1. ¿Jasa wa skʼana ja Dyos sbʼaja ixuk winik?

JEL tsamal ja jas wa skʼana ja Dyos sbʼaja ixuk winiki. Ja yeʼn skʼulan ja Adán soka Eva bʼa oj ajyuke bʼa jun tsamal kʼachinubʼ, oj ajyuk yuntikile, oj yawe paxuk ja Luʼum jun tsamal kʼachinubʼ sok oj stalnaye ja chanteʼiki. Sok me xtukbʼi ja jas wa skʼana ja Dyosi (Génesis 1:28; 2:8, 9, 15; kʼela ja nota 6).

2. a) ¿Jastal wa xnaʼatik ja Dyosi oj ya kʼotuk ja jas wa skʼana? b) ¿Jas tikʼe kristyanoʼil oj ajyuke sakʼan ja bʼa Luʼum, sok janekʼ tyempo?

² ¿Wan maʼ xa kʼuʼan oj kʼotuk jun kʼakʼu oj ajyukotik bʼa jun kʼachinubʼ? Ojniʼa, pes jachni yalunej ja Jyoba. Ja yeʼn yalunej: «Kalunej sok ojni ka kʼotuk» (Isaías 46:9-11; 55:11). Ojni ya kʼotuk ja jas skʼapuneji, sok mini jas oj timjukyuj. Ja Jyoba «mi lom ita skʼulan» ja Luʼumi (Isaías 45:18). Wani skʼana abʼutʼuk swinkil. Pe ¿jas tikʼe kristyanoʼil wa skʼana ja Dyos oj ajyuk sakʼan ja bʼa Luʼum, sok janekʼ tyempo? Ja Biblia wa xyala ja matik leke sok kʼuʼabʼale ojni «sbʼajuke ja luʼumi» sok oj ajyuke «sakʼan bʼa tolabida» (Salmo 37:29; Apocalipsis [Revelacion] 21:3, 4).

3. Yuja wala kotik chamel sok wala chamtik, ¿jasa wa xbʼobʼ jobʼ jbʼajtik?

³ Ja wego wala kotik chamel sok wala chamtik. Bʼa jitsan lugarik, wa xkʼeye tiro sok wa smila sbʼaje. Pe mini jach wa skʼana ajyi ja Dyosi. Anto, ¿jasa ekʼi? ¿Jas yuj mi kʼoteluk ja jas wa skʼana? Kechan wa xbʼobʼ sjakʼ ja Biblia.

4, 5. a) ¿Maʼ ya makunuk jun bʼitsʼbʼichan bʼa stajel loʼil ja Eva? b) ¿Jastal modo june maʼ mi x-och skʼabʼ wa xpax elkʼanum?

⁴ Ja Biblia wa xyala ja Dyosi ay jun skontra sbʼiʼil ‹Dyablo sok Satanás›. Ja bʼa kʼachinubʼ bʼa Edén, ja Satanás ya makunuk jun bʼitsʼbʼichan bʼa stajel loʼil ja Eva (Apocalipsis 12:9; Génesis 3:1). Ja Satanás ya skʼuʼuk ja Eva bʼa jani meran wan kʼumal ja bʼitsʼbʼichani (kʼela ja nota 7).

⁵ Anto, ¿maʼ kʼulajiyuj ja Satanás? ¿Yeʼn maʼ ja Dyosi? Miyuk. Yajni ja Dyos xchapayi ja Adán soka Eva ja Luʼumi, ja bʼa satkʼinali ajyi jitsan anjelik. Yajni ekʼ ja tyempo, june ja bʼa anjelik sjomo sbʼaj sok pax Dyabloʼil (Job 38:4, 7). ¿Jastal lek jach ekʼi? Jun sjejel, ¿jastal modo june maʼ mi x-och skʼabʼ wa xpax elkʼanum? Ama mi jach pojki, pe ta och skʼan jun jasunuk bʼa mi yeʼnuk sbʼaj sok mi xyaʼakan spensarajel, wani xkʼi ja kʼankʼunel jaw bʼa mi lekuki. Sok yajni wa staʼa modo, wa x-elkʼani. Sok jach wa xpax jun elkʼanum (kʼuman ja Santiago 1:13-15; kʼela ja nota 8).

