Skip to content

Skip to table of contents

Kuupaupa Ameso! Sena Kuli Nokuyoomana?

Kuupaupa Ameso! Sena Kuli Nokuyoomana?

BAPANAYIOTA bakakomenena ansumbu imwi ku Mediterranean. Kabacili bakubusi, bakali kwaayandisya mapolitikisi. Mukuya kwaciindi bakaba balembi mucipani camapolitikisi mumunzi mobakali kukkala. Mane bakali kuunka kuŋanda aŋanda kuyaabulombelela mali aacipani mobakabede. Nokuba boobo, nokwakainda ciindi, ba Panayiota bakatyompwa. Nokuba kuti bantu bamucipani bakali kwiitana mazina aabulongwe, kwakali lusalululo, kuyandisya zyuuno zyaatala, mazwanga, alimwi amunyono akati kabo.

Ba Daniel bakakomenena ku Ireland mumukwasyi iwakali kubikkila kapati maano kubukombi. Nokuba boobo, ncobayeeyede ncakuti, bapaizi mucikombelo bakali basikuupaupa ameso balo ibakali kuciindizya kunywa bukoko, kuuma njuka, alimwi akubba mali aakali kubikkwa mumbale zyamulumbo. Kunze lyaboobo, bunji bwaziindi ba Daniel bakali kukambaukilwa akwaambilwa kuti bayoopya mumulilo wahelo ikuti babisya.

Ba Jeffery bakali kubelekela makkampani aaku United Kingdom alimwi aaku United States kucita makwebo aakusambala mato mapati kumasi aambi. Balayeeya kuti ziindi zinji basikuula alimwi abamwi ibakali kucita makwebo ngoona bakali kucita makulo ciindi nobakali kubandika abapati-pati bamumfwulumende. Cakuupaupa ameso, bakalilisungwide kwaamba cili coonse kutegwa cizuminano cabo citanyonganizyigwi.

Cuusisya ncakuti, makani aali boobu alidumide kapati. Mazuba aano kuupaupa ameso kulajanika muzintu zyoonse nzyobacita bantu—mumapolitikisi, mubukombi, alimwi amumakwebo. Mumyaambo imwi, ibbala lyakuti “sikuupaupa ameso” lizwa kubbala lya Chigiriki lyakuti hypokrites ilyaamba mwaambi naa sikusobana waacibumbili, kanji-kanji uusama syaamankwamu. Mukuya kwaciindi, ibbala eeli lyakazootalika kupandulula muntu uuli woonse iwakali kulicengeezya kuba muciimo cimwi kutegwa acenge bamwi naa kusumpula mizeezo yakwe mwini.

Kuupaupa ameso kulakonzya kubanyemya aabo bacitilwa calweeno, eeci inga cabikkilizya akunyema, kukalala alimwi akubikkilila. Akaambo kakucimwa, aabo bacitilwa calweeno balakonzya kwaamba kuti: “Kuupaupa ameso! Sena kuli nokuyoomana?” Cikkomanisya ncakuti, Ijwi lya Leza lilapa twaambo tutupa kusyoma kuti kuyoomana.

LEZA AMWANAAKWE MBOBAKUBONA KUUPAUPA AMESO

Kweelana ambolyaamba Bbaibbele, kuupaupa ameso tiikwakatalisyigwa abantu pe, pele kwakatalisyigwa acilenge camuuya citalibonyi. Kumatalikilo ciindi bantu nobakalengwa, Saatani Diabolosi wakabelesya nzoka kuba syaamankwamu alimwi wakalitondezya kuba muntu uugwasya kutegwa acenge mukaintu wakusaanguna Eva. (Matalikilo 3:1-5) Kuzwa ciindi eeco, bantu banji abalo balibikka muciimo citabeeleli alimwi balacita oobo kutegwa bacenge bamwi akuzuzikizya makanze aabo mabi.

Ciindi bana Israyeli nobakanjila mukakole kabukombi bwakubeja alimwi akuupaupa ameso munzila yakumuuya, Leza wakabacenjezya cakwiinduluka-induluka kujatikizya ntenda yakaliko. Kwiinda mumusinsimi Isaya, Jehova Leza wakaamba kuti: “Bantu aaba balandisikila amulomo wabo buyo alimwi balandilemeka amilomo yabo buyo, pele myoyo yabo iili kule andime.” (Isaya 29:13) Ciindi bana Israyeli nobakaalilwa kweempwa, Leza wakazumizya zisi zimbi kuti zinyonyoone busena bwabo bwakukombela bupati, nkokuti Jerusalemu atempele lyawo. Bana Babuloni mbebakasaanguna kuunyonyoona mu 607 B.C.E. mpoonya wakanyonyoonwa cakumaninina ampi zyabana Roma mu 70 C.E. Cilisalede kuti, Leza takonzyi kulekela kuupaupa ameso kuzumanana lyoonse.

