinde ciindi bakatalika kweenda alimwi, kumane bakatalika alimwi milimo yabo mumbungano kabali baalu. Kuba muntu uukkomana lyoonse alimwi akusekaseka kwakabagwasya kuti bapone alimwi kwakapa kuti cuubeube kulindime kuti ndizumanane kubalanganya.

Nikwakainda myaka minji, mu 1986, ba Arne bakatalika kuciswa alimwi. Kuciindi eeco, bazyali bangu bakalifwide, aboobo twakalongela ku Blue Mountains kuzwa mudolopo lya Sydney, calo cakatupa kuba afwaafwi abalongwe besu. Mukuyakwaciindi, Gary wakakwata mucizyi iwakali kucita kabotu kumuuya wazyina lya Karin, alimwi bakatulomba kuti katukkala antoomwe ambabo. Mumyezi buyo misyoonto twakatalika kukkala antoomwe muŋanda yakali afwaafwi ankondakali kukkala aba Arne.

Mumyezi iili 18 yamamanino kabatanafwa, ba Arne tiibakali kubukila bulo alimwi bakali kuyandika kulanganizyigwa lyoonse. Akaambo kakuti ndakali kukkala buyo muŋanda ciindi cinji, kwamawoola obilo abuzuba ndakali kwiiya Bbaibbele alimwi amabbuku aapandulula Bbaibbele. Muziindi eezyi nzindakali kwiiya Bbaibbele, ndakajana lulayo lugwasya lujatikizya mbondikonzya kuliyumya mupenzi ndindakajisi. Kuyungizya waawo, ndakali kuswaigwa abacembeede bamumbungano yesu, bamwi akati kabo bakaliyumya mumapenzi aakozyenye. Kuswaya kwabo kwakandikulwaizya kapati. Ba Arne bakafwa mu April 2003 kabajisi lusyomo luyumu mububuke.

ICAKANDIGWASYA KAPATI

Nindakacili mwana, nzindakali kuyeeya tiizyakali kukonzya kucitika. Pele ndakazoozyiba kuti mubuumi zyintu kanji-kanji tazicitiki mbotuyanda. Ndakkomana azilongezyo zinji alimwi ndacikonzya kuliyumya kumapenzi mapati obilo—kusweekelwa mulumi wakusaanguna akaambo kakucita bumambe alimwi wabili akaambo kakuciswa. Mumapenzi woonse aaya, ndajana busolozi alimwi aluumbulizyo munzila zisiyene-siyene. Mubuumi bwangu ndicizumanana kugwasyigwa kapati a “Sinsiku”—Jehova Leza. (Dan. 7:9) Lulayo lwakwe lwandicinca bube, alimwi lwakapa kuti ndijane lukkomano lunji mumulimo wabumisyinali. Ciindi nindakali mumapenzi, ‘buuya bwa Jehova bwakanditabilila alimwi luumbulizyo lwakwe lwakandikondezya.’ (Int. 94:18, 19) Alimwi ndilikkomene akaambo kaluyando alugwasyo lwabanamukwasyi alimwi ‘abalongwe beni-beni ibakazyalilwa kugwasya ciindi camapenzi.’ (Tus. 17:17) Bunji bwabo bakalicembeede alimwi basongo.

Sikale Jobu wakaamba kuti: “Busongo buli kubacembele, abuumi bulamfu bulaamba maanu.” (Job. 12:12) Kuti ndalanga musyule mubuumi bwangu, ncobeni aayo majwi ngamasimpe. Lulayo aluumbulizyo lwabacembeede basongo lwandigwasya alimwi kumvwana ambabo kwapa kuti buumi bwangu bube ampindu. Ndilikkomene kuti ndakali kumvwana ambabo.

Lino ndijisi myaka iili 80 yakuzyalwa, ndili mucembele. Zyintu zyandicitikila mubuumi zyandigwasya kutalika kubikkila maano kuzyintu nzyobayandika bacembeede bambi. Ndiciyanda kubaswaya alimwi akubagwasya. Pele alimwi ndilakkomana kuyanzana abacili bana-bana. Ndilakulwaizyigwa akaambo kanguzu alimwi abusungu mbobajisi. Ciindi nibandilomba busolozi naa lugwasyo, ndilakkomana kubagwasya.

[Bupanduluzi buyungizidwe]

^ munc. 7 Ba Frank Lambert, imunyina ba Elva, bakazooba mupainiya musungu mumasena aali mulamfwu-lamfwu mu Australia. Yearbook of Jehovah’s Witnesses yamu 1983, peeji 110-112, ilaamba cakuluula cikkomanisya caba Frank Lambert.

[Cifwanikiso icili apeeji 14]

Kandicita bupainiya aba Joy Lennox mu Narrandera

[Cifwanikiso icili apeeji 15]

Ba Elva kabali abamukwasyi wa Bbeteli ku Switzerland mu 1960

[Cifwanikiso icili apeeji 16]

Kandilanganya ba Arne ciindi nibakali kuciswa