Skip to content

Skip to table of contents

“Utakaulubi Mulimo Waku Ŋanda Aŋanda”

“Utakaulubi Mulimo Waku Ŋanda Aŋanda”

“Utakaulubi Mulimo Waku Ŋanda Aŋanda”

Akaluulwa aba Jacob Neufeld

“Kufwumbwa naa ncinzi ciya kucitika, utakaulubi mulimo waku ŋanda aŋanda.” Kandicayeeya majwi aaya, ndakeenda musinzo wamakkilomita osanwe kuya kumunzi ngotwakabambene limwi. Nindakasika kumunzi ooyu, ndakayoowa kapati cakuti cakandaalila kuya kukambauka aŋanda yakusaanguna. Nikwakainda ciindi, ndakaya musyokwe akumulomba Leza kutegwa andigwasye kukambauka cabusicamba. Kumane ndakacikonzya kuya aŋanda njeena yakusaanguna kwaakukambauka.

INO ncinzi cakandipa kuunka kumunzi ooyu wamunkanda mucisi ca Paraguay kwaakukambauka? Amuleke ndilipandulule. Ndakazyalwa mu November 1923 mumunzi wa Kronstalʹ ku Ukraine akati kabantu bankamu yabukombi iitegwa German Mennonite. Kumamanino aamyaka yakuma 1700, bantu bankamu iitegwa Mennonite bakalongela ku Ukraine kuzwa ku Germany alimwi bakalijisi lwaanguluko lunji, mbuli lwaanguluko lwabukombi (pele tiibakeelede kucinca cikombelo cabo), kulilela akutanjila mulimo wabusikalumamba.

Ibankamu ya Kkomyunizimu nibakatalika kulela cisi ca Ukraine, bantu aaba bakabanyanga nguzu zyoonse nzyobakajisi. Kumamanino aamyaka yakuma 1920, mpulazi zinji zyakali mumaanza aankamu yaba Mennonite zyakatalika kweendelezyegwa amfwulumende kwiinda mumabbelekelaamwi. Aabo batakali kutobela mfwulumende tiibakali kupegwa zyakulya alimwi bakali kusubulwa kapati. Cakuma 1930, basankwa banji bakali kubwezyegwa masiku amasilikani bategwa KGB (Soviet State Security Committee), cakuti muminzi minji mwakacaala buyo basankwa basyoonto. Oobu mbobakatolwa bataata mu 1938 kandijisi myaka 14 yakuzyalwa alimwi kunyina nindakababona naa kwaambaula ambabo. Nikwakainda myaka yobilo, bapati bangu basankwa abalo bakatolwa.

Kuzyikusika mu 1941, basikalumamba ba Hitler bakatalika kweendelezya cisi ca Ukraine. Eeci cakapa kuti twaangununwe kubulelo bwabana Kkomyunizimu. Pele, muciindi buyo cisyoonto twakazyi kubona kuti mikwasyi iili lusele yabama Juda mbotwakali kukkala limwi mumunzi tiibakali kulibonya. Izyakacitika eezyi zyakandipa kuba amibuzyi minji. Nkaambo nzi zyintu eezyi ncozyakacitikila?

Kusyomeka Kwakandivwuna

Mu 1943 basikalumamba baku Germany bakapiluka kucisi cabo kuya kulwana nkondo alimwi bakatolelezya amikwasyi minji yabana Germany kubikkilizya abamukwasyi wangu bakaceede. Aciindi eeci, ndakali bikkidwe kale munkamu iitegwa German SS (Schutzstaffel, masilikani bacibwene kumutwe ibakali kukwabilila Hitler) mucisi ca Romania. Pele, icakacitika aciindi eeci cakapa kuti buumi bwangu bucince.

