NZILA ZIKONZYA KUPA MUKWASYI KUKKOMANA

Kuti Mwanaanu Kali Mulema

BA CARLO: * “Mwaneesu musankwa Angelo, uciswa bulwazi bwa Down syndrome. Kuciswa kwakwe kutupa kukatala kumubili alimwi amumizeezo. Amuyeeye buyo nguzu nzyomuyandika kulanganya mwana uutaciswi mpoonya nguzu eezyo muziinduluke ziindi zili 100. Zimwi ziindi tulaba amapenzi mucikwati cesu.”

BA MIA: “Angelo cilamutolela ciindi cilamfwu kwiiya kucita tuntu tutakatazyi aboobo tuyandika kukkazyika moyo kapati. Naa ndakatala kapati, ndilafwambaana kubanyemena balumi bangu ba Carlo. Zimwi ziindi tatuzuminani azyintu zimwi mpoonya tulatalika kuzwangana.”

Sena mulabuyeeya buzuba mwanaanu naakazyalwa? Cakutadooneka mwakaliyandide kumujata mwanaanu mumvwanda. Pele kubazyali, mbuli ba Carlo alimwi aba Mia, lukkomano lulamana akaambo kakulibilika ciindi nobaambilwa kuti mwanaabo ulaciswa naa mulema.

Sena mujisi mwana mulema? Ambweni mulalibilika kuti naa inga mwacikonzya kumulanganya. Kuti kacili boobo, mutatyompwi pe. Bazyali bali mbuli ndinywe bacikonzya kuzwidilila mukulanganya mapenzi aali boobo. Amubone buyumuyumu botatwe mbomukonzya kujana alimwi ambomukonzya kugwasyigwa abusongo bwamu Bbaibbele.

BUYUMUYUMU BWAKUSAANGUNA: CILAMUKATAZYA KUSYOMA KUTI MWANAANU MULEMA.

Bazyali banji balatyompwa kapati ciindi nobazyiba kuti mwanaabo ulaciswa. Ba Juliana, imuzyali mukaintu waku Mexico, bakaamba kuti: “Ciindi badokota nobakandaambila kuti mwaneesu musankwa Santiago ujisi bulwazi bwa cerebral palsy, tiindakasyoma pe. Ndakalimvwa kutyompwa kapati.” Bamwi inga balimvwa mbuli mbwaakalimvwa muzyali mukaintu waku Italy uutegwa Villana. Wakaamba kuti: “Ndakayanda kuba amwana nokuba kuti kuli ntenda ziliko kubamakaintu bamusela wangu ibayanda kuzyala bana. Lino ndilimvwa kuba  amulandu ciindi mwanaangu naba amapenzi akaambo kakuciswa bulwazi bwa Down syndrome.”

Ikuti kamulimvwa kutyompwa naa kulimvwa kuba amulandu, amuzyibe kuti kulimvwa boobo kuli buyo kabotu. Kuciswa tiikwakali cibeela camakanze aa Leza aakusaanguna. (Matalikilo 1:27, 28) Tanaakalenga bazyali kuti kacibaubila kuzumina cintu citali mboceelede kuba. Munzila imwi, mweelede kuusa akaambo kacintu ncimwakasweekelwa—buumi bubotu bwamwanaanu. Ciyootola ciindi kuti mukuzunde kuusa ooku alimwi akuti mukabuzyibile bukkale bwanu oobu bupya.

Ino mbuti kuti kamulimvwa kuba amulandu akaambo kabulema bwamwanaanu? Amuyeeye kuti kunyina muntu uuzyi kabotu-kabotu buumi bwamwana mbobujatikizyigwa abuumi bwabazyali bakwe, busena nkwakkala, alimwi azyintu zimwi buyo zijatikizya buumi bwamwana. Kulubazu lumwi, inga mwalimvwa kuyanda kupa mulandu ngomukwetene limwi. Pele mutaciti oobo pe. Muyoocita kabotu kuti mwabelekela antoomwe angomukwetene limwi alimwi akubikkila maano kukulanganya mwanaanu.—Mukambausi 4:9, 10.

MUZEEZO UUKONZYA KUGWASYA: Amubuzyibe kabotu bulwazi bwamwanaanu. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Iŋanda ilayasigwa busongo, ilaimikwa amaanu.”—Tusimpi 24:3.

Mulakonzya kwiiya zinji kuzwa kumadokota alimwi amumabbuku aamba ziluzi. Mulakonzya kweezyanisya kwiiya bulwazi bwamwanaanu kukwiiya mwaambo mupya. Kumatalikilo cilakonzya kukatazya pele mulakonzya kuuzyiba.

