Skip to content

Skip to table of contents

‘Bakasololelwa Amuuya Uusalala’

‘Bakasololelwa Amuuya Uusalala’

‘Bakasololelwa Amuuya Uusalala’

“Kunyina ciindi ibusinsimi nobwakaba akaambo kakuyanda kwamuntu, pele bantu bakaambaula zyakazwa kuli Leza kwiinda mukusololelwa amuuya uusalala.”—2 PE. 1:21.

TWAAMBO NTOMUTEELEDE KULUBA

Mbuti Leza mbwaakabelesya muuya uusalala kutegwa balembi ba Bbaibbele bazyibe nzyobeelede kulemba?

Mbumboni nzi buliko businizya kuti ncobeni Bbaibbele lyakasololelwa aa Leza?

Ncinzi ncomweelede kucita abuzuba kutegwa muzumanane kutondezya kulumba akaambo ka Jwi lya Leza?

1. Nkaambo nzi Jwi lya Leza ilyakasololelwa amuuya ncoliyandika?

INO twakazwa kuli? Nkaambo nzi ncotuliko aano anyika? Ino tuya kuli? Nkaambo nzi bukkale ncobuli boobu munyika? Ncinzi cicitika kulindiswe twafwa? Bantu nyika yoonse mboizulwa balabuzya mibuzyo eeyi. Mbuti mbotwakali kunga twabuzyiba bwiinguzi kumibuzyo eeyi alimwi amibuzyo iimbi iiyandika Jwi lya Leza ilyakasololelwa amuuya nilyataliko? Magwalo Aasalala naataliko, nitwali kwiiya kwiinda muzyintu zitucitikila mubuumi. Kwiiya kwiinda muzyintu zyakatucitikila, sena nicali kukonzyeka kwaamba majwi ngaakaamba sintembauzyo aajatikizya “mulao wa-Jehova”?—Amubale Intembauzyo 19:7.

2. Ncinzi ciyootugwasya kutegwa katutondezya kulumba akaambo kacipego citaliboteli ca Leza ca Bbaibbele?

2 Nikuba boobo, cuusisya kapati ncakuti bamwi bacileka kutondezya luyando ndobakajisi kujatikizya kasimpe kamu Bbaibbele. (Amweezyanisye Ciyubunuzyo 2:4.) Tabaceendi munzila iimukkomanisya Jehova. (Is. 30:21) Eeci taceelede kutucitikila swebo pe! Tulakonzya alimwi tweelede kuzumanana kutondezya kulumba kwesu kujatikizya Bbaibbele alimwi anjiisyo zyayo. Bbaibbele ncipego ciyandika kapati kuzwa ku Mulengi wesu siluyando. (Jak. 1:17) Ncinzi ciyootugwasya kutegwa tuzumanane kutondezya kulumba kwesu kujatikizya “jwi lya Leza”? Kaambo kapati keelede kutugwasya nkulanga-langa balembi ba Bbaibbele mbobakagwasyigwa nibakali kulemba Magwalo. Eeci caamba kuyeeya bumboni buliko butondezya kuti Bbaibbele lyakalembwa kwiinda mukusololelwa amuuya. Kucita boobo, kweelede kutukulwaizya kulibala Jwi lya Leza abuzuba akulubelesya lulayo ndolipa.—Heb. 4:12.

MUUNZILA NZI ‘MOBAKASOLOLELWA AMUUYA UUSALALA’?

3. Muunzila nzi basinsimi abalembi ba Bbaibbele ‘mobakasololelwa amuuya uusalala’?

3 Kwamyaaka iinda ku 1,610—kuzwa mu 1513 B.C.E. kusikila mu 98 C.E.—baalumi basika ku 40 bakalemba Bbaibbele. Bamwi bakali basinsimi ‘ibakasololelwa amuuya uusalala.’ (Amubale 2 Petulo 1:20, 21.) Bbala lya Chigiliki ilyakasandululwa kuti “kusololelwa” lipa muzeezo “wakunyamuna cimwi cintu kuzwa kubusena bumbi kucitola kubusena bumbi,” alimwi “lilakonzya kusandululwa munzila zisiyene-siyene: kutontwa, kweenzyegwa, naa kuswena cilikke.” * Mulugwalo lwa Milimo 27:15, bbala eeli lilibelesyedwe kupandulula bwato ibwakatontwa aguwo akugamikwa munzila iimbi. Basinsimi bamu Bbaibbele alimwi abalembi ‘bakasololelwa amuuya uusalala’ akaambo kakuti Leza wakabandika ambabo, wakabakulwaizya, akubasololela kwiinda mukubelesya muuya wakwe uulaanguzu. Aboobo, balembi bakalemba miyeeyo ya Leza kutali yabo beni pe. Zimwi ziindi, basinsimi abalembi ibakasololelwa amuuya kunyina nibakali kubuzyiba bupanduluzi bwazyintu nzyobakali kusinsima naa kulemba. (Dan. 12:8, 9) Inzya, “Magwalo oonse akasololelwa a Leza” alimwi taajisi mizeezo yabantu.—2 Ti. 3:16.

