1, 2. ¿Jas yuj ja Biblia juni tsamal majtanal bʼa Dyos?

¿JASTAL waxa wabʼ yajni juna wamigo ay jas wa skʼebʼawi? Mixani xa wila ora oja jame. Jel gusto wala ajyi yuja wa wamigo wa snaʼawa, sok waxa wayi tsʼakatal.

² Ja Biblia jun tsamal majtanal bʼa Dyos. Wa xyala kabʼtik jastik junuk bʼa mi xtax bʼa tuk lugar. Jun sjejel, wa xyala kabʼtik ja Dyosi yeʼn skʼulan ja satkʼinalik sok ja Luʼumi. Chomajkil, yeʼn skʼulan ja bʼajtan winik sok ja ixuk. Ja Biblia ayiʼoj rasonik bʼa wa skoltayotik yajni wan ekʼel jbʼajtik wokolik. Cha wa sjeʼakitik jastal ja Dyos oj ya kʼotuk ja jas wa skʼana bʼa oj ya pax jun lekil lugar ja Luʼumi. ¡Ja Biblia juni tsamal majtanal!

3. ¿Jasa oja nebʼ yajni xa paklay ja Biblia?

³ Yajni xa paklay ja Biblia, oja nebʼ ja Dyos wani skʼana oja wamigoʼuk. Yajni mas xa nebʼa sbʼaja yeʼn, masni mojan oja wabʼ oj ajyansok.

4. ¿Jastik datoʼik sbʼaja Biblia mas wa spayawa?

⁴ Ja Biblia sutubʼal bʼa mas ja 3,000 kʼumalik, sok kʼulubʼal imprimir jitsan mil miyonik. Bʼa sutanal ja luʼumi, tʼusan mi yibʼanaluk ja kristyano wani xbʼobʼ skʼumuke ja Biblia ja bʼa skʼumale. Sok spetsanil semanaʼik wa xpilxi mas ja jun miyon Bibliaʼik. Ja it wa sjeʼa ja Biblia mini oj slaj ja tuk libroʼik.

5. ¿Jas yuj wa xkalatik ja Dyos yeʼn ya jak skʼujole ja matik stsʼijbʼane ja Biblia?

 ⁵ «Dios ni ya jac scʼujol ja maʼ stzʼijba[ne]» ja Biblia (kʼuman ja 2 Timoteo 3:16). Pe bʼobʼta ay maʼ oj yal: «¿Jastal modo ti jakel bʼa Dyos ta winike stsʼijbʼane?». Ja Biblia wa sjakʼa: «Yena ni ja Espíritu Santo yiaj majan ja sti ja yenlei» (2 Pedro 1:21). ¿Jastal tojiye yuja Dyosi? Wani xbʼobʼ katik slaj bʼa jun tatal bʼa wa skʼanayi ja skerem a-stsʼijbʼuk jun karta. Pe ¿maʼ sbʼaj ja karta? Yeʼnani sbʼaj ja tatali. Junxtani soka it, ja Yajwalil ja Biblia jani kʼotel ja Dyos, sok mi jaʼuk ja matik stsʼijbʼani. Ja yeʼnle jani tojiye yuja Dyos bʼa stsʼijbʼajel ja spensari. Ja yujil, ja Biblia jani  «ja yabal ja Diosi» (1 Tesalonicenses 2:13; kʼela ja nota 2).

6, 7. ¿Jas yuj wa xkalatik wani slaja sbʼaj yibʼanal ja Biblia?

