Skip to content

Skip to table of contents

Sena Mulalumba Zintu Nzyomwakatambula?

Sena Mulalumba Zintu Nzyomwakatambula?

“Twakatambula muuya uuzwa kuli Leza, kutegwa tuzizyibe zintu Leza nzyaakatupa amaanza obilo.”—1KOR. 2:12.

1. Muzeezo nzi bantu banji ngobajisi?

BANTU banji bakakamvwa kale kaambyo kakuti: ‘Muzike ulumbwa aloboka.’ Sena andinywe zimwi ziindi mbomuyeeya oobo? Ikuti umwi kajisi zintu kuzwa kubwana, kuli cilengwa cakutalumba zintu eezyo. Mucikozyanyo, muntu iwakomenena mumukwasyi uuvwubide inga katabikkili maano kuzintu zinji nzyajisi. Oobu mbocikonzya kuba akubakubusi aabo ibatalumbi zintu ziyandika kapati mubuumi akaambo kakubula luzyibo.

2, 3. (a) Ino bakubusi Banakristo beelede kucenjela kutegwa batantamuke nzi? (b) Ncinzi cikonzya kutugwasya kulumba zintu nzyotujisi?

2 Ikuti mucili mwana, ambweni mucili mukubusi naa mujisi myaka yakuzyalwa iili kuma 20, ncinzi ciyandika kapati kulindinywe? Kubakubusi banji munyika, zintu nzyobabikkila kapati maano nzintu zyakumubili—kuvwola mali mabotu-botu, ŋanda mbotu, naa kuba amincini imwi yaino-ino. Nokuba boobo, ikuti katulibilika kujatikizya buyo zintu eezyi, nkokuti kuli cintu cimwi ciyandika kapati icibulide—buvwubi bwakumuuya. Cuusisya ncakuti, mamiliyoni aabantu mazuba aano tabanatalika kulangaula zintu zyakumuuya. Nywebo nobana nomwakakomezyegwa abazyali Banakristo mweelede kucenjela kutegwa mutaleki kubona mboluyandika lukono lwakumuuya ndomwakatambula. (Mt. 5:3)  Kutalumba kulakonzya kumunjizya mumapenzi aakonzya kumujatikizya mubuumi bwanu boonse.

3 Nokuba boobo, nywebo mulakonzya kweeleba cintu cili boobo kuti citamucitikili. Ncinzi cikonzya kumugwasya kubikkila maano kulukono lwanu lwakumuuya? Atulange-lange zikozyanyo zyamu Bbaibbele izikonzya kutugwasya kubona mboluyandika lukono lwesu lwakumuuya. Zikozyanyo nzyotutiilange-lange zilatugwasya toonse Tobanakristo, bana abapati, kutegwa umwi aumwi abikkile maano kuzintu zyakumuuya nzyajisi.

TIIBAKALUMBA

4. Ino lugwalo lwa 1 Samuele 8:1-5 luyubununa nzi kujatikizya bana ba Samuele?

4 Kuli zibalo zimwi mu Bbaibbele izyaamba bantu bamwi ibakatambula lukono lwakumuuya pele ibatakalumba. Eeci cakacitika mumukwasyi wamusinsimi, Samuele, iwakali kubelekela Jehova kuzwa kubwana alimwi iwakali kusyomeka kuli Leza. (1Sam. 12:1-5) Samuele wakapa cikozyanyo cibotu calo bana bakwe, Joeli a Abija, ncobakeelede kwiiya. Nokuba boobo, kunyina nobakacibikkila maano cikozyanyo cakwe, bakaba bana babi. Bbaibbele litwaambila kuti mukwiimpana abausyi, bakali “kupilinganya lubeta.”—Amubale 1 Samuele 8:1-5.

5, 6. Ino zintu zyakabeendela buti bana ba Josiya alimwi amuzyukulu wakwe?

