Skip to content

Skip to table of contents

Bulondo Nkaambo Nzi Ncobuyandika?

Bulondo Nkaambo Nzi Ncobuyandika?

Bulondo Nkaambo Nzi Ncobuyandika?

Kwamyaka minji, bantu bapenga kapati akaambo kamalwazi aayambukila. Bamwi bakali kuyeeya kuti malwazi aaya cakali citondezyo cabukali bwa Leza akuti basimucita zibi basubuke. Ikubona cicitika kubalwazi alimwi akuvwuntauzya cabunkutwe ikwacitwa kwamyaanda yamyaka kwatondezya caantangalala kuti malwazi aletwa atunyama atuuka tuniini-niini tujanika mumaanda eesu.

Basikuvwuntauzya makani aabusilisi bakajana kuti basikoswe, mbeba, mapempya naa makwakwasi, nzinini alimwi amansenya zilakonzya kuleta malwazi. Alimwi bakajana kuti bantu balayambukilwa malwazi akaambo kakutaba balondo. Ibulondo bulakonzya kucesya malwazi aajaya.

Masimpe, bantu balakonzya kwiindana caboola kumakani aabulondo akaambo kabukkale azilengwa zyabo. Mumasena munyina meenda naa zimbuzi, cilakatazya kuba balondo. Nokuba boobo, Leza wakapa bana Israyeli imalailile aajatikizya bulondo nobakali kweenda munkanda—mubukkale bukatazya kapati.

Ino nkaambo nzi Leza ncayanda kuti katuli balondo? Ino bulondo tweelede kububona buti? Nintaamu nzi nzyomukonzya kubweza amukwasyi wanu kutegwa mulikwabilile kumalwazi?

MAX * uukkala ku Cameroon wakotoka kucikolo kafwide nzala anyota. Naasika aŋanda mubwa wamubalikila. Mpoonya Max wanjila muŋanda akubikka cibbeeke camabbuku atebulu lyakulida. Kumane wakkala akulindila cakulya.

Banyina ibali kujika, bamumvwa Max naanjila mpoonya bamuletela mupunga anyabo. Pele bacinca kumeso nobabona cibbeeke cakwe cakucikolo atebulu lyakulida ndyobasalazyide. Bamulanga mwanaabo akwaamba cabukali kuti: “Iwe Max!” Max wabona kuti banyina banyema, mpoonya cakufwambaana wacigusya cibbeeke atebulu akuya anze kwaakusamba kumaanza. Amane wapiluka kuti alye cilyo ncaali kulindila. Kumane Max walilekelela wati: “Kamundijatila Baama, ndalilubide.”

Imutumbu uubikkila maano ulakonzya kupa kuti mukwasyi kautaciswi-ciswi kwiinda mukubona kuti aŋanda aboneka kabotu. Nokuba boobo eeci ciyandika kuti banamukwasyi kababelekela antoomwe. Mbuli mbotwabona mucikozyanyo ca Max, ikuzumanana kubayiisya bana makani aabulondo kulayandika kapati akaambo kakuti bana balaakuluba.

Banyina Max balizyi kuti cakulya cilakonzya kunjilwa tuzunda munzila ziindene-indene. Aboobo, balasamba kumaanza kabatana jata zyakulya alimwi balabona kuti zyakulya zyavwunikwa kutegwa zitakkalwi nzinini. Tabakatazyigwi abasikoswe, mbeba amapempya akaambo kakuti lyoonse balazimvwunikila zyakulya akusalazya muŋanda.

Ikaambo kapati banyina Max ncobabikkila maano kumakani aabulondo nkakuti bayanda kukkomanisya Leza. Bakaamba kuti: “Ibbaibbele lyaamba kuti bantu ba Leza beelede kusalala nkaambo Leza ulasalala.” (1 Petro 1:16) Bakayungizya kuti: “Kusalala kulikozyenye abulondo. Aboobo, ndiyanda kuti ŋanda yangu kaisumbula amukwasyi wangu kuuboneka kabotu. Masimpe, mumukwasyi wesu tuli balondo akaambo kakuti toonse tubelekela antoomwe.”

Kubelekela Antoomwe Mumukwasyi Kulayandika

Kweelana ambobakaamba banyina Max, banamukwasyi beelede kubelekela antoomwe kutegwa babe balondo. Ciindi aciindi, mumikwasyi imwi banamukwasyi balakkala ansi akubandika zyintu ziyandika akubona nzyobeelede kubambulula muŋanda alimwi aanze. Eeci cipa kuti banamukwasyi kababelekela antoomwe. Mucikozyanyo, mutumbu inga wabaambila bana bakwe bapati ikaambo ncobeelede kusamba kumaanza nobazwa kucimbuzi, nobazwa akujata zyintu mbuli mali alimwi aciindi nobayanda kulya, mpoonya abalo beelede kuyiisya basyoonto babo.

