Ja Organización Mundial de la Salud (OMS) wa xyala ke ja jel x-ixtalaji ja ixuki juni wokol wan ekʼel bʼa yibʼanal ja luʼumkʼinali bʼa wa slaja sbʼajsok jastal jun chamel bʼa wa spuku sbʼaj, ja yuj ayni jas wa xkʼanxi oj kʼulaxuk bʼa wego. Jastalni yaʼunej kuenta ja OMS, «jun 30% ja bʼa ixuke bʼa ajyelyujile jun snupe, yiʼoje wokol yuja wa xmakʼjiye sok wa x-ixtalajiye yuja snupe». Ja jabʼil ajkʼachto, jun imporme yaʼa ja ONU wa xyala ke kada kʼakʼu junuk 137 ixuk wa xmiljiye yuja snupe ma yuj junuk ja bʼa spamilyaʼe. a

 Ja numeroʼik jaw wa sjeʼa jelni xiwela sbʼaj ja ixtalanel bʼa naʼitsi, pe mini xbʼobʼ xchol-e ja syajal wa xyabʼye ja bʼa skuerpoʼe sok ja bʼa jastal wa xyabʼ aye ja matik wa x-ekʼ sbʼaje ja jaw.

 ¿Wan maʼ la ixtalaji ja weʼn? ¿Wan maʼ xa naʼa sbʼaj june bʼa jach wan ekʼel sbʼaj? Ta jachkʼa, bʼobʼta ojni skoltaya ja puntoʼik it ti elel bʼa Biblia.

  Mini weʼn amuluk

  Leʼa akoltajel

  Mi atuchʼiluk

  Ja ixtalanel bʼa yoj naʼits ojni chʼakuk

  Jastal skoltajel june maʼ wan ixtalajel

 Ja jas wa xyala ja Biblia: «Kada jujune oj katikyi kuenta ja Dyos ja bʼa jas jkʼulantiki» (Romanos 14:12).

 Ajuluka kʼujol ja it: Ja maʼ wa xyixtalana ojni kʼanjukyi kuenta.

 Ta jawa nupi weʼn wa xya muluk yuja wa xyixtalana, mini stojoluk ay. Yibʼanal ja ixuk wani sbʼajin oj yajtajuke sok mi jaʼuk oj ixtalajuke (Colosenses 3:19).

 Ayni ekʼele ja ixtalanum yuj ayiʼoj jun chamel ja bʼa spensar, yuja jastal akʼubʼal kʼijan ma yuj jel xyuʼaj. Chikan jastal, pe yeʼnani oj yayi kuenta soka Dyos ja jastal wa xyilawa. Sok yeʼnani tʼilan oj skʼujoluk bʼa oj stukbʼes sbʼaj.

 Ja jas wa xyala ja Biblia: «Sok jitsan akʼa rason wani x-ilxi slekilalik» (Proverbios 15:22).

 Ajuluka kʼujol ja it: Ta xiwela sbʼaj ay jawa sakʼanili sok mixa naʼa jas oja kʼuluk, leʼa akoltajel.

 ¿Jas yuj tʼilan oj skoltaya ja tuk? Yujni ta ja weʼn wana ixtalajel, bʼobʼta ay jitsan jastik wa xchamakʼujol sok mixa naʼa jas oja kʼuluk. Bʼobʼta wokolni xa wabʼ tsajel bʼaya bʼa jastik it jaʼa mas tʼilani:

•   Ja wa lekilal ja weʼn

•   Ja jasa mas lek sbʼaja wa wuntikil

•   Ja takʼini

•   Ja yajtanel awiʼoj sbʼaja wa nupi

•   Ja skʼanjel skoltajel jawa nupanel yuja waxa majlay oj stukbʼes sbʼaj jawa nupi

 Sbʼejni ja mixa naʼa jas oja kʼuluk sok ja oja wabʼ lajansok jel wokol ja jas wan ekʼelabʼaji. ¿Machʼa oj bʼobʼa kʼanyi akoltajel?

 Juna pamilya ma juna wamigo bʼa waxa jipa akʼujol. Ja kristyano jaw ojni bʼobʼ yawi ja koltanel wa xmakuni awuji sok oj bʼobʼ skoltaya ja bʼa jastal waxa wabʼ aya. Loʼilanelsok june bʼa wa xcham skʼujol bʼa weʼna jelni oj bʼobʼ skoltaya.

 Numeroʼik bʼa telepono bʼa skoltajel ja matik wa x-ixtalajiye bʼa snaje. Ja bʼa numeroʼik it wego oj bʼobʼ koltajanan. Ja matik wane aʼtel ja tiw chapane bʼa oj xchap-e amok jas oja kʼuluk sok oj xcholawabʼ jas oja kʼuluk bʼa oja talnabʼaj. Ta jawa nupi kʼot yabʼ stojol ke wa skʼana skoltajel sok meran puesto ay bʼa stukbʼesel sbʼaj, ja bʼa numeroʼik bʼa telepono jaw ojni bʼobʼ skoltay bʼa oj snaʼ jasa oj kʼe skʼuluki.

 Pilan jastik junuk bʼa emergencia. Ja jastik it oj skoltaya bʼa oja ta kʼumajel loktorik, empermeraʼik sok tuk matik jel chapan bʼa wego oj skoltaya ja yajni xiwela sbʼaj ay jawa sakʼanili.

 Ja jas wa xyala ja Biblia: «Ja Jyoba b mojan ay soka matik jel tristeʼay skʼujoli; sok wa xyayi skoltajel ja matik elel sgana» (Salmo 34:18).

 Ajuluka kʼujol ja it: Ja Dyosi wa skʼapa oj skoltaya.

 Ja Jyoba jelni xcham skʼujol bʼa weʼna (1 Pedro 5:7). Ja yeʼn wani snaʼa ja jas wan ekʼelabʼaj; wa xyabʼ stojol jawa pensarik sok ja jastal mero aya xa wabʼi. Oj bʼobʼ ya kulana kʼujol soka Yabʼal, ja Biblia. Sok wa slokowa bʼa oja wayi orasyon, skʼanjelyi biboʼil sok awip bʼa oj kuchukawuj ja jas wan ekʼeli (Isaías 41:10).

 Ja jas wa xyala ja Biblia: «Jujune bʼa yeʼnle oj kulanuke ja bʼa yibʼel stsʼusubʼe sok ja bʼa yibʼel ja steʼil yigoʼe, sok mixa maʼ oj ajuk xiwukeyuj» (Miqueas 4:4).

 Ajuluka kʼujol ja it: Ja Biblia wa skʼapa ke mojanxa ja pamilya oj ajyuke laman.

 Ja Jyoba kechani yeʼn wa xbʼobʼ stojbʼes ja jwokoltiki sok bʼajni tolabida. Ja Biblia wa skʼapa: «Sok oj skusyi ja yalel sateʼi, sok mixani oj ajyuk chamelal, mixani tristeʼil, mini mebʼa okʼel sok mini syajal» (Apocalipsis 21:4). Ja bʼa tyempo jaw, ja jastik mi lek wa xjuljkʼujoltik oj chʼak chʼayuk sok jastik xa bʼa lek oj juljkʼujoltik (Isaías 65:17). Jani jaw ja smajlajel bʼa lamanil wa skʼapawi ja Biblia.