Skip to content

Skip to table of contents

Kucita Makanze Aa Leza Kwandipa Kukkomana Mubuumi Bwangu Boonse

Kucita Makanze Aa Leza Kwandipa Kukkomana Mubuumi Bwangu Boonse

Kucita Makanze Aa Leza Kwandipa Kukkomana Mubuumi Bwangu Boonse

Akaluulwa aba Bill Yaremchuk

Mu March 1947, kakwiindide buyo nsondo zisyoonto kuzwa nindakamanizya cikolo cabamisyinali mukkilasi yalusele citegwa Watchtower Bible School of Gilead, aciindi eeco cakali kucitilwa ku South Lansing mudolopo lya New York, U.S.A., ndakali kuya kumulimo kucisi cakule ca Singapore.

DAVE FARMER, ngotuzwa limwi kucisi ca Canada alimwi iwakamanizya cikolo ca Gilead mukkilasi yaciloba ngutwakatumwa limwi. Twakatanta bwato bwakali kubelesyegwa abasikalumba kaindi butegwa Marine Adder ibwakali kuzwa kudolopo lya San Francisco mucooko ca California.

Acito cakusaanguna mpotwakaima notwakali kuunka Kumasi Aakujwe ncamu Hong Kong. Nzyotwakabona okuya zyakatuyumya mate. Nkondo Yanyika Yabili yakanyonyoona kapati. Bantu banji bakali mumbali aamigwagwa bakali netukide akaambo kanzala. Eelyo cakufwambaana twakajokela mubwato akugama kudolopo mpati lyacisi ca Philippines litegwa Manila.

Akwalo ooku twakabona zyintu zitontozya mumagondo izyakacitika akaambo kankondo. Imato aakanyonyoonwa amabbomba ngobakali kuwaala basinkondo bazisi zyakali kubelekela antoomwe, alimwi bantu bakali bacete. Aciindi eeci twakayaana a Bakamboni ba Jehova bali mbobabede ibakatutola ku Ŋanda ya Bwami yabo. Bakali kkomene nokuba kuti bakali amapenzi.

Kuzwa kooko twakagama kucito cadolopo lya Batavia (lino litegwa Jakarta) mucisi ca Indonesia. Okuya twakajana kuti nkondo yamucisi yakali kulunda kasuko cakunga tiitwakazumizyigwa kuzwa mubwato akaambo kakuti basinkondo bakali kulwanina munsi-munsi abusena oobu. Notwakatalika kweenda kuya kucisi ca Singapore, ndakali kweezyeezya ncotwakali kuya kujana okuya. Ndakali kulibuzya kuti, ‘sena masimpe eeyi nenyika mbotu ya Kumasi Aakujwe njotwakali kubala mutubbuku twabasilweendo?’

Mumazuba buyo masyoonto, zyintu zyoonse nzyondakali kulibilika zyakamana. Lino zyintu zikkomanisya zyakali afwaafwi kucitika zyalo zyakali kuyootondezya kuti masimpe mebo a Dave twakatumidwe a Leza.

Mbotwakazumizyigwa Kukkala Mucisi

Nokwakainda mazuba aatandila kumwezi omwe kuzwa ciindi notwakazwa ku San Francisco, ibwato bwesu bwakasika ansumbu yaku Singapore mpaakali kusikila mato kaatanasika acito citegwa St. John. Basimilimo balanga-langa mapepa aabasikunjila mucisi bakaboola kuzyi kubona mapepa aabasikutanta bwato, elyo mapepa eesu akadintwa acidinto kutondezya kuti tulizumizyidwe kunjila mucisi. Nobwakaca bwato bwesu bwakasika acito. Mulangizi umwi wabwato naakamanizya kwaalanga-langa mapepa eesu, twakaseluka.

Ibuzuba bwakatobela twakajokela kucito kutegwa tulayane abamisyinali mbotwakali limwi mubwato. Lweendo lwabo tiilwakamanina waawo akaambo kakuti bakali kuya ku India aku Ceylon (lino Sri Lanka). Eelyo mweendelezi wabwato naakatubona wakaboola kucito akutubwentela. Kakalede wakatwaambila kuti tiitwakaleelede kuseluka mubwato. Notwakacili mulwizi, imweendelezi wacibeela cilanganya bantu banjila mucisi wazyina lya Haxworth wakali mulailide kuti tanaakeelede kutuleka kuseluka mubwato acito. Nokuba boobo, swebo amulangizi ooyo wakatuzumizya kuzwa mubwato tiitwakalaazyi malailile aaya.

