1, 2. Nkaambo nzi Paulo ncaakabafwida luzyalo aabo batajisi nguzu?

ZIMWI ziindi, toonse tulalimvwa kubula nguzu. Kuciswa kolokolo naa kuciswa akaambo kazintu zimwi mubili wesu nzyoutayandi kulakonzya kutupa kulimvwa kubula nguzu cakuti cilatuyumina kucita milimo imwi yabuzuba abuzuba. Pele amuyeeye buyo kuti mulimvwa kubula nguzu kutali buyo nsondo yomwe naa zyobilo, pele kwamyezi minji. Mubukkale buli boobo, sena inga tiimwakkomana kuti bamwi batondezya kuti balamufwida luzyalo?

² Mwaapostolo Paulo wakalizyi mbocibede kuciswa, nokuba kubula nguzu akaambo kazintu zimwi zityompya izicitika kunze aambungano naa mumbungano. Ziindi zinji wakali kuyeeya kuti takonzyi kuzumanana kuliyumya. (2 Ko. 1:8; 7:5) Naakali kuyeeya buyumuyumu mbwaakayaanya mubuumi alimwi aciindi naakaba Munakristo uusyomeka, Paulo wakaamba kuti: “Ino nguni uutajisi nguzu mebo kanditajisi nguzu?” (2 Ko. 11:29) Alimwi kujatikizya Banakristo basiyene-siyene ibali mumbungano, balo ibakozyanisyigwa kuzizo zyamubili, Paulo wakaamba kuti aabo ‘ibalibonya mbuli kuti tabajisi nguzu balayandika.’ (1 Ko. 12:22) Ino wakali kupandulula nzi? Nkaambo nzi ncotweelede kubabona mbwababona Jehova aabo  ibalibonya mbuli kuti tabajisi nguzu? Alimwi ino kucita boobo kuyakutugwasya buti?

3. Ncinzi cikonzya kunyonganya mbotubabona bantu aabo ibayandika lugwasyo ibali mumbungano?

³ Tukkede munyika iiyandisya kuzundana mwalo bantu bajisi nguzu alimwi abakubusi mobalisumpula. Banji balacita cili coonse ncobakonzya kutegwa bazwidilile, kanji-kanji balacita oobo kakunyina kubabikkila maano bantu batajisi nguzu. Tatukulwaizyi bukkale buli boobo pe, nokuba boobo tulakonzya kutalika kubabona munzila iitali kabotu bantu bayandika lugwasyo kakunyina kuzyiba, nobaba baabo ibali mumbungano. Pele tulakonzya kubabona munzila iili kabotu kweelana a Leza mbwababona.

4, 5. (a) Mbuti cikozyanyo icili mulugwalo lwa 1 Bakolinto 12:21-23 mbocitugwasya kuzyiba Jehova mbwakubona kulezya kwabantu? (b) Mbuti mbotukonzya kugwasyigwa ciindi notugwasya baabo ibatajisi nguzu?

⁴ Tulakonzya kuzyiba Jehova mbwakubona kulezya kwabantu kuzwa kucikozyanyo cilembedwe mulugwalo lwakusaanguna Paulo ndwaakalembela bana Korinto. Mucaandaano 12, Paulo utuyeezya kuti nozyiba zintu zitalibonyi kuti nzibotu naa zizo zyamubili zilibonya kuti tazijisi nguzu zilaamulimo. (Amubale 1 Bakolinto 12:12, 18, 21-23.) Bantu bamwi ibasyoma munjiisyo yakusanduka balaukaka muzeezo ooyu uujatikizya zizo zyamubili. Nokuba boobo, buvwuntauzyi ibwakacitwa kujatikizya mubili wamuntu butondezya kuti zizo zimwi zyamubili izyakali kuyeeyelwa kuti tazijisi mulimo, zilijisi mulimo uuyandika kapati. * Mucikozyanyo, bamwi baladooneka mulimo ngokajisi kanwe kaniini kakumaulu; nokuba boobo, lino kalizyibidwe kuti kalijisi mulimo wakuti muntu kacikonzya kwiimikila bweelede.

