Skip to content

Skip to table of contents

Icakapa Kuti Leza Amufwide Luzyalo Nowa Ncitondezyo Kuli Ndiswe

Icakapa Kuti Leza Amufwide Luzyalo Nowa Ncitondezyo Kuli Ndiswe

Icakapa Kuti Leza Amufwide Luzyalo Nowa Ncitondezyo Kuli Ndiswe

TOBANJI tulayeeya ciindi notwakamvwa makani aayandika kapati. Tulayeeya twaambo toonse—ikutali buyo nkotwakabede ancotwakali kucita aciindi eeco pele alimwi ambotwakalimvwa. Cakutadooneka, Nowa kunyina naakaluba ibuzuba mbwaakamvwa makani kuzwa kuli Jehova Leza, Mwami wabubumbo boonse. Elyo kaka aayo akali makani mapati! Jehova wakaamba kuti wakalikanzide kunyonyoona “bantu boonse.” Nowa wakeelede kupanga bwato bupati kapati kutegwa walo, mukwasyi wakwe abanyama bamisyobo yoonse bafwutulwe.—Matalikilo 6:9-21.

Ino Nowa wakacita buti? Sena wakakkomana naakamvwa makani aaya naa wakatongooka? Ino mbuti mbwaakakapwaya kaambo aaka kumukaintu wakwe abana? Ibbaibbele talitwaambila mbwaakacita. Ncolitwaambila ncakuti: “Nowa wakacita obo. Wakacita mbubonya mbuli Leza mbwaakamulailila.”—Matalikilo 6:22.

Masimpe aaka kaambo nkapati, akaambo kakuti munzila imwi katwaambila icakapa kuti Leza amufwide luzyalo Nowa; Nowa wakalilisungwide kucita nzyaakamwaambila Leza. (Matalikilo 6:8) Ncinzi acimbi cakapa kuti Leza amufwide luzyalo Nowa? Ibwiinguzi bwamubuzyo ooyu bulayandika kapati akaambo kakuti tweelede kuba mbuli Nowa kutegwa tukafwutuke ciindi Leza nayakugusya bubi boonse anyika. Pele, atusaangune kulanga-langa mbobwakabede buumi naakali kupona Nowa kalitanatalika Zambangulwe.

Madaimona Aboola Anyika

Nowa wakali kupona nibakalegwa-legwa bantu. Wakazyalwa kakwiindide myaka iitandila ku 1,000 kuzwa ciindi Leza naakalenga muntu wakusaanguna. Ciindi eeco bantu tiibakali kukkala mumampangala kweelana ambobayeeya ibanji—tiibakajisi boya bunji, kuzilaika alimwi akuyabweendenda amapanga. Bantu bakali kufwula zibelesyo zyamukuba azyalubulo alimwi ambweni Nowa wakazyibelesya mukupanga bwato. Alimwi bakalijisi azyakwiimbya. Bakali kukwatana, kuba abana, kulima myuunda akuvwuba banyama. Bakali kuula akusambala zyintu. Munzila eezyi, buumi bwakali mbubonya mbobubede mazuba aano.—Matalikilo 4:20-22; Luka 17:26-28.

Pele munzila zimwi, buumi bwakaliindene. Kwiindana kuliko nkwakuti bantu bakali kupona myaka minji kapati. Tiicakali ceenzu kupona myaka yiinda ku 800. Nowa wakapona myaka iili 950; Adamu myaka iili 930; Metusela syaanene wa Nowa wakapona myaka iili 969. *Matalikilo 5:5, 27; 9:29.