Notwakatolwa kuli ba Haxworth bakatunyemena kapati. Bakatubwentela akutwaambila kuti bakali tukasyide kunjila mucisi ca Singapore. Pele mbwaanga tiitwakazyi kuti tatuzumizyidwe, twakabatondezya mapepa eesu aakajisi cidinto cakali kutondezya kuti twakalizumizyidwe kunjila mucisi. Cabukali bakatunyanga mapepa aaya mpoonya akumwaya mabala aakali kutondezya kuti twakalizumizyidwe kunjila mucisi. Nokuba boobo, ooku kwakali kumuka kayi bwato bwakaliunkide kale! Ba Haxworth bakatujosyela mapepa eesu nikwakainda mwaka omwe kaajisi cidinto citondezya kuti twakalizumizyidwe kunjila mucisi.

Kuzyala Micelo Mumulimo ku Singapore

Notwakasika mu Singapore mu April 1947, imwaalumi uutegwa Joshua ngowakali Kamboni alikke mucisi eeci. Wakali mukambausi waciindi coonse naa mupainiya kusikila naakafwa kumataliko kwamyaka yakuma 1970. Mpoonya akati kabaabo bakali kwiiya kasimpe kamu Bbaibbele, ibamwi bakatalika kwaambila bamwi nzyobakali kwiiya. Oobu mboyakatalika kwiingulwa mipailo yesu yakulomba batebuzi bakumuuya.—Matayo 9:37, 38.

Mu 1949, ba Haxworth nobakaunka ku England kuyoolyookezya, ibamisyinali bali cisambomwe ibakamanizya cikolo ca Gilead canamba 11 bakaboola mucisi Singapore. Aciindi nceena eeci, Dave ngondakali kubeleka limwi mumulimo wabumisyinali kwamyaka iili mboibede wakabona kuti inga cagwasya kuzwa mu Singapore akaambo kakuti wakali kuciswa-ciswa. Wakalongela kucisi ca Australia nkwaakabelekela cakusyomeka kusikila naakafwa mu 1973. Akati kabamisyinali bali cisambomwe bakaboola kwakali Aileen Franks ngondakakwata mu 1956.

Mumyaka eeyo twakali kwiiya Bbaibbele abantu banji ibakaba Bakamboni antoomwe abana babo. Noliba lino, akati kabantu aaba ibamwi babelekela kumasi ambi mumulimo waciindi coonse wabukambausi. Makani amwi aakondelezya ajatikizya Lester a Joanie Haynes, banabukwetene bana America ibakali kukkala ku Singapore. Cakuma 1950, twakali kwiiya limwi Bbaibbele. Muciindi buyo cisyoonto, banabukwetene aaba bakayaambele kumuuya cakuti nobakajokela ku United States bakabbapatizyigwa. Kumane, Lester a Joanie bakazwidilila kapati mumulimo wabukambausi. Bakagwasya bantu banji kuti babe Bakamboni kubikkilizya abana babo botatwe.

Joanie wakalemba kuti: “Ndayeeya ciindi notwakali mucisi ca Singapore, cilandikkomanisya kubona mbobwakacinca buumi bwesu. Ikuti nimwatakatugwasya, ecino ciindi ambweni notwali kwiile kwiingaila munyika. Ndilikkomene kuti ndinywe mwakapa kuti ba Lester bayiye kasimpe akaambo kakuti kuzwa kumatalikilo bakajisi bayi bakabagwasya kuyanda Jehova abakwesu Banakristo. Oobo mbobacita noliba lino.”

Kubeleka Antoomwe Amukwasyi ku Singapore

Mu 1962 kwakacitika cintu cimwi catakali kuyeeyelwa cakali kunoocinca bukkale bwesu. Musilisi wesu wakaambila Aileen kuti ulaada. Twakali kuyanda kuzumanana mumulimo wabumisyinali, pele titwakali kukonzya kucita oobo amwana. Nathan H. Knorr, iwakali kulanganya mulimo wa Bakamboni ba Jehova nyika yoonse kuciindi eeco, wakatulembela lugwalo lwakundilwaizya kuyandaula mulimo wakumubili kutegwa tuzumanane kukkala mu Singapore. Eeci cakandiyumina kapati.