Mupati wankamu yesu yamasilikani wakali kuyanda kundisunka kutegwa abone mbondisyomeka. Wakandaambila kuti nditole cisani cakwe cabusilikani kuli basikucapa zisani. Munkomwi imwi ndakajana mali ngaakabikka. Nindakamupa mali aaya, wakandaambila kuti kunyina cintu cili coonse ncaakasiide munkomwi. Ndakamwaambila kuti mali aaya ndaajana munkomwi yako. Nikwakainda buyo mazuba masyoonto, ndakasalwa kuba wabili kulinguwe akupegwa mulimo wakulanganya milimo yamuofesi, kubapa mulimo balindizi akuyobola mali aankamu yesu yamasilikani.

Ibuzuba bumwi masiku, basilikani baku Russia bakazunda akutola nkamu yoonse yamasilikani. Kwaacaala buyo ndime akaambo kakuti ndakaceede kumanizya mulimo wamupati wankamu yesu yamasilikani. Ncondizyi ncakuti ndime buyo ndatakajatwa ibuzuba oobu alimwi eeci cakali boobo akaambo kakuti ikusyomeka kwakapa kuti ndipegwe mulimo ooyu waalubazu. Buyo-buyo, andime nibakanditola.

Aboobo, cakutayeeyela, mu 1944 bakandizumizya kupumuna kumulimo wabusikalumamba kwaciindi cili mbocibede. Ndakaunka kumunzi kwaakuswaya bamaama. Nindakali kulindila kuti ndijokele kumulimo, ndakatalika mulimo wakuyaka maanda alimwi luzyibo oolu lwakandigwasya kapati mukuya kwaciindi. Mu April 1945 basikalumamba baku America bakasaala dolopo motwakali kukkala kufwaafwi a Magdeburg. Nikwakainda mwezi nkondo yakamana. Twakafwutuka alimwi twakali kulangila kuti buumi bulabota lino.

Buzuba bumwi mu June, muntu umwi waambilizya makani mudolopo wakati, “Basikalumamba bana America bakaunka jilo masiku alimwi basikalumamba bana Russia balasika sunu aciindi ca 11:00.” Makani aaya akatutyompya akaambo kakuti eeci cakali kwaamba kuti cooko cesu alimwi cakali kunakweendelezyegwa ankamu yabana Kkomyunizimu. Cakutasowa ciindi mebo amweenima twakatalika kuyeeya mbotukonzya kuccija. Kuzyi kusika akati kacilimo, twakanjila mucooko cabana America. Kumane mu November, nokuba kuti twakajisi buyumu-yumu alimwi twakali muntenda, twakapilukila kucooko cabana Russia kwaakubweza bamukwasyi wesu cakusisikizya akubatola nkotwakali kukkala.

“Weelede Kuswiililisya Akweelanya Zyintu”

Nitwakaccija twakaakukkala mucisi icakali kwiitwa kuti West Germany. Mukuya kwaciindi, ndakatalika kuliyanda Bbaibbele. Munsondo, ndakali kuunka musyokwe kwaakubala Bbaibbele, pele nzyondali kubala ndakali kuzyibona kuba zyeenzu kapati alimwi akuti zyakali zyakaindi. Kunze lyaboobo, ndakali kuunka kucikolo cabukombi kutegwa ndilibambile kubbapatizyigwa akuba umwi waba Mennonite. Pele, ndakagambwa kapati nindakajana kaambo katobela mubbuku lyakucikolo eeci kakuti: “Taata ngu Leza, Mwana ngu Leza alimwi Muuya Uusalala ngu Leza.” Kumane kwakali mubuzyo wakuti: “Sena kuli ba Leza botatwe?” Ibwiinguzi bwakalembedwe mbwakuti: “Peepe, boonse aaba botatwe ngumwi buyo.” Ndakabuzya mupati wacikombelo kuti andaambile naa akali masimpe aaya. Wakandivwiila kuti: “Mulombwana, toyelede kwaayeeyesya makani aaya; ibamwi bakasondoka akaambo kakwaayeeyesya.” Mpoonya aawa, ndakauleka muzeezo wakubbapatizyigwa.

