Skip to content

Skip to table of contents

Ino Bamakaintu Bajisi Lubazu Nzi Mumakanze aa Jehova?

Ino Bamakaintu Bajisi Lubazu Nzi Mumakanze aa Jehova?

‘Banakazi baambilizya makani mabotu ninkamu impati.’—INT. 68:11.

1, 2. (a) Nzipego nzi Leza nzyaakapa Adamu? (b) Nkaambo nzi Leza ncaakamupeda mukaintu Adamu? (Amubone cifwanikiso icili kumatalikilo aacibalo.)

JEHOVA tanaakalenga nyika kakunyina makanze pe. “Wakaibumba kuti ikalwe bantu.” (Is. 45:18) Muntu ngwaakasaanguna kulenga, Adamu, wakalilondokede, alimwi Leza wakamupa munzi mubotu wakukkala—muunda wa Edeni. Cakutadooneka, Adamu wakali kukkomana kubona masamu mabotu, tulonga, alimwi abanyama basiyene-siyene. Pele kuli cintu cimwi ciyandika kapati ncaakabulide. Jehova wakatondezya ncaakabulide ciindi naakaamba kuti: “Tacili cibotu kuti muntu akale alike pe. Atumucitile sikumugwasya uumweelede.” Kumane Leza wakaoneka Adamu, akubweza kabambo komwe, kabambo aako “wakakabumbya mwanakazi.” Ciindi Adamu naakabuka, wakakkomana kapati! Adamu wakati: “Ma! Ncobeni oyu ulijisi zifuwa mbubonya mbuli zifuwa zyangu anyama mbubonya mbuli nyama yangu. Uleelede kuulikwa mukaintu, nkaambo wazwa mumuntu.”—Matl. 2:18-23.

2 Cipego camukaintu cakali libedelede nkaambo wakali kuyakuba mugwasyi uulondokede wamwaalumi. Alimwi wakali kuyakuba acoolwe caalubazu cakuzyala bana. Alimwi buya, “Adamu wakaulika izina lyamukaakwe kuti ngu-Eva, nkaambo mbebanyina baumi boonse.” (Matl. 3:20) Eelo kaka eeci cakali cipego citaliboteli Leza ncaakapa banabukwetene aaba bakusaanguna! Bakali kukonzya kuzyala bana balondokede.  Kwiinda mukucita boobo, nyika yoonse yakali kuyakuba paradaiso iizwide bantu balondokede ibakali kunakweendelezya zilenge zyuumi zyoonse.—Matl. 1:27, 28.

3. (a) Kutegwa balongezyegwe a Leza, ncinzi ba Adamu a Eva ncobakeelede kucita, pele ncinzi cakacitika? (b) Mibuzyo nzi njotutiilange-lange?

3 Kutegwa batambule zilongezyo nzyobakabambilidwe, ba Adamu a Eva bakeelede kumvwida Jehova akuzumina bweendelezi bwakwe. (Matl. 2:15-17) Eeyo njiyakali nenzila ilikke yakuti bazuzikizye makanze Leza ngaakababikkilide. Nokuba boobo, cuusisya ncakuti bakayungwa ‘amuzoka ooyo wakaindi,’ Saatani, akubisizya Leza. (Ciy. 12:9; Matl. 3:1-6) Ino kuzanga ooku kwabajatikizya buti bamakaintu? Milimo nzi njobakacita bamakaintu bakaindi ibakali kumvwida Leza? Nkaambo nzi bamakaintu Banakristo bamazuba aano ncobakonzya kwaambwa kuti ‘ninkamu impati’?—Int. 68:11.