4-6. Ninzila nzi Jehova nzyaakabelesya kutegwa balembi ba Bbaibbele batambule mulumbe wakwe? Amupe cikozyanyo.

4 Mbuti Leza mbwaakabelesya muuya uusalala kutegwa balembi ba Bbaibbele bazyibe nzyobeelede kulemba? Sena bakali kwaambilwa mabala eeni ngobakeelede kulemba naa bakali kupegwa buyo mizeezo mpoonya akulemba mumajwi aabo beni? Amulange-lange muntu weendelezya makwebo mbwakonzya kulemba lugwalo. Ikuti kakuyandika kulemba mabala aagaminide, ulalemba lugwalo alikke naa kwaambila mulembi kulemba lugwalo ciindi naambaula. Mulembi ulalemba lugwalo, mpoonya lugwalo lulasainwa asimakwebo ooyo. Zimwi ziindi, simakwebo waamba buyo zyintu zipati-pati ziyandika kulembwa, mpoonya mulembi ulalemba lugwalo oolo kwiinda mukubelesya majwi aakwe. Amanizya kulemba lugwalo mulembi, ulamupa simakwebo ooyo kutegwa abale akwaamba zyeelede kulembululwa. Ikuti eezyi zyacitwa, simakwebo ulalusaina lugwalo oolo kutondezya kuti lwazwa kulinguwe.

5 Mbubwenya buyo, azyalo zibeela zimwi zyamu Bbaibbele zyakalembwa “amunwe wa-Leza.” (Kul. 31:18) Ciindi nikwakali kuyandika kubelesya mabala aagaminide, Jehova wakali kwaambila balembi kuti kabalemba nzyaamba naakali kwaambaula. Mucikozyanyo, mulugwalo lwa Kulonga 34:27, tubala kuti: “Jehova wakaambila Musa kuti, lemba majwi aya, nkaambo nditangene cizuminano ayebo aba-Israyeli mbubonya mbuli majwi aya.” Mbubwenya buyo, Jehova wakaambila musinsimi Jeremiya kuti: “Lemba mubbuku majwi oonse ngendakamwaambila.”—Jer. 30:2.

6 Nikuba boobo, ziindi zinji balembi ba Bbaibbele bakali kupegwa buyo twaambo tupati-pati munzila yamaleele kutali mabala eeni pe, eeci cakali kubapa coolwe cakusala majwi ngobanga bayanda kubelesya. Lugwalo lwa Mukambausi 12:10, lwaamba kuti: “Mukambausi (sikubunganya) wakali kuyandaula majwi aabotezya, alimwi wakaliluleme kukulemba majwi aalusinizyo.” Mulembi wa Makani Mabotu Luka “[w]akaziccililizya zyintu zyoonse kuzwa kumatalikilo cakulomya.” (Lk. 1:3) Muuya wa Leza wakabeleka canguzu kubona kuti kutalondoka kwabantu tiikwanyonganya mulumbe wakwe.

7. Mbuti busongo bwa Leza mbobulibonya munzila njaakabelesya bantu kulemba Bbaibbele?

7 Busongo bwa Leza buteeli bulalibonya munzila njaakabelesya bantu kulemba Bbaibbele. Mabala alatondezya ncaamba muntu alimwi ambwalimvwa. Mbuti kuti Jehova naakabelesya bangelo kulemba Bbaibbele? Sena nibakatondezya mbwalimvwa muntu, mbuli kuyoowa, buumba, akutyompwa, izyintu zicitikila bantu? Kwiinda mukulekela bantu batalondokede kuti basale mabala ngobakonzya kubelesya kulemba twaambo tupati-pati ntobakatambula kwiinda mumuuya uusalala, Leza wakapa mulumbe wakwe kubantu munzila njobakonzya kumvwisya kabotu-kabotu alimwi iitondezya mbobalimvwa.