⁶ Yiʼaj 1,600 jabʼil stsʼijbʼajel ja Biblia. Ja matik stsʼijbʼane mi junxta tyempo ajyiye sakʼan. Jujuntik ajyi xchapjele, sok tuk miyuk. Jun sjejel, june bʼa yeʼnle waj jun loktor. Jaxa tuki wajye aʼtijumik bʼa alaj, talna chanteʼik, yamachayik, alumanik, jwesik sok mandaranumik. Ama jachuk, wani slaja sbʼaj yibʼanal ja Biblia sok mey jun kapitulo bʼa mi syaka sbʼaj. *

⁷ Ja bʼajtanik kapitulo bʼa Biblia wa xcholo jastal kʼejan ja wokolik bʼa luʼumi. Jaxa bʼa tsaʼanikxta kapitulo wa xcholo jastal ja Dyos oj stojbʼes ja wokoliki sok ja Luʼumi oj pax jun tsamal kʼachinubʼ. Ja Biblia wa xcholo jitsan mil jabʼil sbʼaja sakʼanil ja ixuk winik sok wa sjeʼa ja Dyos tolabida wa xya kʼotuk ja jas wa xyala.

8. Yajni ja Biblia wa staʼa tiʼal bʼa ciencia, ¿jastik sjejel kiʼojtik bʼa stojolni ay?

⁸ Ja Biblia mi tsʼijbʼaxi bʼa sjejel bʼa ciencia ma jun libro bʼa eskwela. Pe stojolni ay lek ja yajni wa staʼa tiʼal bʼa ciencia. Jani jaw ja jas wa xkʼanatik bʼa jun libro jakel bʼa Dyos. Jun sjejel, ja libro bʼa Levítico wa xcholo ja jas aljiyabʼye ja israʼelenyoʼik bʼa mi oj spuk sbʼaj ja chameliki. Ja jaw tsʼijbʼaxi bʼajtanto lek oj naxuk jastal wa staʼawotik ja chameliki. Ja Biblia cha stojolni ay yajni wa xyala «ja luʼumi mini jas yamanyuj» (Job 26:7). Ajyi jun tyempo tʼusan mi spetsanil ja  kristyano wa skʼuʼane ja Luʼumi lechan ay, pe ja Biblia wanxani xyala bola ay (Isaías 40:22).

9. ¿Jastal wa xnaʼatik mi jas snakʼawe ja tsʼijbʼumanik bʼa Biblia?

⁹ Yajni ja Biblia wa staʼa tiʼal sbʼaja jastik ekʼeli, cha stojolni ay. Pe jitsan libroʼik bʼa wa staʼa tiʼal jastik ekʼel, mini yalawe yibʼanal ja smeranil ja matik stsʼijbʼani. Jun sjejel, mi spetsanil ekʼele yalawe sbʼaja tiroʼanelik chʼaye ja xchonabʼe. Pe ja tsʼijbʼumanik bʼa Biblia mini snakʼawe yajni ja chonabʼ bʼa Israel kʼulajiye ganar bʼa jun tiroʼanel. Cha stsʼijbʼane ja bʼa mulalik koyeʼi. Jun sjejel, ja bʼa libro bʼa Números, ja Moisés stsʼijbʼan ja yeʼn koʼ jun chaʼan mulal sok toji yuja Dyosi (Números 20:2-12). Yuja mi jas snakʼawe ja tsʼijbʼumaniki, wa sjeʼa ja Biblia tini jakel bʼa Dyos sok wani xbʼobʼ jipjkʼujoltik.

10. ¿Jas yuj jelto xmakuni ja bʼa jtyempotik ja rasonik bʼa Biblia?

¹⁰ Ja Dyosi yeʼnani ya jak skʼujol ja matik stsʼijbʼane ja Biblia, ja yuj wa sjeʼakitik sok wa stojowotik (2 Timoteo 3:16). Ja rasonik yiʼoji jeltoni xmakuni man jtyempotik yujni ti jakel bʼa Jyoba. Yuja yeʼn skʼulanotiki, wa xyabʼ lek stojol ja jas wa xpensarantiki sok ja jastal ayotik xkabʼtiki. Masto wa snaʼa jbʼajtik yuja keʼntik sok wa skʼana gusto oj ajyukotik. Ja yeʼn wa snaʼa ja jas lek bʼa keʼntik sok ja jas mi lekuki.