MAPENZI AAKABOOLA AKAAMBO KABUZANGI

4. Nguni iwakapegwa mulandu akaambo kacibi cabanabukwetene bakusaanguna?

4 Ciindi Adamu naakabuzyigwa kujatikizya kuzanga kwakwe, wakapa cilitamizyo cakuti: “Oyo mwanakazi nguwakandipa kuti tube awe nguwandipa micelo yamusamu, elyo ndalya.” (Matl. 3:12) Adamu tanaakakaka buyo kuzumina mulandu wakwe, pele alimwi wakapa mulandu mukaintu Leza ngwaakamupa—alimwi wakapa mulandu Jehova, Mulengi wamukaintu wakwe! Boonse bobilo, Adamu a Eva bakabisya, pele Adamu ngonguwe wakapegwa mulandu akaambo kakulubizya ooko. Nkakaambo kaako, mwaapostolo Paulo wakalemba kuti ‘mbubonya cibi mbocakanjila munyika kwiinda muli Adamu alufwu kwiinda mucibi.’—Lom. 5:12.

5. Ncinzi casinizyigwa akaambo kakuti Leza wazumizya kuti bantu balyeendelezye kwaciindi cili mbocibede?

5 Banabukwetene bakusaanguna bakayungwa kuyeeya kuti tiibakali kuyandika kweendelezyegwa a Jehova. Eeci cakapa kuti kubuzyigwe mubuzyo ooyu uuyandika kapati wakuti: Nguni weelela kweendelezya? Kutegwa ape bwiinguzi ibuyakugwasya ncobeni kukabe kutamani, Leza wakazumizya kuti bantu balyeendelezye kwaciindi cili mbocibede. Wakalizyi kuti zintu izyakali kuyakucitika akaambo kakulyeendelezya zyakali kuyakusinizya kuti kulyeendelezya takugwasyi. Kwamyaanda yamyaka yainda, bweendelezi buli boobu bwapa kuti bantu banjile mumapenzi aasiyene-siyene. Mumwaanda wamyaka wainda buyo, bantu ibabalilwa ku 100,000,000 bakafwa akaambo kankondo—mweelwe ooyu ulabikkilizya amamiliyoni aabaalumi, bamakaintu, alimwi abana batakwe mulandu. Aboobo, calibonya kale kuti “muntu ulaya bweenda, pele tabwene kweenzya intaamu zyakwe.” (Jer. 10:23) Kuzyiba kaambo aaka kutondezya kuti tuzumina Jehova kuba Mweendelezi wesu.—Amubale Tusimpi 3:5, 6.

6. Ino mumasena manji bamakaintu babonwa buti?

6 Bamaalumi alimwi abamakaintu balapenzyegwa munyika eeyi yeendelezyegwa a Saatani. (Muk. 8:9; 1 Jo. 5:19) Zimwi ziindi lunya ilucitwa lulabikkilizya akutundulula bamakaintu. Nyika yoonse mbwiizulwa, 30 pesenti yabamakaintu bakaamba kuti bakatundululwa abamaalumi. Mumasena amwi, bamaalumi balapegwa zyoolwe akaambo kakuti bayeeyelwa kuti baakukomena mbabayakulanganya bazyali babo bacembeede abamakaapanyina. Muzisi zimwi, basimbi babonwa kuti mbana batayandwi, alimwi bana basimbi banji balasoogwa kwiinda mukugwisya mada kwiinda bana basankwa.

7. Ino Leza wakabapa ntalisyo iili buti bamaalumi alimwi abamakaintu?

7 Cakutadooneka, kutabeendelezya kabotu bamakaintu kulamucima Leza. Walo ulabeendelezya kabotu bamakaintu alimwi ulabalemeka. Mbwababona bamakaintu Jehova kulatondezyegwa munzila njaakalenga Eva, wakamulenga kalondokede alimwi kajisi bube bubotu kutegwa abe mugwasyi mubotu wa Adamu kutali kuba muzike pe. Aaka nkakaambo kambi ikakapa kuti kumamanino aabuzuba bwakulenga bwacisambomwe Leza ‘wakabona kuti zyoonse nzyaakacita zyabota loko.’ (Matl. 1:31) Inzya, “zyoonse” Jehova nzyaakalenga zyakali ‘zibotu  loko.’ Wakabapa ntalisyo mbotu bamaalumi alimwi abamakaintu!