Ba Carlo aba Mia, ibaambwa kumatalikilo, bakabuzya twaambo atumwi kuli dokota wabo alimwi akumbunga iicibwene mukulanganya musyobo wabulwazi bwamwanaabo. Bakaamba kuti: “Eeci cakatugwasya kuzyiba kutali buyo mapenzi ngotukonzya kulangila pele alimwi twakaiya azyintu nzyakonzya kucita muntu uuciswa bulwazi bwa Down syndrome. Twakabona kuti mwaneesu wakali kukonzya kupona buumi buli kabotu mumbazu zinji. Eeci cakatuumbulizya kapati.”

AMUSOLE NZILA EEYI: Amubikkile maano kuzyintu nzyakonzya kucita mwanaanu. Amube abubambe bwakucita zyintu antoomwe mbuli mukwasyi. Kuti mwanaanu wacita kabotu mucintu cimwi, amufwambaane kumulumbaizya alimwi akukkomana antoomwe anguwe.

BUYUMUYUMU BWABILI: MULIMVWA KUKATALA ALIMWI AKUTI TAMUJISI WAKUBANDIKA LIMWI.

Mulakonzya kulimvwa kuti kulanganya mwanaanu uuciswa kumumanina nguzu zyoonse. Ba Jenney, imuzyali mukaintu waku New Zealand, bakaamba kuti: “Myaka misyoonto yakusaanguna kuzwa ciindi mwanaangu nobakamujana abulwazi bwa spina bifida, ndakali kukatala alimwi akulila kuti naa ndasola kucita milimo imwi aŋanda.”

Buyumuyumu bumwi ambweni inga bwaba bwakuti mulimvwa kulendelelwa. Ba Ben bajisi mwana musankwa uuciswa bulwazi bwa muscular dystrophy (kutebela milambi) alimwi a Asperger’s syndrome. Ba Ben bakaamba kuti: “Bantu banji tabakonzyi kumvwisya buumi bwesu mbobubede.” Mulakonzya kuti kamuyanda kwaambaula amuntu umwi, pele bunji bwabeenzinyoko bajisi bana bataciswi. Aboobo mulakonzya kuwayawaya kubaambila mbomulimvwa.

MUZEEZO UUKONZYA KUGWASYA: Amulombe lugwasyo alimwi akulutambula ciindi nolwapegwa. Ba Juliana, ibaambwa kumatalikilo balakazumina kaambo aaka nobaamba kuti: “Zimwi ziindi mebo abalumi bangu tulalisenda kulomba lugwasyo. Pele twaiya kuti tuyandika lugwasyo kuzwa kubantu bamwi. Ciindi bamwi nobatugwasya, tatulimvwi kulendelelwa.” Kuti mweenzinyoko naa umwi wamumukwasyi wayanda kuti akkale antoomwe amwanaanu kupobwe naa kumuswaangano wa Bunakristo, amuzumine. Kaambyo kamwi kamu Bbaibbele kaamba kuti: “Muzwalani ulayandisya kuziindi zyoonse, alimwi munyina wazyalilwa mapenzi.”—Tusimpi 17:17.

Amulanganye buumi bwanu. Mbubwenya mbuli ambulansi mboiyandika kubikkwa mungwimba lyoonse kutegwa izumanane kutola balwazi kucibbadela, mweelede kulya zyakulya zilaabusani, kucita zisobano ziyumya mubili alimwi akulyookezya kutegwa mujane nguzu zyakuzumanana kulanganya mwanaanu. Ba Javier, ibajisi mwana mulema, bakaamba boobu: “Mwanaangu takonzyi kweenda, aboobo ndilimvwa kuti ndeelede kusoleka kulya kabotu. Kayi ndime ndimweenzeenzya. Maulu aangu ngamaulu aakwe!”

Ino inga mwacijana buti ciindi cakulanganya buumi bwanu? Bazyali bamwi balacincana kulanganya mwanaabo. Aboobo, muzyali umwi ulakonzya kulyookezya naa kulanganya zyintu zimwi nzyayandika. Mweelede kujana ciindi kwiinda mukuleka kucita zyintu zitayandiki kapati, kutegwa mucibelesye ciindi eeco kulanganya nzyomuyandika, nokuba kuti cilakonzya kukatazya kucita boobo. Pele mbubwenya mbuli ba Mayuri, muzyali mukaintu waku India mbwaakaamba, “Mukuyakwaciindi muyoozyibila.”

Amubandike amweenzinyoko ngomusyoma. Nobaba balongwe batajisi bana baciswa balakonzya kuswiilila calweetelelo. Alimwi mulakonzya kupaila kuli Jehova  Leza. Sena mupailo uyoogwasya ncobeni? Ba Yazmin bajisi bana bobilo baciswa bulwazi bwa cystic fibrosis, alimwi baamba kuti, “Kuli ziindi nondilimvwa mbuli kuti ndiyanda kufwa. Nokuba boobo, ndilapaila kuli Jehova kutegwa andilemunune akundipa nguzu. Mpoonya ndilimvwa kuti inga ndazumanana kuliyumya.”—Intembauzyo 145:18.