BUMBONI BUTONDEZYA KUTI BBAIBBELE LYAKAZWA KULI LEZA

8. Nkaambo nzi ncotwaamba kuti Bbaibbele ndibbuku liimpene amabbuku oonse aamba zyabukombi?

8 Kuli bumboni bunji butondezya kuti ncobeni Bbaibbele ndi Jwi lya Leza ilyakasololelwa amuuya. Bbaibbele lilatugwasya kumuzyiba Leza kwiinda bbuku lili lyoonse lyaamba zyabukombi. Mucikozyanyo, mabbuku aaci Hindu atwaambila kujatikizya mapobwe aabukombi bwabo, mizeezo yabantu, twaano twabukombi, alimwi amilawo iijatikizya kulilemeka. Mabbuku aaci Buddhist apandulula milawo njobeelede kutobela basankwa abamakaintu bayiisya bukombi oobu. Alimwi alapandulula njiisyo zyacikombelo caci Buddhist alimwi anzyaakali kuyiisya Buddha. Buddha kunyina naakali kulibona kuti wakali leza, alimwi wakaamba buyo makani masyoonto aajatikizya Leza. Mabbuku aaci Confucian aamba zyintu zyakacitika kaindi, milawo iijatikizya kulilemeka, masalamuzi, alimwi anyimbo. Alimwi kuli bbuku lyaci Islam liyiisya kuti kuli buyo Leza omwe alimwi ulizyi zyintu ziboola kumbele, nikuba boobo taliyubununi zyina lya Leza lyakuti Jehova, lyalo lijanika ziindi zinji mu Bbaibbele.

9, 10. Ncinzi ncotukonzya kwiiya mu Bbaibbele kujatikizya Leza?

9 Nikuba kuti mabbuku aazyibidwe kapati aamba zyabukombi taajisi makani manji aamba zya Leza, Bbaibbele lilatugwasya kumuzyiba kabotu Jehova Leza amilimo yakwe. Ilatugwasya kubuzyiba bube bwakwe busiyene-siyene. Bbaibbele litutondezya kuti Leza, ngu Leza singuzuzyoonse, musongo alimwi ulatuyanda. (Amubale Johane 3:16; 1 Johane 4:19.) Kuyungizya waawo, Bbaibbele litwaambila kuti: “Leza tasalululi, pele muzisi zyoonse kufwumbwa muntu uumuyoowa akucita ziluleme ulatambulwa kulinguwe.” (Mil. 10:34, 35) Kubako kwa Bbaibbele kulaasinizya makani aaya aamasimpe. Basyaazibwene mubumpiyompiyo bwamyaambo baamba kuti kuli myaambo iisika ku 6,700 iibelesyegwa munyika yoonse mazuba aano, nikuba boobo myaambo iili 100 njiibelesyegwa kapati abantu basika ku 90 pesenti nyika yoonse. Nikuba boobo, cibeela naa Bbaibbele lyoonse lyasandululwa mumyaambo iinda ku 2,400. Mbasyoonto kapati bantu batajisi cibeela ca Bbaibbele.

10 Jesu wakaamba kuti: “Taata ulabeleka ambuli sunu, aboobo andime ndilabeleka lyoonse.” (Joh. 5:17) ‘Kuzwa kuciindi eeco akusikila kuziindi zyoonse Jehova ngu Leza.’ Lino amuyeeye buyo milimo njaacita! (Int. 90:2) Bbaibbele lilikke ndelitugwasya kuzyiba milimo ya Leza njaakacita kale alimwi anjalimukucita lino alimwi lilayubununa nzyayoocita kumbele. Magwalo alimwi alatuyiisya zyintu zimukkomanisya Leza azyintu zitamukkomanisyi, alimwi alatondezya mbotukonzya kuba acilongwe anguwe. (Jak. 4:8) Tutalekeli zyintu zyakumubili naa kulibilika kuti zitwaandaanye a Leza.

11. Mbusongo buli buti buteeli bujanika mu Bbaibbele?

11 Busongo buteeli bujanika mu Bbaibbele butondezya kuti ncobeni bbuku eeli taali majwi aabantu pe. Mwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Ino nguni uuzyi mizeezo ya Jehova kutegwa amulailile?” (1 Ko. 2:16) Majwi aali mukapango aaka akazwa kumajwi musinsimi Isaya ngaakabuzya bantu bamuciindi ncaakali kupona kuti: “Nguni iwakalaya Muuya wa-Jehova? Nguni Mwiyi wakwe iwakamuzibya makani?” (Is. 40:13) Cakutadooneka, bwiinguzi mbwakuti, kunyina! Nkakaambo kaako kutobela lulayo lwamu Magwalo lujatikizya cikwati, bana, zyakulikondelezya, kuyanzana, bunkutwe, kusyomeka, alimwi alulayo lujatikizya kulilemeka ncokuletela zilongezyo. Mu Bbaibbele, lyoonse mujanika buyo lulayo lugwasya. Kulubazu lumwi, bantu tabajisi busongo bukonzya kunootugwasya lyoonse mukucita zyintu. (Jer. 10:23) Bazumanana kucinca lulayo lwabo mbwaanga kwainda ciindi balabona kuti lulayo lwabo talucigwasyi. Bbaibbele lyaamba kuti: “Miyeeyo yabantu . . . njabuyo.”—Int. 94:11.