6. ¿Jastal kʼe iljuk kontra ja Dyos yuj jun anjel?

⁶ Jani jaw ja jas ekʼ sbʼaj ja anjel it. Yajni ja Jyoba skʼulan ja Adán sok ja Eva, ja yeʼn yala yabʼ aʼajyuk yuntikile sok a-sbʼutʼ-e ja Luʼumi (Génesis 1:27, 28). Bʼobʼta ja anjel jaw spensaraʼan: «Spetsanil ja kristyanoʼik it oj bʼobʼ stoyone sok mi jaʼuk ja Jyoba». Yuja mi yaʼakan spensarajel ja jaw, och skʼan mas ja jas wa sbʼajin ja Jyoba. Ja anjel it yeʼn skʼana atoyjuk. Ja yuj sleʼayi abʼal ja Eva sok sloʼlay (kʼuman ja Génesis 3:1-5). Yuja jach skʼulani, pax Satanás sok Dyablo. Sok jach skontraʼan ja Dyosi.

7. a) ¿Jas yuj chamye ja Adán sok ja Eva? b) Cholo sok jun sjejel jas yuj wala awelaxitik sok wala chamtik.

 ⁷ Ja Adán sok ja Eva skʼokowe ja yabʼal ja Dyos sok sloʼane ja tekʼul alubʼal yabʼye mok sloʼeʼi (Génesis 2:17; 3:6). Ja yeʼnle koʼye mulal sok yajni ekʼ ja tyempo chamye, jastalni aljiyabʼye yuja Jyoba (Génesis 3:17-19). Yajni pojki ja yuntikile, cha ekʼni sbʼaje ja mulal sok ja yuj chamye (kʼuman ja Romanos 5:12). ¿Jastal ekʼ sbʼaje ja mulal ja yuntikile? Pensaraʼan ja it: lekbʼi wana skʼulajel pan bʼa jun molde bʼuyel xetʼan, ayni senya oj eluk ja pani. Yajni ja Adán skʼokoyi ja smandar ja Dyosi, pax mulanum. Yuja yuntikilotik ja Adán, jpetsaniltik ay kiʼojtik ja «senya» yiʼoj ja yeʼn, wa xkʼan kaltik, jpetsaniltik mulanumotik. Ja yuj wala awelaxitik sok wala chamtik (Romanos 3:23; kʼela ja nota 9).

8, 9. a) ¿Jasa skʼana ja Satanás a-skʼuʼuke ja Adán sok ja Eva? b) ¿Jas yuj ja Jyoba mi wegoxta xchʼaya snajel ja kʼoka abʼaliki?

⁸ Ja Satanás kʼe yil kontra ja Jyoba yajni ja Adán sok ja Eva skʼokoweyi ja yabʼal ja Dyosi. Ja yeʼn skʼana ja Adán sok ja Eva a-skʼuʼuke ja Dyos jun leʼa abʼal, jun mandaranum jel malo bʼa mi skʼana lek oj wajyujile. Ja Satanás kʼan yal ja kristyanoʼik mi yajnaluk oj aljuk yabʼye yuja Dyos ja jas oj skʼuluke. Cha kʼan yal ja Adán sok ja Eva ojni bʼobʼ stsaʼe ja bʼa leki soka bʼa mi lekuki. ¿Jasa oj skʼuluk ja Jyoba? Wegoxtani oj bʼobʼ xchʼaysnajel ajyi ja kʼoka abʼaliki sok ja kontraʼaneli. Pe ja jaw mini oj sjeʼ bʼa kʼotel jun abʼaltanum ja Satanás.