BAMAKAINTU IBAKALI KUGWASYIGWA AA JEHOVA

8. (a) Amupandulule mbobacita zintu bantu banji. (b) Mbaani Leza mbaali kukkomanina kuzwa kaindi?

8 Mbobacita zintu bamaalumi abamakaintu kwakanyongana ciindi bantu nobakazanga mumuunda wa Edeni, alimwi mumwaanda wamyaka wainda, kutalilemeka kwabantu kwaindila kubija. Bbaibbele lyakaambila limwi kuti bukkale bubi buyakuvwula “kumazuba aamamanino.” Bubi bwabantu bwavwula kapati cakuti tacidoonekwi kuti eezyi ‘nziindi zikatazya ncobeni.’ (2 Ti. 3:1-5) Nokuba boobo, kuzwa kaindi, ‘Mwami Singuzuzyoonse Jehova’ watondezya kuti ulabakkomanina bamaalumi alimwi abamakaintu ibatondezya lusyomo mulinguwe, ibamvwida milawo yakwe, alimwi ibalibombya ku Bweendelezi bwakwe.—Amubale Intembauzyo 71:5.

9. Ino bali bongaye bantu ibakafwutuka Zambangulwe, alimwi nkaambo nzi ncobakafwutukila?

9 Ciindi Jehova naakanyonyoona nyika yakazwide nkondo kwiinda mukubelesya Zambangulwe lyamumazuba aano Nowa, mbasyoonto bantu bakafwutuka. Ikuti naa banabokwabo Nowa bakacili kupona ciindi eeciya, nkokuti abalo bakafwa ameenda aazambangulwe. (Matl. 5:30) Mweelwe wabamakaintu bakafwutuka wakaleelene amweelwe wabamaalumi bakafwutuka lya Zambangulwe. Bantu ibakafwutuka ngu Nowa amukaintu wakwe, bana bakwe basankwa botatwe abamakaintu babo. Bakafwutuka akaambo kakuti bakali kuyoowa Leza alimwi bakacita kuyanda kwakwe. Mabbiliyoni aabantu bapona mazuba aano bakazwa kubantu aaba ibali lusele mbaakali kukkomanina Jehova.—Matl. 7:7; 1 Pe. 3:20.

10. Nkaambo nzi bamakaintu ibakakwetwe kuli basinsiku ibakali kusyomeka ncobakali kukkomaninwa a Jehova?

10 Nokwakainda myaka iili mbwiibede, bamakaintu ibakakwetwe kuli basinsiku ibakali kusyomeka abalo bakali kukkomaninwa a Leza. Nobatakakkomaninwa a Leza ikuti nobakali kutongooka kujatikizya buumi bwabo. (Jud. 16) Alimwi taciyeeyelwi kwaamba kuti Sara muka Abrahamu mukaintu iwakajisi bulemu kapati wakali kukonzya kumutongookela mulumi wakwe ciindi nobakasiya munzi wabo mubotu wa Uri alimwi akuba bamuzwakule akukkala mumatente mucisi cabantu. Muciindi caboobo, ‘Sala wakaswiilila Abulahamu, akumwiita kuti mwami.’ (1 Pe. 3:6) Amulange alimwi kujatikizya Rebeka, walo iwakali cilongezyo kuzwa kuli Jehova alimwi iwakali mukaintu mubotu kapati. Nkakaambo kaako tacigambyi kuzyiba kuti Izaka mulumaakwe “wakamuyandisya. Aboobo . . . wakaumbulizigwa.” (Matl. 24:67) Eelo kaka andiswe tulikkomene mazuba aano nkaambo akati kesu kuli bamakaintu banaleza mbuli bwakali Sara alimwi a Rebeka!