12. Kwamyaanda minji yamyaka, ino Bbaibbele lyafwutuka kusoleka nzi kwakulinyonyoona?

12 Bumboni bumwi bwamasimpe ibusinizya kuti Leza ngonguwe Sikwaanza Bbaibbele bulabonwa kwiinda muzyintu zyakali kucitwa kaindi mukusola kuzibaanya mulumbe wa Leza. Mu 168 B.C.E., Mwami Antiochus Wane mu Aramu wakasola kulangaula mabbuku aakasololelwa amuuya aa Mulawo kutegwa aaumpe. Mu 303 C.E., Mweendelezi waci Roma Diocletian wakapa mulawo wakuti beelede kwaamwaya masena aakukombela aa Banakristo akuumpa Magwalo aabo aasalala. Kunyonyoona ooku kwakazumanana kwamyaka iili mbwiibede. Kuzwa mumwaanda wamyaka wa 11, bamapaapa bakali kukulwaizya bantu kuti beelede kulesya mulimo wakwaambila bamwi makani aamu Bbaibbele, bakali kukasya kusandulula Magwalo Aasalala mumyaambo iyakali kubelesyegwa abantu banji. Nikuba kuti Saatani abantu bakwe balikuyanda kunyonyoona Bbaibbele, kunyina nibazwidilila pe. Jehova kunyina naalekela muntu uuliwoonse kuti anyonyoone cipego eeci ncaakapa bantu.

IBUMBONI BWAPA KUTI BANTU BANJI BASYOME

13. Mbumboni nzi butondezya kuti Bbaibbele lyakasololelwa amuuya?

13 Kuli bumboni abumbi businizya kuti Bbaibbele lyakasololelwa amuuya: nzyolyaamba zileendelana, lililuzi mumakani aasayaansi, lijisi businsimi bwakazuzikizyigwa, lilasyomeka, lijisi nguzu zyakucinca maumi, lililuzi mumakani aakaindi, alimwi lijisi bwiinguzi bumvwika kumibuzyo yaambidwe mumuncali 1. Amubone cakapa kuti bamwi baambe kuti Bbaibbele lyakazwa kuli Leza.

14-16. (a) Ncinzi cakapa kuti muntu iwakali mu Muslim, mu Hindu, alimwi amuntu iwatakali kusyoma kuti Leza nkwali kuti asyome kuti Bbaibbele lyakazwa kuli Leza? (b) Mbumboni nzi mbomuyanda kuyoobelesya mumulimo wamumuunda butondezya kuti Bbaibbele lyakasololelwa amuuya?

14 Ba Anwar * bakakomenena mubukombi bwaci Muslim mucisi cimwi cili Kujwe. Kwaciindi cisyoonto ncibakakkala ku North America, Bakamboni ba Jehova bakabaswaya kuŋanda nkobakali kukkala. Ba Anwar bakaamba kuti: “Aciindi eeco, tiindakali kubayanda Banakristo akaambo Kamiswaangano a Kubuzya-buzya kwabo. Nikuba boobo, mbwaanga ndakali muntu uuyandisisya kubuzya-buzya, ndakazumina ciiyo ca Bbaibbele.” Kakutanainda ciindi, ba Anwar bakapiluka kucisi cabo alimwi bakacileka kubandika a Bakamboni. Nikwakainda myaka iili mbwiibede, ba Anwar bakalongela ku Europe nkobakaakuzumanana aciiyo cabo ca Bbaibbele calo cakapa kuti baambe kuti: “Kuzuzikizyigwa kwabusinsimi bwamu Bbaibbele, kweendelana kwamakani aajanika mu Magwalo Aasalala, kutakazyanya kwamakani aamu Bbaibbele, alimwi aluyando luliko akati kabakombi ba Jehova kwakapa kuti ndisyome kuti Bbaibbele ndi Jwi lya Leza.” Ba Anwar bakabbapatizyigwa mu 1998.