AMUSOLE NZILA EEYI: Amulange-lange zyintu nzyomulya, zisobano ziyumya mubili nzyomucita, alimwi abulamfwu bwaciindi ncomoona. Amubone mbomukonzya kujana ciindi kwiinda mukuleka kucita zyintu zitayandiki kapati kutegwa mulanganye buumi bwanu. Amuzumanane kucinca-cinca mbomucita zyintu kweelana ambokuyandika.

BUYUMUYUMU BWATATU: MUBIKKILA MAANO KAPATI KUMWANAANU UUCISWA KWIINDA BAMWI BOONSE MUMUKWASYI.

Kuciswa kwamwana kulakonzya kujatikizya nzyobalya banamukwasyi, nkobaunka, alimwi aciindi bazyali ncobaba antoomwe amwana umwi aumwi. Akaambo kaceeci, bana bamwi balakonzya kulimvwa kuti bazyali babo tabababikkili maano kapati. Alimwi bazyali balakonzya kupakasya kapati kulanganya mwanaabo uuciswa cakuti cikwati cabo inga caba mumapenzi. Ba Lionel, imwaalumi waku Liberia wakaamba kuti: “Zimwi ziindi mukaintu wangu waamba kuti walo nguulanganya mikuli minji alimwi akuti mebo tandimubikkili maano kapati mwaneesu. Ndilimvwa kuti mukaintu wangu tandipi bulemu alimwi zimwi ziindi tandimwiinguli kabotu.”

MUZEEZO UUKONZYA KUGWASYA: Kutegwa mukonzye kutondezya bana banu boonse kuti mulababikkila maano, amubambe bubambe bwakucita zyintu nzyobakkomanina. Ba Jenney, ibaambwa kumatalikilo bakaamba kuti: “Zimwi ziindi mwaneesu mutaanzi tulamucitila zyintu zilibedelede mbuli kuyoolya cisusulo kubusena nkwayandisya nkobasambala zyakulya zijikidwe kale.”

Kutegwa mukwabilile cikwati canu, amubandike alimwi akupaila antoomwe angomukwetene limwi. Ba Aseem, imwaalumi waku India uujisi mwana musankwa uuciswa kasuntu bakaamba kuti: “Nokuba kuti mebo amukaintu wangu zimwi ziindi tulimvwa kukatala kapati alimwi akunyongana, tulasolekesya kukkala ansi kubandika alimwi akupaila antoomwe. Lyoonse mafwumofwumo, kabatanabuka bana besu, tulabandika antoomwe kapango kamu Bbaibbele.” Banabukwetene bamwi balabandika balikke kumbali kabatanaunka mukoona. Mibandi yanu nyolikke alimwi amipailo iizwa ansi amoyo iyooyumya cikwati canu muziindi zikatazya kapati. (Tusimpi 15:22) Banabukwetene bamwi bakaamba kuti, “ziindi zimwi zikkomanisya kapati mubuumi bwesu zyakali ziindi notwakajisi mapenzi.”

AMUSOLE NZILA EEYI: Amubalumbaizye bana banu bamwi akaambo kalugwasyo luliloonse ndobapa kumwanookwabo uuciswa. Ciindi aciindi amubatondezye bana banu angomukwetene limwi kuti mulabayanda akubalumba.

AMUZUMANANE KUBA ABULANGIZI

Bbaibbele lisyomezya kuti ino-ino Leza uyoogwisya malwazi woonse abulema zipenzya bantu boonse bapati alimwi abana. (Ciyubunuzyo 21:3, 4) Aciindi eeco, “takukooyooba naba omwe akati kabantu banyika uuamba kuti, Ndaciswa.” *—Isaya 33:24.

Kwacecino ciindi, mulakonzya kuzwidilila nokuba kuti mujisi mwana mulema. Ba Carlo aba Mia, ibaambwa kumatalikilo bakaamba kuti: “Mutatyompwi kuti zyintu zyaboneka kuti tazyeendi kabotu. Amubikkile maano kuzyintu nzyakonzya kucita mwanaanu, nkaambo nzinji.”

[Bupanduluzi buyungizidwe]

AMULIBUZYE KUTI . . .

▪ Nzyintu nzi nzyondicita kutegwa ndizumanane kuyuma kumubili, mumizeezo alimwi akumuuya?

▪ Ino ndiilili nindakabalumbaizya bana bangu bamwi akaambo kalugwasyo ndobapa?

[Cifwanikiso icili apeeji 12]

Amutondezye kuti mulababikkila maano bana banu boonse