Skip to content

Skip to table of contents

MAKANI AAYEEME AMUTWE UULI ACIVWUMBYO | MULAKONZYA KUMVWA NCOLYAAMBA BBAIBBELE

Ibbuku Ndyotweelede Kumvwa Ncolyaamba

Ibbuku Ndyotweelede Kumvwa Ncolyaamba

Masimpe ngakuti, Bbaibbele ndibbuku lyakaindi kapati. Ino lyakalembwa lili? Lyakatalika kulembwa myaka iibalilwa ku 3,500 yainda. Eeci caamba kuti lyakatalika kulembwa izyalani lyakusaanguna lyabana Shang baku China kalitanatalika alimwi amyaanda yamyaka iibalilwa ku 10 bukombi bwaci Bbuda kabutanatalika ku India.—Amubone kabbokesi kakuti “ Twaambo Twamasimpe Kujatikizya Bbaibbele.”

Bbaibbele lilapa bwiinguzi bukkazika moyo kumibuzyo iibakatazya kapati bantu

Kutegwa bbuku limwi lyaambwe kuti lilagwasya, nkokuti lyeelede kuti kacimvwika ncolyaamba alimwi bantu beelede kulibona kuti lilayandika. Bbaibbele mbolibede oobo. Lilapa bwiinguzi bukkazika moyo kumibuzyo iibakatazya kapati bantu.

Mucikozyanyo, sena mwakalibuzya kale kuti ‘Nkaambo nzi ncotuponena?’ Mubuzyo ooyu wabakatazya kapati bantu kwamyaka minji, alimwi ucibakatazya asunu. Pesi bwiinguzi bulajanika muzyaandaano zyobilo zyakusaanguna mubbuku lyakusaanguna mu Bbaibbele nkokuti, Matalikilo. Oomu, Ibbaibbele lilaamba mbokwakabede “kumatalikilo”—mabbiliyoni aamyaka yainda—ciindi zilenge zilibonya, kubikkilizya amilalabungu, nyenyeezi, alimwi anyika nozyakalengwa. (Matalikilo 1:1) Mpoonya lilaamba zintu mbozyakali kutobelana kulengwa, nyika mboyakatalika kukkalwa abantu, zintu zyuumi ziindene-indene mbozyakalengwa, alimwi abantu mbobakalengwa—kubikkilizya amakanze ancozyakalengelwa zyoonse.

LYAKALEMBWA MUNZILA NJOTUKONZYA KUMVWA

Bbaibbele lilatupa lulayo lukonzya kutugwasya kumana mapenzi aabuzuba abuzuba. Lulayo oolo talukatazyi kulumvwa, akaambo katwaambo tobilo tutobela.

Cakusaanguna, mwaambo uubelesyedwe mu Bbaibbele ulalimvwisya, uligaminide alimwi ulakkomanisya. Muciindi cakubelesya mabala aakatazya kumvwa alo aakonzya kumvwugwa buyo abantu bayiide kapati naa aagambya, mabala aabelesyedwe mu Bbaibbele alamvwika. Twaambo tukatazya kumvwa tulaambwa mumabala mauba-uba ngotubelesya abuzuba.

Mucikozyanyo, Jesu wakabelesya zikozyanyo zyuuba-uba izyakayeeme azintu nzyobakazyi kabotu bantu kutegwa abayiisye ziiyo zyakali kukonzya kubasika amoyo. Bunji bwazikozyanyo eezyi zilajanika mumakani aaitwa kuti, Mulumbe waa Cilundu uulembedwe mucaandano 5 kusikila ku 7 mubbuku lyamu Bbaibbele lya Matayo. Sikuluula makani uumwi wakaamba mulumbe ooyu kuti “makani aagwasya” akuti makanze aamulumbe ooyu “taali aakutupa buyo luzyibo pe, pele alatusololela alimwi akutugwasya kulilemeka kabotu.” Mulakonzya kuzibala zyaandaano eezyi ambweni mumaminiti aali 15 kusika ku 20, alimwi mulakonzya kugambwa kubona mbwaali mauba-uba mabala ngaakabelesya Jesu, pele aagwasya kapati.

Acimbi cipa kuti Bbaibbele kalili lyuuba-uba kumvwa, makani ngolijisi. Talili bbuku lyatwaano pe. Bbuku litegwa The World Book Encyclopedia lyaamba kuti Bbaibbele “ndibbuku lyabantu boonse, ibalaampuwo alimwi abantu-bantu buyo” alimwi lilaamba kujatikizya “mapenzi aabo, bulangizi bwabo, kulezya kwabo, alimwi akuzwidilila kwabo.” Ncuuba-uba kuzyiba akumvwa ncozyaamba zibalo eezyi zyabantu ibakapona ncobeni azintu zyakabacitikila alimwi aziiyo ziyandika kapati zijanika mumo.—Baroma 15:4.

NDYABANTU BAMISYOBO YOONSE

Kutegwa mukonzye kumvwa ncolyaamba bbuku limwi, lyeelede kuti kalili mumwaambo ngomuzyi. Mazuba aano, kulalangilwa kuti Bbaibbele nkolili mumwaambo ngomukonzya kumvwa, kufwumbwa naa mukkala kuli naa muzwa kucisi nzi. Amubone cijatikizyidwe kutegwa mube abbuku eeli lilibedelede.

Kusandulula. Bbaibbele lyakasaanguna kulembwa mumwaambo wa Chihebrayo, Chiaramu, alimwi a Chigiriki. Eeci caamba kuti bakali basyoonto bantu ibakali kukonzya kulibala. Ikutegwa likonzye kujanika amumyaambo imwi, basanduluzi babikkila maano bakalitakata kubeleka canguzu. Tulalumba kapati akaambo kakubeleka kwabo canguzu, nkaambo lino Bbaibbele lilisanduludwe lyoonse naa cibeela buyo candilyo mumyaambo iibalilwa ku 2,700. Eeci caamba kuti bantu bainda ku 90 pesenti balakonzya kulibala Bbaibbele mumwaambo wabo.

Kumwaya. Bbaibbele lyakasaanguna kulembwa kubelesya zintu zifwambaana kunyonyooka, mbuli zipaya alimwi antumbu. Kutegwa abamwi bakonzye kuubala mulumbe wamumo, malembe aayo akeelede kukkopololwa kubelesya maanza. Makkopi aali boobo akali kudula kapati, alimwi mbasyoonto bantu ibakali kukonzya kwaawula. Pele nokwakabambwa muncini uusimba uutegwa Gutenberg myaka iinda ku 550 yainda, ma Bbaibbele aakamwaigwa akavwula kapati. Kweelana akweezyeezya kumwi, ma Bbaibbele aainda ku 5 bbiliyoni aakkwene naa cibeela buyo amwaigwa.

Kunyina bbuku limbi lyaamba makani aabukombi likonzya kweelanisyigwa a Bbaibbele. Cilisalede kuti Bbaibbele ndibbuku libambilidwe kuti katumvwa ncolyaamba. Nokuba boobo, kumvwa ncolyaamba kulakonzya kukatazya. Pesi lugwasyo nkoluli. Ino inga mwalujana kuli? Alimwi ino inga mwagwasyigwa buti andulo? Amubone mucibalo citobela.