Skip to content

Skip to table of contents

Busanduluzi bwa Jwi lya Leza Butakatazyi Kumvwa Alimwi Bugwasya

Busanduluzi bwa Jwi lya Leza Butakatazyi Kumvwa Alimwi Bugwasya

“Jwi lya Leza lilaabuumi.”—BAHEBRAYO 4:12.

NYIMBO: 37, 116

1. (a) Mulimo nzi Leza ngwaakapa Adamu? (b) Kuzwa kuciindi eeco, ino bantu ba Leza bacibelesya buti cipego camwaambo?

JEHOVA LEZA wakapa bantu cipego camwaambo. Mumuunda wa Edeni, Leza wakapa Adamu mulimo wakubaulika mazina banyama boonse. Adamu wakaulika munyama umwi aumwi zina lijisi bupanduluzi. (Matalikilo 2:19, 20) Kuzwa kuciindi eeco, bantu ba Leza bali kubelesya cipego camwaambo kutembaula Jehova alimwi akwaambila bamwi kujatikizya nguwe. Mumyaka yainda, bantu ba Leza bali kubelesya cipego eeci kusandulula Bbaibbele kutegwa bantu banji bakonzye kwiiya kujatikizya Jehova.

2. (a) Ino ntwaambo nzi iba New World Bible Translation Committee ntobakatobela mumulimo wabo? (b) Ino tulaiya nzi mucibalo eeci?

2 Kuli zyuulu zinji zyama Bbaibbele aakasandululwa, pele amwi akasandululwa munzila iiluzi kwiinda aambi. Kutegwa basandulule Bbaibbele munzila iiluzi, iba New World Bible Translation Committee bakatobela twaambo ootu totatwe ituyandika kapati: (1) Kulemeka zina lya Leza alimwi akulibelesya mu Jwi lyakwe mbubonya mbolibelesyedwe mumalembe aakusaanguna. (Amubale Matayo 6:9.) (2) Kusandulula mulumbe wamumwaambo wakusaanguna bbala abbala kufwumbwa nocikonzyeka. Ikuti naa kacitakonzyeki, kusandulula kaambo kaambwa munzila iiluzi. (3) Kubelesya mwaambo uutakatazyi kubala alimwi uulimvwisya. * (Amubone bupanduluzi buyungizyidwe.) (Amubale Nehemiya 8:8, 12.) Twaambo ootu totatwe twatobelwa abasanduluzi ba Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya mumyaambo iindene-indene iinda ku 130. Mucibalo eeci, tulaiya twaambo ootu mbotwatobelwa mu Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya lyamu Chingisi ilyakalembululwa mu 2013 alimwi amuma Bbaibbele aamumyaambo iimbi aakasandululwa kuzwa ku Bbaibbele eeli lyamu Chingisi.

IBBAIBBELE ILILEMEKA ZINA LYA LEZA

3, 4. (a) Nkuukuli nkotujana mabala one aa Chihebrayo aayitwa kuti Tetragrammaton? (b) Ncinzi cakacitika muma Bbaibbele manji kujatikizya zina lya Leza?

3 Zina lya Leza liimininwa amabala one aa Chihebrayo aayitwa kuti Tetragrammaton. Tulakonzya kwaajana mabala one aaya mumabbuku manji aa Chihebrayo aakaindi, mbuli mabbuku aakuvwunga aaku Lwizi Lutajisi Buumi (Dead Sea Scrolls). Alimwi tulakonzya kwaajana muzibeela zimwi zyamu Greek Septuagint. Mabbuku aaya akapangwa kumatalikilo aamyaka iili 200 Kristo katanaboola alimwi akumamanino aamwaanda wamyaka wakusaanguna. Bantu banji balagambwa babona mbolibelesyegwa ziindi zinji zina lya Leza mumabbuku aaya aakaindi.

Bantu banji balagambwa babona mbolijanika ziindi zinji zina lya Leza mumabbuku aakaindi aakalembwa amaanza

4 Cilisalede kuti zina lya Leza lileelede kujanika mu Bbaibbele. Nokuba boobo, ma Bbaibbele manji taalibelesyi zina lya Leza. Mucikozyanyo, nokwakainda buyo myaka yobilo kuzwa nolyakamwaigwa Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya bwa Magwalo aa Banakilisito aa Chigiliki, Bbaibbele lya American Standard Version ilyakalembululwa lyakamwaigwa. Bbaibbele lya American Standard Version ilyakasaanguna kusandululwa mu 1901 lyakalijisi zina lya Leza, pele ilyakalembululwa mu 1952 tiilyakajisi zina lya Leza pe. Nkaambo nzi? Basanduluzi ba Bbaibbele eeli bakayeeya kuti “tiicakaluzi naaceya” kubelesya zina lya Leza. Muma Bbaibbele manji, mu Chingisi alimwi amumyaambo iimbi, bakacita mbubwenya oobo.