⁵ Cikozyanyo ca Paulo citondezya kuti bantu boonse ibali mumbungano balijisi mulimo. Kwiindana a Saatani uwubula bantu, Jehova ubona babelesi bakwe kuti ‘balayandika,’ nobaba baabo ibalibonya kuti tabajisi nguzu. (Job 4:18, 19) Kaambo aaka keelede kutupa kulimvwa kabotu kujatikizya mukuli wesu mumbungano yesu alimwi akuti tuli cibeela cambunga ya Leza yabantu bamunyika yoonse. Mucikozyanyo, amuyeeye buyo ciindi nomwakajatilila janza lyamuntu uucembeede walo iwakali kuyandika lugwasyo oolo. Andiza mwakali kuyandika kucesya ntaamu zyanu. Sena kucita boobo tanaakali makanze mabotu aakugwasya alimwi sena tiimwakalimvwa kabotu? Masimpe, ciindi notugwasya baabo bayandika lugwasyo, tulakkomana alimwi tulakkazika moyo, kutondezya luyando alimwi akutondezya kuti tulisimide. (Ef. 4:15, 16) Taateesu siluyando ulizyi kuti mbungano iibikkila maano bantu boonse ibali mumbungano, kakunyina kulanga zintu nzyobatakonzyi kucita bamwi, itondezya kuti ilazilanga kabotu zintu alimwi akuti ilijisi luyando.

6. Mbuti Paulo zimwi ziindi mbwaakali kwaabelesya mabala aakuti ‘batajisi nguzu’ a “bayumu”?

⁶ Cilakulwaizya kuzyiba kuti mulugwalo ndwaakalembela bana Korinto, Paulo wakabelesya bbala lyakuti ‘batajisi nguzu’ naakali kwaamba bantu bamumwaanda wakusaanguna ibatakali basyomi mbobakali kubabona Banakristo alimwi ambwaakali kulimvwa. (1 Ko. 1:26, 27; 2:3) Ciindi Paulo naakaamba kujatikizya baabo “bayumu,” tanaakali kuyanda kuti Banakristo aabo ibakajisi nguzu kabalimvwa kuti balabainda bamwi. (Lom. 15:1) Muciindi caboobo, wakali kwaamba kuti Banakristo ibakajisi luzyibo beelede kukkazika moyo nobacita zintu abantu aabo ibatali bayumu mukasimpe.

7. Ncinzi cikonzya kupa kuti tuwayewaye kugwasya baabo ibayandika lugwasyo?

⁷ Ciindi notugwasya ‘bapengede,’ twiiya Jehova alimwi uyakutukkomanina. (Int. 41:1; Ef. 5:1) Nokuba boobo, kubabona munzila iitali kabotu aabo ibayandika lugwasyo kulakonzya kupa kuti tutabagwasyi. Ambweni akaambo kakuti tatuzyi cini cakwaamba, tulakonzya kufwa nsoni akucileka kubagwasya aabo ibali mumapenzi. Mucizyi wazina lya Cynthia, * walo iwakasiigwa abalumi bakwe wakaamba kuti: “Ikuti bakwesu kabakweeleba naa kuti kabatakugwasyi kweelana amulongwe mwini-mwini mbwayelede kukugwasya, cilacisa kapati. Ciindi noli mumapenzi, inga uyandika kuti bantu bakugwasye.” Davida wakaindi wakalizyi mbocimvwika kulekelezyegwa.—Int. 31:12.