Nikwakainda mazuba aali mbwaabede, ndakamvwa muntu umwi kabandika amweenima. Ikuyanda kuzyiba nzyobakali kubandika kwakandipa kuti ndibuzye mibuzyo iili mbwiibede. Aciindi eeci tiindakalimuzyi muntu ooyu, pele wakali Erich Nikolazig, umwi wabaabo bakafwutuka munkambi yakupenzyezya ya Wewelsburg. Wakandibuzya naa ndakali kuyanda kuzyiba makani aamu Bbaibbele. Nindakaamba kuti ndilayanda, wakandaambila kuti zyintu zyoonse nzyanakundiyiisya ndinakuzilanga mu Bbaibbele lyangu akubona naa zyamasimpe.

Naakandiswaya ziindi zili mbozibede, Erich wakanditamba kumuswaangano wacooko wa Bakamboni ba Jehova, ngondiyeeyela kuti wakali wakusaanguna niyakamana nkondo. Muswaangano ooyu wakandikkomanisya kapati cakuti ndakaalemba magwalo oonse aakali kubalwa akwaambwa abaambi bamakani. Mpoonya ndakazyi kubona kuti kuzyiba ncoliyiisya Bbaibbele kuletela mikuli imwi aboobo ndakaleka kwiiya Bbaibbele. Kunze lyaboobo, cakandikatazya kumvwisya kaambo kakuti kuli buyo cikombelo comwe camasimpe. Aboobo, Erich naakabona kuti ndakali kuyanda kupilukila kucikombelo ncondakali kunjila kaindi, wakandipa lulayo lwakuti: “Weelede kuswiililisya akweelanya zyintu.”

Nindakabaswaya buyo ziindi zyobilo bapati bacikombelo cangu ndakabona kuti tiibakalizizyi nzyobakali kwaamba alimwi tiibakali kazyi kasimpe. Ndakalembela basololi bazikombelo bali mbobabede akubabuzya mibuzyo iijatikizya Bbaibbele. Umwi wabo wakandiingula kuti: “Toyelede kuvwuntauzya Magwalo nkaambo tonazyalwa alimwi.”

Musimbi ngondakalisyabide wakandisinikizya kusala cakucita. Musimbi ooyu wakali umwi wacikombelo ca Mennonite icijisi bantu balyaamba kuti bakazyalwa alimwi. Kwiinda mukuyungwa abamukwasyi wakwe ibatakali kubayanda Bakamboni ba Jehova, wakandaambila kuti, ikuti ndizumanane kuunka kucikombelo eeci cipya, nkokuti cisyabo cesu cilamana. Aciindi eeci, ndikalizyi kuti kuli buyo cikombelo comwe camasimpe—aboobo ndakamuleka.

Nikwakainda mazuba masyoonto, Erich wakandiswaya alimwi. Wakandaambila kuti kwakali bubambe bwalubbapatizyo nsondo yakali kutobela, aboobo wakandibuzya naa ndakali kuyanda kubbapatizyigwa. Aciindi eeci ndakali masimpe kuti Bakamboni ba Jehova bakali kuyiisya kasimpe alimwi ndakali kuyanda kubelekela Jehova Leza. Aboobo, ndakazumina alimwi ndakabbapatizyigwa mucibbavwa mu May 1948.

Nikwakainda buyo ciindi cisyoonto kuzwa nindakabbapatizyigwa, bamukwasyi bakali kuyanda kulongela kucisi ca Paraguay mu South America alimwi Bamaama bakandaambila kuti tweende limwi. Tiindakali kuyanda kuunka akaambo kakuti ndakacili kuyandika kwiiya Bbaibbele akugwasyigwa mubbazu zimwi. Nindakaunka kwaakuswaya kuofesi yamutabi ya Bakamboni ba Jehova ku Wiesbaden, ndakayaanya August Peters. Wakandiyeekezya mukuli ngondakajisi wakulanganya bamukwasyi wangu. Kunze lyaboobo, wakandipa lulayo lwakuti: “Kufwumbwa naa ncinzi ciya kucitika, utakaulubi mulimo waku ŋanda aŋanda. Ikuti ukaulube, uya kuba mbuli bantu bazikombelo zya Bunakristo Bwanyika.” Kusikila sunu ndilizyi mbociyandika kutobela lulayo oolu lwakukambauka kuŋanda aŋanda naa “kunjilauka mumaanda.”—Incito 20:20, 21.