⁹ Ja Jyoba mi wegoxta xchʼaya snajel ja kʼoka abʼalik, yaʼanikan ja kristyanoʼiki a-skʼul sbʼaje mandar bʼa jun tyempo. ¿Jas yuj? Yujni jachuk oj sjeʼ ja Satanás kʼotel jun leʼa abʼal sok ja Jyoba wa snaʼa jasa mas lek bʼa keʼntik. Ja it oj jnebʼtik mas ja bʼa kapitulo 11. Jaxa weʼn,  ¿jas waxa pensaraʼan sbʼaja jas skʼulane ja Adán sok ja Eva? ¿Lek maʼ yuja skʼuʼaneyi ja Satanás sok skʼokowe ja yabʼal ja Dyosi? Ja Jyoba yayi yibʼanal ja jastik junuki. Yayi jun sakʼanile bʼa tolabida, jun tsamal lugar bʼa oj ajyuke sok jun lekil yaʼtele. Pe mini jas ajiyile yuja Satanás. Lekbʼi ja weʼn ti ajyiya tiw, ¿jasa oja kʼuluk?

10. ¿Jasa jel tʼilan oj jtsatik ja keʼntiki?

 ¹⁰ Jastalni ja Adán sok ja Eva, ja keʼntiki cha tʼilan ay jas oj jtsatik bʼa wa syama ja jsakʼaniltiki. Oj bʼobʼ jtsatik ta oj jkʼuʼuktikyi ja Jyoba jastal jMandaranumtik sok sjejel ja Satanás jun leʼa abʼal. Ma ja oj yaʼotik mandar ja Satanás (Salmo 73:28; kʼuman ja Proverbios 27:11). Jel tʼusan ja matik kʼuʼabʼal aye soka Dyosi. Ja Dyosi mi yeʼn wa xyaʼa mandar ja bʼa luʼumkʼinali. Anto, ¿maʼ wan yajel mandar?

11, 12. a) ¿Jasa wa xnebʼatik sbʼaja jas kʼapjiyi ja Jesús yuja Satanás? b) ¿Jastik teksto wa sjeʼa yeʼn ja Satanás wan yajel mandar ja luʼumkʼinali?

¹¹ Ja Jesús snaʼa machun wan yajel mandar ja luʼumkʼinali. Jun ekʼele, ja Satanás sjeʼayi ja Jesús «spetzanil ja lugar jumasa ba mundo» sok ja stoyjelal. Sok skʼapayi: «Spetzanil ja lugar iti [ma gobyernoʼik] oj caa hui pero siquiera oj coan mecʼan ja ba sti jsati» (Mateo 4:8, 9; Lucas 4:5, 6). ¿Jasa wa xnebʼatik sbʼaja jas kʼapjiyi? Lekbʼi mi yeʼnuk sbʼaj ja Satanás ja gobyernoʼik bʼa luʼumkʼinali, mini oj skʼapyi ja Jesús. Chikani lek, yibʼanal ja gobyernoʼik yeʼni sbʼaj ja Satanás.

¹² Bʼobʼta oja jobʼa bʼaj: «¿Jastal lek yeʼn wan yajel mandar ja Satanás ja luʼumkʼinali? ¿Mi maʼ yeʼnuk ja Jyoba ja maʼ jel ja yip bʼa yeʼn skʼulan ja sutsatkʼinali?» (Apocalipsis 4:11). Jachukniʼa, pe ja Jesús yala jaman lek yajni ya sbʼiʼiluk ja Satanás «ja yajualil ja mundo iti» (Juan 12:31; 14:30; 16:11). Ja Pablo ya sbʼiʼiluk ja Dyablo ja «tan yajualil [ma dyos] ja ba mundo iti» (2 Corintios 4:3, 4). Sok ja Juan stsʼijbʼan ja «mundo, ti [ay] juntiro ja ba scʼab ja diablo» (1 Juan 5:19).

13. ¿Jas yuj wa xkʼanatik jun yajkʼachil luʼum?

¹³ Ja luʼumkʼinal it wanxta jomel. Chikanxta bʼaʼa ay guerraʼik, matik wa x-och skʼabʼe, matik chabʼ sat aye sok spekʼjel chikʼ. Ja ixuk winike mi xbʼobʼ xchʼaye snajel ja wokoliki, ama jel skʼujolane. Ja yuj, ja Dyosi ojxta xchʼaysnajel ja luʼumkʼinal it ja bʼa guerra bʼa Armagedón sok oj ya slokʼolukan jun yajkʼachil luʼum bʼa toj (Apocalipsis 16:14-16; kʼela ja nota 10).