Ibunji bwabamuzwakule bakali kupegwa milimo yakulanganya makampani aabantu bakuzisi zimbi. Tindakajisi luzyibo mumulimo wakulanganya bweende bwamakampani akaambo kakuti mbundakamanizyila buyo cikolo imyaka iili 23 musyule ndakatalika mulimo wabukambausi waciindi coonse. Aboobo, ndakabbadela bakabunga kaku London kuti bandilembele pepa lipandulula mulimo ngundakacita ikutondezya kuti ndakali mukambausi mucisi cakule. Nobakamana bakalituma pepa eeli kumakampani manji aku Singapore aakali kucita makwebo amuzisi zimbi.

Makampani manji akali kusandula kuti: “Twausa kuti tatujisi mulimo uukonzya kucitwa amuntu ulaaluzyibo ndomujisi.” Bakali kuyeeya kuti milimo njobakajisi yakali yaansi kapati! Mukuya kwamazuba mwaneesu Judy wakazyalwa. Aciindi eeco, mukwesu Knorr wakatuswaya kucisi ca Singapore alimwi wakaunka kuyoobona Judy abanyina kucibbadela. Mukwesu Knorr wakatukulwaizya kuti: “Ikuti kamuyanda mulakonzya kuzumanana kukkala muŋanda yabamisyinali kusikila Bill akajane mulimo.”

Nokwakainda buyo myezi misyoonto, ndakajana mulimo wakulanganya makwebo aakampani yandeke. Pele mali ngondakali kuvwola akali masyoonto. Nikwakainda buyo myaka yobilo, bakampani yandeke yaku America bakandinjizya mulimo akundiyungizyila mali. Mali ngondakali kuvwola kusaanguna akali kunjila ziindi zyobilo mumali aaya. Eelyo mukuya kwaciindi ndakazwidilila kapati mumulimo wakulanganya bweende bwandeke alimwi ndakali kujana ciindi cakulanganya mukwasyi wangu akuunka mumulimo wakukambauka.

Ikubelekela Jehova kwiinda mukubikka zyintu zyakumuuya kumbele mbobwakali buumi bwesu. Eeci cakandipa kuba acoolwe cakuba amikuli minji mumbunga. Aileen wakautalika alimwi mulimo waciindi coonse. Kulubazu lumwi, mulimo wakukambauka Bwami wakali kuyaambele mu Singapore. Muma 1960 twakaula ŋanda yakajisi maanda aamujulu obilo njotwakasandula kuba Ŋanda ya Bwami mwakali kuswaanganina mbungano zyone.

Mulimo Wesu Walesyegwa!

Mukuya kwaciindi, mulimo wesu wakatalika kukasyigwa. Mu January 14, 1972, mbuli cilengwa twakaunka kumiswaangano ku Ŋanda ya Bwami. Pele notwakasika ageeti twakajana kwabikkwa nketani acijazyo cakali kkiidwe. Ikagwalo nkotwakajana kakali kwaamba kuti mulimo wa Mbungano ya Bakamboni ba Jehova mu Singapore walesyegwa. Oobu mbowakalesyegwa mulimo wesu! *

Noyakajalwa Ŋanda ya Bwami, tiitwakaleka kumukomba Jehova. Nokuba boobo, ndakali kulibuzya kuti, ‘Ino makanze nzi ngajisi Leza kumukwasyi wangu?’ Ndakali kuyeeya kuti, ikuti naa batutanda mucisi, kunyina notuya kupiluka naa kubaswaya alimwi beenzuma mu Singapore. Aboobo, ndakalomba mupati wakampani kuti andizumizye kwaakubelekela ku Kuala Lumpur mucisi ca Malaysia. Kwiinda mukucita boobo, ndakali kuyeeya kuti mukwasyi wangu wakali kukonzya kuswaya kakunyina penzi. Cakutayeeyela, mupati wakampani wakandipa mulimo wakulanganya maofesi aakali ku Kuala Lumpur. Eeci cakali kwaamba kuyungizyilwa mali ngondakali kuvwola alimwi akupegwa zyintu zimwi zyakuligwasya.