Bakali Kundaamba Kuti Ndili “Musinsimi Wakubeja” mu Paraguay

Nikwakainda buyo mazuba masyoonto kuzwa ciindi nitwakaswaangana a August Peters, mebo abamukwasyi wangu twakatanta bwato bwakali kuya ku South America. Twakaakusikila kucilawo ca Gran Chaco ku Paraguay mumunzi wabana Mennonite. Nikwakainda nsondo zyobilo ndakaunka kwaakukambauka ndelikke kumunzi wakali munsi-munsi ngondaamba kumutalikilo. Muciindi buyo cisyoonto kwakali mpuwo yakuti akati kabeenzu kuli “musinsimi wakubeja.”

Eeci nceciindi mulimo wakuyaka maanda ngondakaiya nowakandigwasya kapati. Mukwasyi aumwi wakalongela mumunzi ooyu wakeelede kuyakilwa maanda aazitina alimwi aavwumbidwe abwizu. Kwamyezi iili cisambomwi yakatobela bantu aaba bakali kuyanda kuti kandibayakila maanda alimwi eeci cakandipa kuti kandibakambaukila mukwiizya. Bakali kunditambula kabotu, pele mbondamanina buyo kubayakila, tiibakacili kundiyanda.

Kulubazu lumwi, imato akacili kuleta bazangalizi bankamu yaba Mennonite kuzwa ku Germany. Akati kabo kwakali musimbi wazyina lya Katerina Schellenberg iwakaswaangana a Bakamboni ba Jehova ziindi zisyoonto buyo alimwi kakunyina akusowa ciindi wakazyiba kuti bakali kuyiisya kasimpe. Nokuba kuti tanaakaninga bbapatizyigwa, naakali mubwato wakali kwaamba kuti ngumwi wa Bakamboni ba Jehova. Akaambo kakucita boobu, wakakasyigwa kuunka kumunzi waba Mennonite baku Germany. Naakacaala alikke ku Asunción, idolopo pati lyacisi ca Paraguay, wakatalika kubeleka mulimo wakusalazya, wakayiiya Cispanisyi, wakabayandaula Bakamboni kumane wakabbapatizyigwa. Mu October 1950 musimbi ooyu sicamba wakaba mukaintu wangu. Mukaintu ooyu wakandigwasya kapati muzyintu zyoonse nzyotwakali kucita.

Muciindi buyo cisyoonto, mali ngondakali kuyobola akavwula cakuti ndakaula nkalanki amabbiza obilo ngondakali kubelesya mumulimo wakukambauka kumwi kandiluyeeya lulayo lwa Mukwesu Peters. Aciindi eeci, mucizyi wangu awalo wakali Kamboni wakatusangana mumulimo. Ziindi zinji twakali kubuka aciindi ca 4:00 mafwumina, kweenda kwamawoola one akukambauka kwamawoola obilo naa otatwe mpoonya akupilukila kuŋanda.

Kuciindi eeci, ndakabala mumabbuku eesu kuti makani aabuleya akali kukananwa mumasena amwi, aboobo ndakalibambila kwaapa makani aaya. Kunyina nindakalijanikide kale kumiswaangano yambungano ku Germany, aboobo ndakaile kuyeeyela buyo mboucitwa muswaangano kumane ndakaamba makani aajatikizya Bwami bwa Leza. Bantu bali lusele bakajanika kumuswaangano ooyu alimwi eeci tiicakabakonda bapati ba Cikombelo ca Mennonite. Bakapangana kuti baabweze mabbuku oonse aapandulula Bbaibbele ngotwakabapa bantu akubaambila kuti batani kutwaazyi.