11. Mbuti bamakaintu bobilo basikutumbusya iba Hebrayo mbobakatondezya busicamba?

11 Ciindi nobakali mubuzike mu Egepita, bana Israyeli bakazikuvwula kapati, alimwi Farao wakabikka mulawo wakuti kufwumbwa mwana musankwa mu Hebrayo iwazyalwa wakeelede kujaigwa. Nokuba boobo, amulange ncobakacita ba Sifra alimwi a Puwa, bamakaintu basikutumbusya ba Hebrayo, ibalibonya kuti mbabakali basyaazibwene mumulimo ooyu. Akaambo kakuti bakali kuyoowa Jehova, cabusicamba bakakaka kujaya bana bavwanda. Aboobo, Leza wakabalumbula kwiinda mukubapa mikwasyi yabo beni.—Kul. 1:15-21.

12. Mulimo nzi uulibedelede ngwaakacita Debora alimwi a Jaeli?

12 Kuciindi cababetesi mu Israyeli, mukaintu umwi iwakali kukkomaninwa a Leza wakali musinsimi mukaintu Debora. Wakakulwaizya Mubetesi Baraki alimwi akugwasya bana Israyeli kuti balilemunune kukudyaamininwa, pele wakasinsima kuti bulemu bwakuzunda bana Kanana tiibwakali kuyakupegwa kuli Baraki. Muciindi caboobo, bwakali kuyakupegwa “mumaanza aamwanakazi” mwalo Leza mwaakali kuyakwaaba mupati wabasikalumamba bana Kanana Sisera. Eeci ncicakacitika ciindi mukaintu iwatakali  muna Israyeli Jaeli naakamujaya.—Bab. 4:4-9, 17-22.

13. Ino Bbaibbele litwaambila nzi kujatikizya Abigayeli?

13 Abigayeli awalo wakali mukaintu umwi mubotu iwakali kupona mumwaanda wamyaka wa 11 B.C.E. Wakali mupampu kakuli mulumi wakwe Nabala wakali silunya, uutakwe mulimo alimwi mufwubafwuba. (1 Sam. 25:2, 3, 25) Davida alimwi abaalumi bakwe bakakwabilila zivwubwa zya Nabala kwaciindi cili mbocibede, pele nobakalomba cakulya, “wakabakalalila loko” alimwi kunyina ncaakabapa. Eeci cakamunyemya kapati Davida cakuti wakali kuyanda kujaya Nabala ababelesi bakwe. Ciindi Abigayeli naakaamvwa makani aaya, wakabweza cakulya awaini akutolela Davida abaalumi bakwe, kutegwa kutabi nkondo. (1 Sam. 25:8-18) Mpoonya Davida wakamwaambila kuti: “Alumbwe Jehova Leza wa-Israyeli! Nguwe wakutuma sunu kuzoondicinga.” (1 Sam. 25:32) Nabala naakafwa, Davida wakamukwata Abigayeli.—1 Sam. 25:37-42.

14. Muumulimo nzi bana basimbi ba Salumu mobakatola lubazu, alimwi mbuti bamakaintu Banakristo mbobabeleka munzila iikozyenye mazuba aano?

14 Bamaalumi, bamakaintu, alimwi abana banji bakafwa ciindi basikalumamba bana Babuloni nobakanyonyoona Jerusalemu alimwi atempele mu 607 B.C.E. Bulambo bwamunzi bwakayakululwa mu 455 B.C.E. kwiinda mukusololelwa a Nehemiya. Akati kabantu ibakagwasyilizya kuyakulula bulambo kwakali bana basimbi ba Salumu, mweendelezi wacooko cimwi camu Jerusalemu. (Neh. 3:12) Bakabeleka mulimo waansi cakulyaaba. Eelo kaka tulabalumba bamakaintu Banakristo ibagwasyilizya calukkomano mumilimo ya Leza yamayake iisiyene-siyene mazuba aano!