14. a) ¿Maʼ stsaʼa ja Dyos jastal Mandaranum ja bʼa sGobyerno? b) ¿Jasa yalakan ja Biblia sbʼaja Jesús?

¹⁴ Ja Jyoba oj ya makunuk jun gobyerno ja bʼa satkʼinal bʼa oj yijan jun luʼumkʼinal bʼa toj. Ja it wa sbʼiʼilan Gobyerno bʼa Dyos. Ja Dyosi stsaʼa ja Jesús jastal Mandaranum ja bʼa sGobyerno. Ja Biblia yalunejxa jitsan jabʼilik bʼajtanto ja Jesús oj ya mandar jastal «Ajwalal bʼa Lamanil» sok mi oj chʼakuk ja sgobyerno (Isaías 9:6, 7). Ja Jesús sjeʼayi ja snochumanik a-skʼan-e bʼa orasyon ja gobyerno jaw yajni yala: «A jacuc ja tiempo oj ni acʼul mandari. [...] Ja jastal huaxa cʼulan ja ba satqʼuinali, jach ni a cʼulajuc ja ba luum» (Mateo 6:10). Ja bʼa kapitulo 8 oj jnebʼtik jastal ja sGobyerno ja Dyosi oj slokʼolukan ja gobyernoʼik ja bʼa luʼumi (kʼuman ja Daniel 2:44). Tsaʼan, oj ya paxuk ja Luʼum jun kʼachinubʼ (kʼela ja nota 11).

15. ¿Matik oj ajyuke ja bʼa yajkʼachil luʼumi?

¹⁵ Ja Biblia wa skʼapa oj ajukitik «ja satqʼuinal jau ba yajcʼachili soc ja luum jau yajcʼachil» sok «ja tihui, puro toj ja suinquili» (2 Pedro 3:13; Isaías 65:17). Ay ekʼeleʼik ja Biblia wa xya makunuk ja yaljel «luʼum» bʼa jaʼ wa stojolan ja swinkili (Génesis 11:1). Ja yuj ja yajkʼachil  luʼum bʼa toji oj ajyuke kristyanoʼik bʼa kʼuʼabʼal oj ajyuke soka Dyosi sok bʼa lek oj iljukeyuj. Ja yeʼnleʼi oj ajyuke sakʼan ja bʼa Kʼachinubʼi.

16. a) ¿Jas majtanal oj yayi ja Dyos ja matik oj ajyuke sakʼan ja bʼa yajkʼachil luʼumi? b) ¿Jas oj jkʼultik bʼa oj ajukitik ja majtanal jawi?

¹⁶ Ja Jesús wa skʼapa ja Dyosi oj yayi «ja vida jau ba mi ni nunca oj chʼacuqui» ja matik oj ajyuke ja bʼa yajkʼachil luʼumi (Marcos 10:30). ¿Jas oj jkʼultik bʼa oj ajukitik ja majtanal jaw? Ja sjakʼjeli ti wa xtaʼatik bʼa Juan 3:16 sok 17:3 (kʼuman). La kiltik jasa wa xyala ja Biblia sbʼaja sakʼanil ja bʼa Kʼachinubʼi.

17, 18. ¿Jastal wa xnaʼatik ja bʼa Kʼachinubʼi oj ajyuk lamanil sok mixa jas oj xiwkotikyuj?

¹⁷ Mixa oj ajyuk jastik mi lekuk, guerra, chaʼan mulalik sok spekʼjel chikʼ. Mixani oj ajyuke kristyano bʼa malo ja bʼa Luʼumi (Salmo 37:10, 11). Kechanta oj ajyuke ja matik wa syajtay sok kʼuʼabʼal aye soka Dyosi. Oj ajyuk lamanil bʼa tolabida (Salmo 72:7). Ja Dyosi oj xchʼaysnajel ja guerraʼiki (Salmo 46:9; Isaías 2:4).