11, 12. a) ¿Jastik rasonik bʼa Jesús wa xtaʼatik ja bʼa kapituloʼik 5 man 7 bʼa Mateo? b) ¿Jas tuk rasonik wa xtaʼatik ja bʼa Biblia?

¹¹ Ja bʼa kapituloʼik 5 man 7 bʼa Mateo wa xtaʼatik lekil rasonik. Ja tiw, ja Jesús yala jastal oj bʼobʼ ajyukotik gusto, jastal oj bʼobʼ kiʼ jbʼajtik lek soka tuk, jastal skʼulajel orasyon sok jastal oj kiltik ja takʼini. Ama  ekʼelxa mas ja 2,000 jabʼil yaʼa ja rasonik jaw, pe jeltoni xkoltani sok jeltoni xmakuni.

¹² Ja bʼa Biblia, cha wani xtaʼatik rasonik bʼa mas lek oj taxuk ja jpamilyatiki, bʼa kʼotel lekil aʼtijumik sok ajyel laman soka tuk. Ama chikan bʼa jbʼajtika, jastal kʼotelotik sok jas tikʼe wokol kiʼojtik, ja rasonik bʼa Biblia tolabida wa skoltayotik (kʼuman ja Isaías 48:17; kʼela ja nota 3).

13. ¿Jasa yalakan ja Isaías oj ekʼ sbʼaj ja Babilonia?

¹³ Jitsan ja jas yalunej oj ekʼuk ja Biblia kʼotelxa smeranil. Jun sjejel, ja aluman Isaías yalakan ja chonabʼ Babilonia ojni chʼayjuk snajel sok yala jastal mero oj ekʼuk (Isaías 13:19). Ja Babilonia joybʼubʼal yuj jun yok jaʼ sok ayiʼoj niwak pwertaʼik. Pe ja Isaías yalakan ojni takuk ja yok jaʼi sok oj kanuk jaman ja pwertaʼik. Cha yala ja kontraʼanumiki mini oj tiroʼanuke ja yajni sbʼajinekan ja chonabʼi. Ja Isaías cha yala ja winik maʼ oj xchʼak ja Babilonia sbʼiʼil Ciro (kʼuman ja Isaías 44:27-45:2; kʼela ja nota 4).

14, 15. ¿Jastal kʼot smeranil yibʼanal ja jas yalakan ja aluman Isaías?

¹⁴ Yajni ekʼelxa junuk 200 jabʼil ja bʼa jas stsʼijbʼankan ja Isaías, kʼot jun nole kʼakʼanum ja bʼa chonabʼ Babilonia bʼa oj sbʼajukekan. ¿Machʼa wan stojeli? Jani ja mandaranum bʼa Persia. ¿Sok jas sbʼiʼil? Yeʼnani ja Ciro, jastalni alubʼalkani. Pe ja wego kechanxta skʼana oj kʼot smeranil yibʼanal ja jas yalakan ja aluman Isaías. Sok ¿kʼot maʼ smeranil?

¹⁵ Ja akwal chʼakji ja Babilonia, ja swinkili wane  skʼulajel jun kʼin. Yuja makubʼale yuj niwak bardaʼik sok joybʼubʼale yuj jun yok jaʼ, ja yeʼnle mini tʼun xiwye. Pe ja bʼa spatik ja chonabʼi, ja Ciro soka skʼakʼanumik yawe koʼ jun ukʼum bʼa oj tsʼujuk ja yok jaʼi. Yajni tsʼujta leki, ja kʼakʼanumik bʼa Persia bʼobʼ skʼuts-e. Pe ¿jastal oj ochuke ja bʼa yoj chonabʼi? Jastalni alubʼalkani,  jaman kanel ja pwertaʼiki. Ja yuj ja kʼakʼanumiki mini tiroʼaniye yajni sbʼajinekan ja chonabʼi.