5. Nkaambo nzi ncociyandika kapati kubelesya zina lya Leza mu Bbaibbele?

5 Pele sena kuli mbocibede naa basanduluzi balibikkilizya zina lya Leza mu Bbaibbele naa pe? Inzya! Jehova, Sikwaanza Bbaibbele, uyanda kuti bantu balizyibe zina lyakwe. Sikusandulula mubotu weelede kuzyiba ncayanda sikwaanza alimwi eeco ceelede kuzijatikizya nzyasala kucita mubusanduluzi bwakwe. Magwalo manji atondezya kuti zina lya Leza lilayandika kapati alimwi lyeelede kulemekwa. (Kulonga 3:15; Intembauzyo 83:18; 148:13; Isaya 42:8; 43:10; Johane 17:6, 26; Milimo 15:14) Alimwi Jehova wakasololela balembi ba Bbaibbele kubelesya zina lyakwe kwazyuulu-zyuulu mumabbuku aakaindi. (Amubale Ezekieli 38:23.) Aboobo ciindi basanduluzi nobaligwisya zina lya Leza, tabalemeki Jehova.

6. Nkaambo nzi zina lya Leza ncolyakabikkilizyigwa mumasena aali cisambomwe nolyakali kulembululwa mu Chingisi Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya?

6 Mazuba aano, tulijisi bumboni bunji butondezya kuti tweelede kulibelesya zina lya Jehova. Mu Bbaibbele lya Busanduluzu Bwanyika Mpya lyamu Chingisi ilyakalembululwa mu 2013, zina lya Leza lilabelesyegwa ziindi zili 7,216. Nkokuti kwayungizyigwa ziindi zili cisambomwe kwiindana a Bbaibbele lyakusaanguna. Ziindi eezyi zyosanwe zyakayungizyigwa akaambo kakuti zina lya Leza lyakajanwa mumabbuku aaku Lwizi Lutajisi Buumi * aakamwaigwa lino-lino. (Amubone bupanduluzi buyungizyidwe.) Tupango ootu tosanwe tujanika mu 1 Samuele 2:25; 6:3; 10:26; 23:14, 16. Mukapango kacisambomwe ku Babetesi 19:18, zina lya Leza lyakabikkilizyigwa akaambo kabuvwuntauzyi bwakacitwa mumabbuku aa Bbaibbele aakaindi aasyomeka aakalembwa amaanza.

7, 8. Ncinzi ncolyaamba zina lyakuti Jehova?

7 Banakristo bakasimpe balimvwa kuti cilayandika kapati kumvwisya cini ncolyaamba zina lya Leza. Izina lyakwe lyaamba kuti “Uupa Kuti Kube.” * (Amubone bupanduluzi buyungizyidwe.) Kaindi, mabbuku eesu akali kupandulula zina lya Leza kubelesya lugwalo lwa Kulonga 3:14, ilwaamba kuti: “Ndiyooba Kufwumbwa Mbondasala Kuba.” Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya lyamu Chingisi ilyakalembululwa mu 1984 lyakapandulula kuti Jehova ulipa kuti abe kufwumbwa mbwaasala kutegwa azuzikizye zisyomezyo zyakwe. * (Amubone bupanduluzi buyungizyidwe.) Nokuba boobo, Ibbaibbele ilyakalembululwa mu 2013 lipandulula kuti: “Nokuba kuti zina lya Jehova lilakonzya kubikkilizya amuzeezo ooyu, talyaambi buyo mbwaasala naa mbwaayanda kuti abe walo mwini. Pele lilabikkilizya ancapa kuti cicitike kujatikizya zilenge zyakwe akuzuzikizyigwa kwamakanze aakwe.”

8 Jehova ulapa zilenge zyakwe kuti zibe kufwumbwa mbwaasala kuti zibe. Mucikozyanyo, Leza wakapa Nowa kuti abe sikuyaka bwato, Bezaleli kuba syaazibwene mumilimo yakupangapanga, Gideoni kuba sikalumamba uucibwene, alimwi a Paulo kuba misyinali. Zina lya Leza lilijisi bupanduluzi kubantu bakwe, alimwi aaka nkakaambo iba New World Bible Translation Committee ncobakalibikkilizya zina lya Leza mubusanduluzi oobu.

9. Nkaambo nzi kusandulula Bbaibbele mumyaambo iimbi ncokwabikkilwa maano kapati?

9 Ma Bbaibbele manji aasandululwa taabelesyi zina lya Leza limugeme. Mubusena bwandilyo, abelesya izina lyabulemu lyakuti “mwami” naa zina lyaleza wakubusena ooko. Aaka nkakaambo kamwi ikapa kuti Kabunga Keendelezya kakalimvwa kuti cilayandika kapati kuti bantu mumyaambo yoonse babe aa Bbaibbele ililemeka zina lya Leza. (Amubale Malaki 3:16.) Kusika aciindi cino, zina lya Jehova lilalemekwa muma Bbaibbele aa Busanduluzi Bwanyika Mpya mumyaambo iinda ku 130.