Banamukwasyi balakonzya kupegwa milimo yaaŋanda. Mulakonzya kubikka bubambe bwakusalazya muŋanda ansondo. Kumane amwaka mulakonzya kusalazya ciindi comwe naa zyobilo mumasena mutajataukwi-jataukwi. Ino ncinzi ceelede kucitwa alubuwa? Haazibwene mumakani aakulanganya zilawo Stewart L. Udall wakaamba kuti cisi ca United States ciya bwiindila kubija akaambo kazyintu zinji zisofwaazya cilawo.

Sena mbomucibona oobo cilawo canu? Kuzwa kaindi mumadolopo aamwi aamu Africa mpoili akati-kati, baambilizi bakali kulizya milangu kutegwa bantu babaswiilile. Bakali kubayeezya bantu kuti basalazye dolopo, bafwasulule mipaipi yazimbuzi amifwolo yamaanzi, bagonke mitabi yazisamu iitayandiki, balimine maluba akusowa mafwuse.

Mumasi manji kuli tombe linji alimwi mfwulumende zinji tazizyi mbozikonzya kulimana penzi eeli. Mumasi aamwi ibacibeela camfwulumende cilanganya bweende bwa dolopo balaalilwa kubwezelela milwi yatombe iili mumigwagwa. Bantu bali mucisi balakonzya kulombwa kuti bagwasye kucita mulimo ooyo. Mbwaanga mbantu bali kabotu, Banakristo balafwambaana kucita mulimo ooyu akutobela milawo ya Kaisara kakunyina akutongooka. (Ba-Roma 13:3, 5-7) Banakristo bakasimpe balilisungwide kubeleka mulimo ooyu camoyo woonse. Balakkomana kukkala muzilawo zisumbula alimwi kunyina nobalindila mwaambilizi kuti abayeekezye kusalazya. Balizyi kuti bulondo ncitondezyo cakuti mwakayiisyigwa kabotu alimwi mulabikkila maano. Bulondo butalikila mumukwasyi. Ikusalazya munzi kulakonzya kupa kuti kamupona kabotu akuba azilawo zisumbula.

Ibulondo Bupa Kuti Leza Ngotukomba Alemekwe

Ikusumbula akusama kabotu ncibeela cabukombi bwesu alimwi kupa kuti bantu babone kuti tuliindene ambabo. Inkamu yabasankwa abasimbi ibasika ku 15 bakanjila muŋanda musambalilwa zyakulya nobakazwa kumuswaangano wacooko wa Bakamboni ba Jehova mudolopo lya Toulouse, mucisi ca France. Banabukwetene bacembeede ibakakkede atebulu lyakali munsi-munsi bakalibilika akaambo kakuti bakali kuyeeya kuti ndiza balabanyonganya bantu akaambo kakuyobeka. Pele bakakkomana kapati akaambo kakuti bakubusi aaba bakasamide kabotu bakali kulilemeka alimwi mibandi yabo yakali kukulwaizya. Bakubusi aaba nobakali kuyanda kuunka, banabukwetene bakabalumbaizya akaambo kakulilemeka alimwi bakaambila umwi wabasankwa bakali munkamu eeyi kuti mazuba aano mbasyoonto balilemeka boobu.

Ibeenzu baswaya maofesi aamitabi, masena musimbilwa mabbuku alimwi amumaanda mubakkala bakwesu abacizyi babelekela mumaofesi aamitabi aa Bakamboni ba Jehova balakkomana akaambo kabulondo mbobabona mumasena aaya. Babelesi boonse babelekela mumasena aaya beelede kuwasya zisani akusamba lyoonse. Nokuba kuti imafwuta aanunkila aalo alayandika kutegwa kabatanunki nkasaalo tabeelede kuleka kusamba. Ikusumbula kwababelesi baciindi coonse aaba kupa kuti basimukobonyina bautambule mulumbe ngobabakambaukila lyoonse.

“Amube Basikwiiya ba-Leza”

Banakristo bakulwaizyigwa “[kuba] basikwiiya ba-Leza.” (Ba-Efeso 5:1) Imusinsimi Isaya wakalemba cilengaano bangelo mobakali kwaamba Mulengi amajwi aakuti: “Ulasalala, Ulasalala, Ulasalala.” (Isaya 6:3) Aaya majwi akankaizya kusalala kwa Leza. Nkakaambo kaako, Leza ncayanda kuti babelesi bakwe boonse kabasalala. Ubaambila kuti: “Amusalale, nkaambo ndasalala mebo.”—1 Petro 1:16.

