Sena Mwalizyi?

Ino mbumboni nzi ibutali bwamu Bbaibbele ibutondezya kuti Jesu wakali muntu mwini-mwini?

▪ Balembi batali Banakristo bali mbobabede ibakapona Jesu kaali waunka kale bakamwaamba Jesu. Akati kabaaba, kuli Cornelius Tacitus iwakalemba makani aansiku ciindi bana Roma nobakali kulelwa abami. Kujatikizya mulilo wakanyonyoona cisi ca Roma mumwaka wa 64 C.E., Tacitus wakaamba kuti bantu bakali kwaamba kuti Mwami Nero nguwakapa kuti kube ntenda eeyi. Tacitus wakati, Nero wakali kuyanda kubejekezya kabunga ikakali kwiitwa kuti Banakristo. Tacitus wakalemba kuti: “Kristo, ikwakazwa zyina lyabo, wakajaigwa amuleli muna Roma uutegwa Pontiyo Pilato ciindi naakali kulela Tiberiyo.”—Annals, XV, 44.

Awalo Flavius Josephus sikwiiya makani aakaindi muna Juda wakamwaamba Jesu. Kaamba zyintu zyakacitika kuzwa ciindi naakafwa Festus, muleli muna Roma mu 62 C.E. kusika ciindi naakatalika kulela sikumulida zyina Albinus, Josephus wakaamba kuti Mupaizi Mupati Ananias “wakacita muswaangano ababetesi bamu Nkuta Mpati yaba Juda akuleta muntu wiitwa kuti Jakobo, imunyina Jesu iwakali kwiitwa kuti Kristo alimwi abantu bamwi.”—Jewish Antiquities, XX, 200 (ix, 1).

Ino nkaambo nzi Jesu ncaakali kwiitwa kuti Kristo?

▪ Makani Mabotu aamba kuti ciindi mungelo Gabriyeli naakalibonya kuli Mariya akumwaambila kuti ulamita, wakamwaambila kuti mwanaakwe weelede kumuulika zyina lyakuti Jesu. (Matayo 1:21) Eeli zyina lyakali dumide akati kabana Juda ciindi Bbaibbele nolyakali kulembwa. Sikulemba makani aakaindi mu Juda Josephus wakalemba kujatikizya bantu bali 12 kunze lyabaabo baambidwe mumagwalo ibakajisi zyina eelyo. Mwana wa Mariya wakali kwiitwa kuti “mu Nazareta,” eeci cakali kuzyibya Jesu kuti wakali kuzwa ku Nazareta. (Marko 10:47) Alimwi wakali kwiitwa kuti “Kristo,” naa Jesu Kristo. (Matayo 16:16) Ino eeci caamba nzi?

Bbala lyakuti “Kristo” lizwa kubbala lya Chigiliki lyakuti Khri·stos’, likozyenye abbala lya Chihebrayo lyakuti Ma·shiʹach naa (Mesiya). Mabala aaya oonse aamba kuti “Munanike.” Ibbala eeli lyakali kubelesyegwa kubantu bamwi Jesu katanasika. Mucikozyanyo, Musa, Aroni a Mwami Davida boonse bakali kwaambwa kuti mbananike, eeci cakali kwaamba kuti Leza nguwakabapa bweendelezi. (Levitiko 4:3; 8:12; 2 Samuele 22:51; Ba-Hebrayo 11:24-26) Jesu, Mesiya wakasyomezyegwa ngowakali mwiiminizi mupati wa Jehova. Nkakaambo kaako Jesu wakazumina kwiitwa kuti “Kristo, Mwana a-Leza muumi.”—Matayo 16:16; Daniele 9:25.

[Cifwanikiso icili apeeji 15]

Cifwanikiso ca Flavius Josephus