5 Oobu mbocakabede akubana ba Mwami Josiya. Josiya wakapa cikozyanyo cibotu kapati mumakani akukomba Jehova. Ciindi bbuku lya Mulawo wa Leza nolyakajanwa akubalwa kumbele lya Josiya, wakasolekesya canguzu kutobela malailile aa Jehova. Wakalesya bukombi bwamituni alimwi amizimo mucisi, wakakulwaizya bantu kumvwida Jehova. (2Bam. 22:8; 23:2, 3, 12-15, 24, 25) Eelo kaka lwakali lukono lwakumuuya lutaambiki ndobakatambula bana bakwe! Mukuya kwaciindi, bana bakwe botatwe alimwi amuzyukulu wakwe omwe bakaba bami, pele kunyina naba omwe iwakalumba zintu nzyaakatambula.

6 Josiya wakalidwa busena amwanaakwe Jehoazi, pele wakali “kucita zibi mumeso aa Jehova.” Jehoazi wakalela buyo myezi yotatwe mpoonya wakaangwa amwami Farao muna Egepita, alimwi wakafwida mubuzike. (2Bam. 23:31-34) Mpoonya mwanookwabo Jehoyakimu wakalela myaka iili 11. Awalo tanaakalumba zintu nzyaakatambula kuli bausyi. Akaambo kanzila zyakwe zibi, Jeremiya wakasinsima boobu kujatikizya nguwe, wakati: “Uyoozikkwa mbuli mboizikkwa mbongolo.” (Jer. 22:17-19) Bamwi ibakamulida busena Josiya kwakali mwanaakwe Zedekiya alimwi amuzyukulu wakwe Jehoyakini—abalo aaba taakwe bubotu mbobakajisi pe; taakwe naba omwe akati kabo iwakasala kutobela nzila zya Josiya ziluleme.—2Bam. 24:8, 9, 18, 19.

7, 8. (a) Muunzila nzi Solomoni mwaakasowa coolwe ncaakajisi calukono lwakumuuya? (b) Ncinzi ncotukonzya kwiiya kuzikozyanyo zyamu Bbaibbele zyabantu ibakasowa coolwe cabo calukono lwakumuuya?

7 Solomoni wakali mwami walo iwakatambula zintu zinji kapati kuzwa kuli Davida, usyi. Nokuba kuti Solomoni wakazwa mumukwasyi iwakali kucita kabotu kumuuya, alimwi wakali kucita kabotu kumatalikilo, mukuya kwaciindi wakaalilwa kulumba nzila mbotu. “Solomoni naakacembaala, bamakaintu bakwe bakoongelezya moyo wakwe kutobela baleza bambi, aboobo moyo wakwe tiiwakamaninina kuli Jehova Leza wakwe mbuli moyo wa Davida usyi.” (1Bam. 11:4) Aboobo, Jehova wakacileka kumukkomanina Solomoni.

8 Cilausisya kaka kubona kuti bakacisowa coolwe ncobakajisi bamaalumi aaba ibakali kuzwa mumikwasyi iili kabotu alimwi ibakali kulangilwa kucita kabotu! Nokuba boobo, tabali bakubusi boonse ibakali kupona ciindi nolyakali kulembwa Bbaibbele ibatakacita kabotu mbuli bamaalumi aaba, mbubwenya buyo tabali bakubusi boonse ibataciti kabotu  mazuba aano. Atulange-lange zikozyanyo zimwi zibotu zyabakubusi eezyo Banakristo bakubusi mazuba aano nzyobakonzya kwiiya.

BAKALUMBA ZINTU NZYOBAKATAMBULA

9. Mbuti bana ba Nowa mbobali cikozyanyo cibotu kapati? (Amubone cifwanikiso icili kumatalikilo aacibalo.)

9 Tujana cikozyanyo cibotu kubana basankwa iba Nowa. Bausyi bakalaililwa kuyaka bwato akunjila mubwato amukwasyi wabo. Bana ba Nowa bakatondezya kuti bakali kuyanda kucita kuyanda kwa Jehova. Kuboneka kuti bakakamantana abausyi. Mukuya kwaciindi, bakagwasya bausyi kuyaka bwato, mpoonya akunjila mumo. (Matl. 7:1, 7) Ino nkaambo nzi ncobakacitila boobo? Lugwalo lwa Matalikilo 7:3 lwaamba kuti bakanjizya banyama mubwato kutegwa ‘bazumanane kupona akuzyalana munyika yoonse.’ Bantu abalo bakafwutulwa. Akaambo kakuti bana ba Nowa bakalumba malailile ngobakapegwa bausyi, bakalijisi coolwe cakugwasya mukufwutula izyalani lyabantu alimwi akugwasya kubukulusya bukombi bwakasimpe munyika iyakasalazyidwe.—Matl. 8:20; 9:18, 19.