Mpoonya nondakakkala ansi kuyeeya ndakalibuzya kuti, ‘Sena masimpe nkuyanda kwa Leza kuti tulonge mu Singapore akusiya bakwesu?’ Kaambo aaka twakakapailila kuli Jehova. Twakabona kuti Jehova ngowakatuleta mucisi ca Singapore. Aboobo, mukukosola makani ndakabona kuti tiitwakeelede kulonga. Mupati wakampani wakagambwa kapati nondakaka mulimo ngwaakandipa uuvwolelwa muzyeete.

Nowakakasyigwa mulimo wesu, buumi bwakatuyumina kapati akaambo kakuti lyoonse twakali kulangilwa kujatwa akubikkwa muntolongo. Pele izyakali kucitika ziindi zimwi zyakali kutupa kumvwisya ncaamba majwi aali ku Intembauzyo 34:7: “Baangelo ba-Jehova balibazyungulukide bamuyoowa, kuti babavune.”

Mulimo Mupya

Mponya mu 1993, kakwiindide myaka iili 46 kuzwa notwakatalika kubelekela mucisi ca Singapore, twakaambilwa kuti tujokele ku New Zealand nkotwakali kukonzya kubelekela kakunyina penzi akulibilika. Eelyo mbuli cilengwa twakausa kapati akaambo kakuti twakeelede kusiya balongwe mu Singapore mbotwakali kumvwana kapati. Nokuba boobo, icakatukulwaizya nkuzyiba kuti lusyomo lwabo lwakayeeme antalisyo njumu iitakonzyi kupya amulilo. Eeci cakabagwasya kuti bazumanane kuliyumya mumasukusyo oonse aabasikila.—1 Ba-Korinto 3:12-14.

Lino, nokuba kuti kwainda myaka iili 14 katuli mu New Zealand alimwi twacembaala, mebo a Aileen tulikkomene amulimo wabupainiya bwaalubazu. Ibapati bangu bobilo—ba Mike ibalaamyaka 94 yakuzyalwa aba Peter balaamyaka 90—bacipona alimwi bacimubelekela Jehova cakusyomeka ku Canada.

Mu 1998, imwaneesu musimbi Judy wakajokela Kumasi Aakujwe nkwaakaakubelekela kwamyaka iili mboibede. Mulugwalo lumwi ndwaakatulembela wakati: “Abuzuba ndilamulumba kapati Jehova akaambo kacoolwe cakubelekela kokuno! Alimwi andinywe ndamulumba akaambo kakundiyiisya kabotu, akulyaaba nkomwakacita alimwi nkomucicita asunu ikwakapa kuti ndikonzye kuba acoolwe eeci.” Mu 2003 Judy wakapilukila ku New Zealand kutegwa azyikutugwasye. *

Tulamulumba kapati Jehova akaambo kakuti bukkale bwesu bwakapa kuti tuzumine bwiite bwa Mwami bwakunjila mulimo wakutebula. Ikucita boobo, kwapa kuti tukkomane citaambiki. Alimwi ‘nyika yaakumana,’ mbubonya mbolyaamba Bbaibbele, tuyooba acoolwe cakubona kuzuzikizyigwa kwacisyomezyo ca Leza citaliboteli cakuti: “Oyo uucita makanze aa-Taata ulakalilila kukabe kutamani.”—1 Johane 2:17.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 25 Amubone Ngazi Yamulindizi ya June 1, 1972, mapeeji 341-9.

^ munc. 32 Aileen wakafwa mu January 24, 2008, nocakali kumanizyigwa kulembwa cibalo eeci.

[Cifwanikiso icili apeeji 31]

Joshua ngowakali Kamboni alikke mu Singapore notwakasika mu 1947

[Cifwanikiso icili apeeji 31]

Kandili a Dave Farmer ku Hong Kong, katuya ku Singapore mu 1947

[Cifwanikiso icili apeeji 31]

Kandili a Aileen, mu 1958

[Cifwanikiso icili apeeji 32]

Amwaneesu musimbi, Judy

[Kulumba]

Kimroy Photography

Nkotwakajana cifwanikiso icili apeeji 32]

Kimroy Photography