8. Ncinzi ciyakutugwasya kuba aluzyalo lunji kapati?

⁸ Tulakonzya kuba aluzyalo ikuti twazyiba kuti bakwesu abacizyi besu bayandwa babula nguzu akaambo kabukkale bumwi bukatazya—kuciswa, kukkala abanamukwasyi mbobatakombi limwi naa kulwana penzi lyakutyompwa. Andiswe inga twaakulijana mubukkale buli boobu bumwi buzuba. Kabatananjila mu Nyika Yakasyomezyedwe, bana Israyeli bakaambilwa kugwasya banabokwabo ibakali bacete, ibatakajisi nguzu mucisi ca Egepita kuti tiibakeelede ‘kuyumya myoyo yabo’ kugwasya bapengede. Jehova wakali kulangila kuti kababalanganya bacete akubagwasya.—Dt. 15:7, 11; Lev. 25:35-38.

9. Ncinzi ncotweelede kusaanguna kucita ciindi notugwasya baabo ibali mumapenzi? Amupe cikozyanyo.

⁹ Muciindi cakubabeteka akubayeeyela bumbi, tweelede kubaumbulizya kumuuya aabo ibali mubukkale ibutali kabotu. (Job. 33:6, 7; Mt. 7:1) Mucikozyanyo, ciindi namutekenya iwalicisa muntenda yamumugwagwa naasika kucibbadela, sena basilisi basaanguna kuyanda kuzyiba naa ngowapa kuti ntenda icitike? Peepe, balamusilika cakufwambaana munzila iiyandika. Mbubwenya buyo, ikuti musyomima wabula nguzu akaambo kapenzi limwi, tweelede kusaanguna kumugwasya.—Amubale 1 Batesalonika 5:14.

10. Mbuti bamwi ibalibonya kuti tabajisi nguzu mbobakonzya kuba “bavwubi mulusyomo”?

¹⁰ Ikuti twayeeyesya kujatikizya bukkale bwa Munakristoma, tulakonzya kukubona munzila yeelede kulezya kwakwe. Amuyeeye buyo kujatikizya bacizyi ibaliyumya kukukazyigwa abanamukwasyi kwamyaka minji. Bamwi inga baboneka kubula nguzu, nokuba boobo sena tabatondezyi kuti balijisi lusyomo akuti balaliyumya? Ciindi nomubona muzyali uuli alikke kaboola kuswaangana amwana naa abana bakwe, sena tacimukkomanisyi kubona lusyomo ndwajisi alimwi amakanze aakwe? Alimwi mbuti kujatikizya ibakubusi ibazumanana mukasimpe nokuba kuti balayungwa kucikolo? Cakulibombya, tulababona kuti aabo ibalibonya kubula nguzu balakonzya kuba “bavwubi mulusyomo” mbuli bamwi akati kesu ibali mubukkale bulombozyeka.—Jak. 2:5.

11, 12. (a) Ncinzi ciyakupa kuti tucince mbotukubona kulezya kwabantu? (b) Ncinzi ncotwiiya kunzila Jehova njaakalanganya kulubizya kwa Aroni?

¹¹ Tulagwasyigwa kucinca mbotukubona kulezya kwabantu akukubona mbuli mbwakubona Jehova kwiinda mukulanga-langa mbwaakali kubeendelezya babelesi bakwe bamwi. (Amubale Intembauzyo 130:3.) Mucikozyanyo, ikuti nomwakali a Musa ciindi Aroni naakapanga moombe wangolida, ino nomwakalimvwa buti kujatikizya kusola kwa Aroni kulitondezya kuti tanaakalubizya? (Kul. 32:21-24) Naa nomwakaubona buti muuya ngwaakatondezya Aroni kwiinda mukuyungwa amucizyi wakwe Miriamu kutongooka Musa akaambo kamukaintu wakucisi cimbi ngwaakakwete? (My. 12:1, 2) Ino nomwakacita buti ciindi Aroni a Musa nobakaalilwa  kulemeka Jehova ciindi naakabapa maanzi munzila yamaleele ku Meriba?—My. 20:10-13.