¹⁸ Ja xchonabʼ ja Jyoba mixa oj xiwuke. Ja bʼa najate, yajni ja israʼelenyoʼik kʼuʼabʼal aye soka Dyos, wani xtalnajiye sok mi xiwye (Levítico 25:18, 19). Ja bʼa Kʼachinubʼi, ja keʼntiki mixa jas oj xiwkotikyuj. Tolabida gustoxa oj ajyukotik (kʼuman ja Isaías 32:18 sok Miqueas 4:4).

19. ¿Jas yuj wa xkʼuʼantik lek oj ajyuk jitsan waʼelal ja bʼa yajkʼachil luʼumi?

¹⁹ Ojxa ajyuk jitsan waʼelal. Ja Biblia wa xyala: «Oj ajyuk jitsan sat jastik junuk ja bʼa luʼumi; sok ja bʼa sniʼ ja witsiki oj jelxuk ele» (Salmo 72:16). Ja Jyoba «oj ya jlekilaltik», sok «ja luʼumi ojni bʼaʼalanuka» (Salmo 67:6).

20. ¿Jastal wa xnaʼatik ja Luʼumi oj pax jun tsamal kʼachinubʼ?

²⁰ Yibʼanal ja Luʼumi oj pax jun kʼachinubʼ. Oj  ajyukujtik tsamalik jnajtik sok tsamal nichimaltik (kʼuman ja Isaías 65:21-24 sok Apocalipsis 11:18). Yibʼanal ja Luʼumi jel tsamal oj ajyuk jastal ja kʼachinubʼ bʼa Edén. Ja Jyoba oj yakitik spetsanil ja jas oj makunukujtik. Ja Biblia wa xyala sbʼaja Dyosi: «Waxa jama jawa kʼabʼi sok waxa wayi ja jasa wa skʼana spetsanil ja jastik sakʼani» (Salmo 145:16).

21. ¿Jastal wa xnaʼatik ja kristyanoʼik sok ja chanteʼiki lamanxa oj ajyuke?

²¹ Ja kristyanoʼik sok ja chanteʼiki lamanxa oj ajyuke. Ja chanteʼiki mixa oj yajbʼesnuke. Ja yal untiki mixa jas oj kʼulajukyile yuja kʼakʼal chanteʼiki (kʼuman ja Isaías 11:6-9 sok 65:25).

22. Cholo jas oj skʼuluk ja Jesús sbʼaja matik maloʼayi.

²² Mixa maʼ oj koʼ chamel. Yajni ajyi bʼa Luʼum ja Jesús, ya tojbʼuk jitsan kristyanoʼik (Mateo 9:35; Marcos 1:40-42; Juan 5:5-9). Pe jastal Mandaranum oj stojbʼes spetsanil ja matik maloʼayi. Mixa maʼ oj yale: «Maloʼayon» (Isaías 33:24; 35:5, 6).

23. ¿Jas oj skʼuluk ja Dyos sbʼaja matik chamyeta?

²³ Oj sakʼwuke ja matik chamyeta. Ja Dyos wa skʼapa oj ya sakʼwukjan jitsan miyon kristyanoʼik. «Huax cʼuan ja maʼ huax chami, tʼilan oj cho sac-huuc, sea lec, ma malo» (kʼuman ja Juan 5:28, 29; Hechos 24:15).

24. ¿Jastal xa wabʼ ja weʼn sbʼaja ajyel sakʼan ja bʼa Kʼachinubʼi?

²⁴ Jpetsaniltik oj bʼobʼ jtsatik: ¿oj maʼ jnebʼtik sbʼaja Jyoba sok oj jkʼuʼuktik ja yabʼali, ma oj jkʼultik ja jas wa xkʼanatiki? Ta wa xkʼuʼantikyi ja Jyoba, oj ajyuk jun tsamal jsakʼaniltik. Ja Jesús skʼapayi jun winik ti lokan ay bʼa stsʼeʼel: «Tini oj ajyan jmok ja bʼa Kʼachinubʼi» (Lucas 23:43, TNM). La jnebʼtik mas sbʼaja Jesukristo sok ja jastal oj ya kʼot smeranil ja jastik skʼapunej ja Dyosi.