Kulubazu lumwi, Leza alimwi a Mwanaakwe, Jesu balabayanda kapati bantu basyomeka. Mucikozyanyo, kumatalikilo aamulimo wa Jesu, mwaalumi wazina lya Natanayeli wakaboola kulinguwe. Jesu mbwaakamubonena buyo, wakati: “Amubone, muna Israyeli ncobeni uunyina lweeno.” (Johane 1:47) Natanayeli, alimwi iwakali kwiitwa kuti Bartolomayo, wakaba umwi wabaapostolo ba Jesu bali 12.—Luka 6:13-16.

Jesu wakali kuba aciindi cakubandika abasikumutobela, alimwi wakali kubayiisya kubona zintu mbuli mbwazibona Leza. Aboobo kuupaupa ameso tiikwakeelede kujanika akati kabo. Jesu wakacenjezya cakutainda mumbali kujatikizya kuupaupa ameso nkobakali kucita basololi bazikombelo bakuciindi eeciya. Amubone zintu zimwi nzyobakali kucita.

Bakali kucita “bululami” kutegwa babonwe abantu. Jesu wakaambila baswiilizi bakwe kuti: “Amucenjele kuti mutaciti bululami bwanu kumbele lyabantu kutegwa bamubone . . . mbubonya basikuupaupa ameso mbobacita.” Alimwi wakabaambila kuti ciindi nobapa zipego, izipego zyabo tiizyakeelede ‘kubonwa’ abantu. Bakeelede kupaila, pele kutali kupaila kutegwa babonwe abantu. Kuti bacita oobo, bukombi bwabo bwakali kuyooba bukombi bwini-bwini, ibutambulika kuli Usyi.—Matayo 6:1-6.

Bakali kufwambaana kubeteka bamwi. Jesu wakaamba kuti: “Osikuupaupa ameso! Kosaanguna kugusya tanda muliso lyako, mpoonya ulabona kabotu mbonga wagusya kakwa kali muliso lyamunyoko.” (Matayo 7:5) Ikuti muntu kafwambaana kubona kulubizya kwabamwi kakuli awalo ulalubizya kapati, nkokuti muntu uuli boobo ulibikka muciimo cakuti walo tabisyi. Pesi bwini mbwakuti, “boonse balibisyide alimwi balalezya kubulemu bwa Leza.”—Baroma 3:23.

Bakali amakanze mabi. Aciindi cimwi, basikwiiya baba Farisi alimwi abasikutobela kakamu ka Heroda bakamusikila Jesu akumubuzya mubuzyo wakali kujatikizya mutelo. Kabaamba cakufwubaazya, bakaambila Jesu kuti: “Omwiiyi, tulizyi kuti lyoonse waamba masimpe alimwi uyiisya nzila ya Leza mukasimpe.” Mpoonya bakamuteya kwiinda mukumubuzya kuti: “Sena cilizumizyidwe kutela mutelo kuli Kaisara naa pe?” Jesu wakaingula kuti: “Ino mundisunkila nzi, nywebo nobasikuupaupa ameso?” Cakweelela Jesu wakabaamba kuti mbaasikuupaupa ameso akaambo kakuti tiibakali kuyanda bwiinguzi kumubuzyo wabo pele bakali kusola kuti “bamujanine kaambo kumajwi aakwe.”—Matayo 22:15-22.

Banakristo bakasimpe balatondezya “luyando luzwa mumoyo uutuba amanjezyeezya mabotu alimwi alusyomo lwini-lwini lutali lwakuupaupa ameso.”—1 TIMOTEYO 1:5

Mbungano ya Bunakristo noyakatalisyigwa lya Pentekoste 33 C.E., bantu bakali kuyakwiiya kwaamba masimpe alimwi akusyomeka. Banakristo bakasimpe bakabeleka canguzu kugwisya tumpenda twakuupaupa ameso mumizeezo yabo. Mucikozyanyo, Petro, umwi wabaapostolo bali 12, wakakulwaizya Banakristonyina kuti ‘kabaswiilila kasimpe alimwi akuba aluyando lwabunyina ilutali lwakuupaupa ameso.’ (1 Petro 1:22) Mwaapostolo Paulo wakakulwaizya babelesinyina kuti ‘babe aluyando luzwa mumoyo uutuba amanjezyeezya mabotu alimwi alusyomo lwini-lwini lutali lwakuupaupa ameso.’—1 Timoteyo 1:5.