¹² Mubukkale boonse oobu, Jehova naakasala kumusubula Aroni mpoonya-mpoonya. Pele wakabona kuti Aroni tali muntu mubi pe naa kuti ngonguwe wakalubizyide kapati. Kulibonya kuti Aroni wakalekela bukkale naa kuyunga kwabamwi kumupa kusiya nzila mbotu. Nokuba boobo, ciindi nakaambilwa kulubizya kwakwe, wakakuzumina cakufwambaana alimwi wakagwasyilizya lubeta lwa Jehova. (Kul. 32:26; My. 12:11; 20:23-27) Jehova wakasala kubikkila maano kulusyomo lwa Aroni akweempwa kwakwe. Nokwainda myaanda yamyaka, Aroni aluzubo lwakwe bakali kuyeeyegwa kuti mbantu bayoowa Jehova.—Int. 115:10-12; 135:19, 20.

13. Nkulilingula kuli buti nkotukonzya kucita notuyanda kubona mbotukubona kulezya kwabantu?

¹³ Kutegwa tucince mbotubabona bantu akubabona mbwababona Jehova, tweelede kulilanga-langa kubona mbotubabona aabo batajisi nguzu. (1 Sam. 16:7) Mucikozyanyo, tucita buti ikuti mukubusi taakwe naabelesya busongo mukusala zyakulikondelezya naa ciindi naatondezya kuti muyamba? Muciindi cakufwambaana kumunyemena, inga cainda kugwasya kulanga-langa ncotukonzya kucita kutegwa tumugwasye kukomena kabotu. Tulakonzya kubweza ntaamu yakugwasya muntu umwi uuyandika lugwasyo, kwiinda mukucita boobo tulakomena mukumvwisya zintu alimwi amuluyando.

14, 15. (a) Ino Jehova wakalimvwa buti kujatikizya kubula busicamba kwa Elija kwaciindi cisyoonto? (b) Ino cakamucitikila Eliya cilakonzya kutuyiisya ciiyo nzi?

¹⁴ Tulakonzya kucinca mbotubabona bamwi kwiinda mukweezyanisya kuyeeya kwesu ambwaakali kucita Jehova ciindi babelesi bakwe nobakatyompedwe. Eliya wakali umwi wambabo. Nokuba kuti cakutayoowa wakabazunda basinsimi ba Baala bali 450, Eliya wakamuccija Mwami mwanakazi Jezebeli ciindi naakamvwa kuti ukanza kumujaya. Naakeenda musinzo uulampa makkilomita aabalilwa  ku 150 kuya ku Beereseba, wakaunka munkanda. Kakatede akaambo kamusinzo akuumpwa zuba, musinsimi ooyu wakakkala ansi aacisamu akulomba kuti ‘anyanzigwe buumi bwakwe.’—1 Bam. 18:19; 19:1-4.

¹⁵ Ino Jehova wakalimvwa buti ciindi naakalanga kuzwa kujulu akubona musinsimi wakwe uusyomeka kapengede mumizeezo? Sena wakamukaka mubelesi wakwe akaambo kakuti kwaciindi cisyoonto wakatyompwa akubula busicamba? Peepe! Jehova wakakubikkila maano kulezya kwa Eliya akutuma mungelo. Mungelo wakakulwaizya Eliya ziindi zyobilo kuti alye. Aboobo, musinzo ngwaakali kulangila tiiwakali kukonzya ‘kumukakila.’ (Amubale 1 Bami 19:5-8.) Inzya, katanapa busolozi buli boonse, Jehova wakasaanguna kuswiilila kumusinsimi wakwe alimwi wakabweza ntaamu zyeelede kugwasya musinsimi wakwe.

16, 17. Mbuti mbotukonzya kumwiiya Jehova mbuli mbwaakamulanganya Eliya?

¹⁶ Mbuti mbotukonzya kumwiiya Leza wesu uubikkila maano? Tatweelede kufwambaana kupa lulayo pe. (Tus. 18:13) Inga cainda kubota kusaanguna kubeetela aabo ibayeeya kuti ‘tabalemekwi kapati’ akaambo kabukkale bwabo. (1 Ko. 12:23) Ikuti twacita oobo, tuyakucikonzya kubagwasya kweelana azintu zini nzyobayandika.