Kwiindana akumwi kulipanduludwe mulugwalo lwa Matalikilo 6:1, 2 kuti: “Lino bantu nibakatalika kuvula ansi, alimwi nibakali kuzyala bana basimbi, bana ba-Leza bakabona bana basimbi babantu kuti mbabotu, nkabela bakakwata kufumbwa mbobakali kuyanda akati kabo.” Aaba baambwa kuti “bana ba-Leza” bakali bangelo ibakazwa kujulu akulisandula kutegwa bakkale abantu. Tiibakatumwa a Leza alimwi tiibakaboolela kugwasya bantu. Muciindi caboobo, “bakabusia busena bwabo” bwakujulu akuboola anyika kuzyi kucita milimo yamafwunze abamakaintu bakeebelwa nzoka mubwina. Bakaba madaimona.—Juda 6.

Mbwaanga bakali bazangi, basilweeno, basinguzu alimwi basongo kwiinda muntu uuli woonse, aaba bangelo bazangi naa madaimona bakayunga bantu akubanyonganya kapati. Kuboneka kuti mbibakali kweendelezya akudyaaminina bantu. Tiibakali kucita milimo yabo cakusisikizya, mbuli mbozicita zigwebenga. Muciindi caboobo, bakamuzangila Leza kwiinda mukutatobela bubambe bwakwe.

Aaba bangelo naa bana ba Leza bakabweza bamakaintu akuzyala bana bakazyi kuba anguzu zitaambiki. Ibana aaba bakali kwiitwa kuti “Babbabbani.” Twaambilwa kuti: “Mumazuba alya kakuli babbabbani ansi. Nkabela kusule lyayaaya, bana ba-Leza nibakaswanana abana basimbi babantu, bakabazyalila bana, mbombabo bakaba basinguzu baciindi, bantu basimpuwo.” (Matalikilo 6:4) Babbabbani bakali kuyoosya kapati. Ibbala lyakuti “Babbabbani” lyaamba “Basikuusya,” aabo bakali kuusya bantu ansi kwiinda mukubauma. Kuboneka kuti bakali bajayi ibakali kuleta lupyopyongano lwaambwa muzyaano zyakaindi.

Muntu Uululeme Wakatazyigwa Mumoyo

Ncolyaamba Bbaibbele kujatikizya zyalani eeli citondezya kuti bubi bwakavwula kapati. Lyaamba kuti: “Bubi bwa bantu baansi bulayoosya, amiyeeyo yoonse bantu njibayeeya mumyoyo yabo mibi luzutu mazuba oonse, . . . Nyika yakazula luuni. . . . Bantu boonse bakalibisizye inzila zyabo ansi.”—Matalikilo 6:5, 11, 12.

Eeyi nenyika mwaakali kukkala Nowa. Mukwiimpana abantu mbocakali kupona limwi, ‘Nowa wakali muntu uululeme’ iwakali “kweenda a-Leza.” (Matalikilo 6:9) Tacili cuuba-uba kumuntu uululeme kukkala abantu bataluleme. Nowa weelede kuti wakapenga kapati mumoyo akaambo kazyintu nzyobakali kwaamba akucita bantu. Kuboneka kuti wakalimvwa mbubonya mbwaakalimvwa Loti, imwaalumi uululeme iwakapona kaliindide Zambangulwe. Loti, iwakali kupona akati kabantu bamu Sodoma batalilemeki, “wakali kukataazigwa akweenda kwabasizibi muzisusi zyabo zibi” alimwi “wakali kupenga mumoyo wakwe uululeme nkaambo kamilimo yabo mibi njaakali kubona akuswiilila.” (2 Petro 2:7, 8) Kuboneka kuti oobo awalo Nowa mbwaakalimvwa.

Sena andinywe mulapenga mumoyo akaambo kamilimo mibi njomumvwa mulisikapepele naa akaambo kazyintu nzyobacita basikasampusampu? Ikuti mbomulimvwa oobo, mulakonzya kumumvwisya Nowa. Amweezyeezye buyo mbocakamukatazya kupona akati kabantu bataluleme kwamyaka iili 600, nkaambo eeyi njemyaka njaakajisi nolyakatalika Zambangulwe. Masimpe, weelede kuti wakali kulombozya kuti kubota bubi bumane.—Matalikilo 7:6.