15 Mwana musimbi Asha uujisi myaka yakuzyalwa iili 16, wakakomenena mumukwasyi wabakombi baci Hindu. Wakaamba kuti: “Ndakali kupaila buyo ciindi nindakali kuunka kutempele naa ikuti kandijisi mapenzi, kunyina nindakali kumuyeeya Leza ciindi zyintu nizyakali kweenda kabotu. Nikuba boobo, kuswaigwa a Bakamboni ba Jehova kwakapa kuti buumi bwangu bucince citaambiki.” Asha wakaiya Bbaibbele akuba aacilongwe a Leza. Ncinzi cakapa kuti Asha asyome kuti Bbaibbele lyakasololelwa aa Leza? Wakaamba kuti: “Ndakajana bwiinguzi kumibuzyo yoonse njindakajisi. Bbaibbele lyakandigwasya kumusyoma Leza kakunyina kumubona—nkokuti kakunyina kuunka kutempele akupailila mituni.”

16 Mukaintu umwi uulaazyina lyakuti Paula wakakomenena mubukombi bwaci Katolika, pele ciindi naakali mukubusi wakacileka kusyoma kuti Leza nkwali. Mpoonya cintu cimwi cakacitika. Ba Paula bakaamba kuti: “Ndakaswaanganya mweenzuma ngotwatakali kubonana kwamyezi iili mbwiibede. Eeci cakali ciindi bakubusi banji nibatakali kumvwida bazyali. Nindakabona kuti wacinca mbwaakali kuboneka musankwa ooyu—kajisi masusu mafwaafwi alimwi kakkomene—ndakamubuzya kuti, ‘Ncinzi cakakucitikila alimwi wakali kuli?’ Wakaamba kuti ndakali kwiiya Bbaibbele a Bakamboni ba Jehova, mpoonya wakatalika kundikambaukila.” Kubona kuti Magwalo Aasalala alijisi nguzu zyakucinca bukkale, ooyu muntu iwatakali kusyoma nzyolyaamba Bbaibbele, wakazumina kuti ncobeni Bbaibbele lyakasololelwa aa Leza.

“IJWI LYAKO NDILAMPI KUZITUTA ZYANGU”

17. Ncinzi ciyoocitika ikuti kamubala Jwi lya Leza abuzuba akuzinzibala kuyeeya kujatikizya nzyolyaamba?

17 Bbaibbele ncipego citaliboteli calo Jehova ncaakatupa kwiinda mukubelesya muuya uusalala. Amulikkomanine akulibala abuzuba, kucita oobo kuyoopa kuti luyando lwanu lwa Bbaibbele alimwi a Sikwaanza lukomene. (Int. 1:1, 2) Amutalike amupailo mwayanda kwiiya Bbaibbele, akulomba muuya wa Leza kuti umugwasye kubikkila maano. (Lk. 11:13) Bbaibbele lijisi mizeezo ya Leza, aboobo ciindi nimuzinzibala kuyeeya kujatikizya nzyolyaamba, muyooba amizeezo ya Leza.

18. Nkaambo nzi ncomukanzide kuzumanana kwiiya Bbaibbele?

18 Mbomuyaabuzumanana kuyungizya luzyibo lwini-lwini lwakasimpe, kamucita nzyomwiiya. (Amubale Intembauzyo 119:105.) Amwiiye Magwalo Aasalala cakusitikila mbuli kuti mulanga aacimbonimboni. Ikuti mwabona kuti mweelede kucinca, amucite oobo. (Jak. 1:23-25) Amubelesye Jwi lya Leza mbuli panga kutegwa mukwabilile nzyomusyoma akugwasya babombe myoyo kutegwa bagusye njiisyo zyakubeja mumyoyo yabo. (Ef. 6:17) Mbomuyaabucita oobo, amutondezye kulumba kuti basinsimi alimwi abaalumi ibakabelesyegwa kulemba mulumbe wamu Bbaibbele ‘bakasololelwa amuuya uusalala.’

[Bupanduluzi buyungizidwe]

^ munc. 3 Bupanduluzi oobu bujanwa mubbuku lyakuti A Greek-English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature.

^ munc. 14 Mazyina amwi acincwa.

[Mibuzyo yaciiyo]

[Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 29]

Amubale Bbaibbele abuzuba, mpoonya muyakumuyanda kapati Sikwaanza Bbaibbele

[Cifwanikiso icili apeeji 26]

Iwasaina lugwalo ngonguwe uubonwa kuti ngomukamwini lugwalo oolo