¹⁷ Mucikozyanyo, amuyeeye ba Cynthia ibaambidwe musyule oomu, ibakakakwa abalumi babo akubasiya abana basimbi bobilo. Bakalimvwa kubula lugwasyo. Ino Bakamboninyina bakacita buti? Bakapandulula kuti: “Twakatuma fooni kubazyibya cacitika, mumaminiti buyo 45 bakasika aŋanda yesu. Bakali kulila. Kwamazuba obilo naa otatwe, bakali kukkala andiswe. Akaambo kakuti tiitwakali kulya alimwi twakaluuside kapati, kwaciindi cili mbocibede bakatutola kuŋanda yabo.” Cakutadooneka, eeci cimuyeezya ncaakalemba Jakobo, naakati: “Ikuti mukwesu naa mucizyi katajisi zyakusama alimwi katajisi cakulya cikkwene buzuba oobo, kumane umwi wanu wabaambila kuti: ‘Mweende kabotu muluumuno, mujane zyakusama azyakulivwumba alimwi azyakulya zikkwene,’ ino eeci cigwasya nzi ikuti tiimwabapa iziyandika kumibili yabo? Mbubonya buyo, ilusyomo lulikke buyo, kakunyina milimo, lulifwide.” (Jak. 2:15-17) Eelo kaka balalumbwa bakwesu abacizyi bamumbungano yabo akaambo kalugwasyo ndobakapa, lino mucizyi Cynthia abana bakwe basimbi bakayumizyigwa mpoonya bakabeleka mulimo wabupainiya bwakugwasyilizya nokwainda myezi iili cisambomwe kuzwa ciindi nobakali mupenzi lyakucaala balikke!—2 Ko. 12:10.

18, 19. (a) Mbuti mbotukonzya kugwasya baabo ibatajisi nguzu kwaciindi cisyoonto? (b) Mbaani bagwasyigwa ciindi notugwasya baabo ibalimvwa kubula nguzu?

¹⁸ Ambweni mulizyi mbocibede ikuti cilatola ciindi kuti umwi ayumye kubulwazi bumwi bupati mbwaciswa. Mbubwenya buyo, muntu wabula nguzu akaambo kapenzi limwi naa akaambo kabukkale bumwi bukatazya ulakonzya kuyanda ciindi kutegwa akubulusyigwe kumuuya akuyumizyigwa. Masimpe, musyomima uyandika kuyumya lusyomo lwakwe kwiinda mukuba aciiyo cakwe mwini, kupaila, alimwi akutola lubazu mumilimo ya Bunakristo iisiyene-siyene. Pele sena tuyakutondezya kukkazika moyo ciindi nasola kuzilanga kabotu zintu? Alimwi ciindi nayaabupona, sena tuyakutondezya luyando lukakatila? Sena tuyakusola kugwasya baabo ibatajisi nguzu kwakaindi kasyoonto buyo kutegwa balimvwe kuti bacijisi mpindu alimwi akuti balayandwa a Banakristonyina?—2 Ko. 8:8.

¹⁹ Mutalubi kuti ciindi notugwasya Banakristoma tulajana lukkomano lujanika kwiinda mukupa. Alimwi tutondezya kuti tulijisi luzyalo alimwi tuli bantu bakkazika moyo. Pele kuli azimbi zijatikizyidwe. Mbungano yoonse ilakomena muluyando. Kwiinda zyoonse, twiiya Jehova walo uulanganya muntu umwi aumwi kumugama akumubona kuti ulayandika. Masimpe, swebo toonse tulijisi twaambo tunji tutupa kutobela kukulwaizya kwakuti ‘tugwasye aabo batajisi nguzu.’—Mil. 20:35.