10. Mbuti bakubusi basankwa bone bana Hebrayo mbobakalumba kasimpe nkobakayiisyigwa?

10 Nokwakainda myaanda yamyaka iili mbwiibede, bakubusi basankwa bana Hebrayo bone bakatondezya kuti bakajisi luzyibo luyandika kapati. Hananiya, Misayeli, Azariya alimwi a Daniele, bakatolwa mubuzike ku Babuloni mumwaka wa 617 B.C.E. Bakali kuboneka kabotu, bakubusi basankwa ibacenjede balo ibakali kukonzya kuzyibila kupona buumi bwamu Babuloni cakufwambaana. Pele tiibakacita oobo pe. Kwiinda muzintu nzyobakacita, cilisalede kuti bakalumba lukono lwabo, nkokuti zintu nzyobakayiisyigwa. Boonse bone bakalongezyegwa kapati akaambo kakutobela zintu zyakumuuya nzyobakayiisyigwa ciindi nobakacili bana.—Amubale Daniele 1:8, 11-15, 20.

11. Mbuti bamwi mbobakagwasyigwa alukono lwa Jesu lwakumuuya?

11 Tatukonzyi buyo kulanga-langa zikozyanyo zibotu kakunyina akulanga-langa cikozyanyo ca Jesu, Mwana wa Leza. Wakaiya zinji kuli Bausyi, alimwi nzyaakaiya wakali kuziyanda kapati. Kulumba zintu nzyaakayiisyigwa kulatondezyegwa mumajwi aakwe aakuti: “Mbubonya mbwaakandiyiisya Taata ndilaamba makani aaya.” (Joh. 8:28) Makanze aakwe akali aakuti abamwi bagwasyigwe kuzintu nzyaakayiisyigwa. Wakaambila makamu aabantu kuti: “Akwalo kuminzi iimbi ndileelede kwaambilizya makani mabotu aa Bwami bwa Leza, nkaambo eeci ncindakatuminwa.” (Lk. 4:18, 43) Wakabagwasya baswiilizi bakwe kubona kuti cilayandika kutaba “banyika,” mwalo bantu banji mobatabikkili maano zintu zyakumuuya.—Joh. 15:19.

AMULUMBE ZINTU NZYOMWAKATAMBULA

12. (a) Mbuti lugwalo lwa 2 Timoteyo 3:14-17 mbobakonzya kulubelesya bakubusi banji mazuba aano? (b) Mibuzyo nzi njobeelede kulanga-langa bakubusi Banakristo?

12 Mbubwenya mbuli bakubusi basankwa mbotwabandika, ambweni andinywe mwakakomezyegwa abazyali ibalyaabide kuli Jehova Leza. Ikuti naa mbombubo oobo, mulakonzya kugwasyigwa kuzyiba Magwalo ncaamba kujatikizya Timoteyo. (Amubale 2 Timoteyo 3:14-17.) ‘Mwakayiisyigwa’ abazyali banu kujatikizya Leza wakasimpe alimwi ambomukonzya kumukkomanisya. Ambweni bazyali banu bakatalika kumuyiisya kamucili bavwanda. Lwiiyo oolo masimpe ‘lwamupa kuti mube basongo kutegwa mukafwutuke kwiinda mulusyomo muli Kristo Jesu’ alimwi akumugwasya kuti ‘kamulibambilide cakumaninina’ kubeleka mulimo wa Leza. Lino mubuzyo uuyandika kapati ngwakuti, Sena muyakulumba zintu nzyomwakatambula? Inga mwayandika kulilingula nobeni. Amulange-lange mibuzyo mbuli yeeyi: ‘Ino ndilimvwa buti kuba cibeela cabakamboni basyomeka? Ino ndilimvwa buti kuba akati kabantu basyoonto mazuba aano  balo ibazyibidwe a Leza? Sena ndilalumba akaambo kacoolwe cipati alimwi cilibedelede cakuzyiba kasimpe?’