BUSANDULUZI BWA BBAIBBELE BULIMVWISYA ALIMWI BULUZI

10, 11. Ino mbuyumuyumu nzi ibwaliko mukusandulula Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya mumyaambo iimbi?

10 Kwali buyumuyumu mukusandulula Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya lyamu Chingisi mumyaambo iimbi. Mucikozyanyo, Bbaibbele lyamu Chingisi lyakali kubelesya bbala lya Chihebrayo lya “Sheol” ku Mukambausi 9:10 alimwi amutupango tumbi. Bbala eeli lyakali kubelesyegwa kapati amuma Bbaibbele aambi aamu Chingisi. Nokuba boobo, bbala eeli tiilyakali kukonzya kubelesyegwa mumyaambo iimbi minji akaambo kakuti babali banji mumyaambo eeyi tiibakalizyi bbala lya Chihebrayo eeli lyakuti “Sheol.” Tiilyakaliko mumabbuku aabo aapandulula mabala, alimwi bamwi buya bakali kuyeeya kuti bbala eelyo lyakali zina lyabusena bumwi. Akaambo katwaambo ootu, basanduluzi bakazumizyigwa kusandulula bbala lya Chihebrayo lya “Sheol” alimwi alya Chigriki lya “Hades” kuti “Cuumbwe.” Oobu mbusanduluzi buluzi alimwi bupa kaambo kulimvwisya kapati.

11 Ibbala lya Chihebrayo alimwi alya Chigriki ilisandulwidwe kuti “soul” mu Chingisi alyalo lyakali kukatazya kusandulula mumyaambo imwi. Mumyaambo eeyi, bbala lyakuti “soul” kanji-kanji lyaamba ceelo naa cintu cimwi cizwa mumubili muntu afwa. Kutegwa tweelebe muzeezo uulubide ooyu, basanduluzi bakazumizyigwa kusandulula bbala lya “soul” kweelana ancolyaamba mucibalo. Bupanduluzi bwiindene-indene bwabbala lya “soul” inga bwajanika mubupanduluzi buyungizyidwe bwamu Bbaibbele lya New World Translation of the Holy Scriptures—With References. Makani aagwasya kujatikizya mabala aa Chihebrayo alimwi aa Chigriki akabikkwa mubupanduluzi buyungizyidwe bwa Bbaibbele ilyakalembululwa kutegwa tupango tuli mu Bbaibbele katutakatazyi kubala alimwi akumvwa.

Ibamukkomiti bakailanga-langa mibuzyo minji yakazwa kubasanduluzi ba Bbaibbele ciindi nobakali kulembulula Bbaibbele lyamu Chingisi

12. Nkucinca nzi kumwi kwakacitwa mu Bbaibbele lyamu Chingisi ilyakalembululwa mu 2013?

12 Mibuzyo kuzwa kubasanduluzi yakayubununa twaambo tumwi tukatazya itwakali mutupango twamu Bbaibbele. Aboobo mu September 2007, Kabunga Keendelezya kakazumizya kulilembulula Bbaibbele lyamu Chingisi. Ibamukkomiti bakailanga-langa mibuzyo minji yakazwa kubasanduluzi ba Bbaibbele ciindi nobakali kulembulula Bbaibbele lyamu Chingisi. Mabala aamu Chingisi aakaindi akagwisyigwa mpoonya mubusena bwangawo kwakabikkwa mabala aabelesyegwa mazuba aano, calo cakapa kuti tupango katutakatazyi kubala alimwi akumvwa pele katuluzi. Ma Bbaibbele aakasandululwa kale mumyaambo iimbi aalo akagwasya kutegwa tupango twamu Chingisi tulembwe munzila iilimvwisya.—Tusimpi 27:17.

KULUMBA KAPATI

13. Ino bantu banji balimvwa buti kujatikizya Bbaibbele ilyakalembululwa mu 2013?

13 Ino banji balimvwa buti kujatikizya Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya lyamu Chingisi ilyakalembululwa? Zyuulu zinji zyamagwalo aakulumba kuzwa kubakwesu abacizyi akatambulwa kumaofesi mapati aa Bakamboni ba Jehova ku Brooklyn, New York. Banji balimvwa mbuli mucizyi umwi iwakalemba kuti: “Bbaibbele nciyobwedo cazintu ziyandisi icizwide ngale ziyandisi. Kubala majwi aa Jehova munzila iimvwika kwiinda mukubelesya Bbaibbele ilyakalembululwa mu 2013 kulakonzya kukozyanisyigwa akulanga-langa ngale imwi aimwi, kukkomana azibeela zinji nzyoijisi, mubala alimwi abubotu bwanjiyo. Magwalo aalembedwe mumwaambo uutakatazyi kumvwa andigwasya kumuzyiba kabotu Jehova, ooyo uuli mbuli taata uundikumbatilide ciindi nandibalila majwi aawumbulizya.”