NGUZU ZYA JWI LYA LEZA

Njiisyo zya Jesu azyabaapostolo nzyotujana mu Bbaibbele zicilaanguzu mazuba aano mbubonya mbozyakabede mumwaanda wamyaka wakusaanguna. Kujatikizya makani aaya, mwaapostolo wakalemba boobu: “Jwi lya Leza lilaabuumi alimwi lilaanguzu alimwi lilabosya kwiinda panga lili lyoonse likwengedwe koonse-koonse alimwi lilayasa mane kukwaandaanya buumi amuuya, akukwaandaanya manungo aazifwuwa kumooma, alimwi lilakonzya kuzyiba mizeezo amakanze aamumoyo.” (Bahebrayo 4:12) Kwiiya njiisyo zyamu Bbaibbele akusolekesya kupona kweelana anzizyo kwabagwasya bantu banji kucileka kuupaupa ameso akuba bantu basyomeka. Amubone zyakuluula zyabantu botatwe ibaambwa kumatalikilo.

“Ndakabona luyando lwini-lwini alimwi akubikkilana maano ncobeni.”—BA PANAYIOTA

Ba Panayiota bakacinca ciindi nobakazumina kutambwa kujanika kumiswaangano ku Ŋanda ya Bwami ya Bakamboni ba Jehova. Kunyina nobakabona muntu uuli woonse iwakali kulitondezya kululama kutegwa bamubone bamwi. Bakaamba kuti: “Ndakabona luyando lwini-lwini alimwi akubikkilana maano ncobeni, icintu nconditanabwene mumyaka yoonse njondakali mumapolitikisi.”

Ba Panayiota bakatalika kwiiya Bbaibbele kusikila babbapatizyigwa. Lino kwainda myaka iili 30. Lino baamba kuti: “Ndakazyiba cini ncondiponena, ikutali ciindi eeciya nondakali kuunka kuŋanda aŋanda kusumpula mapolitikisi, pele ciindi nondakatalika kukambauka kujatikizya Bwami bwa Leza—nzila ilikke iikonzya kutugwasya kuba anyika iili kabotu.”

“Tiindakali kuyanda kuti Banakristoma kabandibona mbuli kuti ndili muntu uusyomeka kakuli tiindakali kusyomeka pe.”—BA DANIEL

Ba Daniel bakayaambele kapati mumbungano ya Bunakristo eelyo bakapegwa mikuli imwi. Nokwakainda buyo myaka misyoonto, kuli ncobakalubizya, mpoonya manjezyeezya aabo akatalika kubakatazya. Bakaamba kuti: “Nondakayeeya kuupaupa ameso nkondakabona muzikombelo myaka yainda, ndakalimvwa kuti ndeelede kucileka kubeleka milimo njondakapedwe mumbungano. Tiindakali kuyanda kuti Banakristoma kabandibona mbuli kuti ndili muntu uusyomeka kakuli tiindakali kusyomeka pe.”

Cikkomanisya ncakuti, nokwakainda ciindi cili mbocibede, ba Daniel bakatalika alimwi kubeleka milimo njobakalekede lino kabajisi manjezyeezya aasalala, eelyo bakaizumina alimwi mikuli njobakajisi mumbungano. Cikozyanyo eeci cakusyomeka citondezya cicitika kuli baabo ibayanda kubelekela Leza kakunyina kuupaupa ameso. Balaiya “kugusya tanda” muliso lyabo kabatanalisungula ‘kugusya kakwa’ ikali muliso lyamunyina.

“Ndakeelede kucileka kuba muntu mumpelenge, simakwebo uucibwene kunyengelela. . . . Magwalo akandinjila kapati mumoyo.”—BA JEFFERY

Ba Jeffery, balo ibakali basimakwebo bakaamba kuti: “Nondakali kuyaabulimvwisya Bbaibbele, ndakabona kuti ndakeelede kucileka kuba muntu mumpelenge, simakwebo uucibwene kunyengelela iwakalibambilide kwaamba cili coonse kutegwa ndipegwe mulimo. Magwalo aamu Bbaibbele mbuli lwa Tusimpi 11:1 lwakandinjila kapati mumoyo, lwalo ilwaamba kuti ‘cikkelo cabumpelenge ncisesemyo kuli Jehova.’” Inzya, mukwiimpana abaabo ibakabuzya Jesu kujatikizya mutelo, ba Jeffery bakaiya kucita zintu kakunyina kuba amakanze mabi ciindi nobacita zintu a Banakristonyina alimwi abantu bamwi batasyomi.

Mamiliyoni aa Bakamboni ba Jehova nyika yoonse mboizulwa balasoleka kutobela nzyobaiya mu Bbaibbele. Balabeleka canguzu kutegwa ‘basame buntu bupya ibwakalengwa kweelana akuyanda kwa Leza mubululami bwini-bwini alimwi amukusyomeka.’ (Baefeso 4:24) Tumulomba kuti mwiiye zinji kujatikizya Bakamboni ba Jehova, nzyobasyoma, alimwi ambobakonzya kumugwasya kwiiya kujatikizya cisyomezyo ca Leza canyika mpya. Munyika eeyo “muyooba bululami” alimwi takukabi limbi kuupaupa ameso.—2 Petro 3:13.