Ino mulimvwa buti kuba akati kamulongo wabakamboni basyomeka? (Amubone mincali 9, 10, 12)

13, 14. Ndisunko nzi bakubusi Banakristo bamwi ndyobayaanya, pele nkaambo nzi kuzumina koongelezyegwa ncokuli kubula maano? Amupe cikozyanyo.

13 Bakubusi bamwi ibakakomezyegwa abazyali Banakristo tabakonzyi kubona lwiindano lupati luliko akati kaparadaiso yakumuuya njotujisi lino alimwi anyika ya Saatani iili mumudima. Bamwi basunkwa mukuyanda kubona buumi mbobubede munyika. Pele sena mulakonzya kubalikila kumbele lyamootokala weenda kutegwa mumvwe buyo mbocicisa alimwi akulibikka muntenda iikonzya kupa kuti mufwe? Masimpe tamukonzyi kucita oobo! Mbubwenya buyo, tatuyandiki buya kusola kupona “bukkale oobu busofweede bwabutaka” munyika eeyi kutegwa tuzyibe buyo mbocicisa.—1Pet. 4:4.

14 Ba Gener balo ibakkala ku Asia, bakakomenena mumukwasyi wa Banakristo. Bakabbapatizyigwa nobakajisi myaka yakuzyalwa iili 12. Nokuba boobo, mbuli mukubusi, bakatalika kunyomenena nzila zyanyika. Bakaamba kuti: “Ndakali kuyanda kusola mbocimvwika ikuba ‘alwaanguluko’ lwamunyika eeyi.” Ba Gener bakatalika kupona buumi bwakuupa-upa aameso. Kuzikusika ciindi nobakajisi myaka yakuzyalwa iili 15, bakalitalikide kale kupona buumi mbobakali kupona balongwe babo ibabi. Bakali kunywa bukoko alimwi bakaba basimatusi mbubwenya mbuli balongwe babo. Kanji-kanji ba Gener bakali kusika masiku aŋanda bamana kusobana zisobano zyankondo zyaakkompyuta abeenzinyina. Nokuba boobo, mukuya kwaciindi bakatalika kuzyiba kuti kulombozya zintu zyamunyika takupi kukkutila kwini-kwini pe. Bwakali buumi bwabuyo. Kujatikizya kupiluka kwabo mumbungano, bakaamba kuti: “Kucili buyumuyumu mbondiyaanya, pele zilongezyo nzyondajana kuzwa kuli Jehova zinji kapati.”

15. Ino bakubusi ibatakakomezyegwa abazyali Banakristo beelede kuyeeya nzi abalo?

15 Masimpe kuti mumbungano kuli bakubusi batakakomezyegwa abazyali Banakristo. Ikuti kamuli akati kabo, amuyeeye buyo kujatikizya coolwe ncomujisi lino akaambo kakuti mulimuzyi Mulengi alimwi mulamubelekela! Munyika, kuli mabbiliyoni aabantu. Aboobo, ncilongezyo ncobeni kuba akati kabaabo Jehova mbaakwela kulinguwe akubayubunwida kasimpe kamu Bbaibbele. (Joh. 6:44, 45) Kweelana amweelwe waakati mboutondezya, akati kabantu bali 1,000 kuli buyo muntu omwe uujisi luzyibo lwini-lwini lwakasimpe, alimwi nywebo muli akati kabaabo bajisi luzyibo. Sena kaambo aaka takeelede kutupa  kukkomana toonse kufwumbwa naa muunzila nzi motwakakaiya kasimpe? (Amubale 1 Bakorinto 2:12.) Ba Gener bakaamba kuti: “Mubili uleenda ndatalika kuyeeya kaambo aaka. Ndilalibuzya kuti, Ino ndime ni kutegwa ndeelele kuzyibwa a Jehova, Mwini bubumbo boonse?” (Int. 8:4) Mucizyi umwi Munakristo kubusena oobu mbubwenya wakaamba kuti: “Basicikolo balamvwa kabotu kuzyibwa buyo abayi babo. Eelo kaka ncoolwe cipati kuzyibwa aa Jehova, Mwiiyi Mupati!”

INO MUYOOCITA NZI?