14, 15. Ino bantu balimvwa buti kujatikizya Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya mumyaambo iimbi?

14 Bantu ibakanana myaambo iimbi kutali Chingisi abalo balalumba kujatikizya Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya. Mwaalumi umwi uucembeede waku Sofia, kucisi ca Bulgaria, wakaamba boobu kujatikizya Bbaibbele lyamu Chibulgaria: “Ndali kulibala Bbaibbele kwamyaka minji, pele tandinabalide Bbaibbele litakatazyi kumvwa alimwi lindisika amoyo mbuli leeli.” Mbubwenya buyo, mucizyi umwi waku Albania wakalemba kuti: “Eelo kaka lilakondelezya Jwi lya Leza mumwaambo waci Albania! Ncoolwe cilibedelede kumvwa Jehova kabandika andiswe mumwaambo wesu!”

15 Mumasi manji, ma Bbaibbele aladula naa alakatazya kujana. Kutambula Bbaibbele ncilongezyo cipati! Lipooti imwi iyakazwa ku Rwanda yakati: “Kwaciindi cilamfwu, bantu banji mbobakali kwiiya limwi bakwesu tiibakali kuunka ambele akaambo kakuti bakanyina ma Bbaibbele. Tiibakali kukonzya kuula ma Bbaibbele aakali kujanika muzikombelo zyabo. Alimwi kanji-kanji tiibakali kutumvwisya kabotu tupango tumwi, calo icakali kupa kuti bataunki ambele.” Ciindi nolyakazwa Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya mumwaambo wabo, mukwasyi umwi waku Rwanda imuli bana bone bakubusi wakati: “Eelo kaka tulamulumba Jehova alimwi amuzike uusyomeka akaambo kakutupa Bbaibbele eeli. Tuli bacete kapati aboobo tiitwakajisi mali aakuulila umwi aumwi Bbaibbele mumukwasyi. Pele lino umwi aumwi wesu kumugama ulijisi Bbaibbele lyakwe. Ikutegwa tutondezye kulumba kuli Jehova, tulalibala Bbaibbele mbuli mukwasyi buzuba abuzuba.”

16, 17. (a) Ncinzi Jehova ncayanda kubantu bakwe? (b) Ncinzi ncotweelede kukanza kucita?

16 Kumbele, Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya ilyakalembululwa linoojanika mumyaambo minji. Saatani ulasoleka kulesya mulimo ooyu, pele tulizyi kuti Jehova uyanda bantu bakwe boonse kuti baswiilile ciindi naambaula ambabo mumwaambo uuluzi alimwi uulimvwisya. (Amubale Isaya 30:21.) Lino-lino, “nyika iyoozula luzyibo lwa Jehova mbubonya maanzi mbwaazuzya lwizi.”—Isaya 11:9.

17 Atube amakanze aakubelesya zipego zyoonse zizwa kuli Jehova, kubikkilizya a Bbaibbele eeli ililemeka zina lya Leza. Amumulekele kuti kabandika andinywe buzuba abuzuba kwiinda mu Jwi lyakwe. Ulaswiilila cakubikkila maano kumipailo yesu yoonse. Kubandika ooku kuyootugwasya kumuzyiba kapati Jehova, alimwi luyando lwesu kulinguwe luyoozumanana kukomena.—Johane 17:3.

“Eelo kaka ncoolwe cilibedelede kuti Jehova ulabandika andiswe mumwaambo wesu!”

^ par. 2 Amubone Makani Aayungizyidwe A1 mu Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya alimwi acibalo cakuti “How Can You Choose a Good Bible Translation?” mu Ngazi Yamulindizi yamu Chingisi yamu May 1, 2008.

^ par. 6 Mabbuku aaku Lwizi Lutajisi Buumi ngakaindi kapati, akalembwa myaka iinda ku 1,000 kaatanalembwa mabbuku aa Chihebrayo aakalembwa abalembi bategwa ba Masorete.

^ par. 7 Mabbuku amwi aagwasya kuvwuntauzya apa bupanduluzi oobu, pele tabali basyaazibwene boonse ibazumina.

^ par. 7 Amubone Bbaibbele lya New World Translation of the Holy Scriptures—With References, Appendix 1A “The Divine Name in the Hebrew Scriptures,” peeji 1561.