Ibbaibbele likulwaizya Banakristo kuti “kabasama cakulibombya mbubonya mbokweelede.” (1 Timoteo 2:9) Nkakaambo kaako mubbuku lya Ciyubunuzyo, “masani mabotu aatuba buu aabekema” aambwa kuti aiminina milimo yabalulami aabo Leza mbabona kuti balasalala. (Ciyubunuzyo 19:8) Kunze lyaboobo, mu Magwalo icibi ziindi zinji cikozyanisyigwa akabala naa tombe.—Tusimpi 15:26; Isaya 1:16; Jakobo 1:27.

Mazuba aano, bantu banji cilabakatazya kusalala kumubili akumuuya akaambo kamasena nkobakkala. Mapenzi aaya oonse ayakumana ciindi Leza ‘aakulengulula zyintu zyoonse kuti zibe zipya.’ (Ciyubunuzyo 21:5) Cisyomezyo eeci caakuzuzikizyigwa, takukabi tombe amicito iisofweede iili yoonse.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 6 Izyina lyacincwa.

Kabbokesi kali apeeji 24]

Leza Uyanda Kuti Katusalala

Nobakali kweenda munkanda, bana Israyeli bakaambilwa mbobakeelede kuvwukkila tubi baunka kusyokwe. (Deuteronomo 23:12-14) Ooyu weelede kuti wakali mulimo uukatazya nkaambo nkamu yabo yakali mpati, pele eeci cakapa kuti balikwabilile kumalwazi aakusoomona akuluka.

Bantu bakalaililwa kucisanzya naa kucisowa cintu cili coonse caguma mutunta. Nokuba kuti ambweni tiibakali kazyi kaambo ncobakeelede kucitila boobu, bana Israyeli bakakwabililwa kumalwazi aayambukila.—Levitiko 11:32-38.

Bapaizi bakeelede kusamba kumanza akumaulu kabatana talika milimo yabo mutente lyakubunganina. Imulimo wakuzuzya maanzi mucibbavwa camukuba wakali kukatazya, pele bapaizi bakeelede kusamba.—Kulonga 30:17-21

Kabbokesi kali apeeji 25]

Ziyeekezyo Kuzwa Kuli Dokotela

Maanzi alayandika kapati mubuumi, pele kuti kaali atombe alakonzya kuleta malwazi alufwu. Ba Dr. J Mbangue Lobe, bapati bacibeela cilanganya basilisi acito ca Doluala ku Cameroon, bakapa malailile aagwasya ciindi nobakali kubuzyigwa.

Bakaamba kuti: “Mweelede kwaajika meenda lyoonse ikuti kamuzyi kuti taali kabotu.” Pele bakacenjezya kuti: “Ikubikka misamu imwi mumaanzi kuli kabotu, pele ikuti tiimwaibelesya kabotu ilakonzya kuleta ntenda. Lyoonse kamusamba kumaanza ansipa kamutanalya cakulya anomwazwa kucimbuzi. Insipa taiduli kapati nobaba bacete balakonzya kuula. Ikuti kamujisi penzi lyazilonda amubili, mweelede kubelesya maanzi aapya lyoonse nomuwasya zisani zyanu.”

Ba Dr. J Mbangue Lobe bakazumanana kwaamba kuti: “Banamukwasyi boonse beelede kuba balondo muŋanda aalubuwa. Bunji bwaziindi, akaambo kakuti zimbuzi atwaanda twakuyobweda zyintu tazibikkilwi maano, mapempya anzinini zilavwula.” Kabaamba kaambo akamwi kayandika kajatikizya bana, bakati: “Tamweelede kusamba muzyizyiba zili mucilawo momukkala nkaambo muli tuzunda tuleta malwazi. Kamusamba akucumba mukanwa lyoonse kamutanaona alimwi mweelede koona mukansabwe kamansenya.” Twaambo toonse ootu tutondezya mbomukonzya kuba balondo kutegwa mulikwabilile kumalwazi aaboola akaambo katombe.

[Cifwanikiso icili apeeji 24]

Ikuwasya zisani kupa kuti mulikwabilile kumalwazi aazilonda

[Cifwanikiso icili apeeji 24]

Banakristo kunyina nobalindila kuyeekezyegwa kusalazya zilawo zyabo.

[Cifwanikiso icili apeeji 24]

Imutumbu uubikkila maano ulakonzya kupa kuti mukwasyi wakwe kausalala