Kumane, bakandiita kumaofesi mapati aankamu yacikombelo mpoonya mweendelezi wankamu eeyi abapati bacikombelo bobilo bakazwa ku Canada bakandibuzya mibuzyo minji. Kumamanino umwi wabo wakati, “Mulombwana, ulakonzya kusyoma kufwumbwa ncoyanda, pele weelede kutusyomezya kuti kunyina muntu ngoya kwaambila nzyosyoma.” Tiindakazumina kucita oobo. Aboobo, bakandaambila kuti ndizwe mumunzi ooyu akaambo kakuti tiibali kuyanda “musinsimi wakubeja” akati “kabantu aaba basyomeka.” Nindakakaka, bakandaambila kuti balandipa mali aakukkwezya antoomwe amukwasyi woonse. Pele, tiindakacinca maano, ndakakaka.

Mumwaka wa 1953 cilimo, ndakaunka kumuswaangano wacooko ku Asunción. Kumuswaangano ooyu ndakabandika a Nathan Knorr, wakumaofesi mapati aa Bakamboni ba Jehova aali ku Brooklyn, New York. Wakandaambila kuti ndilongele kudolopo pati kwaakubeleka akakamu kasyoonto kabamisyinali bakali kokuya, akaambo kakuti mulimo wesu wakukambauka tiiwakazyala micelo minji mumunzi waba Mennonite.

Kubikka Bwami Kumbele

Mucisi coonse ca Paraguay kwakali buyo Bakamboni ba Jehova bali 35 aciindi eeci. Ndakabandika amukaintu wangu alimwi nokuba kuti tanaakali kuyanda kulongela kudolopo pati, wakazumina kuunka. Mu 1954, mebo a Katerina twakayaka ŋanda yazitina. Tiitwakali kulovwa kumiswaangano alimwi lyoonse kumamanino aansondo twakali kubandika abantu kujatikizya Bbaibbele.

Mulimo umwi ngondakajisi wakali wakusindikila mulangizi wabbazu, mulangizi weendeenda wa Bakamboni ba Jehova, kandiya busandulula makani naakali kuswaya minzi imwi yakajisi bantu baambaula musyobo waku Germany mu Paraguay. Mbwaanga tiindakali uzyi kabotu musyobo wa Cisipanisyi, ndiyeeya kuti ibuzuba mbondakatalika kusandulula makani kuzwa mu Cisipanisyi kutola muci Germany mbobuzuba mbondakacita mulimo uukatazya kapati mubuumi bwangu.

Akaambo kakuti mukaintu wangu wakali kuciswa-ciswa, twakalongela ku Canada mu 1957. Kumane mu 1963 twakalongela ku United States. Kufwumbwa nkotukkala, lyoonse tulasoleka kubikka zyintu zya Bwami kumbele mubuumi bwesu. (Matayo 6:33) Ndilamulumba kapati Jehova Leza akaambo kakuti wakandipa coolwe cakwiiya kasimpe kali mu Jwi lyakwe, Ibbaibbele, kandicili mukubusi. Lwiiyo lwamu Bbaibbele ndondakapegwa lwandigwasya munzila zinji mubuumi bwangu boonse!

Ncoolwe cipati ikugwasya bantu kwiiya twaambo twamu Bbaibbele tutaliboteli alimwi tukkazyika moyo. Cindikkomanisya kapati ncakuti ibana abazyukulu bangu boonse bagwasyigwa alwiiyo lwamu Bbaibbele. Boonse batobela lulayo lwa Mukwesu Peters iwakandaambila kuti, “Kufwumbwa naa ncinzi ciya kucitika, utakaulubi mulimo waku ŋanda aŋanda.”

Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 30]

Cindikkomanisya kapati ncakuti kuzwa kubwana, ibana abazyukulu bangu boonse bagwasyigwa alwiiyo lwamu Bbaibbele

[Zifwanikiso izili apeeji 28, 29]

Mebo a Katerina katuli afwaafwi kukwatana mu 1950

[Cifwanikiso icili apeeji 29]

Amwaneesu wakusaanguna aŋanda yesu ku Paraguay mu 1952

[Cifwanikiso icili apeeji 31]

Abamukwasyi wangu mazuba aano

[Kulumba]

Photo by Keith Trammel © 2000