BAMAKAINTU BAMUMWAANDA WAMYAKA WAKUSAANGUNA IBAKALI KUMVWIDA LEZA

15. Ino mukaintu umwi uutegwa Mariya wakapegwa coolwe nzi a Leza?

15 Kautanasika mwaanda wamyaka wakusaanguna alimwi amumwaanda wamyaka wakusaanguna C.E., Jehova wakalongezya bamakaintu ibali mbobabede kwiinda mukubapa zyoolwe zibotu kapati. Akati kabo kuli nakalindu wazina lya Mariya. Ciindi naakasinkilidwe kuli Josefa, wakamita camaleele kwiinda mumuuya uusalala. Nkaambo nzi Leza ncaakamusala kuti abe banyina Jesu? Cakutadooneka, nkaambo kakuti wakalijisi bube bubotu bwakumuuya ibwakali kuyandika mukukomezya mwanaakwe uulondokede kuzwa kubwana kusikila kubupati. Eelo kaka cakali coolwe citaliboteli cakuba banyina mwaalumi mupati kapati iwakaponede anyika!—Mt. 1:18-25.

16. Amupe cikozyanyo citondezya mbwaakali kubabona bamakaintu Jesu.

16 Jesu wakali siluzyalo kuli bamakaintu. Mucikozyanyo, amuyeeye buyo kujatikizya mukaintu iwakali kuciswa kalobola myaka iili 12. Kali kusyule lya Jesu, wakainda akati kankamu yabantu kuunka kuli Jesu akujata cikobela ca Jesu. Muciindi cakumunyemena, caluzyalo, Jesu wakamwaambila kuti: “Mwanaangu, lusyomo lwako lwakuponya. Koya, ube aluumuno, akupona kabotu alimwi bulwazi oobu ibwali kukukatazya butakakupenzyi kabili.”—Mk. 5:25-34.

17. Ncintu nzi camaleele cakacitika lya Pentekoste 33 C.E.?

17 Bamakaintu bamwi ibakali basikwiiya ba Jesu bakali kumukutaukila alimwi abaapostolo bakwe. (Lk. 8:1-3) Ciindi ca Pentekoste 33 C.E., bamaalumi abamakaintu ibabalilwa ku 120 bakatambula muuya uusalala munzila yaalubazu. (Amubale Milimo 2:1-4.) Kutilwa kwamuuya uusalala ooku kwakalaambilidwe kale mumajwi aakuti: ‘Mebo nde Jehova njootila Muuya wangu abantu boonse. Bana banu balombe abasimbi bayoosinsima . . . Abalo bazike abacinkombwa njoobatilila Muuya wangu.’ (Joel. 2:28, 29) Kwiinda mucintu eeci icakacitika camaleele mubuzuba bwa Pentekoste, Leza wakatondezya kuti wakacileka kugwasya bana Israyeli ibakazanga akutalika kugwasya ba “Isilayeli ba Leza,” balo ibabikkilizya bamaalumi alimwi abamakaintu. (Gal. 3:28; 6:15, 16) Akati kabamakaintu Banakristo ibakali kutola lubazu mumulimo wakukambauka mumwaanda wamyaka  wakusaanguna kwakali bana basimbi ba Filipo mukambausi.—Mil. 21:8, 9.

“NKAMU IMPATI” YABAMAKAINTU

18, 19. (a) Kujatikizya bukombi bwakasimpe, ncoolwe nzi Leza ncaapa bamaalumi abamakaintu? (b) Ino sintembauzyo ubaamba buti bamakaintu ibaambilizya makani mabotu?

18 Kumamanino aamyaka yamuma 1800, bamaalumi alimwi abamakaintu basyoonto bakatondezya luyando mubukombi bwakasimpe. Bakali bakusaanguna kuli baabo mazuba aano ibazuzikizya majwi aa Jesu aabusinsimi aakuti: “Makani mabotu aa Bwami aaya ayookambaukwa munyika yoonse kuti bukabe bumboni kumisyobo yoonse, mpoonya mamanino ayoosika.”—Mt. 24:14.