16. Ninzila nzi yabusongo njobeelede kutobela Banakristo bakubusi mazuba aano?

16 Kulanga coolwe citaliboteli ncomujisi, amube aamakanze aakuzumanana kuba akati kabantu basyoonto ibakasala kucita cintu ciluzi mubuumi bwabo. Kwiinda mukucita boobo, mulakonzya kuba mumulongo wababelesi ba Leza basyomeka. Eeyi njenzila yabusongo kwiindana akutobela nkamu yabakubusi banji, balo munzila imwi ibali mbuli muntu uuzilukide, ibeendela antoomwe anyika yuunka kulunyonyooko.—2Kor. 4:3, 4.

17-19. Ncinzi cikonzya kumugwasya kwiindana abantu bamunyika?

17 Eeci tacaambi kuti kutatobela nyika cinooli cuubauba lyoonse. Pele ikuti mwalangisya, mulakonzya kubona kuti nzila yabusongo kutobela nkwiindana anyika. Mucikozyanyo: Amuyeeye kujatikizya muntu iwakazunda mumuzundano wakubalika. Kweelede kuti wakaliindene abamwi kutegwa acikonzye kuzuzikizya mbaakani eeyo. Kweelede kuti wakaliimya zintu zinji zyalo izikonzya kumumanina ciindi akumulesya kubikkila maano kumuzundano. Kulubazu lumwi, kusala kwiindana abeenzinyina kulakonzya kwakamupa ciindi cakuti aiye zinji kutegwa azuzikizye mbaakani yakwe.

18 Bantu bamunyika tabalangi ziboola kumbele. Ikuti kamulanga ziboola kumbele, kwiindana abantu bamunyika akutantamuka bukkale bwakutalilemeka amicito iinyonganya kumuuya, muyakucikonzya ‘kujatisya buumi bwini-bwini.’ (1Tim. 6:19) Mucizyi waambidwe musyule oomu wakaamba kuti: “Ikuti mwakakatila kuzintu nzyomusyoma, muyakukkomana kumamanino. Kucita boobo kuyakusinizya kuti mulijisi nguzu zyakukazya muuya uuli munyika ya Saatani. Kwiinda zyoonse, cili mbuli kuti mulimubwene Jehova Leza kakkomene akaambo kandinywe kumwi kamweta-mweta kulindinywe! Ikuti caba boobo, ndendilyo nomukonzya kulimvwa kuti kwiindana nkubotu!”

19 Buumi tabujisi mpindu ikuti muntu kabikkila buyo maano kuzintu nzyakonzya kujana lino. (Muk. 9:2, 10) Ikuti kamuli mukubusi alimwi kamubikkila maano kukaambo ncotuponena abulamfwu bwaciindi ncomukonzya kupona, sena tacili cabusongo kutantamuka “kweenda mbuli mbobeenda bamasi,” eelyo muciindi caboobo kupona buumi bulaampindu ibukkomanisya ncobeni?—Ef. 4:17; Malk. 3:18.

20, 21. Ikuti twasala kabotu lino, tuyakutambula nzi kumbele, pele ncinzi ncotweelede kucita?

20 Ikuti twasala kabotu lino, tulakonzya kupona buumi bukkomanisya lino alimwi akweendela munzila iipa kuti ‘tukakone nyika’—kuba aabuumi butamani. Kuli zilongezyo zinji kapati cakuti inga tiitwacikonzya kuziyeeyela zyoonse. (Mt. 5:5; 19:29; 25:34) Nokuba boobo, Leza tapi cipaape zilongezyo eezyi kubantu. Uyanda kuti tucite cintu cimwi. (Amubale 1 Johane 5:3, 4.) Pele ikuti twamubelekela lino cakusyomeka, tuyakujana bulumbu butaambiki!

21 Eelo kaka ncoolwe cipati kuba akati kabaabo ibatambula zintu zinji kapati kuzwa kuli Leza! Tulijisi luzyibo lwini-lwini lwa Jwi lyakwe alimwi tulakamvwisya kasimpe kajatikizya nguwe amakanze aakwe. Tulaacoolwe cakwiitwa azina lyakwe akuba Bakamboni bakwe. Leza utusyomezya kuti uli kulubazu lwesu. (Int. 118:7) Aboobo, toonse buyo, bana abapati, atulumbe kwiinda mukupona munzila iitondezya kuti tulaaluyandisisyo lwakupa Jehova “bulemu kukabe kutamani.”—Rom. 11:33-36; Int. 33:12.