16. a) ¿Jasa yalakan ja Isaías sbʼaja jastal oj kanuk ja Babilonia? b) ¿Jastal wa xnaʼatik kʼotni smeranil?

¹⁶ Ja Isaías yalakan ojni kʼotuk ja tyempo bʼa mixa oj ajyuk swinkil ja Babilonia. Ja yeʼn stsʼijbʼan: «Mixani oj ajyuk swinkil, mixatoni maʼ oj ajyuk kulan ja bʼa lugar jawi» (Isaías 13:20). ¿Kʼot maʼ smeranil? Kʼotniʼa. Ja bʼa jtyempotiki, bʼa junuk 80 kilometro bʼa sur ja bʼa chonabʼ Bagdad (Irak) ti wa xtax ja bʼa ajyi ja Babilonia. Pe ja wego kechanxta wa xtax ja sjomelali sok mixa ay swinkil. Jastalni wa xyala ja Biblia, ja Jyoba smesa el ja Babilonia ma xchʼaya snajel (Isaías 14:22, 23).

17. ¿Jas yuj wa xbʼobʼ jipjkʼujoltik spetsanil ja jas skʼapunej ja Dyosi?

¹⁷ Jitsan ja bʼa jas yalunejkan ja Biblia kʼota smeranil. Ja yuj, wani xbʼobʼ jipjkʼujoltik sbʼaja jas wa xyala ojto ekʼuki. Wani xbʼobʼ jkʼuʼuktik lek ja Jyoba oj ya kʼotuk ja skʼapjelal bʼa yajel paxuk ja Luʼum jun  kʼachinubʼ (kʼuman ja Números 23:19). Ja Dyos wa xyakitik ja smajlajel bʼa ajyel sakʼan tolabida sok ja yeʼn mini ‹xbʼobʼ sleʼ mentira› (Hebreos 6:18). *

18. ¿Jasa yala ja jekabʼanum Pablo sbʼaja ‹yabʼal ja Dyosi›?

¹⁸ Jastalni kilatikta, ja Biblia mini oj slaj ja tuk libroʼik. Wani slaja sbʼaj yibʼanal ja jas wa xyala sok stojolni ay lek yajni wa staʼa tiʼal bʼa ciencia sok bʼa jastik ekʼel. Cha wani xyakitik lekil rasonik sok kʼota smeranil jitsan ja bʼa jas yalunejkan. Pe mi kechanuk ja jaw. Ja jekabʼanum Pablo stsʼijbʼan ‹ja yabʼal ja Dyosi sakʼan ay sok ayni yip›. ¿Jas wa stojolan ja yaljelik jaw? (Kʼuman ja Hebreos 4:12, TNM).

19, 20. a) ¿Jastal oj bʼobʼ skoltaya ja Biblia bʼa oja naʼ jastal kʼotela? b) ¿Jastal oja jeʼ waxa waʼa tsʼakatal yuja majtanal it?

¹⁹ Ja Biblia oj bʼobʼ stukbʼes jawa sakʼanil. Wani xbʼobʼ skoltaya bʼa oja naʼ jastal kʼotela. Cha oj skoltaya bʼa oja wabʼ stojol ja jas waxa pensaraʼani sok ja jastal aya xa wabʼi. Jun sjejel, bʼobʼta oj jpensaraʼuktik wani xyajtaytik ja Dyosi. Pe bʼa oj jetik ta meran, tʼilani oj jkʼuluktik ja jas wa xyala ja Biblia.

²⁰ Wani xkʼuʼantik lek ja Biblia tini jakel bʼa Dyos. Ja yeʼn wani skʼana oja kʼumuk, oja paklay sok oja yajtay. Jeʼa waxa waʼa tsʼakatal yuja majtanal it bʼa Dyosi. ¿Jastal? Moka wakan spaklajel. Jachuk oja wabʼ stojol jasa wa skʼana oj skʼuluk ja Dyos bʼa keʼntik. Ja bʼa kapitulo jakumi, oj jnebʼtik mas sbʼaja it.