Nowa Wakali Sicamba, Wakaliindene Abamwi

Nowa “katajisi kampenda, akati kabasaanyina.” (Matalikilo 6:9) Amubone kuti Bbaibbele lyaamba kuti Nowa wakanyina kampenda akati kabasaanyina ikutali kweelana ambobakali kumubona balo. Munzila imwi, wakanyina kampenda mumeso aa Leza, pele kubantu bakali kupona kalitanacitika Zambangulwe, bakali kumubona kuti tako maano. Tulakonzya kuba masimpe kuti kunyina naakali kucita zyintu akaambo kamuguunkilwa wabantu alimwi kunyina naakatola lubazu mukulikondelezya amumilimo mibi. Amweezyeezye buyo bantu mbobakamubona naakatalika kupanga bwato! Beelede kuti bakamuseka akumusampaula naa kumunonga. Tiibakasyoma kuti nzyaakali kwaamba ziyakucitika ncobeni.

Kunze lyaboobo, Nowa wakali alusyomo luyumu alimwi kunyina naakaumuna buyo, wakali kwaambila bamwi kujatikizya lusyomo oolo. Ibbaibbele lyaamba kuti wakali “mukambausi wabululami.” (2 Petro 2:5) Cakutadooneka, Nowa wakalizyi kuti uyakukazyigwa. Syaanene wakwe Enoki wakali mwaalumi uululeme iwakasinsima kuti Leza wakali kuyooleta lubeta kuli basizibi. Kuboneka kuti eeci cakapa kuti Enoki apenzyegwe nokuba kuti Leza kunyina naakamulekelezya kuti basikumukazya bamujaye. (Matalikilo 5:18, 21-24; Ba-Hebrayo 11:5; 12:1; Juda 14, 15) Nowa wakeelede kuba sicamba akusyoma lukwabililo lwa Jehova akaambo kakuti Saatani, madaimona, Babbabbani alimwi abantu banji tiibakali kubikkila maano naa bakali kumukazya.

Aabo babelekela Leza lyoonse balakazyigwa abaabo batamubelekeli. Naba Jesu Kristo wakalisulidwe. Ncimwi buyo abasikumutobela. (Matayo 10:22; Johane 15:18) Nowa wakabelekela Leza cabusicamba nokuba kuti ibanji tiibakacita oobo. Wakalizyi kuti ikukkomanisya Leza kulayandika kapati kwiinda kukkomanisya baabo bakali kumukazya. Eeci cakapa kuti Leza amufwide luzyalo.

Nowa Wakabikkila Maano

Mbuli mbotwabona, Nowa wakabakambaukila bantu cabusicamba. Ino bantu bakacita buti kumulumbe ngwaakabakambaukila? Ibbaibbele litwaambila kuti kalitanaba Zambangulwe bantu bakali “kulya akunywa, bakali kukwata akukwatizigwa, kusikila kubuzuba obo mbwaakanjila mubwaato Nowa, nkabela teebakezi [tiibakabikkila maano, NW] mane kupaya kwamaanzi kwakasika akubatola.” Inzya, tiibakabikkila maano kukucenjezya.—Matayo 24:38, 39.

Jesu wakaamba kuti mbociyakuba kumazuba eesu. Kwamyaka yiinda kumwaanda omwe, Bakamboni ba Jehova bali kucenjezya bantu kuti lino-lino Jehova ulabweza ntaamu yakuleta nyika mpya yabululami njaakasyomezya. Nokuba kuti bantu babalilwa kutuulunzuma balabweza ntaamu, mabbiliyoni aabantu bamwi tababikkili maano. “Ba[la]lilubya-lubya caali” kwiinda mukutabikkila maano kuti Zambangulwe lyakaliko ncobeni.—2 Petro 3:5, 13.