19 Kabunga kasyoonto ka Basikwiiya Bbaibbele kakomena kusikila ku Bakamboni ba Jehova ibali 7,900,000 mazuba aano. Bantu abambi ibainda ku 11,300,000 balalikkomanina Bbaibbele alimwi amulimo wesu kwiinda mukujanika ku Ciibalusyo calufwu lwa Jesu mwaka amwaka. Mumasena manji, bunji bwabantu bajanika mbaamakaintu. Alimwi bamakaintu mbabanji akati kabakambausi ba Bwami baciindi coonse ibainda ku 1,000,000 nyika yoonse mbwiizulwa. Masimpe, Jehova wabapa coolwe bamakaintu cakutola lubazu mukuzuzikizya majwi aasintembauzyo aakuti: “Mwami watuma inkombe; banakazi baikanana ninkamu impati.”—Int. 68:11.

Bamakaintu ibaambilizya makani mabotu “ninkamu impati” ncobeni (Amubone muncali 18 a 19)

ZILONGEZYO ZITALIBOTELI NZYOBALANGILA BAMAKAINTU BANALEZA

20. Makani nzi ngotuyandika kulanga-langa?

20 Tacikonzyeki kuti tubandike kujatikizya bamakaintu boonse ibakali kusyomeka ibalembedwe mu Bbaibbele. Pele toonse tulakonzya kubala kujatikizya mbabo mu Jwi lya Leza alimwi amumabbuku eesu. Mucikozyanyo, tulakonzya kuzinzibala kuyeeya kujatikizya kusyomeka kwa Rute. (Rut. 1:16, 17) Ikubala bbuku lyamu Bbaibbele ilyakaulikwa izina lya Namalelo Esita alimwi azibalo zimwi zyaamba kujatikizya nguwe kulakonzya kuyumya lusyomo lwesu. Tulakonzya kugwasyigwa ikuti twalibambilila limwi kwiiya makani aali boobu ciindi Cakukomba Mumukwasyi. Ikuti naa tukkala tolikke, tulakonzya kulanga-langa makani aali boobu ciindi notucita ciiyo cesu tobeni.

21. Mbuti bamakaintu banaleza mbobatondezya kulyaaba kwabo kuli Jehova muziindi zikatazya?

21 Tacidoonekwi buya pe kuti Jehova ulaulongezya mulimo wakukambauka ngobacita bamakaintu Banakristo alimwi akubagwasya ciindi nobali mumapenzi. Mucikozyanyo, kwiinda mukugwasyigwa anguwe, bamakaintu banaleza bakazumanana kusyomeka muciindi caba Nazi alimwi amuciindi cabweendelezi bwa Kkomyunizimu lyalo banji nobakali kupenzyegwa alimwi banji bakafwa akaambo kakumvwida Leza. (Mil. 5:29) Mazuba aano mbubwenya mbuli kaindi, bacizyi besu alimwi abakombinyina balazisumpula nguzu zya Jehova zyakweendelezya. Mubwini, mbubwenya mbuli mbocakabede kuli bana Israyeli bakaindi, Jehova ulabajatilila kujanza lyalulyo akwaamba kuti: “Utayoowi. Njookugwasya.”—Is. 41:10-13.

22. Nzyoolwe nzi nzyotukonzya kulangila kumbele?

22 Lino-lino kumbele ooku, bamaalumi alimwi abamakaintu banaleza bayakwiicinca nyika akuba paradaiso alimwi akugwasya mamiliyoni aabantu ibayakubusyigwa kwiinda mukubayiisya kujatikizya makanze aa Jehova. Kufwumbwa naa muli mwaalumi naa mukaintu, amuzumanane kukkomanina coolwe cesu cakubeleka a Leza “amoyo woonse” kusikila ciindi eeco cikasike.—Zef. 3:9.