Pele walo Nowa wakabikkila maano. Wakazisyoma nzyaakamwaambila Jehova Leza. Ikuswiilila kwakapa kuti afwutulwe. Imwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Nowa, naakacenjezegwa a-Leza kumakani aazintu izyatalina kubonwa, lusyomo ndolwakamugulunganya kubeza bwaato bwakufutusizya bana bakwe.”—Ba-Hebrayo 11:7.

Cikozyanyo Ncotweelede Kutobela

Ibwato mbwaakapanga Nowa bwakali bupati kapati—mubulamfwu bwakali kwiinda bbuwa lyakuumina bbola yakumaulu alimwi ikuya mujulu bwakali kusika kumamita aali 13. Masimpe, oobu bwato tiibwakali mbuli mato aamazuba aano nokuba kuti bwakeelede kwiibauka ameenda. Pele bwakeelede kupangwa kabotu alimwi akumatwa abunzuka bwataala mukati akunze. Ambweni cakatola myaka yiinda ku 50 kuti bumane kupangwa.—Matalikilo 6:14-16.

Ooyu teensyi ngomulimo olikke wakali kuyandika. Nowa wakeelede kuyobola zyakulya zyamwaka omwe kutegwa asanine mukwasyi wakwe abanyama. Kalitanacitika Zambangulwe, banyama bakeelede kuyobololwa akunjizyigwa mubwato. “Nowa wakacita zyoonse Jehova nzyaakamulailila.” Amweezyeezye buyo mbocakali kukkomanisya koonda mulimo ooyu woonse alimwi Jehova naakajala mulyango wabwato!—Matalikilo 6:19-21; 7:5, 16.

Mpoonya Zambangulwe lyakatalika. Imvwula yakawa masikati amasiku imazuba aali 40. Bantu abanyama boonse bakeelede kukkala mubwato kwamwaka woonse kusikila maanzi ayuminina. (Matalikilo 7:11, 12; 8:13-16) Basizibi boonse bakaloba. Alikke Nowa amukwasyi wakwe mbabakafwutuka akunjila munyika yakasalazyigwa.

Ibbaibbele lyaamba kuti Zambangulwe lyakumazuba aa Nowa ‘nciluuzyo’ naa ncitondezyo cazyintu ziboola. Munzila nzi? Tubala kuti: ‘Ijulu anyika nzitubona sunu zyayobwedwa lubeta, ziyoonyonyoonwa amulilo mubuzuba obo mbubayoobetekwa bantu basikasampusampu.’ Nokuba boobo, mbweena mbocakabede kumazuba aa Nowa, ibamwi bayakufwutuka. Amuzyibe kuti “Jehova ulizi kuvuna bamukomba kumasukusyo.”—2 Petro 2:5, 6, 9; 3:7.

Nowa wakali mwaalumi ulyaabide kuli Leza, imwaalumi uululeme akati kazyalani lyabasizibi. Wakali kumuvwida Leza camoyo woonse. Wakali sicamba cakunga wakali kucita ziluzi nokuba kuti wakalizyi kuti ikucita boobo kwakali kukonzya kupa kuti aabo batakali kuyanda kubelekela Leza bamusampaule akumusula. Kwiinda mukutobela cikozyanyo ca Nowa munzila eezyi, andiswe tulakonzya kufwidwa luzyalo a Leza akuba abulangizi bwakufwutulwa akunjila munyika mpya iili afwaafwi.—Intembauzyo 37:9, 10.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 7 Amubone cobalo cakuti “Sena Masimpe Bakali Kupona Ciindi Cilafwu Boobu?” mu Sinsimuka! ya Cingisi yamu July 2007 apeeji 30.

Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 5]

Lupyopyongano lwa Babbabbani ambweni ndondulo lwaambwa muzyaano zyakaindi

[Cifwanikiso icili apeeji 7]

Kwiinda mukwiiya lusyomo lwa Nowa, tulakonzya kufwidwa luzyalo a Leza

Nkotwakajana cifwanikiso icili apeeji 5]

Alinari/Art Resource, NY